(Zawgyi/Unicode)
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကာလမှာ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ကျန်းမာရေးအရ ထိခိုက်နစ်နာမှုတွေ ရှိနေပေမဲ့ သွားလာလှုပ်ရှားမှုတွေ ကန့်သတ်ထားတာကြောင့် လောင်စာသုံးစွဲမှုတွေ သိသိသာသာ လျော့နည်းသွားတဲ့အတွက် လေထုညစ်ညမ်းမှုတွေ ကျဆင်းတာလို့ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုတချို့လည်း ရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ကပ်ရောဂါကာလမှာပဲ အမှိုက်သရိုက်တွေကို မီးရှို့တာလို ပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်စေတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေလည်း ရှိနေဆဲ ဖြစ်တဲ့အပေါ် ပတ်ဝန်းကျင်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေ သတိပေးနေတဲ့ အကြောင်းကိုတော့ ကိုစည်သူက စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကာလ မော်တော်ယာဉ် အသုံးပြုမှုတွေနည်းပါးတာ စက်ရုံအလုပ်ရုံတွေ ပိတ်ထား ရတာတွေကြောင့် မီးခိုးထွက်နှုန်း လျော့နည်းသွားတာကြောင့် လေထုညစ်ညမ်းမှုတွေလည်း လျော့ကျလာတယ်လို့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် စောင့်ကြည့်လေ့လာသူတွေက ပြောပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကပ်ရောဂါစတင်ခဲ့တဲ့ မတ်လထဲမှာ ရန်ကုန်မြို့ရဲ့ လေထုညစ်ညမ်းမှုဟာ လျော့ပါးသွားတယ် ဆိုပေမဲ့ အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါအခံရှိသူတွေအတွက် အန္တရယ်ရှိတဲ့ စိုးရိမ်စရာ လိမ္မော်ရောင်အဆင့်မှာ ရှိခဲ့တယ်လို့ ရန်ကုန်မြို့အမေရိကန်သံရုံးက ထုတ်ပြန်တဲ့ အချက်အလက်တွေမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
အမေရိကန် ပတ်ဝန်းကျင်ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေးအေဂျင်စီ (EPA) ရဲ့ စံချိန်စံညွှန်းနဲ့ တိုင်းတာတဲ့ သံရုံးရဲ့ Air Quality Index (AQI) လေထုအရည်အသွေး တိုင်းတာချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါစဖြစ်တဲ့ မတ်လနဲ့ဧပြီလတွေမှာ လိမ္မော်ရောင်အဆင့်မှာ ရှိနေပါတယ်။
ကပ်ရောဂါကာလ အသွားအလာတွေ လျော့ပါးသွားပေမဲ့လည်း လေထုအရည်အသွေး ထင်သလောက် တိုးတက်မလာရတဲ့ အကြောင်းရင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး အဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်တဲ့ Nature Advocacy ဦးဆောင်သူ ကိုငြိမ်းဇော်ကိုကတော့ အခုလို သုံးသပ်ပါတယ်။
“ဧပြီလမှာ ကားတွေစက်ရုံတွေရပ်ထားတဲ့အချိန်မှာ လေထုညစ်ညမ်းမှုက သိသိသာသာတော့ လျော့သွားတယ်။ ဒါပေမယ့် အမှိုက်မီးရှို့တာတစ်ခုတည်းနဲ့တင် AQI အညွှန်းကိန်းမှာ လိမ္မော်ရောင်အဆင့်ထိ ရောက်နေတာကိုတွေ့လိမ့်မယ်။ Lockdown ချထားရုံနဲ့ ကားတွေစက်ရုံတွေမရှိရုံနဲ့ လေထုညစ်ညမ်းမှု ကျသွားပေမယ့် လူတွေအန္တရာယ်မရှိလောက်အောင်ကျသွားတယ်လို့ မှန်းလို့မရဘူး။ အရင်အတိုင်းပဲ မီးရှို့နေဦးမယ်ဆိုရင် ကိုဗစ်ပိုးကူးစက်ခံထားရသူတွေအတွက် အသက်အန္တရာယ်တောင် ရှိနိုင်တယ်။”
မန္တလေးမြို့စိမ်းရောင်စိုသဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့ရဲ့ တာဝန်ခံ ဦးမောင်မောင်ဦးကတော့ သစ်ရွက်ခြောက်တွေအပြင် ပလက်စတစ်စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေပါ မီးရှို့ဖျက်ဆီးကြတာက ကျန်းမာရေး မသင့်တော်သလို ဂေဟစနစ်ကို ပျက်စီးစေနိုင်တယ်လို့ သတိပေးပါတယ်။
“မန္တလေးမှာ အမှိုက်သိမ်းဧရိယာရဲ့အပြင်ဖက် မြစ်ကမ်းပါးလိုနေရာတွေမှာ အခုထက်ထိ အမှိုက်ကို မီးရှို့ဖျက်ဆီးနေကြတာတွေမြောက်များစွာရှိနေဆဲပါပဲ။ မီးရှို့ဖျက်စီးတဲ့စနစ်ကတော့ လူအပါအဝင် Eco system တစ်ခုလုံးကို ပြင်းထန်တဲ့ သက်ရောက်မှုဖြစ်စေမယ်လို့ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်။ “
လေထုညစ်ညမ်းမှုဒဏ်ခံရတဲ့ ကိုဗစ်ရောဂါသည်တွေ အနေနဲ့ ရောဂါအခြေအနေ ပိုမိုဆိုးရွားစေနိုင်သလို၊ သေဆုံးမှုနှုန်း (၈) ရာခိုင်နှုန်းလောက် တိုးလာနိုင်တယ်လို့လည်း အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု Harvard တက္ကသိုလ်ရဲ့ စက်တင်ဘာလထဲထုတ်ပြန်တဲ့ လေ့လာတွေ့ရှိချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
မိုးလေဝသနှင့် ဇလဗေဒညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာနရဲ့ တိုင်းတာချက်တွေအရ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်တွေမှာ လေထုညစ်ညမ်းမှုတွေ မြင့်တက်ခဲ့တယ်လို့ လက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူး ဒေါက်တာကြူကြူစိန်က ပြောပြပါတယ်။
“၂၀၁၈-၁၉ ဒီဇင်ဘာ၊ ဇန်နဝါရီ၊ ဖေဖော်ဝါရီမှာဆိုရင် WHO စံနှုန်းထက်ကိုများနေတာကို သွားတွေ့ရ တယ်ပေ့ါနော် ၊ မိုးတွင်းမှာတော့လျော့တယ် တခါတလေ Unhealthy အဆင့်ပေ့ါနော် ကျန်းမာရေးနဲ့ မသင့်တော်တဲ့ အနေအထားမျိုးကို ရောက်သွားတယ်ပေ့ါနော်”
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရာသီသုံးခုမှာ နိုဝင်ဘာလကနေ မတ်လအထိ ပွင့်လင်းရာသီဟာ လေထုညစ်ညမ်းမှု အဆိုးဆုံးဖြစ်တယ်လို့လည်းကျွမ်းကျင်သူတွေက လေ့လာတွေ့ရှိထားပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ဒီလိုကာလမျိုးမှာ ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့ လေထုအရည်အသွေး ရရှိနိုင်အောင် ကြိုးပမ်းနေကြောင်း ပတ်ဝန်းကျင်အရည်အသွေးနှင့် စံချိန်စံညွှန်းဌာနက ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး ဒေါက်တာတင်တင်သော် ကပြောပါတယ်။
“ရှေ့လျှောက်ကတော့ စည်ပင်ကလည်း အမှိုက်ကိုမီးမရှို့ဖို့ ပညာပေးနေပါတယ်။ ပူပြင်းခြောက်သွေ့တဲ့ ရာသီဆိုတော့ အရွတ်တွေကြွေတယ်။ နောက်တစ်ခုက စိုက်ပျိုးရေးမြေသြဇာအတွက် မီးရှို့တာမလုပ်ဖို့ပေါ့နော် ပညာပေးတွေလုပ်နေပါတယ်။ Air quality ကိုတော့ တတ်နိုင်သလောက် နိုင်ငံတော်အဆင့်ပေါ့နော် ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။”
အမှိုက်မီးရှို့တာအပါအဝင် ကိုဗစ်အလွန် စက်မှုစီးပွားရေး ရုန်းကန်မှုတွေကြောင့် လာမယ့် ပွင့်လင်းရာသီမှာအရင်နှစ်တွေလိုပဲ လေထုညစ်ညမ်းမှုကြုံရမှာကို သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းသူတွေ အထူးတလည် စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။ ပြည်သူတွေအနေနဲ့ တတ်နိုင်သလောက် အမှိုက်မီးမရှို့ကြဖို့အပြင် အစိုးရအနေနဲ့လည်း ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး လုပ်ငန်းလမ်းညွှန်ချက်တွေ အတိအကျအကောင်အထည်ဖော်ဖို့လည်း ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး လှုပ်ရှားနေတဲ့ စိမ်းရောင်စိုအဖွဲ့က ဦးမောင်မောင်ဦးက အကြံပြုပါတယ်။
“လေထုညစ်ညမ်းမှုဟာ ရှောင်လွှဲလို့မရပါဘူး။ သက်ဆိုင်ရာ အစိုးရတွေက တိကျတဲ့လုပ်ငန်း လမ်းညွှန်ချက်တွေအပြင် နဂိုသတ်မှတ်ထားတဲ့စည်းကမ်းတွေအသက်ဝင်ဖို့လိုပါတယ်။ ကိုဗစ်အလွန်ကာလမှာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ တွန်းလုပ်လိုက်ရင် ပိုပြီးတော့ air pollution တင်မက အားလုံးလွှမ်းခြုံတဲ့ တိကျတဲ့ လုပ်ငန်းလမ်းညွှန်ချက်တွေရှိဖို့လိုတယ်။ ပြည်သူလူထုအနေနဲ့လည်း ဒီပေါ်မှာ တာဝန်သိစိတ်နဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့လိုတယ်လို့ထင်ပါတယ်။ “
လေထုညစ်ညမ်းမှုဟာ ကမ္ဘာတဝန်း သေဆုံးမှုတွေနဲ့ ရောဂါဘယတွေ ဖြစ်ပွားရတဲ့ အဓိက အကြောင်းရင်းတခု အဖြစ်နဲ့လည်း ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) က သတိပေးထားပါတယ်။ အဆုတ်ကင်ဆာ၊ အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါတွေ အပြင် နှလုံးရောဂါ၊ ဦးနှောက်သွေးကြောပြတ်တာ စတဲ့ ရောဂါတွေနဲ့ နှစ်စဉ် လူပေါင်း ၄ သန်းကျော် သက်တမ်းမစေ့ခင် သေဆုံးနေရတာဟာ လေထုညစ်ညမ်းမှုနဲ့ ဆက်နွယ်နေကြောင်းလည်း ပြောဆိုထားပါတယ်။
..............
ကိုဗဈကာလ မွနျမာ့သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိခိုကျမှုတှရှေိနဆေဲ
(Unicode)
ကိုဗဈကပျရောဂါကာလမှာ စီးပှားရေး၊ လူမှုရေး၊ ကနြျးမာရေးအရ ထိခိုကျနဈနာမှုတှေ ရှိနပေမေဲ့ သှားလာလှုပျရှားမှုတှေ ကန့ျသတျထားတာကွောင့ျ လောငျစာသုံးစှဲမှုတှေ သိသိသာသာ လြော့နညျးသှားတဲ့အတှကျ လထေုညဈညမျးမှုတှေ ကဆြငျးတာလို့ ပတျဝနျးကငြျဆိုငျရာ တိုးတကျမှုတခြို့လညျး ရှိနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး ကပျရောဂါကာလမှာပဲ အမှိုကျသရိုကျတှကေို မီးရှို့တာလို ပတျဝနျးကငြျ ထိခိုကျစတေဲ့ စိနျခေါျမှုတှလေညျး ရှိနဆေဲ ဖွဈတဲ့အပေါျ ပတျဝနျးကငြျအရေး လှုပျရှားသူတှေ သတိပေးနတေဲ့ အကွောငျးကိုတော့ ကိုစညျသူက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
ကိုဗဈကပျရောဂါကာလ မောျတောျယာဉျ အသုံးပွုမှုတှနေညျးပါးတာ စကျရုံအလုပျရုံတှေ ပိတျထား ရတာတှကွေောင့ျ မီးခိုးထှကျနှုနျး လြော့နညျးသှားတာကွောင့ျ လထေုညဈညမျးမှုတှလေညျး လြော့ကလြာတယျလို့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ စောင့ျကွည့ျလေ့လာသူတှကေ ပွောပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ကပျရောဂါစတငျခဲ့တဲ့ မတျလထဲမှာ ရနျကုနျမွို့ရဲ့ လထေုညဈညမျးမှုဟာ လြော့ပါးသှားတယျ ဆိုပမေဲ့ အသကျရှုလမျးကွောငျးဆိုငျရာ ရောဂါအခံရှိသူတှအေတှကျ အန်တရယျရှိတဲ့ စိုးရိမျစရာ လိမ်မောျရောငျအဆင့ျမှာ ရှိခဲ့တယျလို့ ရနျကုနျမွို့အမရေိကနျသံရုံးက ထုတျပွနျတဲ့ အခကြျအလကျတှမှော ဖောျပွထားပါတယျ။
အမရေိကနျ ပတျဝနျးကငြျကာကှယျထိနျးသိမျးရေးအဂေငြျစီ (EPA) ရဲ့ စံခြိနျစံညှှနျးနဲ့ တိုငျးတာတဲ့ သံရုံးရဲ့ Air Quality Index (AQI) လထေုအရညျအသှေး တိုငျးတာခကြျအရ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈကပျရောဂါစဖွဈတဲ့ မတျလနဲ့ဧပွီလတှမှော လိမ်မောျရောငျအဆင့ျမှာ ရှိနပေါတယျ။
ကပျရောဂါကာလ အသှားအလာတှေ လြော့ပါးသှားပမေဲ့လညျး လထေုအရညျအသှေး ထငျသလောကျ တိုးတကျမလာရတဲ့ အကွောငျးရငျးနဲ့ ပတျသကျလို့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး အဖှဲ့တဈခုဖွဈတဲ့ Nature Advocacy ဦးဆောငျသူ ကိုငွိမျးဇောျကိုကတော့ အခုလို သုံးသပျပါတယျ။
“ဧပွီလမှာ ကားတှစေကျရုံတှရေပျထားတဲ့အခြိနျမှာ လထေုညဈညမျးမှုက သိသိသာသာတော့ လြော့သှားတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အမှိုကျမီးရှို့တာတဈခုတညျးနဲ့တငျ AQI အညှှနျးကိနျးမှာ လိမ်မောျရောငျအဆင့ျထိ ရောကျနတောကိုတှေ့လိမ့ျမယျ။ Lockdown ခထြားရုံနဲ့ ကားတှစေကျရုံတှမေရှိရုံနဲ့ လထေုညဈညမျးမှု ကသြှားပမေယ့ျ လူတှအေန်တရာယျမရှိလောကျအောငျကသြှားတယျလို့ မှနျးလို့မရဘူး။ အရငျအတိုငျးပဲ မီးရှို့နေဦးမယျဆိုရငျ ကိုဗဈပိုးကူးစကျခံထားရသူတှအေတှကျ အသကျအန်တရာယျတောငျ ရှိနိုငျတယျ။”
မန်တလေးမွို့စိမျးရောငျစိုသဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေးအဖှဲ့ရဲ့ တာဝနျခံ ဦးမောငျမောငျဦးကတော့ သဈရှကျခွောကျတှအေပွငျ ပလကျစတဈစှန့ျပဈပစ်စညျးတှပေါ မီးရှို့ဖကြျဆီးကွတာက ကနြျးမာရေး မသင့ျတောျသလို ဂဟေစနဈကို ပကြျစီးစနေိုငျတယျလို့ သတိပေးပါတယျ။
“မန်တလေးမှာ အမှိုကျသိမျးဧရိယာရဲ့အပွငျဖကျ မွဈကမျးပါးလိုနရောတှမှော အခုထကျထိ အမှိုကျကို မီးရှို့ဖကြျဆီးနကွေတာတှမွေောကျမြားစှာရှိနဆေဲပါပဲ။ မီးရှို့ဖကြျစီးတဲ့စနဈကတော့ လူအပါအဝငျ Eco system တဈခုလုံးကို ပွငျးထနျတဲ့ သကျရောကျမှုဖွဈစမေယျလို့ ကြှနျတောျထငျပါတယျ။ “
လထေုညဈညမျးမှုဒဏျခံရတဲ့ ကိုဗဈရောဂါသညျတှေ အနနေဲ့ ရောဂါအခွအေနေ ပိုမိုဆိုးရှားစနေိုငျသလို၊ သဆေုံးမှုနှုနျး (၈) ရာခိုငျနှုနျးလောကျ တိုးလာနိုငျတယျလို့လညျး အမရေိကနျ ပွညျထောငျစု Harvard တက်ကသိုလျရဲ့ စကျတငျဘာလထဲထုတျပွနျတဲ့ လေ့လာတှေ့ရှိခကြျမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
မိုးလဝေသနှင့ျ ဇလဗဒေညှှနျကွားမှုဦးစီးဌာနရဲ့ တိုငျးတာခကြျတှအေရ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈတှမှော လထေုညဈညမျးမှုတှေ မွင့ျတကျခဲ့တယျလို့ လကျထောကျညှှနျကွားရေးမှူး ဒေါကျတာကွူကွူစိနျက ပွောပွပါတယျ။
“၂၀၁၈-၁၉ ဒီဇငျဘာ၊ ဇနျနဝါရီ၊ ဖဖေောျဝါရီမှာဆိုရငျ WHO စံနှုနျးထကျကိုမြားနတောကို သှားတှေ့ရ တယျပေ့ါနောျ ၊ မိုးတှငျးမှာတော့လြော့တယျ တခါတလေ Unhealthy အဆင့ျပေ့ါနောျ ကနြျးမာရေးနဲ့ မသင့ျတောျတဲ့ အနအေထားမြိုးကို ရောကျသှားတယျပေ့ါနောျ”
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ရာသီသုံးခုမှာ နိုဝငျဘာလကနေ မတျလအထိ ပှင့ျလငျးရာသီဟာ လထေုညဈညမျးမှု အဆိုးဆုံးဖွဈတယျလို့လညျးကြှမျးကငြျသူတှကေ လေ့လာတှေ့ရှိထားပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ဒီလိုကာလမြိုးမှာ ကနြျးမာရေးနဲ့ညီညှတျတဲ့ လထေုအရညျအသှေး ရရှိနိုငျအောငျ ကွိုးပမျးနကွေောငျး ပတျဝနျးကငြျအရညျအသှေးနှင့ျ စံခြိနျစံညှှနျးဌာနက ဒုတိယညှှနျကွားရေးမှူး ဒေါကျတာတငျတငျသောျ ကပွောပါတယျ။
“ရှေ့လြှောကျကတော့ စညျပငျကလညျး အမှိုကျကိုမီးမရှို့ဖို့ ပညာပေးနပေါတယျ။ ပူပွငျးခွောကျသှေ့တဲ့ ရာသီဆိုတော့ အရှတျတှကွှေတေယျ။ နောကျတဈခုက စိုကျပြိုးရေးမွသွေဇာအတှကျ မီးရှို့တာမလုပျဖို့ပေါ့နောျ ပညာပေးတှလေုပျနပေါတယျ။ Air quality ကိုတော့ တတျနိုငျသလောကျ နိုငျငံတောျအဆင့ျပေါ့နောျ ဆောငျရှကျနပေါတယျ။”
အမှိုကျမီးရှို့တာအပါအဝငျ ကိုဗဈအလှနျ စကျမှုစီးပှားရေး ရုနျးကနျမှုတှကွေောင့ျ လာမယ့ျ ပှင့ျလငျးရာသီမှာအရငျနှဈတှလေိုပဲ လထေုညဈညမျးမှုကွုံရမှာကို သဘာဝပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးသူတှေ အထူးတလညျ စိုးရိမျနကွေပါတယျ။ ပွညျသူတှအေနနေဲ့ တတျနိုငျသလောကျ အမှိုကျမီးမရှို့ကွဖို့အပွငျ အစိုးရအနနေဲ့လညျး ထုတျပွနျထားတဲ့ ပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေး လုပျငနျးလမျးညှှနျခကြျတှေ အတိအကအြကောငျအထညျဖောျဖို့လညျး ပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေး လှုပျရှားနတေဲ့ စိမျးရောငျစိုအဖှဲ့က ဦးမောငျမောငျဦးက အကွံပွုပါတယျ။
“လထေုညဈညမျးမှုဟာ ရှောငျလှှဲလို့မရပါဘူး။ သကျဆိုငျရာ အစိုးရတှကေ တိကတြဲ့လုပျငနျး လမျးညှှနျခကြျတှအေပွငျ နဂိုသတျမှတျထားတဲ့စညျးကမျးတှအေသကျဝငျဖို့လိုပါတယျ။ ကိုဗဈအလှနျကာလမှာ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ တှနျးလုပျလိုကျရငျ ပိုပွီးတော့ air pollution တငျမက အားလုံးလှှမျးခွုံတဲ့ တိကတြဲ့ လုပျငနျးလမျးညှှနျခကြျတှရှေိဖို့လိုတယျ။ ပွညျသူလူထုအနနေဲ့လညျး ဒီပေါျမှာ တာဝနျသိစိတျနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့လိုတယျလို့ထငျပါတယျ။ “
လထေုညဈညမျးမှုဟာ ကမ်ဘာတဝနျး သဆေုံးမှုတှနေဲ့ ရောဂါဘယတှေ ဖွဈပှားရတဲ့ အဓိက အကွောငျးရငျးတခု အဖွဈနဲ့လညျး ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးအဖှဲ့ (WHO) က သတိပေးထားပါတယျ။ အဆုတျကငျဆာ၊ အသကျရှုလမျးကွောငျးဆိုငျရာ ရောဂါတှေ အပွငျ နှလုံးရောဂါ၊ ဦးနှောကျသှေးကွောပွတျတာ စတဲ့ ရောဂါတှနေဲ့ နှဈစဉျ လူပေါငျး ၄ သနျးကြောျ သကျတမျးမစေ့ခငျ သဆေုံးနရေတာဟာ လထေုညဈညမျးမှုနဲ့ ဆကျနှယျနကွေောငျးလညျး ပွောဆိုထားပါတယျ။
