(Zawgyi / Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ပထမဦးဆုံးသော ကိုယ်ပိုင်ဂြိုဟ်တု လွှတ်တင်ဖို့ ပြင်ဆင်နေပါတယ်။ ကမ္ဘာမြေကို လေ့လာမယ့် ဒီဂြိုဟ်တုကြောင့် နိုင်ငံအတွက် အကျိုးရှိလာစေမှာဖြစ်ပြီး သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်တွေကနေ လူ့အသက် အန္တရာယ်ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်မှာ ဖြစ်တယ်လို့ အာကာသလေ့လာရေး မြန်မာပညာရှင်တွေက ပြောဆိုနေတဲ့အကြောင်း AFP သတင်းတပုဒ်ကို ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်က တင်ပြပေးထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံကလည်း အခြား အာကာသနည်းပညာ ဖွံ့ဖြိုးစ နိုင်ငံတွေလိုပဲ သူ့ရဲ့ ကမ္ဘာမြေလေ့လာရေး ဂြိုဟ်တုသစ်ကို လွှတ်တင်နိုင်ဖို့ ပြင်ဆင်နေတာပါ။ အာရှ ၉ နိုင်ငံ စုပေါင်းပြီး မုန်တိုင်းလို၊ ငလျင်လှုပ်ခတ်မှုလို စတာတွေအပြင် ရေစီးကြောင်း၊ မြေယာသုံးစွဲမှု၊ သီးနှံစိုက်ခင်း စတဲ့ အနေအထား ပြောင်းလဲမှုနဲ့ ကူးစက်ရောဂါ ဖြစ်ပွားပျံ့နှ့ံ့မှု အခြေအနေကိုပါ ဂြိုဟ်တုအငယ်စားတွေသုံးပြီး အာကာသကနေ လေ့လာစောင့်ကြည့်သွားမယ့်အထဲမှာ မြန်မာလည်း ပါဝင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကမ္ဘာမြေလေ့လာရေး ဂြိုဟ်တုကိုသာ လွှတ်တင်နိုင်မယ်ဆိုရင် အခြားကဏ္ဍတွေအတွက်ပါ အကျိုးရှိလာစေလိမ့်မယ်လို့ မိတ္ထီလာမြို့မှာရှိတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ လေကြောင်းနဲ့ အာကာသပညာတက္ကသိုလ် (MAEU) ပါမောက္ခချုပ် ဒေါက်တာကြည်သွင်က ပြောပါတယ်။
“ဒီ Earth Observation ပေါ့နော် ကမ္ဘာမြေလေ့လာရေး ဂြိုဟ်တုကို အသုံးပြုပြီဆိုရင်တော့ စိုက်ပျိုးရေး၊ သစ်တော၊ မြေယာအသုံးပြုနေမှု၊ Urban Planning မြို့ပြစီမံကိန်း၊ မိုးလေဝသ ခန့်မှန်းချက် အဲဒီလို မြန်မာပြည်မှာရှိတဲ့ ကျန်တဲ့ကဏ္ဍတွေ အကုန်လုံးအတွက် တကယ်လိုအပ်နေတာက ကမ္ဘာမြေ လေ့လာရေးဂြိုဟ်တုပဲ။ အဲဒီခါကျတော့ ကျနော်တို့က ဂြိုဟ်တုအရွယ်အစားကို သေးသေးအထိအောင် ဆောက်ယူလို့ရတယ်။ အဲဒါဆို ကုန်ကျစရိတ်လည်း သက်သာမှာပေါ့။”
စီးပွားရေးအရ ဖွံ့ဖြိုးဖို့ အားယူနေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အာကာသ နည်းပညာကဏ္ဍက အခုမှ ပထမဆုံး စတင်နေတာဖြစ်ပြီး အခြား အာရှနိုင်ငံတွေဖြစ်တဲ့ ဖိလစ်ပိုင်၊ ဗီယက်နမ်၊ အင်ဒိုနီးရှားတို့နဲ့ ပေါင်းလုပ်နေပါတယ်။
မြန်မာရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဂြိုဟ်တုငယ်ကနေ လေ့လာစုဆောင်းရရှိတဲ့ အချက်အလက်တွေနဲ့ ဝင်ငွေပြန်ရအောင် လုပ်နိုင်သလို နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် အမြန်အားဖြည့်ပေးနိုင်တဲ့ လမ်းကြောင်းလည်း ဖြစ်တယ်လို့ ဒေါက်တာကြည်သွင်က ရှင်းပြပါတယ်။
“Disaster Monitoring သဘာဝဘေးအန္တရာယ် စောင့်ကြည့်မှုတွေ၊ သဘာဝဘေး စီမံခန့်ခွဲမှုနဲ့ ပတ်သက်တာတွေကိုလည်း အချင်းချင်းကြား မျှဝေသုံးစွဲနိုင်အောင်ပေါ့ လုပ်သွားလို့ရတယ်။ နောက်ပိုင်း ဒီအဖွဲ့ကနေပြီးတော့ ဂြိုဟ်တုဓာတ်ပုံ၊ ပုံရိပ် ဈေးကွက်အထိအောင် ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ဒါဆိုရင် ကိုယ့်နိုင်ငံအလိုက် သုံးတဲ့ Satellite တွေအတွက် တဖက်တလမ်းက ဝင်ငွေပြန်ရအောင် အဲဒီလောက်ထိ ကျနော်တို့ ရည်ရွယ်ပြီး လုပ်နေပါတယ်။ နိုင်ငံတခု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုမှာ သမားရိုးကျ နည်းတွေနဲ့ သွားတာထက် Space Technology အာကာသနည်းပညာသုံးပြီး သွားတာက ချက်ချင်း အမြန်ရောက်နိုင်တယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေက အာကာသပညာ လေ့လာနေတဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေနဲ့တောင် မတူပါဘူး။ လေယာဉ်ပျံကြီးပုံသဏ္ဌာန် တည်ဆောက်ထားတဲ့ မိတ္ထီလာ အာကာသပညာ တက္ကသိုလ်ဆိုရင် လေပြင်းတိုက်ခဲ့လို့ ကျောင်းနဖူးဝ လေယာဉ်ဦးခေါင်းထိပ်ရဲ့ အမိုးအကာတွေ လန်ကျနေတာတောင် ပြန်ပြင်ဖို့ ဘတ်ဂျက်မရှိဘဲ ဖြစ်နေတာပါ။
ပုံမှန်ဆိုရင် ဒေါ်လာသန်း ၁၀၀ လောက် ကုန်မှာဖြစ်ပေမယ့် မြန်မာနိုင်ငံက ပထမဆုံး လွှတ်တင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေတဲ့ ဂြိုဟ်တုတည်ဆောက်ရေး စရိတ်က ဒေါ်လာ ၁၆ သန်း ကုန်ကျမယ်လို့ မှန်းထားပါတယ်။
ဒီလို မြန်မာရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဂြိုဟ်တု လွှတ်တင်ရေးဟာ သူတို့အားလုံးရဲ့ အိပ်မက်တခုဖြစ်တယ်လို့ မိတ္ထီလာ အာကာသသိပ္ပံ တက္ကသိုလ်က အင်ဂျင်နီယာ ဒေါက်တာသုသုအောင်က ပြောပါတယ်။
“ကိုယ့်ဘက်က အခွင့်အရေးတခုခု ရလာတဲ့အချိန်မှာ အမြဲ အဆင်သင့် ဖြစ်နေရအောင်လို့ပေါ့။ ဘယ်လိုပြောမလဲ မြန်မာနိုင်ငံကနေပြီးတော့ MAEU ဒီကျောင်းကနေ ပါဝင်ပြီးတော့ ဒီဂြိုဟ်တုတလုံး လွှတ်ဖို့ဆိုတာ ဆရာကြီးရော ကျမတို့တွေ အကုန်လုံးရဲ့ အိပ်မက်တခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။”
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ဒီနည်းပညာတက္ကသိုလ်အနေနဲ့ ပေါင် ၂၂၀ ကျော်လေးတဲ့ ဂြိုဟ်တုအငယ်စား ၅ ခုကို နှစ်စဉ် တည်ဆောက် လွှတ်တင်နိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားပြီး ဂြိုဟ်တုရဲ့သက်တမ်းက ၅ နှစ် အသုံးပြုနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆိုရင် အာရှနိုင်ငံတွေကြား လွှတ်တင်ထားတဲ့ ဂြိုဟ်တုမျိုးစုံ အလုံး ၅၀ လောက် ပတ်လမ်းထဲ ရှိနေတာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဂြိုဟ်တုထိန်းချုပ်ရေး မြေပြင်စခန်း သီးသန့်ရှိပေမယ့် တကယ်တမ်း လွှတ်တင်ဖို့ အချိန်ရောက်ရင် နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည် တခုကနေ လွှတ်တင်ရမှာပါ။ အဲဒီအတွက် ဂျပန်နိုင်ငံနဲ့ ပူးတွဲ ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။
ဂြိုဟ်တုလွှတ်တင်ရေး စမ်းသပ်မှုတွေလုပ်ဖို့ မြန်မာ အာကာသသိပ္ပံ အင်ဂျင်နီယာ ၇ ဦးဟာ ဂျပန်နိုင်ငံမှာ လအတော်ကြာ သွားရောက်နေထိုင်ရင်း လေ့ကျင့်တာတွေလုပ်ဖို့ ရှိပေမယ့် အခုလို ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ ကြုံလာတာကြောင့် ၂၀၂၁ နှစ်ဆန်းပိုင်းမှာမှ သွားနိုင်ကြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အာရှနိုင်ငံတွေကြား အခုလို ကမ္ဘာမြေလေ့လာရေး ကိုယ်ပိုင်ဂြိုဟ်တုတွေ လွှတ်တင်မယ့်အထဲမှာ မြန်မာအပြင် မလေးရှား၊ ထိုင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ မွန်ဂိုလီးယား နိုင်ငံတွေလည်း နောက်ကနေ ဆက်လုပ်လာမှာဖြစ်တယ်လို့ ဂျပန်ပညာရှင် Takahashi က ပြောပါတယ်။
မြန်မာအပါဝင် ဂြိုဟ်တုလွှတ်တင်ကြမယ့် အစီအစဉ်အတွက် ဂျပန်နိုင်ငံ ဟော့ကိုင်းဒိုးတက္ကသိုလ်က ဦးဆောင်ပေးနေတာဖြစ်ပြီး ဈေးသက်သာတဲ့ ဂြိုဟ်တုနည်းပညာ အဓိကကြိုးပမ်းနေတဲ့ နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံနဲ့လည်း ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။
--------------------------------
(Unicode)
ပထမဆုံး ကိုယျပိုငျဂွိုဟျတု လှှတျတငျဖို့ မွနျမာ ပွငျဆငျ
မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ပထမဦးဆုံးသော ကိုယျပိုငျဂွိုဟျတု လှှတျတငျဖို့ ပွငျဆငျနပေါတယျ။ ကမ်ဘာမွကေို လေ့လာမယ့ျ ဒီဂွိုဟျတုကွောင့ျ နိုငျငံအတှကျ အကြိုးရှိလာစမှောဖွဈပွီး သဘာဝ ဘေးအန်တရာယျတှကေနေ လူ့အသကျ အန်တရာယျကို ကာကှယျပေးနိုငျမှာ ဖွဈတယျလို့ အာကာသလေ့လာရေး မွနျမာပညာရှငျတှကေ ပွောဆိုနတေဲ့အကွောငျး AFP သတငျးတပုဒျကို ကိုဉာဏျဝငျးအောငျက တငျပွပေးထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံကလညျး အခွား အာကာသနညျးပညာ ဖှံ့ဖွိုးစ နိုငျငံတှလေိုပဲ သူ့ရဲ့ ကမ်ဘာမွလေေ့လာရေး ဂွိုဟျတုသဈကို လှှတျတငျနိုငျဖို့ ပွငျဆငျနတောပါ။ အာရှ ၉ နိုငျငံ စုပေါငျးပွီး မုနျတိုငျးလို၊ ငလငြျလှုပျခတျမှုလို စတာတှအေပွငျ ရစေီးကွောငျး၊ မွယောသုံးစှဲမှု၊ သီးနှံစိုကျခငျး စတဲ့ အနအေထား ပွောငျးလဲမှုနဲ့ ကူးစကျရောဂါ ဖွဈပှားပြံ့နှံ့မှု အခွအေနကေိုပါ ဂွိုဟျတုအငယျစားတှသေုံးပွီး အာကာသကနလေေ့လာစောင့ျကွည့ျသှားမယ့ျအထဲမှာ မွနျမာလညျး ပါဝငျဖို့ ကွိုးပမျးနတော ဖွဈပါတယျ။
ကမ်ဘာမွလေေ့လာရေး ဂွိုဟျတုကိုသာ လှှတျတငျနိုငျမယျဆိုရငျ အခွားကဏ်ဍတှအေတှကျပါ အကြိုးရှိလာစလေိမ့ျမယျလို့ မိတ်ထီလာမွို့မှာရှိတဲ့ မွနျမာနိုငျငံ လကွေောငျးနဲ့ အာကာသပညာတက်ကသိုလျ (MAEU) ပါမောက်ခခြုပျ ဒေါကျတာကွညျသှငျက ပွောပါတယျ။
“ဒီ Earth Observation ပေါ့နောျ ကမ်ဘာမွလေေ့လာရေး ဂွိုဟျတုကို အသုံးပွုပွီဆိုရငျတော့ စိုကျပြိုးရေး၊ သဈတော၊ မွယောအသုံးပွုနမှေု၊ Urban Planning မွို့ပွစီမံကိနျး၊ မိုးလဝေသ ခန့ျမှနျးခကြျ အဲဒီလို မွနျမာပွညျမှာရှိတဲ့ ကနြျတဲ့ကဏ်ဍတှေ အကုနျလုံးအတှကျ တကယျလိုအပျနတောက ကမ်ဘာမွေ လေ့လာရေးဂွိုဟျတုပဲ။ အဲဒီခါကတြော့ ကနြောျတို့က ဂွိုဟျတုအရှယျအစားကို သေးသေးအထိအောငျ ဆောကျယူလို့ရတယျ။ အဲဒါဆို ကုနျကစြရိတျလညျး သကျသာမှာပေါ့။”
စီးပှားရေးအရ ဖှံ့ဖွိုးဖို့ အားယူနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အာကာသ နညျးပညာကဏ်ဍက အခုမှ ပထမဆုံး စတငျနတောဖွဈပွီး အခွား အာရှနိုငျငံတှဖွေဈတဲ့ ဖိလဈပိုငျ၊ ဗီယကျနမျ၊ အငျဒိုနီးရှားတို့နဲ့ ပေါငျးလုပျနပေါတယျ။
မွနျမာရဲ့ ကိုယျပိုငျဂွိုဟျတုငယျကနေ လေ့လာစုဆောငျးရရှိတဲ့ အခကြျအလကျတှနေဲ့ ဝငျငှပွေနျရအောငျ လုပျနိုငျသလို နိုငျငံဖှံ့ဖွိုးရေးအတှကျ အမွနျအားဖွည့ျပေးနိုငျတဲ့ လမျးကွောငျးလညျး ဖွဈတယျလို့ ဒေါကျတာကွညျသှငျက ရှငျးပွပါတယျ။
“Disaster Monitoring သဘာဝဘေးအန်တရာယျ စောင့ျကွည့ျမှုတှေ၊ သဘာဝဘေး စီမံခန့ျခှဲမှုနဲ့ ပတျသကျတာတှကေိုလညျး အခငြျးခငြျးကွား မြှဝသေုံးစှဲနိုငျအောငျပေါ့ လုပျသှားလို့ရတယျ။ နောကျပိုငျး ဒီအဖှဲ့ကနပွေီးတော့ ဂွိုဟျတုဓာတျပုံ၊ ပုံရိပျ ဈေးကှကျအထိအောငျ ရညျရှယျပါတယျ။ ဒါဆိုရငျ ကိုယ့ျနိုငျငံအလိုကျ သုံးတဲ့ Satellite တှအေတှကျ တဖကျတလမျးက ဝငျငှပွေနျရအောငျ အဲဒီလောကျထိ ကနြောျတို့ ရညျရှယျပွီး လုပျနပေါတယျ။ နိုငျငံတခု ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျမှုမှာ သမားရိုးကြ နညျးတှနေဲ့ သှားတာထကျ Space Technology အာကာသနညျးပညာသုံးပွီး သှားတာက ခကြျခငြျး အမွနျရောကျနိုငျတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အခွအေနကေ အာကာသပညာ လေ့လာနတေဲ့ အခွားနိုငျငံတှနေဲ့တောငျ မတူပါဘူး။ လယောဉျပြံကွီးပုံသဏ်ဌာနျ တညျဆောကျထားတဲ့ မိတ်ထီလာ အာကာသပညာ တက်ကသိုလျဆိုရငျ လပွေငျးတိုကျခဲ့လို့ ကြောငျးနဖူးဝ လယောဉျဦးခေါငျးထိပျရဲ့ အမိုးအကာတှေ လနျကနြတောတောငျ ပွနျပွငျဖို့ ဘတျဂကြျမရှိဘဲ ဖွဈနတောပါ။
ပုံမှနျဆိုရငျ ဒေါျလာသနျး ၁၀၀ လောကျ ကုနျမှာဖွဈပမေယ့ျ မွနျမာနိုငျငံက ပထမဆုံး လှှတျတငျဖို့ ကွိုးပမျးနတေဲ့ ဂွိုဟျတုတညျဆောကျရေး စရိတျက ဒေါျလာ ၁၆ သနျး ကုနျကမြယျလို့ မှနျးထားပါတယျ။
ဒီလို မွနျမာရဲ့ ကိုယျပိုငျဂွိုဟျတု လှှတျတငျရေးဟာ သူတို့အားလုံးရဲ့ အိပျမကျတခုဖွဈတယျလို့ မိတ်ထီလာ အာကာသသိပ်ပံ တက်ကသိုလျက အငျဂငြျနီယာဒေါကျတာသုသုအောငျက ပွောပါတယျ။
“ကိုယ့ျဘကျက အခှင့ျအရေးတခုခု ရလာတဲ့အခြိနျမှာ အမွဲ အဆငျသင့ျ ဖွဈနရေအောငျလို့ပေါ့။ ဘယျလိုပွောမလဲ မွနျမာနိုငျငံကနပွေီးတော့ MAEU ဒီကြောငျးကနေ ပါဝငျပွီးတော့ ဒီဂွိုဟျတုတလုံး လှှတျဖို့ဆိုတာ ဆရာကွီးရော ကမြတို့တှေ အကုနျလုံးရဲ့ အိပျမကျတခုပဲ ဖွဈပါတယျ။”
ဘယျလိုပဲဖွဈဖွဈ ဒီနညျးပညာတက်ကသိုလျအနနေဲ့ ပေါငျ ၂၂၀ ကြောျလေးတဲ့ ဂွိုဟျတုအငယျစား ၅ ခုကို နှဈစဉျ တညျဆောကျ လှှတျတငျနိုငျဖို့ ရညျရှယျထားပွီး ဂွိုဟျတုရဲ့သကျတမျးက ၅ နှဈ အသုံးပွုနိုငျမှာ ဖွဈပါတယျ။ အခုဆိုရငျ အာရှနိုငျငံတှကွေား လှှတျတငျထားတဲ့ ဂွိုဟျတုမြိုးစုံ အလုံး ၅၀ လောကျ ပတျလမျးထဲ ရှိနတောပါ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ဂွိုဟျတုထိနျးခြုပျရေး မွပွေငျစခနျး သီးသန့ျရှိပမေယ့ျ တကယျတမျး လှှတျတငျဖို့ အခြိနျရောကျရငျ နိုငျငံခွားတိုငျးပွညျ တခုကနေ လှှတျတငျရမှာပါ။ အဲဒီအတှကျ ဂပြနျနိုငျငံနဲ့ ပူးတှဲ ဆောငျရှကျနပေါတယျ။
ဂွိုဟျတုလှှတျတငျရေး စမျးသပျမှုတှလေုပျဖို့ မွနျမာ အာကာသသိပ်ပံ အငျဂငြျနီယာ ၇ ဦးဟာ ဂပြနျနိုငျငံမှာ လအတောျကွာ သှားရောကျနထေိုငျရငျး လေ့ကငြ့ျတာတှလေုပျဖို့ ရှိပမေယ့ျ အခုလို ကိုဗဈကပျရောဂါ ကွုံလာတာကွောင့ျ ၂၀၂၁ နှဈဆနျးပိုငျးမှာမှ သှားနိုငျကွမှာ ဖွဈပါတယျ။
အာရှနိုငျငံတှကွေား အခုလို ကမ်ဘာမွလေေ့လာရေး ကိုယျပိုငျဂွိုဟျတုတှေ လှှတျတငျမယ့ျအထဲမှာ မွနျမာအပွငျ မလေးရှား၊ ထိုငျး၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ၊ မှနျဂိုလီးယား နိုငျငံတှလေညျး နောကျကနေ ဆကျလုပျလာမှာဖွဈတယျလို့ ဂပြနျပညာရှငျ Takahashi က ပွောပါတယျ။
မွနျမာအပါဝငျ ဂွိုဟျတုလှှတျတငျကွမယ့ျ အစီအစဉျအတှကျ ဂပြနျနိုငျငံ ဟော့ကိုငျးဒိုးတက်ကသိုလျက ဦးဆောငျပေးနတောဖွဈပွီး ဈေးသကျသာတဲ့ ဂွိုဟျတုနညျးပညာ အဓိကကွိုးပမျးနတေဲ့ နိုငျဂြီးရီးယားနိုငျငံနဲ့လညျး ပူးပေါငျး ဆောငျရှကျနပေါတယျ။
