အေမရိကန္နဲ႔ ဥေရာပ အပါအဝင္ ႏိုင္ငံတကာ အာကာသနဲ႔ ေလေၾကာင္းဆုိင္ရာ စူးစမ္းေလ့လာတဲ့ ဌာနေတြဟာ ဒံုးပ်ံလႊတ္တင္ရံုတင္ မဟုတ္ပဲ လာမယ့္ ဆယ္စုႏွစ္ေလာက္အတြင္း အာကာသ ခရီးရွည္ သြားဖုိ႔အတြက္ပါ ျပင္ဆင္ေနၾကတာျဖစ္ၿပီး ဒီအထဲမွာ အာကာသခရီးအတြက္ လုိအပ္မယ့္ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္တဲ့ space medicine အာကာသေဆးပညာရပ္လည္း ပါဝင္ပါတယ္။
ေဒါက္တာပေဒသာတင္။ ။“၂၀၁၈ မႏွစ္က ႏွစ္ကုန္ေလာက္မွာ အဂၤါၿဂိဳဟ္သြားမယ့္ အာကာသ ယာဥ္မႈးေတြအတြက္ ေလ့လာတဲ့အခါမွာ ဘာျပႆနာတခု ထပ္ေပၚလာသလဲ ဆိုေတာ့ အစာအိမ္ လမ္းေၾကာင္း အူနံရံ တစ္ရႈးေတြပ်က္စီးတာရယ္၊ ဦးေႏွာက္ခ်ိဳ႕ယြင္းတာ၊ ေရာဂါဘယေၾကာင့္ အေသေစာမယ္ ဆိုတဲ့ဟာကို သူတို႔ ေသေသခ်ာခ်ာ စၿပီးေတာ့ ေတြ႔လာရတယ္။ ဒါမႏွစ္က ႏွစ္မကုန္ခင္ ကစေတြ႔တာပါ။”
ကမာၻ႔ေလထုထဲ ေနသားက်ေနတဲ့ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ဟာ အာကာသထဲမွာ ဘယ္လုိ ေျပာင္းလဲမႈေတြ ႀကံဳရႏိုင္ပါသလဲ
ေဒါက္တာပေဒသာတင္။ ။“သိသာတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ ကမာၻေပၚမွာ သက္ရွိေတြရဲ့ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ဥပမာအားျဖင့္ ေရဓါတ္ေပါ့။ ေရဓါတ္က ၈၀- ၉၀ % ေလာက္ရွိတဲ့ဟာပါ။ တကိုယ္လံုးကို ကမာၻေပၚမွာ ကမာၻ႔ဆြဲအားနဲ႔ အညီမွ်တစြာ ရွိေနေအာင္ သဘာဝက ကမာၻ႔ဆြဲအားနဲ႔ ခ်ိန္ၿပီးေတာ့ထားပါတယ္။ အာကာသထဲ ေရာက္သြားလို႔ ကမာၻ႔ဆြဲအားလည္း မဲ့သြားေရာ အဲဒီ ေရဓါတ္ပမာဏက ကိုယ္ေပၚမွာ မွ်မွ်တတ မရွိေတာ့ပဲနဲ႔ ကိုယ္ရဲ့ အထက္ပိုင္းကို အဆမတန္ တြန္းတင္လိုက္တယ္။ တြန္းတင္လိုက္တဲ့ အခါက်ေတာ့ ဓါတ္ပံုရိုက္လုိက္လို႔ ရွိရင္ အာကာသ ယာဥ္မႈးေတြရဲ့ ပံုစံက ဘယ္လို ျဖစ္ေနလဲ ဆိုရင္ ကုိယ္ခႏၶာ အထက္ပိုင္းက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ႀကီးေနတာကို သြားေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ ေရာဂါေတြ ေပၚလာပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ႏွလံုးေသြးလည္ပတ္မႈ ေျပာင္းတာ၊ ႏွလံုး ခုန္မႈ ေျပာင္းသြားတဲ့ဟာကို ေတြ႔လာပါတယ္။
ေနာက္ၿပီးေတာ့ အာကာသ ယာဥ္ထဲမွာ မဟုတ္ပဲနဲ႔ အာကာသ ယာဥ္ရဲ့ အျပင္ဘက္ကို ထြက္ၿပီးေတာ့ အလုပ္လုပ္မယ္ ဆိုလို႔ရွိရင္ အာကာသ ဝတ္စံုဝတ္ရပါတယ္။ အာကာသအျပင္ကို ထြက္လို႔ရွိရင္ အျပင္မွာက ေလဖိအား လံုးဝ မရွိတဲ့ အတြက္ ဒီအာကာသဝတ္စံုကို ဖိအား ေပးထားရပါတယ္။ ေအာက္ဆီဂ်င္ အျပည့္နဲ႔ ေပးပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ကမာၻေပၚမွာ အသက္ရႈတဲ့ အခါမွာ ၈၀ % ေလာက္က ႏိုက္ထရိုဂ်င္ ပါပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘာလုပ္ေပးရသလဲ ဆိုရင္ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ကို တေျဖးေျဖး ေလွ်ာ့ၿပီးေတာ့ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို တေျဖးေျဖးတင္ေပးရပါတယ္။ ေနလို႔ ရေအာင္ ျဖစ္သြားတဲ့ အခါမွာမွ အျပင္ထြက္ၿပီး လမ္းေလွ်ာက္ခိုင္းပါတယ္။ အာကာသ အျပင္ထဲကို။ အဲဒီလို ဖိအား ေျပာင္းသြားတဲ့ အတြက္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ့ ဇီဝ ေျပာင္းလဲမႈ ရုတ္တရက္ျဖစ္တာေၾကာင့္ နာမက်န္းျဖစ္တာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ baro trauma လို႔ေခၚပါတယ္။ မ်က္လံုးတဝိုက္မွာ နီရဲ ေယာင္ရမ္းမႈ ျဖစ္လာတဲ့ ေရာဂါကို စၿပီး ေတြ႔ရပါတယ္။”
အာကာသယာဥ္မႈးေတြမွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ေရာဂါေတြကို ဆန္းစစ္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့စက္ေတြ အတြက္ပါ သုေတသနလုပ္ၿပီး တီထြင္ၾကရတာျဖစ္ပါတယ္။
ေဒါက္တာပေဒသာတင္။ ။“အာကာသယာဥ္မႈးေတြရဲ့ က်န္းမာေရး ေဆးစစ္တဲ့ အခါလိုအပ္တဲ့ x-ray တို႔ CT Scan တို႔ Magnetic Resonance Imaging – MRI တို႔လုပ္ဖို႔ အဲဒီေလာက္ ေလးၿပီး ႀကီးမားတဲ့ စက္ေတြ အာကာသထဲထည့္ ယူသြားလို႔ မရတဲ့ အတြက္ အခု အာကာသ ေဆးပညာရွင္ ေတြက ultrasound ေပါ့ေနာ္။ အသံနဲ႔ ပံုရိပ္ကို ဖမ္းတဲ့စက္နဲ႔ တကိုယ္လံုးကို ရိုက္ၿပီး ေလ့လာရတဲ့ စက္ကို ယူသြားရပါတယ္။ ကမာၻေပၚမွာလည္း ဒီ ultrasound နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္တြင္း လည္ပတ္ေနတာကို ၾကည့္ေနက်ပါ။ ဒါေပမယ့္ အလြန္ၾကည္လင္ ျပတ္သားတဲ့ ပံုေဖၚႏိုင္တဲ့ ultrasound စက္ကို အခုတီထြင္ေနပါတယ္။”
ေနာက္အာကာသထဲ ႀကံဳရတာ တခုက ကိုယ္ခံအား တေျဖးေျဖး နဲလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေဒါက္တာပေဒသာတင္။ ။“Body Immune System ကိုယ္ခံအား ေလ်ာ့သြားတာ ကိုလဲ ေတြ႔ရပါတယ္။ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ အာကာသစခန္းမွာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္သလဲ ဆိုရင္ ကမာၻ႔ဆြဲအား မရွိတဲ့ ေနရာမွာ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ဘက္တီးရီးယား ေတြကို ေမြးထုတ္လိုက္တဲ့ ႏႈန္းက ကမာၻေပၚမွ ာထက္ အဆမတန္ မ်ားတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါ ျဖစ္မႈက ပိုၿပီး ျမန္လာ ပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီ ဘက္တီးရီးယားက ရတဲ့ ေရာဂါကို ကုဖို႔ penicillin ပင္နယ္စလင္ လို antibody ပဋိဇီဝေဆးလို ေဆးမ်ိဳးက ရိုးရိုး ကမာၻေပၚမွာ သံုးတဲ့ ေဆးမ်ိဳးနဲ႔ မတိုးေတာ့ဘူး ဆိုတာကို သိလာတဲ့ အတြက္ ပုိၿပီးအစြမ္းထက္တဲ့ ေဆးေတြ၊ ကာကြယ္ေဆးေတြကို က်ေနာ္တုိ႔ ရွာေနရ ပါတယ္။”
အာကာသခရီးရွည္သြားရင္ ႏြမ္းနယ္ ႏံုးခ်ိလာရာက ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးေတြ ရွိႏိုင္ပါတယ္။
ေဒါက္တာပေဒသာတင္။ ။“ အာကာသယာဥ္မႈးေတြမွာ ေတြ႔ရေလ့ရွိတဲ့ ေနာက္တခုကေတာ့ fatigue ေပါ့။ လြယ္လြယ္နဲ႔ ပင္ပမ္းႏြမ္းနယ္တာေပါ့။ အဲဒီလိုျဖစ္တာ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုရင္ ကမာၻ႔ဆြဲအား မရွိေတာ့ပဲနဲ႔ ကိုယ္ရဲ့ ဟန္ခ်က္ ေပ်ာက္သြားတာမ်ိဳးလည္း ပါပါတယ္။ ကမာၻ႔ဆြဲအား ရွိတဲ့အတြက္ ကုိယ့္ဟန္ခ်က္နဲ႔ ကိုယ္ လမ္းေလွ်ာက္ၾကပါတယ္။ ဟိုမွာက ဟန္ခ်က္ မရွိေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ေလထဲမွာ ေမ်ာၿပီးေတာ့သြားေနတဲ့အတြက္ ဦးေႏွာက္တုိ႔ နားတို႔ ေသြးလည္ပတ္မႈတို႔ ဒုကၡေပး ျပန္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီပင္ပမ္း ႏြမ္းနယ္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းကို သူတို႔ ျပန္ၿပီး ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရသလဲ ဆိုတာကို ေလ့လာတယ္။ circadian rhythm ပါ circle လည္ပတ္မႈ ေျပာင္းလဲ သြားတာကိုေျပာပါတယ္။
အာကာသထဲ ေရာက္သြားတဲ့အခါ ေန႔တို႔ ညတို႔ ေမွာင္သြားတာတို႔ လင္းလာတာတို႔ မရွိေတာ့ပဲနဲ႔ အာကာသစခန္းထဲမွာဆို ၂၄ နာရီမွာ ကမာၻကို တပတ္လည္မယ့္အစား မိနစ္ ၉၀ တိုင္းလည္ ေနတဲ့ အခါက်ေတာ့၊ ေန႔ည၊ ၂၄ နာရီ ေနဝင္ေနထြက္နဲ႔ အၿမဲတမ္း ခ်ိန္ဆၿပီးေနတဲ့ ကမာၻေပၚက လူေတြ အတြက္က ဇီဝပံုမွန္လည္ပတ္မႈ ေျပာင္းသြားတာေပါ့။ အဲဒီလိုေျပာင္းသြားတဲ့အခါ အိပ္ေရးပ်က္တာ၊ ေမာတာ၊ လြယ္လြယ္နဲ႔ပင္ပမ္းတာ၊ အဲဒီေရာဂါေတြဟာ အဲဒီမွာ စၿပီး ျမင္ရပါတယ္။”
အာကာသထဲမွာ အေနၾကာရင္ ျဖစ္လာႏုိင္တဲ့ ေရာဂါတခုက အရိုးပြေရာဂါပါ။
ေဒါက္တာပေဒသာတင္။ ။“အာကာသထဲမွာ ၄ - ၅ လေလာက္ ေနၿပီးရင္ အရိုးပြ ေရာဂါျဖစ္လာတာ bone density ကို တိုင္းလို႔ရပါတယ္။ ကမာၻကို ျပန္ေရာက္ၿပီး မူလ အရိုးက်စ္လစ္မႈ သဘာဝ အတုိင္း ျပန္ျဖစ္ဖို႔ ၃ ႏွစ္ေလာက္ ေစာင့္ယူရပါတယ္။ အဲဒါဘာေၾကာင့္လည္း ဆိုတာကို ခုထိ အေျဖရွာ လို႔ မရေသးပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔ကို အစားအေသာက္ေရာ၊ ျမန္ႏႈန္းျမင့္ ကရိယာနဲ႔ တကိုယ္လံုးကို ႏွိပ္ေပး တယ္။ အရိုးအဆစ္ေတြ အားေကာင္းတဲ့ ေဆးေတြကို အခု ရွာေဖြေနရ ပါတယ္။ ၾကြက္သား ေတြ သန္မာေအာင္ ဘယ္က်န္းမာေရး ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ရမလဲ၊ ဘာေဆးေဖၚရမလဲဆိုတာေတြြလည္း ေလ့လာေနၾကပါၿပီ။”
အာကာသထဲ သြားသူေတြ အျမင္အာရံုခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္လာတာပါလဲ
ေဒါက္တာပေဒသာတင္။ ။“အာကာသထဲ ေရာက္သြားတဲ့အခါ ၾကြက္သားေတြ မသန္တဲ့ အခါ က်ေတာ့ မ်က္လံုးအိမ္ ေဘးက ထိန္းထားတဲ့ ၾကြက္သားေတြက ေလ်ာ့ရဲလာတဲ့ အခါ အျမင္ မၾကည္လင္တာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ စၾကၤာဝဌာမွာ သက္ရွိေတြကို ထိခိုက္ေစတဲ့ ေရာင္ျခည္ေတြ ရွိပါတယ္။ ကမာၻ႔ေလထု အိုဇံုးအလႊာေတြက သဘာဝအရ ဒီအႏၱရာယ္ေတြကို အကာကြယ္ေပး ထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အာကာသထဲ ေရာက္သြားရင္ ဒီေရာင္ျခည္ေတြရဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ခံရပါတယ္။
၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွာ ဆိုဗီယက္ အာကာသယာဥ္မႈးက ရက္ ၂၀၀ ေက်ာ္ အာကာသထဲမွာ ေနခဲ့တဲ့အခါ cataract မ်က္လံုးတိမ္ျဖစ္ၿပီးေတာ့ အျမင္ ကြယ္လုနီးျဖစ္သြားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။”
ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာတင္မက စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အတြက္ပါ အေလးထားၿပီး သုေတသနေတြ လုပ္ေနၾကတာပါ။
ေဒါက္တာပေဒသာတင္။ ။“အဂၤါၿဂိဳဟ္သြားမယ္ ဆိုရင္ သြားတာရယ္၊ ျပန္တာရယ္၊ ေနတာနဲ႔ ဆိုရင္ ၄ ႏွစ္ခြဲ - ၅ ႏွစ္ေလာက္ ၾကာၿပီး အာကာသယာဥ္မွာ တေနရာထဲမွာ အၾကာႀကီးေနရတဲ့အခါ စိတ္ေဖါက္ျပန္တာ မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လို ဖန္တီးယူမလဲ ဆိုတာကို အာကာသ ေဆးပညာဆိုင္ရာ သုေတသန ျပဳလုပ္မႈဟာ အလြန္အေရးပါတဲ့ အတြက္ တကမာၻလံုးမွာ ရွိတဲ့ အာကာသ ေအဂ်င္စီေတြက အရမ္းကို ႀကိဳးစားေနၾကပါတယ္။ တခ်ိန္ထဲမွာပဲ အာကာသ ေဆးဝါးေဗဒ၊ ေနာက္ ကာကြယ္ေဆးေတြ၊ စိတ္ေရာဂါကု ေဆးေတြကေန ေဆးအသစ္ေတြ ေဖၚလာတဲ့အခါ လက္ရွိ ေန႔စဥ္ သံုးစြဲေနတဲ့ ကုသေနတဲ့ ေဆးပညာကို အေတာ္ကို အေထာက္အကူ ျပဳတယ္ ဆိုတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။”
အာကာသေဆးပညာဟာ အာကာသအတြက္သာမက ကမာၻေျမေပၚမွာ လက္ေတြ႔အသံုးဝင္ေနတယ္ ဆိုတာကို တင္ျပရင္း ဒီသီတင္းပတ္အတြက္ သိပၸံနဲ႔ နည္းပညာ က႑ကို ဒီမွာပဲ ရပ္နားလုိက္ပါရေစ။
