[[Zawgyi/Unicode]]ICJ ကြားနာမှု အပေါ် ရိုဟင်ဂျာတို့ရဲ့ မျှော်လင့်ချက်
လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ခံခဲ့ရတဲ့ သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် တရားမျှတမှု ICJ နိုင်ငံတကာခုံရုံးကနေ ဆောင်ကျဉ်းဆုံးဖြတ်ပေးနိုင်ရေး ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ မျှော်လင့်နေကြပါတယ်။ နယ်သာလန်နိုင်ငံ သည်ဟိပ်မြို့ ICJ နိုင်ငံတကာခုံရုံးက မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံတို့ကြား ဒုတိယအကြိမ်မြောက် ကြားနာပွဲကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရောက်ဒုက္ခသည်တွေပါ စိတ်ဝင်တစား ကြည့်ရှု့အပြီး နှစ်ဘက်လျှောက်လဲမှုတွေကြား ICJ ဘက်က တရားမျှတမှုရအောင် ဆုံးဖြတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုလိုက်ကြတာပါ။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရောက် ကော့ဇ်ဘဇား ဒုက္ခသည်စခန်းအသီးသီးက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားတဲ့ မဆုမွန် တင်ပြထားပါတယ်။
နယ်သာလန်နိုင်ငံ သည်ဟိပ်မြို့က ICJ နိုင်ငံတကာခုံရုံးမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၁ရက်ကနေ့ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၈ရက်နေ့အထိ မြန်မာနိုင်ငံအရေး ကြားနာပွဲကျင်းပခဲ့တာပါ။ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုတားဆီးရေး နိုင်ငံတကာသဘောတူညီချက်ကို မြန်မာဘက်က ချိုးဖောက်တယ်ဆိုတဲ့ ICJ တရားရုံးမှာ တရားစွဲဆိုနိုင်ရေး လျှောက်ထားချက်ကို မြန်မာနိုင်ငံဘက်က မြန်မာစစ်ကောင်စီဘက်က အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာဆက်ဆံရေးဝန်ကြီး ဦးကိုကိုလှှိုင်ဦးဆောင်တက်ရောက်ပြီး လျှောက်လဲချက်ပေးခဲ့သလို ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံဘက်ကလည်း ဥပဒေပညာရှင်တွေဘက်ကလည်း အပြန်အလှန် လျှောက်လဲချက်တွေ တင်သွင်းခဲ့တာပါ။
ICJ နိုင်ငံတကာခုံရုံးက ဒီအပြန်အလှန်နှစ်ဘက်ကြားနာပွဲတွေကို သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ ခိုလှုံနေထိုင်ရာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ကော့ဇ်ဘဇားဒေသက ဒုက္ခသည်စခန်းအသီးသီးက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေလည်း စောင့်ကြည့်ခဲ့ကြတယ်လို့ ဒုက္ခသည်တွေကပြောပါတယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းအပါအဝင် သတင်းမီဒီယာတွေကနေတဆင့် LIVE တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်မှု တပြိုင်နက်တည်းပြသနေချိန် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကိုယ်တိုင် စောင့်ကြည့်လေ့လာ ကြည့်ရှု့ခဲ့ကြတယ်လို့ ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်း ကမ့်အမှတ်၇ နေ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ဦးမောင်မောင်က ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
“LIVE လွင့်တဲ့အချိန် LIVE ကျနော်တို့ ကြည့်လို့်တယ် VOA ကလည်း ကျနော်တို့ကြည့်ရတယ်။ DVB RFA ကလည်းရတယ်။ ကျနော်တို့ အကုန်နားထောင်ကြတယ်။ ကျနော်တို့ မြန်မာပြည်က PSI
စလောင်းတခု ဝယ်လာတယ် တီဗီလည်းရှိတော့ ကျနော်တို့ ဒုက္ခသည်တွေ အကုန်လုံး ထိုင်ပြီးတော့ ကြည့်နေကြတယ်လေ။ ကျနော်တို့တွေ အကုန်လုံး စိတ်ပါဝင်စားစွာနဲ့ နားထောင်ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်က ပြောတာတွေကို ကျနော်တို့ ဒီမှာ ရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေက ဘာမှ သဘောမတူဘူး။ ဒီကိစ္စကို ဂမ်ဘီယာက တရားစွဲဆိုတဲ့ကိစ္စကိုလည်း ဂမ်ဘီယာက OIC အိုအိုင်စီ အစားလုပ်တယ်ဆိုပြီးတော့သူတို့စွပ်စွဲလာတာက ကျနော်တို့ ဒါကိုလုံးဝ ရှုတ်ချတယ်။ ဒါဟာ OIC အိုအိုင်စီကိုယ်စား လုပ်တာ လုံးဝမဟုတ်ပါဘူး။ ၂၀၁၉တုန်းက ကျနော်တို့ဆီကို ဂမ်ဘီယာကိုယ်စားလှယ်လာတုန်းက ကျနော်တို့ တောင်းဆိုခဲ့တာပါ ကျနော်တို့ ရိုဟင်ဂျာတွေကိုယ်စားသူတို့လုပ်တာပါ။”
ဒီသီတင်းပတ်အတွင်း အပြန်အလှန်လျှောက်လဲချက်တွေ ပေးခဲ့ကြတဲ့ ICJ ကြားနာပွဲကနေ သိန်းချီတဲ့ရိုဟင်ဂျာတွေ ချိုးဖောက်ခံခဲ့ရတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေအတွက် ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံအနေနဲ့ ဆောင်ကျဉ်းပေးနိုင်ရေး တရားစွဲဆိုခွင့်ရဖို့ နိုင်ငံတကာတရားရုံးဘက်က ဆုံးဖြတ်ပေးနိုင်မယ်လို့လည်း ကြားနာပွဲကို ကိုယ်တိုင် နားထောင်ခဲ့ကြတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း မောင်တောမြို့နယ် ကမောင်းဆိပ် တမန်းသားကနေ တိမ်းရှောင်ပေးလာတဲ့ ကိုကာမေတို့လို ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေက မျှော်လင့်ပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ ပထမ ကြားနာစစ်ဆေးမှုတုန်းက PROVISIONAL MEASURES JUSTIC ဆိုပြီး သတ်မှတ်ပေးထားတာ တခုရှိတယ်။ အခုဒုတိယအကြိမ်မှာလည်း ကျနော်တို့အတွက် အကောင်းဆုံးသော ဆုံးဖြတ်ချက်တခု ရယူနိုင်မယ် ရလိမ့်မယ်လို့ ကျနော်တို့အနေနဲ့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ မြန်မာဘက်က တင်ပြထားတာနဲ့ ကျနော်တို့ ဂမ်ဘီယာဘက်က တင်ပြထားတဲ့ဟာမှာ ကျနော်တို့ ဂမ်ဘီယာဘက်က တင်ပြထားတဲ့ဟာက အမှန်တရားဖြစ်တဲ့အတွက် ကျနော်တို့ JUSTIC ကို အမြန်ဆုံးရပြီးတော့ ကျနော်တို့ အိမ်တွေကို အမြန်ဆုံးပြန်ချင်တယ်လို့ ကျနော်ပြောချင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ့ JUSTIC က ဘယ်မှာရနိုင်လဲဆိုရင် ဘက်မလိုက်သော တရားရုံးဆိုတာ ကမ္ဘာမှာရှိတယ် အဲ့ဒီ့တရားရုံးကနေပဲ ကြားနာပွဲလုပ်ခဲ့တာဆိုတော့ ဒီမှာ ရှိတဲ့သူတွေက မျှော်လင့်ချက်ဆိုတာ အဲ့ဒီ့တခုပဲရှိတယ်။ အဲ့ဒီ့မျှော်လင့်ချက်တခုကို မျှော်လင့်ထားပြီးတော့ ကျနော်တို့ ဒီမှာ အင်မတန်ကို ဒုက္ခတွေခံ အနစ်နာတွေခံရပြီးတော့ ကလေးလေးတွေ ပညာရေးဆုံးရှှုံး လူတွေလည်း အခက်အခဲမျိုးစုံနဲ့ ဘဝကို ဒုက္ခမျိုးစုံ ရင်ဆိုင်ပြီး နေကြရတဲ့အကြောင်းတခုပဲရှိတယ်။ အဲ့တာဘာလဲဆိုတော့ ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် အဲ့ဒီ့ JUSTIC ကတနေ့ဖြစ်လာမယ်ဆိုပြီးတော့ မျှော်လင့်ထားတာရှိတယ် အဲ့တာကြောင့် ဒီကလူတွေ အကုန်လုံး တရားကြားနာပွဲကို သေသေချာချာ နားထောင်ကြပြီးတော့ မျှော်လင့်ချက်ခဲ့ကြပါတယ်။”
လက်ရှိ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အရင်တုန်းက ရိုဟင်ဂျာတွေ ဖြစ်ပျက်ခဲ့သလို မကွေး စစ်ကိုင်း မြန်မာတွေအများစုနေထိုင်ရာဒေသတွေနဲ့ ကယား ချင်း ကရင်စတဲ့ တိုင်းရင်းသားနယ်မြေတွေမှာပါ နေအိမ်တွေမီးရှှို့ လူအစုလိုက်အပြုံလိုက် မီးရှိူ့သတ်ဖြတ်တာအပါအဝင် ဖမ်းဆီးညှင်းပမ်းနှိပ်စက်မှုတွေ လုပ်နေတဲ့ လူ့အခွင့်ရေးချိုးဖောက်မှုတွေအတွက်ပါ တရားမျှတမှုရစေချင်တယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေကပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ ၂၀၁၂ခုနှစ်၊ ၂၀၁၇ခုနှစ် အဖြစ်အပျက်တွေအပြင် လူ့အခွင့်ရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို ခေတ်အဆက်ဆက် ကျူးလွန်ခံခဲ့ရတဲ့နစ်နာမှုတွေအတွက် တရားမျှတမှုတွေကို အသက်သေဆုံး ဘဝတွေပါပျက် အိုးအိမ်စွန့်ခွာထွက်ပြေးလာကြရသူ သူတို့လို နစ်နာသူတွေအတွက် ရစေချင်တယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်ဦးမောင်မောင်ကလည်း ပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့ ၂၀၁၂ခုနှစ်ကတည်းကတောင် မဟုတ်ပါဘူး မွေးဖွားလာကတည်းက ဖိနှိပ်မှုတွေ ခွဲခြားမှုတွေ ခံစားခဲ့ကြရပြီးတော့ ကျနော်တို့တွေ ပြေးလာကြရတာပါ။ အခုဆိုရင် အဲ့မှာရှိတဲ့ပြည်သူလူထုတွေပါ တယောက်မကျန် ဥပဒေမဲ့ သတ်ဖြတ်တာ ဖမ်းဆီးတာ အခုဆို ရွာတွေကို မီးရှှို့တာ မုဒိမ်းကျင့်တာ ဒါတွေကို ရှှုတ်ချတယ် မြန်မာပြည်သူလူထုတွေနဲ့အတူတူပဲ ကျနော်တို့ရပ်တည်ချင်တယ်။ ကျနော်တို့ မြန်မာပြည်သူလူထုတွေအတွက်ပါ ရခိုင်မှာရှိတဲ့ မူဆလင်တွေသာမကပါ အခု စစ်ကိုင်းတိုင်း မကွေးတိုင်း ရှမ်းတို့ ကချင်တို့ ကရင်တို့မှာ ကျနော်တို့ ခံစားခဲ့ကြရတဲ့ပုံစံအတိုင်း အခုလည်း သူတို့ ခံစားနေကြတယ်။ စစ်တပ်ဘက်ကလည်း ICC ICJ မှာ တရားရင်ဆိုင်နေရတာတောင် ကျူးလွန်မှုတွေကို အခုထိကို မရပ်တန့်သေးဘူး။ အခုထိကျူးလွန်မှု လုပ်နေသေးတာဟာလည်း အဓိပါယ်မရှိဘူးလို့ ကျနော်တို့ပြောချင်ပါတယ်။”
ဦးမောင်မောင်အပါအဝင် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေဟာ ICJ တရားရုံးထုတ်လွှင့်မှုတွေကို စောင့်ကြည့်ခဲ့ကြတာပါ။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးကို လက်ခံမထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဘက်ကတော့ ၂၀၁၂ခုနှစ်နဲ့ ၂၀၁၇ခုနှစ်တွေမှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ဖြစ်ပျက်ခံရမှုတွေမှာ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက နစ်နာသူမဟုတ်သလို ICJ အနေနဲ့လည်း စီရင်ပိုင်ခွင့်မရှိဘူးဆိုတာကို ကန့်ကွက်လွှာတင်သွင်း ငြင်းဆိုလျှောက်လဲခဲ့တာပါ။ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်ခံရမှုတွေအတွက် တရားမျှတမှုရအောင် ဂမ်ဘီယာအနေနဲ့ တရားစွဲဆိုနိုင်မှ-အခုလက်ရှိဖြစ်ပျက်နေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအတွက် တရားမျှတမှုရနိုင်ရေး လမ်းစပွင့်သွားမှာလို့လည်း ကိုကာမေတို့လို ရိုဟင်ဂျာတွေကရှု့မြင်ပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ အတွေ့အကြုံနဲ့ ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီလိုမတရား ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်နေတာ ကျနော်တို့ လူမျိုးတမျိုးတည်းလို့ ပြောလို့ရမှာမဟုတ်ပါဘူး။ တခြားတိုင်းရင်းသားတွေကိုလည်း ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်လာတာ နှစ်ပေါင်း ၇၀ ကျော် ကြာလာပါပြီ။ မြန်မာပြည်မှာရှိတဲ့လူမျိုးအားလုံး တန်းတူအခွင့်အရေးတွေ ရသွားမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့အတွက် တရားမျှတမှုလည်းရမယ်လို့ ကျနော်တို့ အထူးမျှော်လင့်ပြီး စောင့်မျှော်နေတာဖြစ်ပါတယ်။ ပထမအကြိမ်ကြားနာစစ်ဆေးမှုတုန်းကလည်း နိုဘယ်လ်ဆုရှင်ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ပြောသွားတဲ့စကားတွေလိုပဲ အခုဒုတိယအကြိမ်မှာလည်း သူတို့ပြောသွားတာရှိတယ် ဂမ်ဘီယာဘက်က တရားစွဲဆိုလို့မရဘူးဆိုပြီးပြောတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ ဒီမှာရှိတဲ့သူတွေက ဂမ်ဘီယာက တောင်းဆိုထားတဲ့ အမှန်တရားတွေကို အထောက်အထားပြည့်ပြည့်စုံစုံနဲ့ ကျနော်တို့ တင်ပြထားပြီးဖြစ်တဲ့အတွက် ကျနော်တို့အတွက် တရားမျှတမှုရရှိမယ်လို့ ထင်တယ်။ မြန်မာအစိုးရဘက်က ဒီဘက်ကို ရောက်လာတုန်းကလည်း ကျနော်တို့တင်ပြခဲ့တာရှိတယ်။ ကမ္ဘာ့တရားရုံးမှာ တရားမျှတမှုရဖို့ တရားစွဲတာကိုလည်း ကျနော်တို့ ကြိုဆိုတယ်။ ကျနော်တို့ကိုယ်စား တရားမျှတမှုရဖို့ တရားစွဲပေးတဲ့ ဂမ်ဘီယာကိုလည်း ကျနော်တို့က တကယ့်ကို အထူးကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးကို တရားဝင် လက်ခံခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ခြင်းမရှိခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဘက်ကနေ ICJ နိုင်ငံတကာခုံရုံးမှာ ပထမတကြိမ်တုန်းက နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကိုယ်တိုင် လာရောက်လျှောက်လဲခဲ့သလို အခုတကြိမ်မှာလည်း အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီဘက်က လာရောက်လျှောက်လဲခဲ့တဲ့ ICJ နိုင်ငံတကာခုံရုံးတော်က မြန်မာနိုင်ငံအရေး- ဂမ်ဘီယာနဲ့ မြန်မာနှစ်နိုင်ငံ လျှောက်လဲချက်တွေအပေါ် မကြာခင်မှာပဲ ဆုံးဖြတ်မယ့် ICJ နိုင်ငံတကာခုံရုံးရဲ့ စီရင်ဆုံးဖြတ်ချက်တွေအပေါ် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရောက် သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ တရားမျှတမှုရဖို့အရေး မျှော်လင့်နေကြသလို---မြန်မာပြည်တွင်းမှာကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့ မူဆလင်တွေကလည်း စိတ်ဝင်တစား စောင့်ကြည့်နေကြကြောင်းပါ။
UNICODE
ICJ ကွားနာမှု အပေါျ ရိုဟငျဂြာတို့ရဲ့ မြှောျလင့ျခကြျ
လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျခံခဲ့ရတဲ့ သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှအေတှကျ တရားမြှတမှု ICJ နိုငျငံတကာခုံရုံးကနေ ဆောငျကဉြျးဆုံးဖွတျပေးနိုငျရေး ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ မြှောျလင့ျနကွေပါတယျ။ နယျသာလနျနိုငျငံ သညျဟိပျမွို့ ICJ နိုငျငံတကာခုံရုံးက မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ဂမျဘီယာနိုငျငံတို့ကွား ဒုတိယအကွိမျမွောကျ ကွားနာပှဲကို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျဒုက်ခသညျတှပေါ စိတျဝငျတစား ကွည့ျရှု့အပွီး နှဈဘကျလြှောကျလဲမှုတှကွေား ICJ ဘကျက တရားမြှတမှုရအောငျ ဆုံးဖွတျပေးဖို့ တောငျးဆိုလိုကျကွတာပါ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျ ကော့ဇျဘဇား ဒုက်ခသညျစခနျးအသီးသီးက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားတဲ့ မဆုမှနျ တငျပွထားပါတယျ။
နယျသာလနျနိုငျငံ သညျဟိပျမွို့က ICJ နိုငျငံတကာခုံရုံးမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၁ရကျကနေ့ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၈ရကျနေ့အထိ မွနျမာနိုငျငံအရေး ကွားနာပှဲကငြျးပခဲ့တာပါ။ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုတားဆီးရေး နိုငျငံတကာသဘောတူညီခကြျကို မွနျမာဘကျက ခြိုးဖောကျတယျဆိုတဲ့ ICJ တရားရုံးမှာ တရားစှဲဆိုနိုငျရေး လြှောကျထားခကြျကို မွနျမာနိုငျငံဘကျက မွနျမာစဈကောငျစီဘကျက အပွညျပွညျဆိုငျရာဆကျဆံရေးဝနျကွီး ဦးကိုကိုလှှိုငျဦးဆောငျတကျရောကျပွီး လြှောကျလဲခကြျပေးခဲ့သလို ဂမျဘီယာနိုငျငံဘကျကလညျး ဥပဒပေညာရှငျတှဘေကျကလညျး အပွနျအလှနျ လြှောကျလဲခကြျတှေ တငျသှငျးခဲ့တာပါ။
ICJ နိုငျငံတကာခုံရုံးက ဒီအပွနျအလှနျနှဈဘကျကွားနာပှဲတှကေို သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ ခိုလှုံနထေိုငျရာ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ ကော့ဇျဘဇားဒသေက ဒုက်ခသညျစခနျးအသီးသီးက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှလေညျး စောင့ျကွည့ျခဲ့ကွတယျလို့ ဒုက်ခသညျတှကေပွောပါတယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးအပါအဝငျ သတငျးမီဒီယာတှကေနတေဆင့ျ LIVE တိုကျရိုကျထုတျလှှင့ျမှု တပွိုငျနကျတညျးပွသနခြေိနျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေိုယျတိုငျ စောင့ျကွည့ျလေ့လာ ကွည့ျရှု့ခဲ့ကွတယျလို့ ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျး ကမ့ျအမှတျ၇ နေ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ဦးမောငျမောငျက ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
“LIVE လှင့ျတဲ့အခြိနျ LIVE ကနြောျတို့ ကွည့ျလို့ျတယျ VOA ကလညျး ကနြောျတို့ကွည့ျရတယျ။ DVB RFA ကလညျးရတယျ။ ကနြောျတို့ အကုနျနားထောငျကွတယျ။ ကနြောျတို့ မွနျမာပွညျက PSI
စလောငျးတခု ဝယျလာတယျ တီဗီလညျးရှိတော့ ကနြောျတို့ ဒုက်ခသညျတှေ အကုနျလုံး ထိုငျပွီးတော့ ကွည့ျနကွေတယျလေ။ ကနြောျတို့တှေ အကုနျလုံး စိတျပါဝငျစားစှာနဲ့ နားထောငျကွတယျ။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျက ပွောတာတှကေို ကနြောျတို့ ဒီမှာ ရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေ ဘာမှ သဘောမတူဘူး။ ဒီကိစ်စကို ဂမျဘီယာက တရားစှဲဆိုတဲ့ကိစ်စကိုလညျး ဂမျဘီယာက OIC အိုအိုငျစီ အစားလုပျတယျဆိုပွီးတော့သူတို့စှပျစှဲလာတာက ကနြောျတို့ ဒါကိုလုံးဝ ရှုတျခတြယျ။ ဒါဟာ OIC အိုအိုငျစီကိုယျစား လုပျတာ လုံးဝမဟုတျပါဘူး။ ၂၀၁၉တုနျးက ကနြောျတို့ဆီကို ဂမျဘီယာကိုယျစားလှယျလာတုနျးက ကနြောျတို့ တောငျးဆိုခဲ့တာပါ ကနြောျတို့ ရိုဟငျဂြာတှကေိုယျစားသူတို့လုပျတာပါ။”
ဒီသီတငျးပတျအတှငျး အပွနျအလှနျလြှောကျလဲခကြျတှေ ပေးခဲ့ကွတဲ့ ICJ ကွားနာပှဲကနေ သိနျးခြီတဲ့ရိုဟငျဂြာတှေ ခြိုးဖောကျခံခဲ့ရတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှအေတှကျ ဂမျဘီယာနိုငျငံအနနေဲ့ ဆောငျကဉြျးပေးနိုငျရေး တရားစှဲဆိုခှင့ျရဖို့ နိုငျငံတကာတရားရုံးဘကျက ဆုံးဖွတျပေးနိုငျမယျလို့လညျး ကွားနာပှဲကို ကိုယျတိုငျ နားထောငျခဲ့ကွတဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျး မောငျတောမွို့နယျ ကမောငျးဆိပျ တမနျးသားကနေ တိမျးရှောငျပေးလာတဲ့ ကိုကာမတေို့လို ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေ မြှောျလင့ျပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ ပထမ ကွားနာစဈဆေးမှုတုနျးက PROVISIONAL MEASURES JUSTIC ဆိုပွီး သတျမှတျပေးထားတာ တခုရှိတယျ။ အခုဒုတိယအကွိမျမှာလညျး ကနြောျတို့အတှကျ အကောငျးဆုံးသော ဆုံးဖွတျခကြျတခု ရယူနိုငျမယျ ရလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျတို့အနနေဲ့ မြှောျလင့ျပါတယျ။ မွနျမာဘကျက တငျပွထားတာနဲ့ ကနြောျတို့ ဂမျဘီယာဘကျက တငျပွထားတဲ့ဟာမှာ ကနြောျတို့ ဂမျဘီယာဘကျက တငျပွထားတဲ့ဟာက အမှနျတရားဖွဈတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့ JUSTIC ကို အမွနျဆုံးရပွီးတော့ ကနြောျတို့ အိမျတှကေို အမွနျဆုံးပွနျခငြျတယျလို့ ကနြောျပွောခငြျပါတယျ။ အဲ့ဒီ့ JUSTIC က ဘယျမှာရနိုငျလဲဆိုရငျ ဘကျမလိုကျသော တရားရုံးဆိုတာ ကမ်ဘာမှာရှိတယျ အဲ့ဒီ့တရားရုံးကနပေဲ ကွားနာပှဲလုပျခဲ့တာဆိုတော့ ဒီမှာ ရှိတဲ့သူတှကေ မြှောျလင့ျခကြျဆိုတာ အဲ့ဒီ့တခုပဲရှိတယျ။ အဲ့ဒီ့မြှောျလင့ျခကြျတခုကို မြှောျလင့ျထားပွီးတော့ ကနြောျတို့ ဒီမှာ အငျမတနျကို ဒုက်ခတှခေံ အနဈနာတှခေံရပွီးတော့ ကလေးလေးတှေ ပညာရေးဆုံးရှှုံး လူတှလေညျး အခကျအခဲမြိုးစုံနဲ့ ဘဝကို ဒုက်ခမြိုးစုံ ရငျဆိုငျပွီး နကွေရတဲ့အကွောငျးတခုပဲရှိတယျ။ အဲ့တာဘာလဲဆိုတော့ ရိုဟငျဂြာတှအေတှကျ အဲ့ဒီ့ JUSTIC ကတနေ့ဖွဈလာမယျဆိုပွီးတော့ မြှောျလင့ျထားတာရှိတယျ အဲ့တာကွောင့ျ ဒီကလူတှေ အကုနျလုံး တရားကွားနာပှဲကို သသေခြောခြာ နားထောငျကွပွီးတော့ မြှောျလင့ျခကြျခဲ့ကွပါတယျ။”
လကျရှိ စဈတပျအာဏာသိမျးထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အရငျတုနျးက ရိုဟငျဂြာတှေ ဖွဈပကြျခဲ့သလို မကှေး စဈကိုငျး မွနျမာတှအေမြားစုနထေိုငျရာဒသေတှနေဲ့ ကယား ခငြျး ကရငျစတဲ့ တိုငျးရငျးသားနယျမွတှေမှောပါ နအေိမျတှမေီးရှှို့ လူအစုလိုကျအပွုံလိုကျ မီးရှိူ့သတျဖွတျတာအပါအဝငျ ဖမျးဆီးညှငျးပမျးနှိပျစကျမှုတှေ လုပျနတေဲ့ လူ့အခှင့ျရေးခြိုးဖောကျမှုတှအေတှကျပါ တရားမြှတမှုရစခေငြျတယျလို့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှကေပွောပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ ၂၀၁၂ခုနှဈ၊ ၂၀၁၇ခုနှဈ အဖွဈအပကြျတှအေပွငျ လူ့အခှင့ျရေးခြိုးဖောကျမှုတှကေို ခတျေအဆကျဆကျ ကြူးလှနျခံခဲ့ရတဲ့နဈနာမှုတှအေတှကျ တရားမြှတမှုတှကေို အသကျသဆေုံး ဘဝတှပေါပကြျ အိုးအိမျစှန့ျခှာထှကျပွေးလာကွရသူ သူတို့လို နဈနာသူတှအေတှကျ ရစခေငြျတယျလို့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျဦးမောငျမောငျကလညျး ပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့ ၂၀၁၂ခုနှဈကတညျးကတောငျ မဟုတျပါဘူး မှေးဖှားလာကတညျးက ဖိနှိပျမှုတှေ ခှဲခွားမှုတှေ ခံစားခဲ့ကွရပွီးတော့ ကနြောျတို့တှေ ပွေးလာကွရတာပါ။ အခုဆိုရငျ အဲ့မှာရှိတဲ့ပွညျသူလူထုတှပေါ တယောကျမကနြျ ဥပဒမေဲ့ သတျဖွတျတာ ဖမျးဆီးတာ အခုဆို ရှာတှကေို မီးရှှို့တာ မုဒိမျးကငြ့ျတာ ဒါတှကေို ရှှုတျခတြယျ မွနျမာပွညျသူလူထုတှနေဲ့အတူတူပဲ ကနြောျတို့ရပျတညျခငြျတယျ။ ကနြောျတို့ မွနျမာပွညျသူလူထုတှအေတှကျပါ ရခိုငျမှာရှိတဲ့ မူဆလငျတှသောမကပါ အခု စဈကိုငျးတိုငျး မကှေးတိုငျး ရှမျးတို့ ကခငြျတို့ ကရငျတို့မှာ ကနြောျတို့ ခံစားခဲ့ကွရတဲ့ပုံစံအတိုငျး အခုလညျး သူတို့ ခံစားနကွေတယျ။ စဈတပျဘကျကလညျး ICC ICJ မှာ တရားရငျဆိုငျနရေတာတောငျ ကြူးလှနျမှုတှကေို အခုထိကို မရပျတန့ျသေးဘူး။ အခုထိကြူးလှနျမှု လုပျနသေေးတာဟာလညျး အဓိပါယျမရှိဘူးလို့ ကနြောျတို့ပွောခငြျပါတယျ။”
ဦးမောငျမောငျအပါအဝငျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှဟော ICJ တရားရုံးထုတျလှှင့ျမှုတှကေို စောင့ျကွည့ျခဲ့ကွတာပါ။ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးကို လကျခံမထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံဘကျကတော့ ၂၀၁၂ခုနှဈနဲ့ ၂၀၁၇ခုနှဈတှမှော မွနျမာနိုငျငံတှငျး ဖွဈပကြျခံရမှုတှမှော ဂမျဘီယာနိုငျငံက နဈနာသူမဟုတျသလို ICJ အနနေဲ့လညျး စီရငျပိုငျခှင့ျမရှိဘူးဆိုတာကို ကန့ျကှကျလှှာတငျသှငျး ငွငျးဆိုလြှောကျလဲခဲ့တာပါ။ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျခံရမှုတှအေတှကျ တရားမြှတမှုရအောငျ ဂမျဘီယာအနနေဲ့ တရားစှဲဆိုနိုငျမှ-အခုလကျရှိဖွဈပကြျနတေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှအေတှကျ တရားမြှတမှုရနိုငျရေး လမျးစပှင့ျသှားမှာလို့လညျး ကိုကာမတေို့လို ရိုဟငျဂြာတှကေရှု့မွငျပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ အတှေ့အကွုံနဲ့ ပွောရမယျဆိုရငျတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဒီလိုမတရား ညှငျးပမျးနှိပျစကျနတော ကနြောျတို့ လူမြိုးတမြိုးတညျးလို့ ပွောလို့ရမှာမဟုတျပါဘူး။ တခွားတိုငျးရငျးသားတှကေိုလညျး ညှငျးပမျးနှိပျစကျလာတာ နှဈပေါငျး ၇၀ ကြောျ ကွာလာပါပွီ။ မွနျမာပွညျမှာရှိတဲ့လူမြိုးအားလုံး တနျးတူအခှင့ျအရေးတှေ ရသှားမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့အတှကျ တရားမြှတမှုလညျးရမယျလို့ ကနြောျတို့ အထူးမြှောျလင့ျပွီး စောင့ျမြှောျနတောဖွဈပါတယျ။ ပထမအကွိမျကွားနာစဈဆေးမှုတုနျးကလညျး နိုဘယျလျဆုရှငျဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျပွောသှားတဲ့စကားတှလေိုပဲ အခုဒုတိယအကွိမျမှာလညျး သူတို့ပွောသှားတာရှိတယျ ဂမျဘီယာဘကျက တရားစှဲဆိုလို့မရဘူးဆိုပွီးပွောတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ ဒီမှာရှိတဲ့သူတှကေ ဂမျဘီယာက တောငျးဆိုထားတဲ့ အမှနျတရားတှကေို အထောကျအထားပွည့ျပွည့ျစုံစုံနဲ့ ကနြောျတို့ တငျပွထားပွီးဖွဈတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့အတှကျ တရားမြှတမှုရရှိမယျလို့ ထငျတယျ။ မွနျမာအစိုးရဘကျက ဒီဘကျကို ရောကျလာတုနျးကလညျး ကနြောျတို့တငျပွခဲ့တာရှိတယျ။ ကမ်ဘာ့တရားရုံးမှာ တရားမြှတမှုရဖို့ တရားစှဲတာကိုလညျး ကနြောျတို့ ကွိုဆိုတယျ။ ကနြောျတို့ကိုယျစား တရားမြှတမှုရဖို့ တရားစှဲပေးတဲ့ ဂမျဘီယာကိုလညျး ကနြောျတို့က တကယ့ျကို အထူးကြေးဇူးတငျပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးကို တရားဝငျ လကျခံခေါျဝေါျသတျမှတျခွငျးမရှိခဲ့တဲ့ မွနျမာနိုငျငံဘကျကနေ ICJ နိုငျငံတကာခုံရုံးမှာ ပထမတကွိမျတုနျးက နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကိုယျတိုငျ လာရောကျလြှောကျလဲခဲ့သလို အခုတကွိမျမှာလညျး အာဏာသိမျးစဈကောငျစီဘကျက လာရောကျလြှောကျလဲခဲ့တဲ့ ICJ နိုငျငံတကာခုံရုံးတောျက မွနျမာနိုငျငံအရေး- ဂမျဘီယာနဲ့ မွနျမာနှဈနိုငျငံ လြှောကျလဲခကြျတှအေပေါျ မကွာခငျမှာပဲ ဆုံးဖွတျမယ့ျ ICJ နိုငျငံတကာခုံရုံးရဲ့ စီရငျဆုံးဖွတျခကြျတှအေပေါျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျ သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ တရားမြှတမှုရဖို့အရေး မြှောျလင့ျနကွေသလို---မွနျမာပွညျတှငျးမှာကနြျရဈခဲ့တဲ့ မူဆလငျတှကေလညျး စိတျဝငျတစား စောင့ျကွည့ျနကွေကွောငျးပါ။
