{{Zawgyi/Unicode}}
ဆူဒန် သမ္မတဟောင်း Omar al-Bashir ကို နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ပြစ်မှုဆိုင်ရာ တရားရုံး ICC ထံ အစိုးရက လွှဲပြောင်းပေးနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ ထွက်လာတဲ့ အပေါ် နိုင်ငံရေး သုံးသပ်သူတွေနဲ့ အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမှု အဖွဲ့တွေက ကြိုဆိုကြပါတယ်။ ဒါဖော ဒေသတွင်းမှာ ပြစ်မှုကျူးလွန်ခဲ့မှု စွဲချက်နဲ့ သမ္မတဟောင်း Bashir ကို ICC က အလိုရှိနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ရိုဘီ ကနေ Mohammed Yusuf သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။ မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးမှာပါ။
ဆူဒန် သမ္မတဟောင်း Omar al-Bashir ကို ICC ကို လွှဲပြောင်းပေးဖို့ အစိုးရက အဆင်သင့် ဖြစ်နေပြီ ဆိုတဲ့ သဘောမျိုး ဆူဒန် အစိုးရ တာဝန်ရှိသူတွေက ဒီသီတင်းပတ် အတွင်းမှာဘဲ ပြောဆိုကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း စစ်တပ်နဲ အရပ်ဘက် ခေါင်းဆောင်တွေ ပါတဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး ကောင်စီက နောက်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ရမှာပါ။ Bashir ကို ICC ကို ပို့လိုက်တာက နိုင်ငံရှေ့ရေး အတွက် အထောက်အကူ ဖြစ်စေမယ်လို့ မဟာဗျူဟာ လေ့လာရေး ဌာန Horn Institute ရဲ့ အကြီးအကဲ Hassan Khannenje က ပြောပါတယ်။
ဒီကိစ္စက အတိုင်းအတာ တခုအထိ အရေးကြီးပြီး ယုံကြည်မှုလည်း ပိုတိုးလာစေမှာပါ။ အထူးသဖြင့်တော့ ဒုက္ခ ခံစားခဲ့ရသူတွေနဲ့ သူပုန်တွေ အတွက် ဖြစ်ပါတယ်။ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူတွေ တာဝန်ခံစေရေး ဆိုတာကလည်း သူပုန် အဖွဲ့တွေနဲ့ သဘောတူညီချက်ထဲမှာ ပါဝင်ပြီး လာမယ့်နှစ်တွေ အတွင်း နောက်ထပ် တင်းမာမှုတွေနဲ့ ပဋိပက္ခ ဖြစ်လာနိုင်ခြေတွေကိုပါ လျှော့ချနိုင်ပြီး ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ရေး အတွက် အထောက်အကူ ဖြစ်မယ်လို့ ကျနော် ထင်ပါတယ်။
ဒါဖော ဒေသတွင်းမှာ နေထိုင်ကြသူတွေ အပေါ် လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု၊ စစ်ရာဇဝတ်မှု၊ လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ဆန့်ကျင်ကျူးလွန်မှုတွေနဲ့ သမ္မတဟောင်း Bashir ကို ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှာ ICC က စွဲချက်တင်ခဲ့တာပါ။ Bashir ကတော့ စွဲဆိုချက်ကို ငြင်းဆိုထားပါတယ်။
၂၀၀၃ ခုနှစ်မှာ စခဲ့တဲ့ ဒါဖောဒေသ သူပုန်ထမှုကို ဆူဒန် အစိုးရက ဖြိုခွင်းတာမှာ ဒီပြစ်မှုတွေ ကျူးလွန်ခဲ့တာလို့ စွပ်စွဲထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၁၉ အတွင်း ဆူဒန်မှာ လနဲ့ချီ ကြာမြင့်တဲ့ လူထု ဆန္ဒပြပွဲတွေ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီးနောက်မှာ နိုင်ငံကို နှစ်ပေါင်း ၃၀ အုပ်ချုပ်ခဲ့တဲ့ သမ္မတ Bashir ကို စစ်တပ်က ရာထူးက ဖယ်ရှားခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတဟောင်း Bashir ဟာ အဂတိလိုက်စားမှုနဲ့ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံခဲ့ရပြီး နောက် ၁၉၈၉ ခုနှစ်မှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီး အာဏာရယူခဲ့မှုနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စွဲချက်တွေနဲ့လည်း ရင်ဆိုင်နေရဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဆူဒန် သမ္မတဟောင်း Bashir ကို မြို့တော် Kharotum က အကျဉ်းထောင် တခုမှာ လက်ရှိ ထိန်းသိမ်းထားပါတယ်။ ဒီသီတင်းပတ် အတွင်းမှာဘဲ ဆူဒန်ရဲ့ မြို့တော်ကို သွားရောက်ခဲ့တဲ့ ICC ရှေ့နေချုပ် Karim Khan က ဆူဒန် အစိုးရဘက်က တရားရုံးနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း ကြာသပတေးနေ့မှာ ပြောပါတယ်။
သမ္မတဟောင်း Omar al-Bashir နဲ့ ပတ်သက်လို့ကတော့ ကျနော့် အနေနဲ့ ရက်သတ်မှတ်ချက်တွေကို မဆွေးနွေးခဲ့ပါဘူး။ တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ရမယ့် ကိစ္စတွေကို သိရှိနားလည်ထားတဲ့ အစိုးရ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ကျနော် ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။ သူတို့ဘက်က ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်ပြီးရင်တော့ ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်တွေ ထွက်လာမှာပါ။
ရောမ သဘောတူ စာချုပ် ပြဌာန်းချက်တွေ အရ လာမယ့် သီတင်းပတ် အတွင်းမှာ ပူးတွဲ ကောင်စီ ဆွေးနွေးပွဲ ရှိတယ်ဆိုတာကို ကျနော့်ကို အသိပေးခဲ့ပါတယ်။ ဘာတွေ ထွက်ပေါ်လာမလဲ ဆိုတာကို စောင့်ကြည့်ရမှာပါ။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ ဘယ်လို ပူးပေါင်းဆောင်ရွက် မလဲဆိုတာက ကျနော် ဆုံးဖြတ်ရမှာ မဟုတ်ဘဲ ဆူဒန်က ဆုံးဖြတ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဆူဒန် သမ္မတဟောင်း Bashir ကို ICC တရားရုံးကို လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခဲ့မယ်ဆိုရင်တော့ ဒါဖော ဒေသက ကျူးလွန်ခံခဲ့ရသူတွေ အတွက် တရားမျှတမှုကို ဆောင်ကျဉ်းပေးနိုင်မှာ ဖြစ်တယ်လို့ Amnesty International ရဲ့ အရှေ့ အာဖရိက ဆိုင်ရာ ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးမှူး Sarah Jackson က ပြောပါတယ်။
ဒါဖော ဒေသတွင်း ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်ခံရသူတွေနဲ့ လွတ်မြောက်လာသူတွေ အနေနဲ့ တရားစီရင်မှုကို တွေ့ရဖို့ အခွင့်အလမ်း ရမလားဆိုတာကို ကျမတို့ စောင့်ကြည့်နေကြပါတယ်။ ဒါဖောဒေသက ကျူးလွန်ခံခဲ့ရသူတွေ၊ အသက်ရှင် လွတ်မြောက်လာသူတွေနဲ့ သူတို့ မိသားစုတွေ အတွက် သိပ်ပြီး အရေးကြီးတဲ့ အခိုက်အတန့် ဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်။
မြို့တော် ခါတွန်က အသွင်ကူးပြောင်းရေး အစိုးရ အဖွဲ့နဲ့ ဒါဖော ဒေသတွင်းက သူပုန်တွေကြား ပြီးခဲ့တဲ့ အောက်တိုဘာလအတွင်းက ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက် တရပ် ရရှိခဲ့ပေမယ့်လည်း ဒေသတွင်းမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ဆက်ပြီး ရှိနေပါတယ်။
ဆူဒန်နိုင်ငံကို အစိုးရက ထောက်ပံ့တဲ့ အကြမ်းဖက် ဝါဒစွဲ နိုင်ငံများ စာရင်းကနေ ပြီးခဲ့တဲ့ ဒီဇင်ဘာလ အတွင်းမှာဘဲ အမေရိကန် အစိုးရက ပယ်ဖျက်ပေးခဲ့ပြီးနောက် အသွင်ကူးပြောင်းရေး အစိုးရကို စီးပွားရေး အရ အထောက်အပံ့ ပေးဖို့လည်း ကတိပြုထားပါတယ်။
................................
{{Unicode}}
ဆူဒနျ သမ်မတဟောငျး Omar al-Bashir ကို နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျပွဈမှုဆိုငျရာ တရားရုံး ICC ထံ အစိုးရက လှှဲပွောငျးပေးနိုငျတယျဆိုတဲ့ သတငျးတှေ ထှကျလာတဲ့ အပေါျ နိုငျငံရေး သုံးသပျသူတှနေဲ့ အခှင့ျအရေး လှုပျရှားမှု အဖှဲ့တှကေ ကွိုဆိုကွပါတယျ။ ဒါဖော ဒသေတှငျးမှာ ပွဈမှုကြူးလှနျခဲ့မှု စှဲခကြျနဲ့ သမ်မတဟောငျး Bashir ကို ICC က အလိုရှိနတော ဖွဈပါတယျ။ နိုငျရိုဘီ ကနေ Mohammed Yusuf သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးမှာပါ။
ဆူဒနျ သမ်မတဟောငျး Omar al-Bashir ကို ICC ကို လှှဲပွောငျးပေးဖို့ အစိုးရက အဆငျသင့ျ ဖွဈနပွေီ ဆိုတဲ့ သဘောမြိုး ဆူဒနျ အစိုးရ တာဝနျရှိသူတှကေ ဒီသီတငျးပတျ အတှငျးမှာဘဲ ပွောဆိုကွပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး စဈတပျနဲ အရပျဘကျ ခေါငျးဆောငျတှေ ပါတဲ့ အုပျခြုပျရေး ကောငျစီက နောကျဆုံး ဆုံးဖွတျရမှာပါ။ Bashir ကို ICC ကို ပို့လိုကျတာက နိုငျငံရှေ့ရေး အတှကျ အထောကျအကူ ဖွဈစမေယျလို့ မဟာဗြူဟာ လေ့လာရေး ဌာန Horn Institute ရဲ့ အကွီးအကဲ Hassan Khannenje က ပွောပါတယျ။
ဒီကိစ်စက အတိုငျးအတာ တခုအထိ အရေးကွီးပွီး ယုံကွညျမှုလညျး ပိုတိုးလာစမှောပါ။ အထူးသဖွင့ျတော့ ဒုက်ခ ခံစားခဲ့ရသူတှနေဲ့ သူပုနျတှေ အတှကျ ဖွဈပါတယျ။ ပွဈမှုကြူးလှနျသူတှေ တာဝနျခံစရေေး ဆိုတာကလညျး သူပုနျ အဖှဲ့တှနေဲ့ သဘောတူညီခကြျထဲမှာ ပါဝငျပွီး လာမယ့ျနှဈတှေ အတှငျး နောကျထပျ တငျးမာမှုတှနေဲ့ ပဋိပက်ခ ဖွဈလာနိုငျခွတှေကေိုပါ လြှော့ခနြိုငျပွီး ယုံကွညျမှု တညျဆောကျရေး အတှကျ အထောကျအကူ ဖွဈမယျလို့ ကနြောျ ထငျပါတယျ။
ဒါဖော ဒသေတှငျးမှာ နထေိုငျကွသူတှေ အပေါျ လူမြိုးတုနျး သတျဖွတျမှု၊ စဈရာဇဝတျမှု၊ လူသားမြိုးနှယျအပေါျ ဆန့ျကငြျကြူးလှနျမှုတှနေဲ့ သမ်မတဟောငျး Bashir ကို ၂၀၀၉ ခုနှဈမှာ ICC က စှဲခကြျတငျခဲ့တာပါ။ Bashir ကတော့ စှဲဆိုခကြျကို ငွငျးဆိုထားပါတယျ။
၂၀၀၃ ခုနှဈမှာ စခဲ့တဲ့ ဒါဖောဒသေ သူပုနျထမှုကို ဆူဒနျ အစိုးရက ဖွိုခှငျးတာမှာ ဒီပွဈမှုတှေ ကြူးလှနျခဲ့တာလို့ စှပျစှဲထားတာ ဖွဈပါတယျ။ ၂၀၁၉ အတှငျး ဆူဒနျမှာ လနဲ့ခြီ ကွာမွင့ျတဲ့ လူထု ဆန်ဒပွပှဲတှေ ပေါျပေါကျခဲ့ပွီးနောကျမှာ နိုငျငံကို နှဈပေါငျး ၃၀ အုပျခြုပျခဲ့တဲ့ သမ်မတ Bashir ကို စဈတပျက ရာထူးက ဖယျရှားခဲ့ပါတယျ။ သမ်မတဟောငျး Bashir ဟာ အဂတိလိုကျစားမှုနဲ့ ပွဈဒဏျခမြှတျခံခဲ့ရပွီး နောကျ ၁၉၈၉ ခုနှဈမှာ စဈအာဏာသိမျးပွီး အာဏာရယူခဲ့မှုနဲ့ ပတျသကျတဲ့ စှဲခကြျတှနေဲ့လညျး ရငျဆိုငျနရေဆဲ ဖွဈပါတယျ။
ဆူဒနျ သမ်မတဟောငျး Bashir ကို မွို့တောျ Kharotum က အကဉြျးထောငျ တခုမှာ လကျရှိ ထိနျးသိမျးထားပါတယျ။ ဒီသီတငျးပတျ အတှငျးမှာဘဲ ဆူဒနျရဲ့ မွို့တောျကို သှားရောကျခဲ့တဲ့ ICC ရှေ့နခြေုပျ Karim Khan က ဆူဒနျ အစိုးရဘကျက တရားရုံးနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ လိုအပျကွောငျး ကွာသပတေးနေ့မှာ ပွောပါတယျ။
သမ်မတဟောငျး Omar al-Bashir နဲ့ ပတျသကျလို့ကတော့ ကနြော့ျ အနနေဲ့ ရကျသတျမှတျခကြျတှကေို မဆှေးနှေးခဲ့ပါဘူး။ တာဝနျယူ ဆောငျရှကျရမယ့ျ ကိစ်စတှကေို သိရှိနားလညျထားတဲ့ အစိုးရ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ကနြောျ ဆှေးနှေးခဲ့ပါတယျ။ သူတို့ဘကျက ဆုံးဖွတျခကြျတှေ ခမြှတျပွီးရငျတော့ ထုတျပွနျကွညောခကြျတှေ ထှကျလာမှာပါ။
ရောမ သဘောတူ စာခြုပျ ပွဌာနျးခကြျတှေ အရ လာမယ့ျ သီတငျးပတျ အတှငျးမှာ ပူးတှဲ ကောငျစီ ဆှေးနှေးပှဲ ရှိတယျဆိုတာကို ကနြော့ျကို အသိပေးခဲ့ပါတယျ။ ဘာတှေ ထှကျပေါျလာမလဲ ဆိုတာကို စောင့ျကွည့ျရမှာပါ။ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ ဆုံးဖွတျခကြျနဲ့ ဘယျလို ပူးပေါငျးဆောငျရှကျ မလဲဆိုတာက ကနြောျ ဆုံးဖွတျရမှာ မဟုတျဘဲ ဆူဒနျက ဆုံးဖွတျရမှာ ဖွဈပါတယျ။
ဆူဒနျ သမ်မတဟောငျး Bashir ကို ICC တရားရုံးကို လှှဲပွောငျးပေးအပျခဲ့မယျဆိုရငျတော့ ဒါဖော ဒသေက ကြူးလှနျခံခဲ့ရသူတှေ အတှကျ တရားမြှတမှုကို ဆောငျကဉြျးပေးနိုငျမှာ ဖွဈတယျလို့ Amnesty International ရဲ့ အရှေ့ အာဖရိက ဆိုငျရာ ဒုတိယ ညှှနျကွားရေးမှူး Sarah Jackson က ပွောပါတယျ။
ဒါဖော ဒသေတှငျး ရကျစကျကွမျးကွုတျတဲ့ ရာဇဝတျမှု ကြူးလှနျခံရသူတှနေဲ့ လှတျမွောကျလာသူတှေ အနနေဲ့ တရားစီရငျမှုကို တှေ့ရဖို့ အခှင့ျအလမျး ရမလားဆိုတာကို ကမြတို့ စောင့ျကွည့ျနကွေပါတယျ။ ဒါဖောဒသေက ကြူးလှနျခံခဲ့ရသူတှေ၊ အသကျရှငျ လှတျမွောကျလာသူတှနေဲ့ သူတို့ မိသားစုတှေ အတှကျ သိပျပွီး အရေးကွီးတဲ့ အခိုကျအတန့ျ ဖွဈလာပါလိမ့ျမယျ။
မွို့တောျ ခါတှနျက အသှငျကူးပွောငျးရေး အစိုးရ အဖှဲ့နဲ့ ဒါဖော ဒသေတှငျးက သူပုနျတှကွေား ပွီးခဲ့တဲ့ အောကျတိုဘာလအတှငျးက ငွိမျးခမြျးရေး သဘောတူညီခကြျ တရပျ ရရှိခဲ့ပမေယ့ျလညျး ဒသေတှငျးမှာ အကွမျးဖကျမှုတှေ ဆကျပွီး ရှိနပေါတယျ။
ဆူဒနျနိုငျငံကို အစိုးရက ထောကျပံ့တဲ့ အကွမျးဖကျ ဝါဒစှဲ နိုငျငံမြား စာရငျးကနေ ပွီးခဲ့တဲ့ ဒီဇငျဘာလ အတှငျးမှာဘဲ အမရေိကနျ အစိုးရက ပယျဖကြျပေးခဲ့ပွီးနောကျ အသှငျကူးပွောငျးရေး အစိုးရကို စီးပှားရေး အရ အထောကျအပံ့ ပေးဖို့လညျး ကတိပွုထားပါတယျ။
