(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ ကြုံနေရချိန် တရားမဝင် ဖမ်းဆီးမှုတွေကြောင့် ရှားပါး ဧရာဝတီလင်းပိုင် ဆုံးရှုံးမှုတွေ တိုးလာနေတာကို အမြန်ဆုံးတားဆီးဖို့ ပတ်ဝန်းကျင်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေ တိုက်တွန်းလိုက်တဲ့အကြောင်း ကို ထက်အောင်ခန့်ပြောပြပါမယ်။
ကပ်ရောဂါကာလ သွားလာလှုပ်ရှားမှု ကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး အားနည်းနေချိန်မှာ တရားမဝင် ဖမ်းဆီးမှုတွေကြောင့် ဒီနှစ်ထဲ ဧရာဝတီလင်းပိုင်တွေ သေဆုံးမှု တိုးလာနေတယ်လို့ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့တွေက ပြောပါတယ်။
မျိုးတုန်းပျောက်ကွယ်မယ့် အန္တရာယ်ကြောင့် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ထားတဲ့ ဧရာဝတီလင်းပိုင်တွေဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်တွေအတွင်း ၂ ကောင်ကနေ ၇ ကောင်အထိ သေဆုံးခဲ့ဘူးပေမဲ့ ဒီနှစ်ထဲမှာ သေဆုံးတာ ၈ ကောင်အထိ ရှိခဲ့ကြောင်းလည်း သားငှက်ထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့ WCS မြန်မာက ကိုနိုင်လင်းက ပြောပါတယ်။
“ပထမ ကိုဗစ် စစချင်းမှာ MOHS ကလည်း ဆောင်ရန်ရှောင်ရန်တွေ ထုတ်တယ်ပေါ့နော်။ ကန့်သတ်တာတွေ ရှိတယ် တိုင်းဒေသကြီးတွေမှာလည်း ခရီးသွားတာတို့ အခြားကန့်သတ်မှုတွေရှိလာလို့ အဲ့အချိန်မှာ နည်းနည်းလေး ထိန်းသိမ်းရေး လုပ်ငန်းက နည်းနည်းလေး ဘယ်လိုပြောမလဲ အားနည်းသွားတယ်ပေါ့နော်။ အဲ့အချိန်မှာ ရှော့သမားတွေ များလာတယ်။ များလာပြီးတော့ ရှော့တိုက်မှုတွေ ဖြစ်တယ်ပေါ့။ နေ့ခင်းပိုင်း မသိသာ ပေမယ့် ညဘက်တွေမှာ ရှော့တိုက်မှုတွေ များလာတာပေါ့နော်။ အဲ့ရှော့တိုက်မှုကြောင့်မို့လို့ ဧရာဝတီ လင်းပိုင်းတွေ သေဆုံးရတယ်လို့ ယူဆတာပေါ့နော်။”
ဧရာဝတီလင်းပိုင်တွေ ထိန်းသိမ်းရေး ၁ နှစ် စီမံချက်အဖြစ် စုပေါင်းအဖွဲ့တွေရဲ့ နိုဝင်ဘာ ၁ ရက်နေ့ကနေ ၁၅ ရက်နေ့အထိ နာရီပေါင်း ၁၁၇ နာရီ ကင်းလှည့် စစ်ဆေးမှုအတွင်း လျှပ်စစ်ဓာတ်နဲ့ ရှော့တိုက်ငါးဖမ်းတဲ့ စက်လှေ ၄ စီးကို ဖမ်းဆီး ရမိခဲ့တယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
ရှားပါးလင်းပိုင်တွေကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရာမှာ တရားမဝင် ဖမ်းဆီးသူတွေကို ထိထိရောက်ရောက် အရေးယူနိုင်ဖို့ အရေးကြီးတယ်လို့လည်း ဧရာဝတီလင်းပိုင်တွေကို ကာကွယ်ရေးလှုပ်ရှားမှုမှာ ဦးဆောင်ပါဝင်နေတဲ့ Nature Advocacy အဖွဲ့က ကိုငြိမ်းဇော်ကိုက ပြောပါတယ်။
“အောက်မှာဖြစ်နေတာတွေက မျိုးစုံရှိတယ်။ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ရည်ရွယ်ချက်က ဆင်းရဲတဲ့သူတွေကို လိုက်ဖမ်းတာထက် စီးပွားဖြစ် ဂိုဏ်တွေဘာတွေနဲ့ပေါ့နော် အဲ့လိုမျိုး စီးပွားဖြစ်လုပ်နေတဲ့ဟာတွေ အကြီးအကျယ် လှေကြီးတွေ ပိုက်ကြီးတွေ အကြီးအကျယ် ဝယ်ပြီး ပိုက်တွေမှာ ဝါယာကြိုးတွေ သွယ်တန်းပြီးတော့ မြစ်ထဲမှာ ရှိသမျှ ငါးအကုန်လုံး လင်းပိုင်ကော၊ ပုဇွန်ကော၊ ငါးကော၊ ငှက်ပါမကျန် အဲ့လိုလူမျိုးတွေကို တရားဥပဒေနဲ့ အရေးယူလိုက်တဲ့ဟာ အများကြီး သက်သာသွားမယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ မျှော်လင့်တယ်ပေါ့နော်။”
ရှော့တိုက်ငါးဖမ်းသူတွေကို ငါးလုပ်ငန်းဦးစီးက အရေးယူဆောင်ရွက်တာတွေ ရှိသလို ပြစ်မှုထင်ရှားရင် အမြင့်ဆုံး ပြစ်ဒဏ် ထောင်ဒဏ် ၃ နှစ် ကျခံရမှာလည်းဖြစ်ပါတယ်။ အခုလို ထောင်ဒဏ် သတ်မှတ် ထားပေမယ့် ရှော့တိုက် ငါးဖမ်းတာတွေက ရှိနေပြီး ဥပဒေကို ပြင်ဆင်ပြီး ပြစ်ဒဏ်တိုးမြှင့်သင့်သလို လက်ရှိအချိန်မှာ ဧရာဝတီ လင်းပိုင် အခြေပြု ခရီးသွား လုပ်ငန်းကို အကောင်အထည် ဖော်ထားပေမယ့် ဒေသခံတွေကို အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေ အခုထက်ပိုပြီး ဖန်တီးပေးဖို့လည်း နိုင်ငံတော် အနေနဲ့ ဆောင်ရွက်သင့်တယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
တရားမဝင် ဖမ်းဆီးမှုတွေနဲ့ စောင့်ရှောက်မှု အားနည်းနေတာတွေကြောင့် ရှားပါး ဧရာဝတီလင်ပိုင်းတွေ သေဆုံးနေရတဲ့ အခြေအနေကို ဖြေရှင်းဖို့ သမ္မတနဲ့ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို တင်ပြတောင်းဆိုမယ့် အစီအစဉ်မှာ လက်မှတ်ရေးထိုး ပါဝင်မယ့် သူတွေကိုလည်း ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး လှုပ်ရှားသူတွေ စုဆောင်းနေပါတယ်။ အခုအချိန်အထိ လက်မှတ်ရေးထိုးသူ ၁၂၀၀၀ ကျော် ရရှိနေပြီး နိုဝင်ဘာလကုန်အထိ ကောက်ခံသွားမယ်လို့လည်း ပတ်ဝန်းကျင်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ပြောပါတယ်။
ဧရာဝတီလင်းပိုင်တွေဟာ မြန်မာ၊ အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ လာအိုနိုင်ငံတွေမှာ တွေ့ရပြီး မြန်မာနိုင်ငံမှာတော့ ဧရာဝတီမြစ် ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်း တနင်္သာရီ ကမ်းရိုးတန်းနဲ့ ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်တို့မှာ ကျက်စားကြပါတယ်။
တရားမဝင် ဖမ်းဆီးမှုတွေနဲ့ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်မှု အားနည်းချက်တွေကြောင့် မကြာသေးခင်နှစ်တွေကစပြီးရှားပါးဧရာဝတီလင်းပိုင်တွေ လျော့ပါးလာရာမှာ ဒီနှစ်လယ်ပိုင်းအထိ ရရှိထားတဲ့ အချက်အလက်တွေအရ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကောင်ရေ ၇၀ လောက် ကျန်ရှိနေသေးတယ်လို့လည်း ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
............
မွနျမာမှာ ဧရာဝတီလငျးပိုငျဆုံးရှုံးမှုတှေ တိုးလာနတော အရေးယူပေးဖို့တောငျးဆို
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈကပျရောဂါ ကွုံနရေခြိနျ တရားမဝငျ ဖမျးဆီးမှုတှကွေောင့ျ ရှားပါး ဧရာဝတီလငျးပိုငျ ဆုံးရှုံးမှုတှေ တိုးလာနတောကို အမွနျဆုံးတားဆီးဖို့ ပတျဝနျးကငြျအရေး လှုပျရှားသူတှေ တိုကျတှနျးလိုကျတဲ့အကွောငျး ကို ထကျအောငျခန့ျပွောပွပါမယျ။
ကပျရောဂါကာလ သှားလာလှုပျရှားမှု ကန့ျသတျခကြျတှကွေောင့ျ ထိနျးသိမျးစောင့ျရှောကျရေး အားနညျးနခြေိနျမှာ တရားမဝငျ ဖမျးဆီးမှုတှကွေောင့ျ ဒီနှဈထဲ ဧရာဝတီလငျးပိုငျတှေ သဆေုံးမှု တိုးလာနတေယျလို့ ပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးအဖှဲ့တှကေ ပွောပါတယျ။
မြိုးတုနျးပြောကျကှယျမယ့ျ အန်တရာယျကွောင့ျ ထိနျးသိမျးစောင့ျရှောကျထားတဲ့ ဧရာဝတီလငျးပိုငျတှဟော မွနျမာနိုငျငံမှာ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈတှအေတှငျး ၂ ကောငျကနေ ၇ ကောငျအထိ သဆေုံးခဲ့ဘူးပမေဲ့ ဒီနှဈထဲမှာ သဆေုံးတာ ၈ ကောငျအထိ ရှိခဲ့ကွောငျးလညျး သားငှကျထိနျးသိမျးရေးအဖှဲ့ WCS မွနျမာက ကိုနိုငျလငျးက ပွောပါတယျ။
“ပထမ ကိုဗဈ စစခငြျးမှာ MOHS ကလညျး ဆောငျရနျရှောငျရနျတှေ ထုတျတယျပေါ့နောျ။ ကန့ျသတျတာတှေ ရှိတယျ တိုငျးဒသေကွီးတှမှောလညျး ခရီးသှားတာတို့ အခွားကန့ျသတျမှုတှရှေိလာလို့ အဲ့အခြိနျမှာ နညျးနညျးလေး ထိနျးသိမျးရေး လုပျငနျးက နညျးနညျးလေး ဘယျလိုပွောမလဲ အားနညျးသှားတယျပေါ့နောျ။ အဲ့အခြိနျမှာ ရှော့သမားတှေ မြားလာတယျ။ မြားလာပွီးတော့ ရှော့တိုကျမှုတှေ ဖွဈတယျပေါ့။ နေ့ခငျးပိုငျး မသိသာ ပမေယ့ျ ညဘကျတှမှော ရှော့တိုကျမှုတှေ မြားလာတာပေါ့နောျ။ အဲ့ရှော့တိုကျမှုကွောင့ျမို့လို့ ဧရာဝတီ လငျးပိုငျးတှေ သဆေုံးရတယျလို့ ယူဆတာပေါ့နောျ။”
ဧရာဝတီလငျးပိုငျတှေ ထိနျးသိမျးရေး ၁ နှဈ စီမံခကြျအဖွဈ စုပေါငျးအဖှဲ့တှရေဲ့ နိုဝငျဘာ ၁ ရကျနေ့ကနေ ၁၅ ရကျနေ့အထိ နာရီပေါငျး ၁၁၇ နာရီ ကငျးလှည့ျ စဈဆေးမှုအတှငျး လြှပျစဈဓာတျနဲ့ ရှော့တိုကျငါးဖမျးတဲ့ စကျလှေ ၄ စီးကို ဖမျးဆီး ရမိခဲ့တယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
ရှားပါးလငျးပိုငျတှကေို ထိနျးသိမျးစောင့ျရှောကျရာမှာ တရားမဝငျ ဖမျးဆီးသူတှကေို ထိထိရောကျရောကျ အရေးယူနိုငျဖို့ အရေးကွီးတယျလို့လညျး ဧရာဝတီလငျးပိုငျတှကေို ကာကှယျရေးလှုပျရှားမှုမှာ ဦးဆောငျပါဝငျနတေဲ့ Nature Advocacy အဖှဲ့က ကိုငွိမျးဇောျကိုက ပွောပါတယျ။
“အောကျမှာဖွဈနတောတှကေ မြိုးစုံရှိတယျ။ ကြှနျတောျတို့ရဲ့ရညျရှယျခကြျက ဆငျးရဲတဲ့သူတှကေို လိုကျဖမျးတာထကျ စီးပှားဖွဈ ဂိုဏျတှဘောတှနေဲ့ပေါ့နောျ အဲ့လိုမြိုး စီးပှားဖွဈလုပျနတေဲ့ဟာတှေ အကွီးအကယြျ လှကွေီးတှေ ပိုကျကွီးတှေ အကွီးအကယြျ ဝယျပွီး ပိုကျတှမှော ဝါယာကွိုးတှေ သှယျတနျးပွီးတော့ မွဈထဲမှာ ရှိသမြှ ငါးအကုနျလုံး လငျးပိုငျကော၊ ပုဇှနျကော၊ ငါးကော၊ ငှကျပါမကနြျ အဲ့လိုလူမြိုးတှကေို တရားဥပဒနေဲ့ အရေးယူလိုကျတဲ့ဟာ အမြားကွီး သကျသာသှားမယျလို့ ကြှနျတောျတို့ မြှောျလင့ျတယျပေါ့နောျ။”
ရှော့တိုကျငါးဖမျးသူတှကေို ငါးလုပျငနျးဦးစီးက အရေးယူဆောငျရှကျတာတှေ ရှိသလို ပွဈမှုထငျရှားရငျ အမွင့ျဆုံး ပွဈဒဏျ ထောငျဒဏျ ၃ နှဈ ကခြံရမှာလညျးဖွဈပါတယျ။ အခုလို ထောငျဒဏျ သတျမှတျ ထားပမေယ့ျ ရှော့တိုကျ ငါးဖမျးတာတှကေ ရှိနပွေီး ဥပဒကေို ပွငျဆငျပွီး ပွဈဒဏျတိုးမွှင့ျသင့ျသလို လကျရှိအခြိနျမှာ ဧရာဝတီ လငျးပိုငျ အခွပွေု ခရီးသှား လုပျငနျးကို အကောငျအထညျ ဖောျထားပမေယ့ျ ဒသေခံတှကေို အလုပျအကိုငျ အခှင့ျအလမျးတှေ အခုထကျပိုပွီး ဖနျတီးပေးဖို့လညျး နိုငျငံတောျ အနနေဲ့ ဆောငျရှကျသင့ျတယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
တရားမဝငျ ဖမျးဆီးမှုတှနေဲ့ စောင့ျရှောကျမှု အားနညျးနတောတှကွေောင့ျ ရှားပါး ဧရာဝတီလငျပိုငျးတှေ သဆေုံးနရေတဲ့ အခွအေနကေို ဖွရှေငျးဖို့ သမ်မတနဲ့ နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျတို့ကို တငျပွတောငျးဆိုမယ့ျ အစီအစဉျမှာ လကျမှတျရေးထိုး ပါဝငျမယ့ျ သူတှကေိုလညျး ပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေး လှုပျရှားသူတှေ စုဆောငျးနပေါတယျ။ အခုအခြိနျအထိ လကျမှတျရေးထိုးသူ ၁၂၀၀၀ ကြောျ ရရှိနပွေီး နိုဝငျဘာလကုနျအထိ ကောကျခံသှားမယျလို့လညျး ပတျဝနျးကငြျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ ပွောပါတယျ။
ဧရာဝတီလငျးပိုငျတှဟော မွနျမာ၊ အငျဒိုနီးရှားနဲ့ လာအိုနိုငျငံတှမှော တှေ့ရပွီး မွနျမာနိုငျငံမှာတော့ ဧရာဝတီမွဈ ရခိုငျကမျးရိုးတနျး တနငျ်သာရီ ကမျးရိုးတနျးနဲ့ ဧရာဝတီ မွဈဝကြှနျးပေါျတို့မှာ ကကြျစားကွပါတယျ။
တရားမဝငျ ဖမျးဆီးမှုတှနေဲ့ ထိနျးသိမျးစောင့ျရှောကျမှု အားနညျးခကြျတှကွေောင့ျ မကွာသေးခငျနှဈတှကေစပွီးရှားပါးဧရာဝတီလငျးပိုငျတှေ လြော့ပါးလာရာမှာ ဒီနှဈလယျပိုငျးအထိ ရရှိထားတဲ့ အခကြျအလကျတှအေရ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကောငျရေ ၇၀ လောကျ ကနြျရှိနသေေးတယျလို့လညျး ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။
