ျမန္မာ့ ငါးသယံဇာတ အျပင္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း သံုးေလးဆယ္က ျမန္မာ့ေရျပင္ကုိ အုပ္စုဖြဲ႔ၿပီး လာတတ္ၾကတဲ့ ပလာတူးလို ငါးေတြ ျပန္ၿပီး ေရာက္လာၾကေစဖို႔ ဘာေတြ လုပ္သင့္တယ္ ဆိုတာေတြကို ေျပာျပပါရေစ။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ငါးမ်ိဳးေပါင္းမ်ားစြာ က်င္လည္က်က္စားၾကၿပီး ဒီအထဲက စီးပြါးျဖစ္ပါလို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးက ေထာင္နဲ႔ ခ်ီၿပီး ရွိေနတယ္လို႔ ျမန္မာ့ငါးလုပ္ငန္းဌာန အႀကီးအကဲတဦးအျဖစ္နဲ႔ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ ခဲ့တဲ့ မစၦေဗဒ ပညာရွင္ ဦးညြန္႔လိႈင္က ေျပာပါတယ္။
“ျမန္မာျပည္မွာက ငါးမ်ိဳးေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိတဲ့ေနရာမွာ ေရငံေရာ ေရခ်ိဳေရာမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ျပည္မွာ တန္ဖိုးရွိတဲ့ economically စီးပြါးျဖစ္ commercial ျဖစ္တဲ့ ငါးက တေထာင့္တရာေလာက္ေတာင္ ရွိတယ္။ ပင္လယ္မွာ ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ ကကၠဴရံတို႔၊ ကကၠတစ္တို႔ ငါးသေလာက္တုိ႔လို ငါးေတြက အေတာ္တန္ေၾကး ရွိတယ္။ ေရခ်ိဳမွာ က်ေတာ့လည္း အမ်ားႀကီးပါပဲ။ ဒီငါးရံ့တို႔ ငါးက်ည္းတို႔၊ ငါးၾကင္းငါ့သိုင္း၊ ငါးေထြတို႔လို အမ်ားႀကီးပါ။ ျမန္မာျပည္ရဲ့ ငါးလုပ္ငန္းႀကီးတခုလံုးကို ၂ပိုင္းပိုင္းၿပီးေတာ့ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ရတယ္။ ေရခ်ိဳငါးလုပ္ငန္း နဲ႔ ေရငံငါးလုပ္ငန္းေပါ့ေနာ္”
ေရခ်ိဳငါးလုပ္ငန္း ေရျပင္ဟာ ငါးေတြ ေနထိုင္က်က္စား ခိုေအာင္းေပါက္ဖြါးႏို္င္တဲ့ ႏိုင္ငံတြင္းက ေရအိုင္ ျမစ္ေခ်ာင္း၊ အင္းအိုင္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအထဲက အင္းေတြရဲ့ အေနထားကို ၾကည့္ရေအာင္ပါ။
“ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံက အင္းအိုင္ေတြေရာ၊ ဘာေတြေရာ အလြန္အင္မတန္ ေပါမ်ားတယ္။ တႏိုင္ငံလံုးဆိုရင္ အင္းေပါင္း ၃၇၀၀ေက်ာ္ ရွိတယ္။ ဧရာ၀တီတိုင္း တတိုင္းထဲမွာတင္ တေထာင့္ ခြန္ႏွစ္ရာနဲ႔ ငါးဆယ္ရွိတယ္။ ပန္းတေနာ္မွာ ဆိုရင္ အင္းေကာင္းေတြ အမ်ားဆံုးပဲ။ အဲဒီမွာ ခႏြဲခဖိုတို႔ ေတာ္ေဇယ်တို႔၊ ေတာ္ဘရိုက္တို႔ ဆိုတဲ့ အင္းႀကီးေတြ၊ က်ံဳေပ်ာ္မွာ ဆိုရင္ အင္းရဲႀကီးအင္း၊ အဲဒါေတြက အထင္ကရ အင္းႀကီး ေတြပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လူေတြဖန္ဆင္းထား လို္႔မရဘူး။ ဒီဥစၥာေတြဟာ။ နတ္တို႔ ဖန္ဆင္းထားတာ လို႔ပဲ ေျပာရမယ္။ အင္းႀကီးေတြက သူ႔ဟာသူ သဘာ၀က ေပါက္ေပၚလာၿပီးေတာ့ သူ႔ရဲ့ေရေျမ ေတာေတာင္၊ ecology ေပါ့ေနာ္။ အရင္ထဲက အဆင့္ဆင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြ ေျပာင္းလဲသြားတဲ့ အတြက္ ေပၚလာတဲ့ အင္းႀကီးေတြ ျဖစ္တယ္။
ဒီအင္းေတြကို အပိုင္းပိုင္းမယ္ ဆိုရင္လည္း ဒီကေန႔အထိ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိထားတဲ့ fishing manual လို႔ေခၚတဲ့ အင္းအိုင္ ဥပေဒမွာ ျပဆိုထားတာက အင္းေတြကို ေလးခုခြဲလို႔ ရတယ္။ ပထမ တခုက အငွါး သယံခ်ထားတဲ့အင္း၊ ေနာက္ protective fishery ကန္႔သတ္အင္းေပါ့ေနာ္။ ေနာက္တခုက reserved fishery သီးသန္႔အင္း၊ ေနာက္ၿပီး open fishery ဘံုငါးဖမ္းကြက္ေပါ့။ အဲဒီလိုရွိတယ္”
ေရခ်ိဳငါးလုပ္ငန္း လုပ္ကြက္ေတြတင္ ေပါမ်ားတာ မဟုတ္ပဲ ေရငံငါးလုပ္ငန္း အတြက္လည္း သဘာ၀က ဘာေတြ ေပးထားပါသလဲ
“ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံမွာ အင္မတန္ ေပါႀကြယ္၀တဲ့ marine fishery ေရငံငါးလုပ္ငန္းေပါ့ေလ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဆီမွာ သဘာ၀က ေပးထားတဲ့ ဘယ္ေလာက္က်ယ္ေျပာတဲ့ ပင္လယ္ႀကီးကို ပိုင္ဆိုင္သလဲ ဆိုရင္ ရခိုင္ဘက္က နတ္ျမစ္၀ေပါ့ နတ္ျမစ္ ေမယုတို႔၊ ကုလားတန္တို႔ ေမယုတို႔ အဲဒီကေနစၿပီး ဒီဘက္ကို ဆင္းလာလို႔ ရွိရင္ ဧရာ၀တီ တိုင္းရွိတယ္။ ၿပီးေတာ့ မြန္ျပည္နယ္၊ တနသၤာရီ ေကာ့ေသာင္းအထိ။ မိုင္ေပါင္း ၁၅၀၀ ေလာက္ရွိတယ္။ marine fishery က ကမ္းနီးဆိုတာ တပိုင္းရွိတယ္။ ကမ္းေ၀းဆိုတာ တပိုင္းရွိတယ္။ ကမ္းနီးဆိုတာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကမ္းစပ္ကေန ဆယ္မိုင္အတြင္း ျဖစ္မယ္။ ေန႔ခ်င္းျပန္ သေဘၤာနဲ႔ သြားၿပီး အလုပ္လုပ္လို႔ ရတဲ့ လုပ္ငန္းေတြ အားလံုးကို ကမ္းနီးငါးဖမ္းလုပ္ငန္းလို႔ ေခၚတယ္။ ကမ္းေ၀းမွာ က်ေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ ရက္ေပါင္း ေလးငါးေျခာက္ရက္ သြားၿပီးေတာ့ လုပ္ရတဲ့ ဆယ္မိုင္ထက္ေက်ာ္တဲ့ ေနရာေတြမွာ သေဘၤာႀကီးေတြနဲ႔ သြားၿပီးလုပ္ရတဲ့ လုပ္ငန္းကို ေခၚတယ္”
သဘာ၀က ျမန္မာႏိုင္ငံတြက္ ငါးသယံဇာတေတြ လုိေလေသးမရွိေအာင္ ေပးထားေပမယ့္ ဒါကို ေစာင့္ေရွာက္မႈ မရွိရင္ေတာ့ မ်ိဳးတုန္းမယ့္ အႏၱရာယ္နဲ႔ ရင္ဆိုင္ရႏို္င္ပါတယ္။
“ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေရထဲမွာ ရွိတဲ့ငါး မ်ိဳးတုန္းသြားတာကို ေတာ္ေတာ္ တန္တန္႔လူက မသိႏိုင္ဘူး။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာေတာ့မွ ငါးေတြက တေျဖးေျဖး ေသးလာတယ္။ ဥပမာ သာေပါင္းတို႔ ေရၾကည္တို႔ ေနာက္ေက်ာက ထြက္တဲ့ ငါးးက်ည္းေတြ ေပါ့ေနာ္။ အရင္တုန္းက ငါးးက်ည္းက်ပ္တိုက္ ဆိုတာ အေကာင္ႀကီးေတြက အႀကီးႀကီးေတြပဲ။ အလြန္အင္မတန္႔ကို စားလို႔ေကာင္းတယ္။ အသားေတြလည္း အမ်ားႀကီး။ အခု အေသးေလးေတြပဲ ရွိေတာ့တယ္။ လက္ညွိဳးလက္မေလာက္ အေကာင္ေလးေတြကို ငါးက်ည္း က်ပ္တိုက္လုပ္ ေနၾကတယ္။ ဒါက ဘာကိုျပသလဲဆိုေတာ့ ငါးေတြက မ်ိဳးတုန္းလာတာ။ ဒါကို အသိဥာဏ္နဲ႔ သုေတသနကို ေစာေစာစီးစီး ေသေသခ်ာခ်ာ လုပ္ထားၿပီးမွ ကာကြယ္ထားမွ conservation ေပါ့ေနာ္။ လုပ္ထားမွ ေရရွည္ အက်ိဳးရွိမွာ ျဖစ္တယ္”
သုေတသနနဲ႔ ေလ့လာမႈ အားနဲခဲ့တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆံုးရံႈးခဲ့ရမႈ တခုကို ၾကည့္ရေအာင္ပါ
“ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာ ႏိုင္ငံမွာ ၁၉၇၀ခုႏွစ္ မတိုင္ခင္က ပလာတူးစီမံကိန္း ဆိုၿပီး လုပ္ၾကတယ္။ ပလာတူးငါးေတြက ပထမေတာ့ အမ်ားႀကီး မိတာေပါ့ေလ။ ဒီငါးေသတၱာ ငါးေတြက ပင္လယ္မွာ မိတဲ့ အခါက်ေတာ့။ ဒီငါးေတြ အတြက္ကို စည္သြပ္ဘူးစက္ရံုေတြ ဘာေတြ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘိတ္၊ ေကာ့ေသာင္းတို႔ဘက္မွာ ေဆာက္ၿပီးတဲ့ အခါက်ေတာ့။ အမ်ားႀကီး ဒီလိုပဲ ႏွစ္စဥ္ ဆက္တိုက္ ဆက္တိုက္ပဲ မိလိမ့္မယ္လို႔ ထင္ၿပီးေတာ့ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပလာတူးေတြက ရုတ္တရက္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဘက္ ေရျပင္ဘက္ကို မလာေတာ့ဘူး။ ဒီဥစၥာေတြဟာ ecology နဲ႔ ဆိုင္တယ္။ ဒီငါးေတြရဲ့ ေနမႈထိုင္မႈအားလံုးကို ဒီ အီေကာ္ေလာ္ဂ်ီကို ေကာင္းေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကေလ့လာဖို႔ လုိတယ္။
ဒီပလာတူးငါးဆိုရင္ သူတို႔ ဘာ့ေၾကာင့္ပဲ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေရျပင္ကို အရင္တုန္းက လာလည္းဆိုတဲ့၊ ဒီ migrate လုပ္လည္းဆိုတဲ့ ဟာကို ကၽြန္ေတာ္တို႔က သူတို႔လာတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေကာင္းေကာင္း research သုေတသန လုပ္ထားမယ္ ဆိုလို႔ရွိရင္၊ လိုလည္း လိုအပ္တယ္ ဘာလို႔လည္း ဆိုရင္ သူတို႔ လာတဲ့ အေၾကာင္းက salinity ဆားငံႏံႈးေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အပူခ်ိန္ေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေနာက္ plankton လို႔ေခၚတဲ့ သူတို႔ စားတဲ့ အစားအစာ ၂ခုရွိတယ္ ဆိုင္တိုပလန္တြန္နဲ႔ ဇူးပလန္တြန္ ဆိုတာ။ အဲဒီအစားအစာေတြေၾကာင့္ လာတာလား။ လာတယ္ဆိုလို႔ရွိရင္လည္း ဘယ္လို အေျခေနမ်ိဳးမွာ လာတာလည္း။ အပူခ်ိန္က ဘယ္ေလာက္မွာ ႀကိဳက္သလဲ၊ ေနာက္ ပင္လယ္ထဲမွာ current လို႔ေခၚတဲ့ ေရစီးေၾကာင္း ေတြရဲ့ ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္လား ဆိုတာကို သုေတသန လုပ္ဖို႔ ေကာင္းပါတယ္”
ဒီလို ပလာတူးငါးေတြရဲ့ အေလ့အထကို စံနစ္တက် မေလ့လာမိခဲ့လို႔ သူတို႔ေနေပ်ာ္တဲ့ အပူခ်ိန္၊ ပင္လယ္ဆားငံႏံႈး အခ်ိဳးအဆ၊ သူတို႔ႏွစ္သက္တဲ့ အစားအစာ ဘာလဲဆိုတာ မသိခဲ့ပဲ သူတို႔ မ်ားမ်ား စားစား ေနထိုင္ေပ်ာ္ပါးႏို္င္တဲ့ ၀န္းက်င္မ်ိဳး ကို မဖန္တီးေပး ႏိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ဆံုးရံႈးမႈကို ႀကံဳရတာပါ။ ဒီငါး သယံဇာတ ေပါမ်ား လာဖို႔နဲ႔ မျပဳန္းတီးေစဖို႔ အတြက္ သုေတသနေတြ လုပ္ဖို႔ အျပင္ ခ်မွတ္ထားတဲ့ ဥပေဒေတြကို ေလးစားလိုက္နာၿပီး စံနစ္တက် ထိမ္းသိမ္းၾကဖို႔ လုိပါတယ္။
“ေရခ်ိဳမွာ ဆိုရင္ ေရခ်ိဳအင္းအိုင္ ဥပေဒဆိုတာ ရွိတယ္။ ေရငံမွာ ဆိုလို႔ ရွိရင္လည္း ေရငံနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ fishery manual ေတြ ရွိတယ္။ law and direction ဥပေဒနဲ႔ လမ္းညႊန္ခ်က္ေတြေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကို ကၽြန္ေတာ္တုိ႔က လိုက္နာရံုပဲ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ႀကီးၾကပ္တဲ့ ငါးလုပ္ငန္း ဦးစီးဌာန ဆိုတာ အခုအခ်ိန္မွာ ဆိုရင္ အရင္တုန္းက ထက္စာရင္ အမ်ားႀကီး တက္လာၿပီ။ ၈၄ခုႏွစ္ေလာက္က ဧရာ၀တီတုိင္း တတိုင္းထဲတင္ ငါးလုပ္ငန္း ဦးစီးဌာနက ဖြင့္ထားတာ။ အခု ဆိုလုိ႔ရွိရင္ မြန္ျပည္နယ္မွာနဲ႔ ေကာ့ေသာင္း အထိရွိတယ္။
ေရငံမွာ ဆိုလို႔ရွိရင္လည္း ကမ္းနီး ကမ္းေ၀း ငါးလုပ္ငန္းကေန ႀကီးၾကပ္လို႔ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရေနၿပီ။ အဲဒါေၾကာင့္ ေရခ်ိဳ ငါးလုပ္ငန္း မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရငံငါးလုပ္ငန္း မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဥပေဒေတြနဲ႔ လုပ္မယ္ဆိုလို႔ ရွိရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ့ ေရျပင္ဟာ တျခား ႏိုင္ငံေတြမွာ ရွိတဲ့ ေရျပင္နဲ႔ မတူဘူး။ ေရခ်ဳိေရာ ေရငံေရာ၊ ေနာက္ၿပီး ေရခ်ိဳေရငံၾကားက brackish water fishes ငါးမ်ိဳးေတြကလည္း ရွိေသးတယ္။
ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာျပည္က fishery ငါးဖမ္းကြက္ေတြဟာ မတို႔မထိရေသးဘူး။ ဒါ့ေတြ အားလံုးဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပိုင္ဆိုင္ထားတာ။ ဒီဥစၥာေတြကို ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ လိုတယ္”
မစၦေဗဒ ပညာရွင္ ဦးညြန္႔လိႈင္ပါ။
