(Zawgyi/ Unicode)
ဗီယက်နမ် နိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကပ်ဘေးကို ထိထိရောက်ရောက် တုံ့ပြန် ကိုင်တွယ်နိုင်ခဲ့မှု၊ ပို့ကုန်တင်ပို့မှု တိုးများလာမှုနဲ့ အများပြည်သူ သုံးစွဲမှုကလည်း ကောင်းမွန်မှုတွေကြောင့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် စီးပွားကျမှုဒဏ် မခံရအောင် ဗီယက်နမ်ကို အထောက်အကူ ဖြစ်စေပြီး စီးပွားရေးလည်း အမြန် ပြန် နားလန်ထလာပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ကမ္ဘာမှာ ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်း အများ ဆုံးထဲမှာ ပါဝင်လာနိုင်တယ်လို့လည်း သုံးသပ်သူတွေက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ AFP သတင်းဆောင်းပါးကို အခြေခံပြီး ဒီသီတင်းပတ် စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြထားပါတယ်။
တခြား နိုင်ငံတွေမှာတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုနှုန်းနဲ့ သေဆုံးမှုနှုန်း များတာကြောင့် အခက်အခဲကြီးနဲ့ ရင်ဆိုင်နေကြရပေမယ့်လည်း ဗီယက်နမ်မှာတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရသူ ၁,၅၀၀ ရှိပြီး သေဆုံးသူက ၃၅ ယောက်သာ ရှိခဲ့တာပါ။ လူအစုလိုက် အပြုံလိုက် quarantines - သီးခြားခွဲ စောင့်ကြည့်ထားခဲ့မှု၊ နောက် ရောဂါ ဖြစ်ပွားသူနဲ့ ထိတွေ့မိသူတွေကို ငွေကြေး အကုန်အကျခံ ခြေရာခံ ဖော်ထုတ်ပြီး အသွားအလာ ကန့်သတ်ထိန်းချုပ်မှုတွေကြောင့် စက်ရုံအလုပ်ရုံတွေ အများစု ဆက်ပြီး ဖွင့်လှစ် ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့သလိုဘဲ လူတွေလည်း အလုပ်ခွင်ကို မြန်မြန် ဆန်ဆန် ပြန်ဝင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ Raymond Mallon ဟာ ဟနွိုင်း အခြေစိုက် စီးပွားရေး ပညာရှင် ဖြစ်ပါတယ်။
“ COVID ကပ်ဘေးကို ထိထိရောက်ရောက် စီမံခန့်ခွဲမှုက သိပ်ပြီး အရေးကြီးတယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ ဒီအရေးကိစ္စမှာ ဗီယက်နမ်က အကောင်းဆုံး စီမံခန့်ခွဲနိုင်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံ တခု ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို လုပ်နိုင်ခဲ့တာကြောင့် စီးပွားရေး အပေါ်မှာ သက်ရောက် ထိခိုက်မှု လျော့နည်းစေပါတယ်။ လက်လီ အရောင်း ကဏ္ဍဟာဆိုရင် ကန့်သတ်ဒေသတွေထဲမှာ ဒါမှမဟုတ်လည်း သတ်မှတ် အချိန်တိုလေး အတွင်းမှာဘဲ လျော့ကျခဲ့ပါတယ်။”
ဗီယက်နမ် Fulbright တက္ကသိုလ် အများပြည်သူ မူဝါဒဆိုင်ရာ ပို့ချသူ Nguyen Xuan Thanh ကလည်း ဗီယက်နမ်မှာ တင်းတင်းကြပ်ကြပ် လုပ်ခဲ့တဲ့ အသွားအလာ ကန့်သတ် ပိတ်ပင်မှုက သုံးလလောက်ဘဲ ကြာခဲ့တာကြောင့် ပြည်တွင်း လည်ပတ်မှုက ဇွန်လ အရောက်မှာ ပုံမှန် အခြေအနေကို မြန်မြန်ဆန်ဆန် ရောက်လာခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
၂၀၂၀ နှစ်လည်ပိုင်း အတွင်းမှာ အနောက်နိုင်ငံ အများအပြားက ပြည်သူတွေ အိမ်ထဲမှာဘဲ နေကြဖို့ တွန်းအားပေးနေချိန်မှာ ဗီယက်နမ် ပြည်သူတွေကတော့ ကမ်းခြေသွားနေနိုင်ပါပြီ။ ပြည်တွင်း ခရီးသွား လုပ်ငန်း ပြန်ကောင်းလာအောင် အစိုးရဘက်ကလည်း ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်း ဥရောပ သမဂ္ဂ EU ၊ ဂျပန်နဲ့ တောင်ကိုရီးယားတို့ အပါအဝင် ဗီယက်နမ်ရဲ့ အဓိက ဈေးကွက်ကြီးတွေကနေ အဝတ်အထည်၊ ဖိနပ်နဲ့ စမတ်ဖုန်းလို ပစ္စည်းအမှာ လျော့သွားတာကြောင့် ပို့ကုန်ပေါ် မှီခိုတဲ့ ဗီယက်နမ်ရဲ့ စီးပွားရေး အတွက် အကြီးအကျယ် စိုးရိမ်ခဲ့ကြတာပါ။ ဗီယက်နမ်ရဲ့ ပို့ကုန်က ဈေးကွက် တခုတည်း အပေါ်မှာ မှီခိုတာ မဟုတ်ဘဲ ဈေးကွက်တွေ အများကြီး ရှိတာကြောင့် ပို့ကုန် လုပ်ငန်းက ဒီနှစ် အတွင်း ဖွံ့ဖြိုးမှု အတွက် အထောက်အကူ ဖြစ်စေခဲ့တယ်လို့လည်း ကထိက Thanh က ပြောပါတယ်။ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ပထမ ၉ လ အတွင်း တရုတ်ကို တင်ပို့ရမှုဟာ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း ပိုများခဲ့တယ်လို့လည်း ဗီယက်နမ် အကောက်ခွန် ဌာနက ဖော်ပြထားပါတယ်။ စီးပွားရေး ပညာရှင် Raymond Mallon က အခုလို သုံးသပ်ပါတယ်။
“ COVID အရေး အောင်မြင်မှုက ဗီယက်နမ်ဟာ ကုန်စည်ပို့ဆောင်နိုင်စွမ်း ရှိတယ်ဆိုတာကို တခြား နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေကို သတင်းစကား ပါးလိုက်သလို ဖြစ်တယ်လို့ ကျနော်က ယူဆပါတယ်။ အရေးတကြီး ကိစ္စအဖြစ် သတ်မှတ်ဆောင်ရွက်လိုက်တာဟာဆိုရင် ဒီအရေးတွေမှာ အစိုးရရဲ့ ဆောင်ရွက်နိုင်စွမ်းကို ပြသလိုက်တာ ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေကို စွဲဆောင်ရာမှာ အထောက်အကူ ဖြစ်စေမှာပါ။”
ကပ်ဘေး ကာလ အတွင်း မလိုအပ်ဘဲ အိမ်ပြင် မထွက်ရ တားမြစ် ကန့်သတ်ချက်ကြောင့် လူတွေဟာ အိမ်မှာဘဲ နေကြရတာနဲ့ အတူ အိမ်သုံး လျှပ်စစ် ပစ္စည်းတွေ၊ ရုံးသုံး ပရိဘောဂ၊ ကွန်ပြူတာနဲ့ TV တို့လို ဗီယက်နမ်ထုတ် ပစ္စည်းတွေ ဝယ်လိုအား တက်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီအချက်ကြောင့်လည်း ဗီယက်နမ်ရဲ့ ဒီနှစ် အတွက် မူလရည်မှန်းချက် ဖွံ့ဖြိုးမှု ၆ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်း မပြည့်မီပေမယ်လို့လည်း စီးပွားရေးက ၂ ဒသမ ၄ ရာခိုင်နှုန်းလောက် ဖွံ့ဖြိုးပါတယ်။ ဒီပမာဏ ဖွံ့ဖြိုးမှုဟာဆိုရင် ကမ္ဘာမှာ ဖွံ့ဖြိုးမှု အကောင်းဆုံး နိုင်ငံတွေထဲက တခု ဖြစ်လာမယ်လို့လည်း နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေ အဖွဲ့ IMF က ပြောဆိုထားပါတယ်။ ကမ္ဘာတလွှား ဖွံ့ဖြိုးမှု ၄ ဒသမ ၄ ရာခိုင်နှုန်းလောက် ကျမယ်လို့လည်း IMF က ခန့်မှန်းထားတာပါ။
အမေရိကန်နဲ့ တရုတ်ကြား ကုန်သွယ်ရေး စစ်ကြောင့်လည်း ဗီယက်နမ် အတွက် အမြတ်ထွက်စေတယ်လို့လည်း လေ့လာသူတွေက သုံးသပ်ပါတယ်။ Apple လို လုပ်ငန်းကြီးတွေက အခွန် သက်သာဖို့ အတွက် တရုတ်ကနေ ဗီယက်နမ်ကို ရွှေ့ကုန်ကြတာပါ။ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ပထမ ၉ လ အတွင်း အမေရိကန်ကို တင်ပို့မှု ပမာဏ စုစုပေါင်း ဒေါ်လာ ၅၄ ဒသမ ၇ ဘီလျံ ရှိခဲ့ပြီး ၄ ပုံ တပုံ တက်လာပါတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်း ကန့်သတ် တားဆီးချက်တွေကြောင့် တချို့ လုပ်ငန်းနယ်ပယ်တွေမှာတော့ အထိနာနေဆဲပါ။
င်ငံဖြတ်ကျော်ခွင့် အတားအဆီးတွေကြောင့် ခရီးသွား လုပ်ငန်း အထိနာရသလို အရင်က သိပ်ပြီး အလုပ်ဖြစ်တဲ့ လေကြောင်း လုပ်ငန်းတွေလည်း နှေးကွေးသွားပါတယ်။ Nguyen Dinh Toi က ဟနွိုင်းမြို့တော်က ဟိုတယ် လုပ်ငန်းရှင်ပါ။
“ ဟနွိုင်း Old Quarter မှာ ဆိုရင် နိုင်ငံခြားသား ခရီးသွား လုံး၀ မရှိတော့တာကြောင့် ဒီက ဟိုတယ် အားလုံးရဲ့ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်း ပိတ်ထားရပါတယ်။ အရှုံးသက်သာအောင် လုပ်ကြရတာပါ။ ဖွင့်ထားမယ်ဆိုရင် လျှပ်စစ်၊ စွမ်းအင်၊ ဝန်ထမ်း လစာ အပါအဝင် ကုန်ကျစာရိတ်က အများကြီးပါ။ ဒါကြောင့်လည်း နိုင်ငံခြား ခရီးသွားတွေက အရမ်း အရေးကြီးပါတယ်။”
ကုလသမဂ္ဂ ပညာရေး သိပ္ပံနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အဖွဲ့ UNESCO က ရှေးဟောင်းမြို့ အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုထားတဲ့ Hue မြို့က နိုင်ငံတကာ ခရီးသွားတွေကြား ရေပန်းစားခဲ့ပေမယ့်လည်း အခုတော့ ခြောက်ကပ်ကပ် မြို့တခု ဖြစ်နေပါပြီ။ ဟိုတယ်အားလုံးရဲ့ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်း ပိတ်ထားပြီး လူပေါင်း ၈,၀၀၀ လောက် အလုပ်လက်မဲ့ ဖြစ်ရတယ်လို့လည်း ပြည်နယ် ခရီသွားလုပ်ငန်း ဌာန အကြီးအကဲ Thua Thien Hue က ပြောပါတယ်။ ဟနွိုင်းမှာလည်း အလားတူပါဘဲလို့ ဟိုတယ်ပိုင်ရှင် Nguyen Dinh Toi က ပြောပါတယ်။
“ ခရီးသွား လုပ်ငန်းကတော့ လုံး၀ ပျက်သွားပြီ ထင်ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ လေကြောင်း ခရီးစဉ်တွေ ပြန်စပြီး နိုင်ငံခြား ခရီးသွားတွေ ရောက်လာမယ့် အချိန်ကို စောင့်ရင်း ကိုယ့်ရှိတာလေးကိုဘဲ မပျောက်ပျက်အောင် ထိန်းသိမ်းဖို့ ကြိုးစားနေကြရတာပါ။”
၂၀၀၉-၂၀၁၀ SARS ကပ်ဘေးရောဂါ တုန်းက ဘဏ္ဍာရေး အခက်အခဲကို ကျော်လွှားနိုင်ခဲ့ပေမယ့်လည်း အခုကြုံရတဲ့ အခြေအနေကတော့ တကယ်ကို မယုံနိုင်စရာ ဖြစ်ရပါတယ်လို့လည်း ဟနွိုင်းမြို့တော် က ဟိုတယ် လုပ်ငန်းရှင် Toi က ပြောပြသွားတာပါ။
အစိုးရဘက်ကတော့ စီးပွားရေး နိုးထလာဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး လမ်းတွေ တံတားတွေလို အခြေခံ အဆောက်အဦ တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ ငွေပုံအော ထည့်ပေးနေပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ဝယ်လိုအား မြင့်တက်လာသလို အလုပ်အကိုင်လည်း ဖန်တီးပေးရာ ရောက်တယ်လို့ Thanh က ပြောပါတယ်။ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ၁၁ လတာ ကာလ အတွင်း အစိုးရရဲ့ အများပြည်သူဆိုင်ရာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုက ၃၄ ရာခိုင်နှုန်း ပိုများလာပြီး ဒါဟာဆိုရင် ၉ နှစ်တာ ကာလ အတွင်း ပမာဏ အများဆုံး ဖြစ်တယ်လို့လည်း အစိုးရက ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
(Unicode)
COVID 19 ကို ထိနျးခြုပျနိုငျခဲ့တဲ့ ဗီယကျနမျရဲ့ စီးပှားရေး ဖှံ့ဖွိုးမှု
ဗီယကျနမျ နိုငျငံမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကပျဘေးကို ထိထိရောကျရောကျ တုံ့ပွနျ ကိုငျတှယျနိုငျခဲ့မှု၊ ပို့ကုနျတငျပို့မှု တိုးမြားလာမှုနဲ့ အမြားပွညျသူ သုံးစှဲမှုကလညျး ကောငျးမှနျမှုတှကွေောင့ျ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ စီးပှားကမြှုဒဏျ မခံရအောငျ ဗီယကျနမျကို အထောကျအကူ ဖွဈစပွေီး စီးပှားရေးလညျး အမွနျ ပွနျ နားလနျထလာပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ ကမ်ဘာမှာ ဖှံ့ဖွိုးမှုနှုနျး အမြား ဆုံးထဲမှာ ပါဝငျလာနိုငျတယျလို့လညျး သုံးသပျသူတှကေ ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။ AFP သတငျးဆောငျးပါးကို အခွခေံပွီး ဒီသီတငျးပတျ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွထားပါတယျ။
တခွား နိုငျငံတှမှောတော့ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုနှုနျးနဲ့ သဆေုံးမှုနှုနျး မြားတာကွောင့ျ အခကျအခဲကွီးနဲ့ ရငျဆိုငျနကွေရပမေယ့ျလညျး ဗီယကျနမျမှာတော့ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျခံရသူ ၁,၅၀၀ ရှိပွီး သဆေုံးသူက ၃၅ ယောကျသာ ရှိခဲ့တာပါ။ လူအစုလိုကျ အပွုံလိုကျ quarantines - သီးခွားခှဲ စောင့ျကွည့ျထားခဲ့မှု၊ နောကျ ရောဂါ ဖွဈပှားသူနဲ့ ထိတှေ့မိသူတှကေို ငှကွေေး အကုနျအကခြံ ခွရောခံ ဖောျထုတျပွီး အသှားအလာ ကန့ျသတျထိနျးခြုပျမှုတှကွေောင့ျ စကျရုံအလုပျရုံတှေ အမြားစု ဆကျပွီး ဖှင့ျလှဈ ဆောငျရှကျနိုငျခဲ့သလိုဘဲ လူတှလေညျး အလုပျခှငျကို မွနျမွနျ ဆနျဆနျ ပွနျဝငျနိုငျခဲ့ပါတယျ။ Raymond Mallon ဟာ ဟနှိုငျး အခွစေိုကျ စီးပှားရေး ပညာရှငျ ဖွဈပါတယျ။
“ COVID ကပျဘေးကို ထိထိရောကျရောကျ စီမံခန့ျခှဲမှုက သိပျပွီး အရေးကွီးတယျလို့ ယူဆပါတယျ။ ဒီအရေးကိစ်စမှာ ဗီယကျနမျက အကောငျးဆုံး စီမံခန့ျခှဲနိုငျခဲ့တဲ့ နိုငျငံ တခု ဖွဈပါတယျ။ ဒီလို လုပျနိုငျခဲ့တာကွောင့ျ စီးပှားရေး အပေါျမှာ သကျရောကျ ထိခိုကျမှု လြော့နညျးစပေါတယျ။ လကျလီ အရောငျး ကဏ်ဍဟာဆိုရငျ ကန့ျသတျဒသေတှထေဲမှာ ဒါမှမဟုတျလညျး သတျမှတျ အခြိနျတိုလေး အတှငျးမှာဘဲ လြော့ကခြဲ့ပါတယျ။”
ဗီယကျနမျ Fulbright တက်ကသိုလျ အမြားပွညျသူ မူဝါဒဆိုငျရာ ပို့ခသြူ Nguyen Xuan Thanh ကလညျး ဗီယကျနမျမှာ တငျးတငျးကွပျကွပျ လုပျခဲ့တဲ့ အသှားအလာ ကန့ျသတျ ပိတျပငျမှုက သုံးလလောကျဘဲ ကွာခဲ့တာကွောင့ျ ပွညျတှငျး လညျပတျမှုက ဇှနျလ အရောကျမှာ ပုံမှနျ အခွအေနကေို မွနျမွနျဆနျဆနျ ရောကျလာခဲ့တယျလို့ ပွောပါတယျ။
၂၀၂၀ နှဈလညျပိုငျး အတှငျးမှာ အနောကျနိုငျငံ အမြားအပွားက ပွညျသူတှေ အိမျထဲမှာဘဲ နကွေဖို့ တှနျးအားပေးနခြေိနျမှာ ဗီယကျနမျ ပွညျသူတှကေတော့ ကမျးခွသှေားနနေိုငျပါပွီ။ ပွညျတှငျး ခရီးသှား လုပျငနျး ပွနျကောငျးလာအောငျ အစိုးရဘကျကလညျး ကွိုးစားခဲ့ပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျလညျး ဥရောပ သမဂ်ဂ EU ၊ ဂပြနျနဲ့ တောငျကိုရီးယားတို့ အပါအဝငျ ဗီယကျနမျရဲ့ အဓိက ဈေးကှကျကွီးတှကေနေ အဝတျအထညျ၊ ဖိနပျနဲ့ စမတျဖုနျးလို ပစ်စညျးအမှာ လြော့သှားတာကွောင့ျ ပို့ကုနျပေါျ မှီခိုတဲ့ ဗီယကျနမျရဲ့ စီးပှားရေး အတှကျ အကွီးအကယြျ စိုးရိမျခဲ့ကွတာပါ။ ဗီယကျနမျရဲ့ ပို့ကုနျက ဈေးကှကျ တခုတညျး အပေါျမှာ မှီခိုတာ မဟုတျဘဲ ဈေးကှကျတှေ အမြားကွီး ရှိတာကွောင့ျ ပို့ကုနျ လုပျငနျးက ဒီနှဈ အတှငျး ဖှံ့ဖွိုးမှု အတှကျ အထောကျအကူ ဖွဈစခေဲ့တယျလို့လညျး ကထိက Thanh က ပွောပါတယျ။ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ ပထမ ၉ လ အတှငျး တရုတျကို တငျပို့ရမှုဟာ ၁၅ ရာခိုငျနှုနျး ပိုမြားခဲ့တယျလို့လညျး ဗီယကျနမျ အကောကျခှနျ ဌာနက ဖောျပွထားပါတယျ။ စီးပှားရေး ပညာရှငျ Raymond Mallon က အခုလို သုံးသပျပါတယျ။
“ COVID အရေး အောငျမွငျမှုက ဗီယကျနမျဟာ ကုနျစညျပို့ဆောငျနိုငျစှမျး ရှိတယျဆိုတာကို တခွား နိုငျငံခွား ရငျးနှီးမွှုပျနှံသူတှကေို သတငျးစကား ပါးလိုကျသလို ဖွဈတယျလို့ ကနြောျက ယူဆပါတယျ။ အရေးတကွီး ကိစ်စအဖွဈ သတျမှတျဆောငျရှကျလိုကျတာဟာဆိုရငျ ဒီအရေးတှမှော အစိုးရရဲ့ ဆောငျရှကျနိုငျစှမျးကို ပွသလိုကျတာ ဖွဈပွီး နိုငျငံခွား ရငျးနှီးမွှုပျနှံသူတှကေို စှဲဆောငျရာမှာ အထောကျအကူ ဖွဈစမှောပါ။”
ကပျဘေး ကာလ အတှငျး မလိုအပျဘဲ အိမျပွငျ မထှကျရ တားမွဈ ကန့ျသတျခကြျကွောင့ျ လူတှဟော အိမျမှာဘဲ နကွေရတာနဲ့ အတူ အိမျသုံး လြှပျစဈ ပစ်စညျးတှေ၊ ရုံးသုံး ပရိဘောဂ၊ ကှနျပွူတာနဲ့ TV တို့လို ဗီယကျနမျထုတျ ပစ်စညျးတှေ ဝယျလိုအား တကျခဲ့ပါတယျ။ ဒီအခကြျကွောင့ျလညျး ဗီယကျနမျရဲ့ ဒီနှဈ အတှကျ မူလရညျမှနျးခကြျ ဖှံ့ဖွိုးမှု ၆ ဒသမ ၈ ရာခိုငျနှုနျး မပွည့ျမီပမေယျလို့လညျး စီးပှားရေးက ၂ ဒသမ ၄ ရာခိုငျနှုနျးလောကျ ဖှံ့ဖွိုးပါတယျ။ ဒီပမာဏ ဖှံ့ဖွိုးမှုဟာဆိုရငျ ကမ်ဘာမှာ ဖှံ့ဖွိုးမှု အကောငျးဆုံး နိုငျငံတှထေဲက တခု ဖွဈလာမယျလို့လညျး နိုငျငံတကာ ငှကွေေးရနျပုံငှေ အဖှဲ့ IMF က ပွောဆိုထားပါတယျ။
ကမ်ဘာတလှှား ဖှံ့ဖွိုးမှု ၄ ဒသမ ၄ ရာခိုငျနှုနျးလောကျ ကမြယျလို့လညျး IMF က ခန့ျမှနျးထားတာပါ။ အမရေိကနျနဲ့ တရုတျကွား ကုနျသှယျရေး စဈကွောင့ျလညျး ဗီယကျနမျ အတှကျ အမွတျထှကျစတေယျလို့လညျး လေ့လာသူတှကေ သုံးသပျပါတယျ။ Apple လို လုပျငနျးကွီးတှကေ အခှနျ သကျသာဖို့ အတှကျ တရုတျကနေ ဗီယကျနမျကို ရှှေ့ကုနျကွတာပါ။ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ ပထမ ၉ လ အတှငျး အမရေိကနျကို တငျပို့မှု ပမာဏ စုစုပေါငျး ဒေါျလာ ၅၄ ဒသမ ၇ ဘီလြံ ရှိခဲ့ပွီး ၄ ပုံ တပုံ တကျလာပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျလညျး ကန့ျသတျ တားဆီးခကြျတှကွေောင့ျ တခြို့ လုပျငနျးနယျပယျတှမှောတော့ အထိနာနဆေဲပါ။ နိုငျငံဖွတျကြောျခှင့ျ အတားအဆီးတှကွေောင့ျ ခရီးသှား လုပျငနျး အထိနာရသလို အရငျက သိပျပွီး အလုပျဖွဈတဲ့ လကွေောငျး လုပျငနျးတှလေညျး နှေးကှေးသှားပါတယျ။ Nguyen Dinh Toi က ဟနှိုငျးမွို့တောျက ဟိုတယျ လုပျငနျးရှငျပါ။
“ ဟနှိုငျး Old Quarter မှာ ဆိုရငျ နိုငျငံခွားသား ခရီးသှား လုံး၀ မရှိတော့တာကွောင့ျ ဒီက ဟိုတယျ အားလုံးရဲ့ ၈၀ ရာခိုငျနှုနျး ပိတျထားရပါတယျ။ အရှုံးသကျသာအောငျ လုပျကွရတာပါ။ ဖှင့ျထားမယျဆိုရငျ လြှပျစဈ၊ စှမျးအငျ၊ ဝနျထမျး လစာ အပါအဝငျ ကုနျကစြာရိတျက အမြားကွီးပါ။ ဒါကွောင့ျလညျး နိုငျငံခွား ခရီးသှားတှကေ အရမျး အရေးကွီးပါတယျ။”
ကုလသမဂ်ဂ ပညာရေး သိပ်ပံနဲ့ ယဉျကြေးမှု အဖှဲ့ UNESCO က ရှေးဟောငျးမွို့ အဖွဈ အသိအမှတျပွုထားတဲ့ Hue မွို့က နိုငျငံတကာ ခရီးသှားတှကွေား ရပေနျးစားခဲ့ပမေယ့ျလညျး အခုတော့ ခွောကျကပျကပျ မွို့တခု ဖွဈနပေါပွီ။ ဟိုတယျအားလုံးရဲ့ ၈၀ ရာခိုငျနှုနျး ပိတျထားပွီး လူပေါငျး ၈,၀၀၀ လောကျ အလုပျလကျမဲ့ ဖွဈရတယျလို့လညျး ပွညျနယျ ခရီသှားလုပျငနျး ဌာန အကွီးအကဲ Thua Thien Hue က ပွောပါတယျ။ ဟနှိုငျးမှာလညျး အလားတူပါဘဲလို့ ဟိုတယျပိုငျရှငျ Nguyen Dinh Toi က ပွောပါတယျ။
“ ခရီးသှား လုပျငနျးကတော့ လုံး၀ ပကြျသှားပွီ ထငျပါတယျ။ နိုငျငံတကာ လကွေောငျး ခရီးစဉျတှေ ပွနျစပွီး နိုငျငံခွား ခရီးသှားတှေ ရောကျလာမယ့ျ အခြိနျကို စောင့ျရငျး ကိုယ့ျရှိတာလေးကိုဘဲ မပြောကျပကြျအောငျ ထိနျးသိမျးဖို့ ကွိုးစားနကွေရတာပါ။”
၂၀၀၉-၂၀၁၀ SARS ကပျဘေးရောဂါ တုနျးက ဘဏ်ဍာရေး အခကျအခဲကို ကြောျလှှားနိုငျခဲ့ပမေယ့ျလညျး အခုကွုံရတဲ့ အခွအေနကေတော့ တကယျကို မယုံနိုငျစရာ ဖွဈရပါတယျလို့လညျး ဟနှိုငျးမွို့တောျ က ဟိုတယျ လုပျငနျးရှငျ Toi က ပွောပွသှားတာပါ။
အစိုးရဘကျကတော့ စီးပှားရေး နိုးထလာဖို့ ရညျရှယျပွီး လမျးတှေ တံတားတှလေို အခွခေံ အဆောကျအဦ တညျဆောကျရေး လုပျငနျးတှမှော ငှပေုံအော ထည့ျပေးနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ဝယျလိုအား မွင့ျတကျလာသလို အလုပျအကိုငျလညျး ဖနျတီးပေးရာ ရောကျတယျလို့ Thanh က ပွောပါတယျ။ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ ၁၁ လတာ ကာလ အတှငျး အစိုးရရဲ့ အမြားပွညျသူဆိုငျရာ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုက ၃၄ ရာခိုငျနှုနျး ပိုမြားလာပွီး ဒါဟာဆိုရငျ ၉ နှဈတာ ကာလ အတှငျး ပမာဏ အမြားဆုံး ဖွဈတယျလို့လညျး အစိုးရက ထုတျပွနျထားပါတယျ။
