ပုဂံေဒသကို ေရွးေဟာင္းသုေတသန ပညာရွင္ေတြ၊ ဗိသုကာပညာရွင္ေတြနဲ႔ အတတ္ပညာရွင္ေတြ ထိမ္းသိမ္းဖို႔ က်ိဳးပမ္းေနတာေတြကို ဒီတပတ္မွာ ေျပာျပပါရေစ
မႏၱေလးအေနာက္ေတာင္ဘက္ မိုင္ ၉၀ အကြာက ဧရာ၀တီျမစ္ကမ္းေပၚမွာ တည္ထားတဲ့ပုဂံဟာ ၈ရာစုႏွစ္မွာ ပထမဆံုး ျမန္မာမင္းေတြ နန္းစတည္ခဲ့တဲ့ ေနရာျဖစ္ေပမယ့္ ၁၁ရာစု အေနာ္ရထာမင္း လက္ထက္ကစၿပီး ေစတီပုထိုးေတြနဲ႔ ကမာၻက စိတ္၀င္စားတဲ့ ျမန္မာ့ လက္ရာကို ပထမဆံုး မွတ္ေက်ာက္တင္ခဲ့တဲ့ ေနရာျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီေဒသမွာ ေခတ္အဆက္ဆက္ ထိမ္းသိ္မ္းမႈ အားနဲခဲ့တယ္လို႔ ပုဂံသုေတသီတဦး ျဖစ္တဲ့ ေဒါက္တာ ေက်ာ္လတ္က ေျပာပါတယ္
"အေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အာရွတိုက္သားေတြပဲေျပာမလား၊ ျမန္မာေတြပဲလို႔ ေျပာရ မလားေတာ့ မသိဘူး၊ သိပ္ၿပီးေတာ့ ေရွးပစၥည္းကို ထိမ္းသိမ္းတယ္ဆိုတဲ့ အက်င့္က သိပ္မရွိပါဘူး။ ဥေရာပတိုက္ အေနာက္တိုင္း ယဥ္ေက်းမႈကလည္းပဲ ထိမ္းသိမ္းရမယ္လို႔ ယူဆခ်က္ ခံယူလာတာက ၁၈ရာစုႏွစ္ ေလာက္က်မွပဲ စတာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာေတြကေတာ့ အခုထက္ထိေအာင္ကိုပဲ ျပည္သူလူထု အေနနဲ႔က ထိမ္းသိမ္းတယ္ ဆိုတဲ့ အေလ့အက်င့္နဲ႔ ခံယူခ်က္ သိပ္ႀကီး မရွိၾကပါဘူး။
သူတို႔ ျပန္တည္ လိုက္ၾကတာပါပဲ။ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ အရကေတာ့ အေလာင္းစည္သူ တည္သြားတဲ့ ေရႊဂူႀကီး ဘုရားက မွတ္တမ္းမွတ္ရာ အရ အဲဒီလိုပဲ ၿပိဳၿပီးေတာ့ ျပန္တည္သြားတယ္ ဆိုတာကို ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ ေနာက္တခါ ဘုရင့္ေနာင္က ပုဂံမွာ လာတည္သြားတယ္ဆိုတဲ့ မွတ္တမ္းေတြလည္း ရွိပါတယ္။
၁၈ရာစုႏွစ္မွာ အင္း၀ကဘုရင္တပါးက ပုဂံမွာ ဘုရားဘယ္ႏွစ္ဆူရွိလဲဆိုတာ ေရခိုင္းတယ္။ သူ႔မွတ္တမ္းမွတ္ရာ အရက ၅ေထာင္ေလာက္ရွိတယ္။ ၂၀ရာစုႏွစ္ အစပိုင္းမွာ အဂၤလိပ္အစိုးရ အိႏၵိယ ေရွးေဟာင္းသုေတသန စူးစမ္းေလ့လာေရး အဖြဲ႔က စၿပီး ထိမ္းသိမ္းဖို႔ ေရလိုက္တဲ့ အခါမွာ ၄ေထာင္ေလာက္ပဲ ေတြ႔ ရတယ္ ဆိုေတာ့ တေထာင္ေလာက္က ျပဳတ္သြားတယ္ေပါ့"
၁၉၇၅ခုႏွစ္ ပုဂံငလ်င္ႀကီး ေနာက္ပိုင္း က်န္ရွိတဲ့ ဘုရားက ၂၂၁၇ ဆူလို႔ မွတ္တမ္းေတြမွာ ေဖၚျပၾကပါတယ္။ ဒီက်န္ေနေသးတဲ့ ေရွးလက္ရာေတြေပ်ာက္ပ်က္ မသြားေအာင္ ထိမ္းသိမ္းဖို႔ ပညာရွင္ေတြ က်ိဳးပမ္းေနၾကပါတယ္
"အဓိကက ပုဂံေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္လည္း အျခားေသာ ေျမာက္ဦးတို႔လို ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ အေရးႀကီးတဲ့ သမိုင္းအေမြအႏွစ္ ေတြအတြက္ အစိုးရ ပညာရွင္ေတြေရာ အျပင္မွာ ရွိေနတဲ့ ပညာရွင္ေတြပါ စုေပါင္းၿပီး အဖြဲ႔ေလး တဖြဲ႔ဖြဲ႔ဖို႔။ တေယာက္ေယာက္ တခုခု လုပ္ၾကမယ္။ ထိမ္းၾကမယ္ဆိုရင္၊ အဲဒီပညာရွင္ေတြရဲ့ သေဘာတူညီခ်က္နဲ႔မွ လုပ္ၾကမယ္ ဆိုၿပီးေတာ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ ရွိပါတယ္။
အခုလက္ရွိအားျဖင့္ေတာ့ အဲဒီအထဲထဲမွာ အျပည္ျပည္ ဆုိင္ရာ အဖြဲ႔အစည္းေတြပါဖို႔ နဲနဲေလး အခက္အခဲရွိေန ေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းက်ရင္ သူတို႔ပါ ပါလာမယ္ ဆိုလို႔ရွိရင္ ပိုေကာင္းတာ ေပါ့ေလ။ ပညာရွင္ေတြ ေပါင္းၿပီးေတာ့ ထိမ္းသိမ္းၾကမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အမွားေတြ လုပ္တာ နဲသြားမွာေပါ့။
ယူနက္စကိုက အခုထက္ထိေအာင္ေတာ့ World Heritage Site ကမာၻ႔ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ ထိမ္းသိမ္းမယ့္ေဒသ သေဘာမ်ိဳး ပုဂံကို သတ္မွတ္ထားတာ မပါေသးပါဘူး။ ေဗာေဓါဗုဓုပါတယ္၊ အန္ေကာ၀ပ္ ပါတယ္ေပါ့ေနာ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ကမာၻေပၚမွာ သူတို႔သတ္မွတ္ထားတာ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ အခုေတာ့ ဒီလိုပါဖို႔ အတြက္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႔က ေရးသားၿပီး တင္ရပါ့မယ္။ အခုထက္ထိေတာ့ အဲဒါကို ေရးၿပီးေတာ့ စၿပီး ေလွ်ာက္ထားမယ္ တင္မယ္ဆိုတဲ့ အေျခေနမွာပဲ ရွိပါေသးတယ္"
ယူနက္စကိုက ကမာၻ႔ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္ ထိမ္းသိမ္းတဲ့ ေနရာအျဖစ္နဲ႔ သတ္မွတ္ဖို႔ရာမွာ အဓိကလက္တြန္႔ ေစခဲ့တာကေတာ့ ေရွးမူလက္ရာ ေတြကို ဂရုမထားပဲ ပုဂံေဒသ ေရွးဘုရားေတြကို ျပင္ခ်င္သလို ျပင္ခဲ့ၾကတာမို႔ပါ။ ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္လို႔ သတ္မွတ္ရမယ့္ အရပ္မွာ စစ္အစိုးရ လက္ထက္မွာ ေခတ္သစ္ ေဂါက္ကြင္းနဲ႔ အေ၀းေျပးလမ္းမႀကီးအျပင္ ပုဂံ အေရွ႕ေတာင္အရပ္မွာ ေပ၂၀၀ျမင့္ နန္းျမင့္ ေမွ်ာ္စင္ပါ ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။ ဒါမ်ိဳးေတြဟာ မျဖစ္သင့္ဘူးလို႔ ရတနာပံုတကၠသိုလ္ ေရွးေဟာင္း သုေတသနဌာနက ပါေမာကၡ ဦးသာထြန္းေမာင္က ေျပာပါတယ္
"အဲဒီေနရာေတြမွာ ကတၱရာလမ္းေတာင္ မခင္းရဘူးခင္ဗ်။ ဘာေခၚမလဲဆိုရင္ အဲဒီေနရာရဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ (Environment) ကို အရင္တုန္းက ပတ္၀န္းက်င္အတိုင္းထားခ်င္တာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သေဘာ ေျပာရရင္။ ၀ါယာႀကိဳးသြယ္တာေတြေတာင္ လက္မခံပါဘူး။ အဲဒီလိုပတ္၀န္းက်င္မွာ။ ဆီမီးခြက္နဲ႔ပဲ ရွိေနရမယ့္ ေနရာေတြပါ။ ျမင္းလွည္းပဲ ရွိေနရမယ့္ ေနရာေတြပါ။ ဟို မီးတိုင္ထားတာေတြကအစ ကၽြန္ေတာ္တို႔ စံႏံႈးနဲ႔ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ မထားအပ္ဘူး။ ေခတ္မွီ အေဆာက္အအံုေတြ၊ ေဆာက္တာေတြ ဒီပတ္၀န္းက်င္မွာ မရွိအပ္ပါဘူး။ ကတၱရာလမ္းလည္း မေဖါက္သင့္ ပါဘူး။ အဲဒီအႏုပညာလက္ရာေတြ ရွိတဲ့ေနရာမွာ။ မူလပံု Form မူလစတုိင္ Style ကိုမေျပာင္းေစရဘူး။ သူက အဓိက ဒါပဲအေရးႀကီးတာကို။
အဲဒီထိမ္းသိမ္းတာကေတာ့ မူလရွိၿပီးသားကို မယိုယြင္းေအာင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ထိမ္းသိမ္းရတာေပါ့။ ေနာက္အဲဒီ တခ်ိဳ႔ျပင္တဲ့ေနရာမွာ ဘာျဖစ္တတ္သလဲဆိုရင္ reconstruction ျဖစ္တတ္တာေပါ့ဗ်ာ။ ထိမ္းသိမ္းတာမဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဒါ reconstructive ျဖစ္သြားၿပီ။ ျပန္ေဆာက္တာေပါ့ဗ်ာ။ အသစ္ ေဆာက္တာေပါ့။ အဲေတာ့ အဲဒါေတြက မူလက ပံုစံမဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ေခတ္သစ္ လက္ရာ ျဖစ္သြားတာေပါ့။ အဲဒါမ်ိဳးက်ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ လက္ခံဘို႔ မေကာင္းပါဘူး။ ႏိုင္ငံတကာမွာလည္း ဒီအတိုင္း ပါပဲ။ အဲဒီအတိုင္းပဲ ထားထားတာ သူတို႔က။ အဲဒါကို ကၽြန္ေတာ္တို႔က အသစ္သြားၿပီးေဆာက္လို႔က မရဘူးခင္ဗ်"
အခုပညာရွင္ေတြ စုေပါင္းၿပီး အဖိုးတန္လွတဲ့ ပုဂံေဒသကို ထိမ္းသိမ္းဖို႔ စဥ္းစားလာၾကၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ပုဂံဘုရားေတြကို ျပဳျပင္ရာမွာ ပညာရွင္ေတြ အတြက္ အျငင္းပြါးစရာ တခ်ိဳ႕ ရွွိေနတယ္လို႔ ဗိသုကာ ပညာရွင္ ေဒါက္တာေက်ာ္လတ္က ေျပာပါတယ္
"ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅ႏွစ္ ႏွစ္ ၂၀ ေလာက္မွာ ပုဂံၿမိဳ႕ကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ထိမ္းသိမ္းၾကတယ္။ ျပင္ဆင္ၾကတယ္ေပါ့။ ဒါေပမယ့္လည္းပဲ ဒီထိမ္းသိမ္းတဲ့အခါမွာ အယူအဆ ကြဲတာေလးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဥပမာ အုတ္ကို ျပန္ၿပီးေတာ့ အသစ္ေဆာက္တယ္ ဆိုလို႔ ရွိရင္ ေရွးအုတ္လိုပဲ ဖုတ္ၿပီးေတာ့ ေဆာက္မလား၊ ဒါမွ မဟုတ္လည္းပဲ ခုေခတ္အုတ္ကိုပဲ တင္လုိက္ၿပီးေဆာက္မလား။
ဘာလို႔လည္းဆိုေတာ့ အယူအဆက ဘယ္လုိကြဲသြားသလဲဆိုေတာ့ အခုေခတ္အုတ္ကုိပဲ ယူၿပီး ေဆာက္လိုက္မယ္ ဆိုလို႔ ရွိရင္ ေနာင္လာ ေနာက္သားေတြ အေနနဲ႔က ၾကည့္လိုက္တာနဲ႔ တန္းသိတယ္ ေအာ္ဒါက ဘယ္ႏွစ္က သူတို႔ ျပင္သြားတာ ပဲဆိုၿပီး၊ ဒါကေရွးအုတ္၊ ဒါကေခတ္အုတ္ေပါ့။ ဆိုေတာ့ အဲလိုသိေအာင္ ဆိုၿပီးေတာ့ အယူအဆက တမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ေနာက္ တခ်ိဳ႔ကလည္းပဲ၊ ဟာမဟုတ္ဖူး ေရွးကအုတ္မ်ိဳးပဲေပါ့ အဲလို အျပားႀကီးေတြ ျဖစ္ေအာင္ လုပ္မယ္ ဆိုၿပီးေတာ့ အယူအဆလည္း ရွိၾကပါတယ္။ အဲဒီလို အယူအဆေလးေတြ ကြဲေနတဲ့ အခါမွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဖြဲ႔ခ်င္တယ္လို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိတဲ့ အဲဒီပညာရွင္ အဖြဲ႔ကေနၿပီးေတာ့ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္"
အခုလို ျပည္တြင္းျပည္ပ ပညာရွင္ေတြ စုေပါင္းၿပီး ပုဂံေဒသကို ထိမ္းသိမ္းရာမွာ ကုလသမဂၢက ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ေနရာ အျဖစ္ သတ္မွတ္တာ ခံရရင္ ပိုအက်ိဳးျဖစ္ထြန္းမယ္လို႔ ဦးသာထြန္းေမာင္က သံုးသပ္ပါတယ္
"နံပါတ္ ၁ ကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ့ ပစၥည္းေတြကို ထိမ္းသိမ္းတဲ့ေနရာမွာ ပိုၿပီးေတာ့ ထိေရာက္မႈ ရွိလာပါလိမ့္မယ္။ စံနစ္ပိုက်လာမယ္။ မျဖစ္သင့္တာေတြ အဲဒီနားမွာ မျဖစ္ဖို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကာကြယ္လို႔ ရလာမယ္၊ ေနာက္ ျပဳျပင္ထိမ္းသိမ္းမႈ အပိုင္းက ပိုေကာင္းလာမယ္။ တာရွည္ပိုခံလာမယ္ ဗ်ာ။ ဒီေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံုေတြ ေရွးမူမပ်က္ ဆက္လက္ၿပီးေတာ့။ စံနစ္တက် ထိမ္းသိမ္းႏိုင္မယ္။ ပိုၿပီးေတာ့ ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ စည္းစံနစ္ နည္းလမ္းက်က်နဲ႔ ပိုၿပီးေတာ့ အေကာင္းဘက္ကို အမ်ားႀကီးေရာက္လာမယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။တျခား ပုဂံထက္ေစာတဲ့ တျခား ဆိုက္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ။ အဲ ဒီဆိုက္ေတြေပၚမွာလည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ ထားရမယ့္ တန္ဖိုးေတြ၊ ေနာက္ ေရွးေဟာင္းပစၥည္း တန္ဖိုးထားတတ္တဲ့ အက်င့္ေတြ ရွိေအာင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျပည္သူေတြကို အသိေပးရမယ္။ ဒီဟာက လူတိုင္းမွာ ရွိဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒါဟာ ျမန္မာျပည္သားတိုင္းေပါ့ေလ။ ကမာၻမွာ ရွိတဲ့ လူတိုင္းကလည္း သူတို႔ရဲ့ ယဥ္ေက်းမႈ၊ သူတို႔ရဲ့ အဆင့္အတန္းကို ထိမ္းသိမ္းရမယ္ ဆိုတဲ့ တန္ဖိုးေပါ့ ေရွးေဟာင္း တန္ဖိုးထားတတ္မႈေတြ ပိုၿပီးေတာ့ က်ယ္ျပန္႔လာမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္"
ေရွးေဟာင္းသုေတသန ပညာရွင္ေတြ၊ ဗိသုကာ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ အတတ္ပညာရွင္ေတြ အျပင္ ပုဂံေဒသ ထိမ္းသိမ္းေရးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားတုိင္းမွာ တာ၀န္ရွိေနပါတယ္ ဆိုတာကိုတင္ျပရင္း ဒီသီတင္းပတ္အတြက္ သိပၸံနဲ႔ နည္းပညာက႑ကို ဒီမွာပဲ ရပ္နားလိုက္ပါရေစ
