တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး၊ တရားမ ျှတရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အစီရင်ခံစာနှစ်စောင် လွန်ခဲ့တဲ့ ဒီဇင်ဘာလက ထွက်လာပါတယ်။ မြန်မာ့ ရှေ့နေလောကရဲ့ လွတ်လပ်မှုအခြေအနေ၊ The Independence of Lawyers in Myanmar ဆိုတဲ့စာတမ်းကို ဂျနီဗာ အခြေစိုက် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဥပဒေပညာရှင်ကော်မရှင် (ICJ) က ဒီဇင်ဘာ ၃ ရက်နေ့က ထုတ်ဝေပါတယ်။ ဒီဇင်ဘာ ၁၃ ရက်နေ့ရောက်တော့ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ရဲ့ ဥပဒေပြုလုပ်ငန်းကို သုံးသပ်တဲ့ Not A Rubber Stamp ‘ရာဘာတံဆိပ်တုံး မဟုတ်ပါ’ ဆိုတဲ့စာတမ်းကို Brussels အခြေစိုက် International Crisis Group (ICG) က ထုတ်ပြန်ပါတယ်။
ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အများစုဟာ စစ်ဗိုလ်လူထွက်နဲ့ စစ်ဗိုလ်တွေဖြစ်ကြတဲ့အတွက် သူတို့တင်မြှောက်တဲ့ အစိုးရလုပ်သမ ျှကို ထောက်ခံလိမ့်မယ်လို့ ယူဆခဲ့ကြပါတယ်။ တစ်ပါတီစနစ် အတွေ့အကြုံသာ ရှိတဲ့စစ်တပ်က တီထွင် လိုက်တဲ့ နိုင်ငံရေးစနစ်ဖြစ်တာမို့ အာဏာရ ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီကသာ ကြီးစိုးလိမ့်မယ်လို့ ယူဆခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့မှာတော့ ထင်သလိုမဟုတ်ဘဲ သက်ဝင်လှုပ်ရှားနေတာ တွေ့ရပါတယ်တဲ့။ ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီဟာ အများစုမဲကိုသုံးပြီး လွှတ်တော်ကို လက်ဝါးကြီးအုပ်တာမျိုး မလုပ်သေးဘဲ ပြုပြင်ရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ ပါဝင်နေတယ်လို့ဆိုပါတယ်။
ဒီလို ဥပဒေပြုအဖွဲ့အစည်းမှာ ပါတီစွဲကင်းလာအောင် ဆောင်ရွက်သူဟာ ပြည်သူ့လွှတ်တော်နဲ့ အမျိုးသားလွှတ်တော် ဥက္ကဋ္ဌတွေ ဖြစ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ တတိယအာဏာအရှိဆုံး စစ်ဗိုလ်အဖြစ် ထင်ရှားခဲ့တဲ့ ဦးရွှေမန်းရဲ့ စွမ်းဆောင်မှုကြောင့် လွှတ်တော်နှစ်ရပ်ဟာ သက်ဝင်လှုပ်ရှားပြီး အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို ထိန်းကျောင်းနိုင်တဲ့အဆင့်အထိ ရောက်လာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ စစ်တပ်ကိုယ်စားလှယ်တွေကလည်း ပြုပြင်ရေး လုပ်လိုကြပါတယ်တဲ့။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားလွှတ်ပေးဖို့ အတိုက်အခံဘက်က ၂၀၁၁ သြဂုတ်လမှာ အဆိုပြုတာကို စစ်တပ်ကိုယ်စားလှယ်က ထောက်ခံကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လွှတ်တော်မှာ ကြာကြာနေရင် သီးခြားအကျိုးစီးပွားရှိလာပြီး စစ်တပ်နဲ့ ကင်းကွာသွားနိုင်တာမို့ စစ်တပ်ကိုယ်စားလှယ် တွေကို ပုံမှန်ပြောင်းလဲနေတာ တွေ့ရတယ်လို့ သုံးသပ်ထားပါတယ်။
စစ်ဗိုလ်ကိုယ်စားလှယ်က အရပ်သားကိုယ်စားလှယ်ကို အထင်သေးပြီး ဝေဖန်တဲ့အတွက် အချေအတင် ပြောတာမျိုးတွေကိုလည်း ဖော်ပြထားပါတယ်။ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွား ကာကွယ်ရေးဆိုပြီး မိမိတို့ရဲ့ အခွင့်ထူးခံအကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ဖို့ကြိုးစားတဲ့ လွှတ်တော်အမတ်တွေလည်းရှိပါတယ်။ ငြိမ်းချမ်းစွာဆန္ဒပြခွင့်ကို လွှတ်တော်ကပြဋ္ဌာန်းပြီး ခွင့်ပြုချက်မရဘဲ ဆန္ဒပြသူကို ထောင်ချနေတဲ့ကိစ္စဟာ လွှတ်တော်ကို အယုံအကြည်ကင်းမဲ့စေပါတယ်။ စစ်အာဏာရှင်စနစ်အောက်မှာ နှစ်ပေါင်း များစွာ အမိန့်နာခံခဲ့သူတွေက ဝေဖန်ချက်ကိုလက်ခံပြီး အကြံဉာဏ်တောင်းခံတာနဲ့ အပြန်အလှန်ဆွေးနွေးတာကို တိုးတက်မှု လို့ဆိုပါတယ်။ လွှတ်တော်လုပ်ငန်း ထိရောက်အောင်မြင်ဖို့အတွက် ကိုယ်စားလှယ်တိုင်းမှာ ကိုယ်ပိုင်ရုံးရှိဖို့ လိုအပ်ပေမဲ့ ဒီကိစ္စကိုအကောင်အထည်ဖော်ဖို့ ဦးစားမပေးနိုင်သေးဘူးလို့ဆိုပါတယ်။
မြန်မာ့တရားစီရင်ရေးစနစ်ဟာ အဂတိလိုက်စားပြီး ကမောက်ကမဖြစ်နေတယ်လို့ ယုံကြည်ကြတာကြောင့် ရှေ့နေရဲ့ အခန်းကဏ္ဍဟာ ကြားပွဲစားသာဖြစ်တယ်လို့ တိုင်းသူပြည်သားကယူဆပါတယ်။ တရားသူကြီး၊ ရဲတပ်ဖွဲ့၊ စီအိုင်ဒီရဲမှုခင်းဌာန၊ ဥပဒေအရာရှိ၊ ဓာတုဗေဒဝန်၊ ဆရာဝန်၊ သက်သေနဲ့ အမှုသည်အကြား ရှေ့နေက ကြားပွဲစားလုပ်ပေးရတာမို့ အရည်အချင်းက အရေးမကြီးဘဲ အဆက်အသွယ်ရှိဖို့နဲ့ ငွေရှိဖို့က ပိုအရေးကြီးတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ‘ငွေများတရားနိုင်’ စနစ်လို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။ စစ်တပ်အကျိုးစီးပွားနဲ့ ပတ်သက်တဲ့အမှုတွေမှာ ရှေ့နေတွေဟာ အလွန်အန္တရာယ်များပါတယ်။ ရှေ့နေ ၄၀,၀၀၀ ကျော် ရှိပေမယ့် အများစုဟာ အသွင်ကူးပြောင်းရေးကိစ္စမှာ နှုတ်ဆိတ်နေပါတယ်။ နှစ်ပေါင်းများစွာ အာဏာပိုင်တွေ အနှောင့်အယှက် ပေးခဲ့တာကို တွေးကြောက်ပြီး စိုးရိမ်ပူပန်နေကြပုံရပါတယ်။
စစ်အာဏာရှင်ကြီးစိုးတဲ့ အနှစ် ၂၀ ကျော်ကာလမှာ ရှေ့နေ ၁,၀၀၀ ကျော် အရေးယူခံရပါတယ်။ ရှေ့နေလိုင်စင် အသိမ်းခံကြရ တာများပါတယ်။ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးအတွက် တရားသူကြီးနဲ့ရှေ့နေဟာ အဓိကအခန်းကပါဝင်ပါတယ်။ အဖြစ်မှန်ကို ဖော်ထုတ်ရာမှာ ရှေ့နေရဲ့ပညာထက်မြက်မှုဟာ အရေးကြီးသလို တရားသူကြီးကလည်း မှန်မှန်ကန်ကန် ဘက်မလိုက်ဘဲ ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့လိုပါတယ်။ ရှေ့နေနဲ့ တရားသူကြီး အပြန်အလှန်လေးစားမှသာ တရားဥပဒေ စိုးမိုးနိုင်ပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် မြန်မာပြည်မှာတော့ ရှေ့နေနဲ့ တရားသူကြီးဟာ ပြိုင်ဘက်လို ဖြစ်နေပါတယ်တဲ့။
အစိုးရနဲ့ စစ်အာဏာပိုင်ရဲ့သြဇာအာဏာအရှိန်အဝါ လွှမ်းမိုးတာကို ခံနေရတဲ့ တရားသူကြီးဟာ တရားဥပဒေနဲ့အညီ စီရင်ချက်ချနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ လယ်သမား အလုပ်သမားဘက်က ရပ်တည်ပေးတဲ့ ရှေ့နေတွေကြောင့် ရှေ့နေပါဝင်တဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို တန်ဖိုးထားလာသူတွေရှိပါတယ်။ ရဲတပ်ဖွဲ့ကလည်း အရင်လို ထင်သလိုလုပ်လို့မရတော့မှန်း သဘောပေါက်လာပုံရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရှေ့နေတွေဟာ လွတ်လပ်စွာလုပ်ကိုင်နိုင်ဖို့ ခက်ခဲနေတုန်းဖြစ်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံရေးနဲ့ပတ်သက်တယ်လို့ ယူဆတဲ့အမှုဆိုရင် အာဏာပိုင်က ရှေ့နေတွေကို အရေးယူဒဏ်ခတ်နေတုန်းဖြစ်ကြောင်း ဂျနီဗာအခြေစိုက် (ICJ) ဥပဒေ ကော်မရှင်က သုံးသပ်ထားပါတယ်။
