ဆည္တည္ေဆာက္တာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေခတ္မီနည္းစံနစ္ေတြ၊ အဆင့္ျမင့္နည္းပညာေတြ မေပၚခင္ကတည္းက ျမန္မာဘုရင္ေတြက စိုက္ပ်ိဳးေရးအတြက္ ဆည္ေျမာင္းတာတမံ ေတြ တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကတာျဖစ္ၿပီး အခုဆိုရင္ ဆည္ေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ေနၿပီလို႔ ဆည္ေျမာင္းအထူးျပဳ အင္ဂ်င္နီယာ ဘူမိေဗဒပညာရွင္ ဦးသိန္းပိုင္က ေျပာပါတယ္။
“ဆည္ေျမာင္းတာတမံေတြကို အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္ ကတည္းက စၿပီးတည္ေဆာက္ခဲ့သလို ဒီကေန႔ လက္ထက္ အထိေအာင္လည္း ဆက္ၿပီး ေဆာက္ေနတာေတြ ရွိပါတယ္။ အၾကမ္းဖ်င္း ျမန္မာဘုရင္ လက္ထက္ကေနၿပီးေတာ့ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ အထိကို ျမန္မာျပည္မွာ ေဆာက္ထားတဲ့ ဆည္ေပါင္းက စာရင္းအရ ၆၉ ခု ရွိတယ္။ ၁၉၆၂ ကေန ၁၉၈၈- ၈၉ နဝတ အစိုးရ မတက္ခင္အထိ ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဆည္အေရအတြက္ကလည္း ၆၉ ခုပဲ။ ၁၉၈၈- ၈၉ ခုႏွစ္ ကေန ၂၀၀၉- ၂၀၁၀ အထိ ဒီ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေလာက္ အတြင္းမွာ ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဆည္က်ေတာ့ ၂၁၇ ခုရွိတယ္။ စာရင္းအရေပါ့ေလ။ ၂၀၁၀ ေနာက္ပိုင္း ေဆာက္တဲ့ ဆည္ရွိရင္ ဒီ့ထက္ပိုမ်ားမွာ။”
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဆည္ေတြ တကယ္အက်ိဳးရွိမရွိ ျပန္သံုးသပ္ဖုိ႔ လိုတယ္လို႔လည္း ေထာက္ျပပါတယ္။
“၁၉၆၂ ကေန ၈၈ အထိမွာ ေဆာက္တဲ့ဆည္က ၆၉ ခု ပဲရွိတယ္၊ ဒီ့ေနာက္ပိုင္းမွာ ေဆာက္တာက ၂၀၀ ေက်ာ္ေတာင္ ရွိတယ္ဆိုေတာ့ ၃ ဆ ေလာက္ေတာင္ မ်ားလာတယ္လုိ႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ ဒီဆည္ေတြကို ေဆာက္တာ။ အဲ့ဒါဆိုရင္ စဥ္းစားရမယ့္ အခ်က္က ဒီေလာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ အတြင္းမွာ အရင္ကထက္ ၃ ဆေက်ာ္ေလာက္ ဆည္အႀကီး၊ အေသး၊ အလတ္ ၂၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ ေဆာက္ခဲ့တာ၊ တကယ္ေရာ လိုအပ္လို႔လား။ တိုင္းျပည္အတြက္ တကယ္ေရာ အသံုးက်ခဲ့ရဲ့လား၊ အဲဒီအတြက္ ကုန္က်ခဲ့တဲ့ ေငြေတြကေရာ တိုင္းျပည္အတြက္ တကယ္အက်ိဳးရွိၿပီး ျပန္ရႏိုင္တဲ့ အေနထား ရွိသလား။ ဒါမ်ိဳးေတြ ျပန္ၿပီးေတာ့ စဥ္းစားရမယ္ေပါ့ေလ။”
တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ မလိုုအပ္ပဲ ဆည္ေဆာက္တာမ်ိဳးေတြ ရွိေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။
“အရင္တုန္းက ကၽြန္ေတာ္တုိ႔က စစ္အစိုးရ လက္ေအာက္မွာ ရွိခဲ့တဲ့ အခါက်ေတာ့ သူတို႔ရဲ့ ေပၚလစီေတြ၊ သူတို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အတိုင္း - အရင္တုန္းကဆို တလကို ဆည္တဆည္ ၿပီးေအာင္ ဖြင့္ပြဲ လုပ္ရမယ္ဘာညာ ေပါ့ေလ။ အဲဒီအခါ အမိန္႔နဲ႔ အာဏာနဲ႔ ေဆာက္ခိုင္းတဲ့ ဟာေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ အတြက္ ေၾကာင့္ တခိ်ဳ႕ဟာေတြက မလိုအပ္ပဲနဲ႔ ေဆာက္သလိုဟာမ်ိဳးေတြ ရွိေနတယ္။ ဒီအထဲမွာ မသမာမႈေတြလည္း အနဲအမ်ား ပါႏိုင္တယ္။ လဒ္ေပး လဒ္ယူမႈေတြ ရွိႏုိင္တယ္။ အေၾကာင္းေၾကာင္း ေတြ ေပါ့ေလ။
အထူးသျဖင့္ မေကြးတုိင္း မွာဆိုရင္ ေပတရာေအာက္ နိမ့္တဲ့ ဆည္ေတြ၊ ဆည္အငယ္ေတြေပါ့။ ေပ ၅၀ - ၆၀ - ၇၉ အဲဒီလို အျမင့္ရွိတဲ့ ဆည္ေတြမွာဆို တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ သတ္မွတ္တဲ့ ေရေလွာင္ပမာဏ မေရာက္ရွိတာ၊ မဝင္တာ၊ ေရမရွိပဲနဲ႔ ဆည္ႀကီးက ခန္းေျခာက္ေနတဲ့ ပံုစံမ်ိဳး၊ အဲဒီလိုမ်ိဳး ျဖစ္ေနတာက ဆည္ေပါင္း ၂၀ - ၃၀ ေလာက္ေတာင္ ရွိေနတယ္။ အဲဒီလိုမ်ိဳးေတြ ျဖစ္တဲ့အခါက်ေတာ့ ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ့ ဘ႑ာေငြ ေတြသာကုန္သြားတယ္၊ ဆည္ေတြဟာ အမည္ခံဆည္ေတြပဲ ျဖစ္ၿပီးေတာ့ လက္ေတြ႔ ဘဝမွာ တကယ္အသံုးဝင္မယ့္၊ ဥပမာ စိုက္ပ်ိဳးေျမအတြက္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေက်းရြာ ေသာက္သံုးေရ အတြက္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ တျခားေသာ အေၾကာင္းေတြ ေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း အသံုးမတဲ့ပဲနဲ႔ တိုင္းျပည္အတြက္ ေငြကုန္ၿပီးေတာ့ အက်ိဳးမရွိတာပဲ အဖတ္ တင္တယ္။”
ဆည္တည္ေဆာက္လိုက္တဲ့အတြက္ သဘာဝ ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈေတြ ရွိသလုိ ဘယ္လို ေကာင္းက်ိဳးေတြ ရွိတယ္ဆိုတာကို ၾကည့္ရေအာင္ပါ။
“ေဆာက္ထားတဲ့ ဆည္တိုင္းကို အသံုးမတဲ့ဘူးလို႔ ေျပာတာေတာ့မဟုတ္ဖူး။ အသံုးတဲ့တဲ့ ဆည္ေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရွိတယ္။ ဆည္ေျမာင္းတာတမံေတြ ေဆာက္လိုက္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ စိုက္ပ်ိဳးေျမေတြ အထူးသျဖင့္ အထက္အညာေဒသမွာ ေပါ့ေလ၊ စိုက္ပ်ိဳးေျမဧကေတြ အမ်ားႀကီး တိုးတက္လာတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးေရး လုပ္ငန္းလည္း အထိုက္အေလွ်ာက္ တိုးတက္လာတယ္။”
“ေနာက္ အရင္တုန္းက ဆိုလို႔ရွိရင္ အညာေဒသက ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႔တဲ့ ေဒသ။ ဆည္ေတြ ေဆာက္လိုက္တဲ့ အတြက္ အနဲနဲ႔ အမ်ား စိမ္းလန္းစိုေျပလာတာေတြ ရွိတယ္။ ဆည္ေဆာက္လုိက္တဲ့ အခါက်ေတာ့ ေရျပင္ႀကီးျဖစ္သြားတဲ့ အခါက်ေတာ့၊ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ဆည္ထဲမွာ ငါးေတြ ထည့္ေမြးလိုက္တဲ့ အတြက္ အရင္တုန္းက အညာေဒသဟာ ငါးေတြလည္း ရွားပါးတဲ့ သေဘာရွိတယ္။ အရင္တုန္းက ဆိုလို႔ရွိရင္။ အခု ေမြးျမဴေရးပါ ထည့္လုပ္တာေၾကာင့္ သားငါး ဘာညာ ပိုၿပီးေတာ့ ေပါမ်ားလာတဲ့ သေဘာရွိတယ္။”
“ေနာက္ ရာသီဥတုက အရင္တုန္းက ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႔တဲ့ ရာသီဥတုကေနၿပီးေတာ့ ဆည္ေရမ်က္ႏွာျပင္ အႀကီးႀကီးကေန ေရေငြ႔ပ်ံတာေတြေၾကာင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ကလည္း စိုထိုင္းဆေတြ ျမင့္တက္လာတယ္။ ဒီလို ေကာင္းတဲ့ အခ်က္ေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ ဆည္ေဆာက္တိုင္း မေကာင္းတာ မဟုတ္ဖူး၊ ဆည္ေတြေဆာက္တိုင္းလည္း လံုးဝအေကာင္းႀကီးျဖစ္သြားတာ မဟုတ္ဖူး။ အေကာင္းနဲ႔ အဆိုးကေတာ့ ေဆာက္တဲ့ေနရာ၊ ဆည္ရဲ့ပမာဏ၊ ျပန္ၿပီး ရရွိႏိုင္တဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ အဲဒါေတြ အေပၚ မူတည္ၿပီးမွပဲ သံုးသပ္ရမွာပါပဲ။”
ေဆာက္ၿပီးသား ဆည္ေတြထဲမွာ ဆည္တကၠသိုလ္လို႔ ေခၚလို႔ရတဲ့ ဆည္ေတာ္ႀကီးနဲ႔ ကင္းတားဆည္ေတြက တကယ္အက်ိဳးျပဳတဲ့ ဆည္ေတြပါ။
“ဆည္ေတာ္ႀကီး ဆည္ေတြက မႏၱေလးတိုင္း၊ မတၱရာၿမိဳ႕နယ္ထဲမွာရွိပါတယ္။ အတတ္ပညာပိုင္းအရ ေျပာမယ္ဆိုရင္ အရင္တုန္းက Dam of University လို႔ေတာင္ တင္စားၿပီးေျပာထားတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔က ဆည္ေဆာက္တယ္ ဆိုတာ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြကို ပိတ္လိုက္တာ၊ အဲဒီလို ပိတ္တဲ့အခါမွာ ေျမသားနဲ႔ဖို႔ရင္ ေျမသားတမံေပါ့။ ဒါမွမဟုတ္ ကြန္ကရစ္နဲ႔ ေဆာက္မယ္ဆိုရင္ ကြန္ကရစ္တမံေပါ့။ အဲဒီလို မဟုတ္ပဲနဲ႔ ေက်ာက္တံုးေတြကို စီၿပီး ကြန္ကရစ္မံၿပီး ေဆာက္တဲ့ ေက်ာက္သားတမံေပါ့။ အဲဒါမ်ိဳး အၾကမ္းဖ်င္းခြဲျခားလို႔ ရတယ္။ ဒါက ဆည္ေဆာက္တဲ့ အခါမွာ လိုအပ္တဲ့ တည္ေဆာက္ေရးပစၥည္း၊ ေနာက္ဆည္ေတြရဲ့ ဒီဇိုင္းအေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ျပဳလုပ္ၾကရတာ။”
“ဆည္ေတာ္ႀကီးက်ေတာ့ သူက ခုနေျပာခဲ့တဲ့ ဆည္အမ်ိဳးအစားေပါ့ dam site အဲဒီ အမ်ိဳးအစား ၃ မ်ိဳးစလံုးကို ေပါင္းစည္းၿပီးေတာ့ ေဆာက္ထားတဲ့ ဆည္ျဖစ္တယ္ေပါ့။ မႏၱေလးတိုင္းအတြင္း စိုက္ပ်ိဳးေျမေတြအတြက္ ေရေပးသြင္းတာေတြလည္း လုပ္ႏုိင္တယ္။ ေနာက္ တခ်ိဳ႕ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္လို႔ရတဲ့ လွ်ပ္စစ္ တာဘိုင္ေတြ လည္းရွိတယ္။ ဒါ့အျပင္ မႏၱေလးၿမိဳ႕အထိေအာင္ တူးေျမာင္း channel ေတြနဲ႔ ဆက္ၿပီးေတာ့ တဆင့္တဆင့္ အဲဒီလို ေပးသြားတာေပါ့။ မႏၱေလးအထိ ေရရေအာင္ လုပ္ေပးတာလည္း ရွိပါတယ္။ ဆည္ေတာ္ႀကီးက ေကာင္းတယ္လုိ႔ ေျပာရမွာပါ။ ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ကလည္း ၾကာသြားပါၿပီ။ သံုးခဲ့တဲ့ ႏွစ္က အမ်ားႀကီး ၾကာပါၿပီ။”
“ကင္းတားဆည္ကေတာ့ လွ်ပ္စစ္ ဓါတ္အား ထုတ္ဖို႔ အတြက္ အရင္တုန္းကေတာ့ အရမ္း အက်ိဳး ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ကင္းတားဆည္ရဲ့ အျမင့္က ဆည္ေတာ္ႀကီးထက္ အမ်ားႀကီး ျမင့္တယ္။ ေရအား လွ်ပ္စစ္နဲ႔ တြဲေဆာက္ထားတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ေရအားလွ်ပ္စစ္လည္း ထုတ္ယူႏုိင္တယ္၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးအတြက္လည္း ေရေပးႏုိင္တယ္။ အဲဒီကေန လာတဲ့ ေရသြယ္ေျမာင္းေတြကမွ တခါ လူေတြ အသံုးျပဳဖုိ႔ ရတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။”
ျမန္မာျပည္မွာ အက်ိဳးျပဳတဲ့ ဆည္က ဒီ ၂ ခုေလာက္ပဲ ထုတ္ျပလို႔ ရလား။ အညာအရပ္ အလယ္ပိုင္းမွာေပါ့ေလ။
“အဲဒီထက္ေတာ့ မကပါဘူး။ ဘာလို႔လဲ ဆိုေတာ့ ဆည္ေတြက ျမန္မာတျပည္လံုး ဆိုရင္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ေလာက္ဆို ဆည္ေပါင္း ၃၅၅ ခုေတာင္ ေဆာက္ၿပီးသြားၿပီေလ။”
ဆည္ ၃၅၅ ခုထဲက အက်ိဳးျပဳတာက ထက္ဝက္ေလာက္ ရွိသလား။
“ထက္ဝက္ေတာင္ ေက်ာ္ႏိုင္ပါတယ္။”
အင္ဂ်င္နီယာဘူမိေဗဒ ပညာရွင္ ဦးသိန္းပိုင္ပါ။
