ေလာေလာဆယ္ အာဏာလက္လြတ္ဖို႔ အလားအလာမရွိဘဲ ဘာျဖစ္လို႔ စစ္အာဏာရွင္ေတြ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပရတယ္ဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရးသိပၸံမွာ ေလ့လာသံုးသပ္လာတာ အေတာ္ေလးၾကာေနပါၿပီ။ California (Los Angles) တကၠသိုလ္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပါေမာကၡ Barbara Geddes ဟာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပၿပီး အာဏာရွင္စနစ္ ထူေထာင္ပံုကို ႏွစ္အေတာ္ၾကာ သုေတသနလုပ္ေနသူ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၇၀) ေက်ာ္ကို ေလ့လာၿပီး အာဏာလက္လႊတ္ဖို႔ စိတ္မကူးဘဲ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပၾကတဲ့ အာဏာရွင္ေတြအေၾကာင္း စာတမ္းေတြ ေရးပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ေအာက္တိုဘာလ (၁၈) ရက္ေန႔ကပဲ ေယးလ္ (Yale) တကၠသိုလ္မွာ ပါေမာကၡ Geddes က စာတမ္းဖတ္သြားပါတယ္။
စစ္တပ္က အာဏာသိမ္းမယ့္ အႏၱရာယ္ကို အစိုးရေတြ ရင္ဆုိင္ၾကရေပမယ့္ စစ္အာဏာသိမ္းၿပီး ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ စစ္အစိုးရဟာ စစ္တပ္က အာဏာသိမ္းမွာကို အေၾကာက္ရဆံုး ျဖစ္တယ္လို႔ ေဒါက္တာ Geddes က ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ စစ္တပ္ရဲ ႔ ေထာက္ခံမႈ အဆက္မျပတ္ရရွိၿပီး စစ္အာဏာသိမ္းမႈကို ဟန္႔တားႏိုင္ေအာင္ အာဏာခြဲေဝေရး အစီအစဥ္ေတြလုပ္တာ ျဖစ္တယ္လို႔ သံုးသပ္ထားပါတယ္။
အာဏာရွင္ေတြထဲမွာ ပံုမွန္ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပသူေတြဟာ မက်င္းပသူေတြထက္ ေရရွည္ခံတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ပံုမွန္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပတဲ့ တပါတီစနစ္နဲ႔ တပါတီ လက္ဝါးႀကီးအုပ္စနစ္ေတြဟာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ထက္ ေရရွည္ခံတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရရွည္အုပ္စိုးႏိုင္ဖို႔ ရည္ရြယ္ၿပီး အာဏာရွင္ေတြဟာ ပါတီတည္ေထာင္ၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပၾကပါတယ္။ အာဏာရွင္စနစ္ကို ဥပေဒအရ တည္ေဆာက္လိုက္သလို ျဖစ္သြားတာေၾကာင့္ စစ္အာဏာသိမ္းမယ့္ အႏၱရာယ္ကို ရင္မဆိုင္ရေတာ့ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ေတြ အေၾကာက္ဆံုးဟာ အရပ္သား အတိုက္အခံမဟုတ္ဘဲ စစ္အာဏာသိမ္းမႈ ျဖစ္တာေၾကာင့္ စစ္အာဏာမသိမ္းႏိုင္ေအာင္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပတာလုိ႔ ပါေမာကၡ Geddes က ဆိုပါတယ္။
စစ္အာဏာသိမ္းၿပီး အာဏာရွင္ျဖစ္လာတဲ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း ဟာ စစ္တပ္နဲ႔ေရာ ပါတီနဲ႔ပါ ကင္းကြာသြားတဲ့အတြက္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဳးႀကီးသန္းေရႊ လုပ္သမွ်ခံရပံုမ်ဳိး ဝဋ္လည္လာမွာကို စိုးရိမ္ပံုရပါတယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းရဲ ႔ သားသမီးေျမးျမစ္ေတြ ဒုကၡေရာက္တဲ့ အျဖစ္မ်ဳိးကို ေရွာင္ႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳတင္စီစဥ္ထားတာ ျဖစ္ပံုရပါတယ္။ သစၥာခံပါတီ တည္ေဆာက္ၿပီး စစ္ဗိုလ္နဲ႔ စစ္ဗိုလ္ေဟာင္းေတြ ေဝစားမွ်စား လုပ္ႏိုင္မယ္ဆုိရင္ မိမိအာဏာတည္ၿမဲေရးနဲ႔ မိမိတို႔ မိသားစုေရွ ႔ေရးအတြက္ စိတ္ခ်ရၿပီလို႔လည္း တြက္ထားဟန္တူပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဗမာစစ္တပ္ဟာ ကိုယ္က်ဳိးစီးပြား အဓိကထားတဲ့ အလြန္က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့အျမင္နဲ႔ မဆလပါတီကို တည္ေထာင္ေသာေၾကာင့္ တျပည္လံုးကို ကိုယ္စားျပဳေသာပါတီ ျဖစ္မလာခဲ့ပါဘူး။ လက္ရွိႀကံ့ဖြံ႔ပါတီဟာလည္း မဆလပါတီသြားတဲ့ လမ္းအတုိင္း ေလွ်ာက္ေနတာေတြ႔ရပါတယ္။ လက္ရွိ ႀကံ့ဖြံ႔ပါတီဟာလည္း မဆလပါတီသြားတဲ့ လမ္းအတုိင္း ေလွ်ာက္ေနတာေတြ႔ရပါတယ္။ စစ္မႈထမ္းေလာကရဲ ႔ က်ဥ္းေျမာင္းလွတဲ့ ဇာတ္အျမင္ေၾကာင့္ အမ်ဳိးသားႏိုင္ငံေရးပါတီ တည္ေထာင္ဖို႔ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ပါ။ ႀကံ့ဖြံ႔ပါတီဟာ အာဏာရွင္ရဲ ႔ ခါးပိုက္ေဆာင္တပ္ဖြဲ႔လို ျဖစ္ေနပါတယ္။
Texas တကၠသိုလ္ပါေမာကၡ Jason Bronlee က ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၅၀) ေက်ာ္ကို ေလ့လာတဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံ (၆၀) မွာ ေရြးေကာက္ပြဲ အာဏာရွင္စနစ္ က်င့္သံုးတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ (၃၀) အတြင္းမွာ ေရြးေကာက္ပြဲ အာဏာရွင္စနစ္ က်င့္သံုးတဲ့ႏိုင္ငံက အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေနပါတယ္။ မဲလိမ္မႈ အက်ပ္ကိုင္မႈ၊ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြကို အသံုးျပဳၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အၿမဲတမ္း အႏိုင္ရေနေအာင္ လု္ပတဲ့နည္းပါ။ ရႈံးရင္လည္း ႏိုင္ရမယ္ဆိုတဲ့ နည္းျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပေပမယ့္ ဒီမုိကေရဏီ အသြင္ကူးေျပာင္းတဲ့ လမ္းေၾကာင္းကို ေရာက္မသြားဘဲ ေရြးေကာက္ပြဲ အာဏာရွင္ စနစ္ဆိုတဲ့ ၾကားကာလမွာ ရာသက္ပန္ ေသာင္တင္ေနပံုကို ဆန္းစစ္ထားပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးဖို႔ မဟုတ္ဘဲ အာဏာရွင္စနစ္ သက္ဆိုးရွည္ေအာင္ လုပ္တာသာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ သတင္းမီဒီယာ ခ်ယ္လွယ္မႈ၊ မဲလိမ္မႈ၊ မဲဝယ္မႈ နဲ႔ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ အၿမဲတမ္းရွိေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ ျဖစ္ေနပါတယ္။
အာဏာရွင္ က်င္းပတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ တရားမွ်တမႈနဲ႔ လြတ္လပ္မႈ မရွိသေလာက္ ျဖစ္ေပမယ့္ ၿပိဳင္ဆုိင္မႈ အနည္းနဲ႔အမ်ား ရွိတက္ၾကပါတယ္။ အာဏာရပါတီ နဲ႔ အတိုက္အခံပါတီေတြ ၿပိဳင္ဆုိင္ၾကသလို၊ အာဏာရပါတီထဲမွာလည္း ၿပိဳင္ဆိုင္ခြက္ေစာင္းခုတ္ ၾကပါတယ္။ ၿပိဳင္ဆုိင္ခြင့္ ေပးလိုက္တဲ့အတြက္ လက္ေအာက္ခံ အရာထမ္းေတြရဲ ႔ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ကို ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းက အကဲခတ္ခြင့္ ရသြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ လက္ေအာက္ခံအရာထမ္းေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကိုင္တြယ္ႏိုင္တယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ဖုိ႔ အလားအလာရွိသူကို ေရြးေကာက္ပြဲက ေမြးထုတ္ႏိုင္သလို အာဏာရွင္ကို အႏၱရာယ္ေပးႏုိင္မယ့္ ပုဂၢိဳလ္ အက်ပ္အတည္းကို ေျဖရွင္းေပးရာ ေရာက္သြားပါတယ္။ က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ ကုိယ္က်ဳိးစီးပြားကို ျမွင့္တင္ေပးမယ့္ ေခါင္းေဆာင္ကိုသာ လိုလားၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြမွာ ၿပိဳင္ဆုိင္မႈမရွိတဲ့အတြက္ အဂတိလုိက္စားမႈမ်ားျပားၿပီး ျပည္သူလူထုနဲ႔ ကင္းကြာသြားတယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပါတီဝင္ေတြ အၿမဲတမ္း တက္ၾကြေနေအာင္လည္း ေရြးေကာက္ပြဲက ဖန္တီးႏိုင္တဲ့အတြက္ ၿပိဳင္ဆုိင္မႈ အနည္းအက်ဥ္း ခြင့္ျပဳတာ ျဖစ္တယ္လို႔ ပါေမာကၡ Dr. Barbara Geddes က သံုးသပ္ထားပါတယ္။
