(Zawgyi /Unicode)
ရှေးဟောင်း ပစ္စည်း မှောင်ခို ရောင်းဝယ်မှုကို တိုက်ဖျက်နိုင်ရေး နည်းလမ်းတွေ ရှာဖွေဖို့ ကမ ္ဘာတဝန်းက ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် ပစ္စည်းဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့ ညီလာခံ တခုကို ကုလသမဂ္ဂ ပညာရေး၊ သိပ္ပံနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အဖွဲ့က ကျင်းပပါတယ်။ စစ်ဒဏ်သင့် နိုင်ငံတွေက ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် ပစ္စည်းတွေနဲ့ ရှေးဟောင်း ပစ္စည်းတွေကို မသမာသူတွေက မှောင်ခိုကူးကြတာပါ။ AP သတင်းဆောင်းပါးကို ဒီသီတင်းပတ် စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာ မသိင်္ဂီထိုက် တင်ပြထားပါတယ်။
အာဖဂန်နစ္စတန် နိုင်ငံက တန်ဖိုးကြီးလှတဲ့ ရှေးဟောင်း ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အမွေအနှစ် ပစ္စည်းတွေကို ပြန်လည် ရှာဖေတွေ့ရှိပြီးနောက် ပြီးခဲ့တဲ့ ဧပြီလတုန်းက နိုင်ငံကို ပြန်ပို့ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒီရှေးဟောင်း ပစ္စည်းတွေရဲ့ ရေရှည် လုံခြုံရေးကတော့ မရေရာ မသေချာပါဘူး။ အာဖဂန်နစ္စတန် အစိုးရကို ဖြုတ်ချပြီး တာလီဘန်တို့က ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက တင်းတင်းမာမာ အုပ်ချုပ်ခဲ့ချိန်က လူဟောင်းတွေနဲ့ အမျိုးသား သီးသန့် ကြားဖြတ် အစိုးရ ကြေညာထားပါတယ်။
ကမ ္ဘာ့ ရှေးဟောင်း ပစ္စည်း မှောင်ခိုကူးမှုမှာ အကျော်ကြားဆုံး တဦး အဖြစ် အာဏာပိုင်တို့က ရည်ညွှန်းပြောဆိုထားတဲ့ နယူးယောက် အခြေစိုက် ရှေးဟောင်း ပစ္စည်း အရောင်းအဝယ် လုပ်သူ တဦးထံကနေ သိမ်းဆည်းခဲ့တဲ့ ရှေးဟောင်း ပစ္စည်း ၃၃ ခုကို အာဖဂန်နစ္စတန်ကို ပြန်ပို့ထားပါတယ်။ နိုင်ငံတွေရဲ့ ရှေးဟောင်း ယဉ်ကျေးမှု ပစ္စည်းတွေကို မှောင်ခိုကူးမှုက ထိခိုက်နစ်နာမှု ကြီးဖြစ်တယ်လို့ UNESCO ကုလသမဂ္ဂ ပညာရေး၊ သိပ္ပံနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အဖွဲ့ က ပြောပါတယ်။ ရှေးဟောင်း ပစ္စည်း မှောင်ခိုကူးမှုဟာ ကမ ္ဘာ့ဒေသတိုင်းကို ရိုက်ခတ်သက်ရောက်မှု ရှိပြီး ကပ်ဘေးရောဂါကြောင့် သက်ရောက် ထိခိုက်မှုပိုပြီး ကြီးထွားစေတယ်လို့လည်း UNESCO က ပြောပါတယ်။
Newcastle တက္ကသိုလ်က ရှေးဟောင်းသုတေသန ဆိုင်ရာ ပါမောက္ခ Peter Stone ဟာဆိုရင် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေ အတွင်း ရှေးဟောင်း ယဉ်ကျေးမှု ပစ္စည်းတွေကို ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေး UNESCO ကို အကြံပေးဖို့ အတွက် ၁၉၉၆ ခုနှစ်က ဖွဲ့စည်းတဲ့ Blue Shield - နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အကြီးအကဲဟောင်းလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ မှောင်ခို ကူးသန်းမှု အများစုဟာ ဂိုဏ်းဂဏဖွဲ့ပြီး ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှု ပုံစံမျိုးနဲ့ ဆက်နွယ်နေပြီး မှောင်ခိုကူးသူတွေကို စစ်တပ်က ဝင်ရောက် စီးနင်းမှုဟာဆိုရင်လည်း နီးစပ်တဲ့ ဆက်ဆံရေးကို ပြသနေတာ ဖြစ်တယ်လို့လည်း ပါမောက္ခ Stone က ပြောပါတယ်။
" အခန်းရဲ့ တဖက်မှာ လက်နက် မှောင်ခိုမှု၊ နောက် တဖက်မှာက ငွေကြေးဆိုင်ရာ မှုခင်း၊ တတိယ တဖက်မှာက မူးယစ်ဆေးဝါး၊ စတုတ္ထ အခြမ်းမှာက ရှေးဟောင်း ပစ္စည်း။ ပြသနာက အတူတူပါဘဲ။ ရှေးဟောင်း ပစ္စည်းတွေကတော့ ရာဇဝတ်မှုတွေရဲ့ လျို့ဝှက်ချက် ဖြစ်ပါတယ်။ "
ကမ ္ဘာတဝန်းက ရဲတပ်ဖွဲ့တွေမှာလည်း ရှေးဟောင်း ပစ္စည်း မှောင်ခို ကူးသန်းမှုကို တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် ရန်ပုံငွေက အကန့်အသတ်နဲ့သာ ရှိနေပြီး ဒီကိစ္စကို ဦးစားပေး လုပ်ဖို့ လိုအပ်တယ်လို့လည်း ပါမောက္ခ Stone က ပြောပါတယ်။
" မူးယစ်ဆေးဝါးနဲ့ လက်နက် ကုန်ကူးမှုတွေကို တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် ကြိုးပမ်းနေကြတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ ရဲတပ်ဖွဲ့တွေ အများအပြား ရှိပါတယ်။ "
ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ကပ်ဘေးရောဂါ ကာလ အတွင်းမှာ စောင့်ကြည့်မှု၊ ကာကွယ်မှုနဲ့ အရင်းအမြစ်တွေလည်း လျော့နည်းသွားတာကြောင့် ပြသနာကို ဖြေရှင်းရေးပိုပြီး ခက်ခဲသွားရတယ်လို့လည်း UNESCO အဖွဲ့ကြီးက ပြောပါတယ်။ ပိတ်ထားတဲ့ ပြတိုက်တွေနဲ့ ရှေးဟောင်း သုတေသနဆိုင်ရာ နယ်မြေတွေမှာလည်း အကြီးအကျယ် ခိုးယူခံနေရပြီး အရောင်းအဝယ်တွေလည်း တိုးလာနေတယ်လို့ UNESCO အဖွဲ့ကြီးက ပြောပေမယ့်လည်း စာရင်းအတိအကျကိုတော့ မဖော်ပြပါဘူး။
" အကြီးဆုံး မှောင်ခို ဈေးကွက်က အစဉ်အဆက် လန်ဒန်နဲ့ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု အတွင်းမှာပါ။ အခုတော့ ပိုပြီး ကျယ်ပြန့်လာပြီး အရှေ့ပိုင်းထိ ရောက်လာပါပြီ။ တရုတ်နိုင်ငံတွင်းနဲ့ တခြား ဒေသတွေ၊ နောက် တောင်အမေရိက၊ နောက် ပင်လယ်ကွေ့ ဒေသ တချို့ထိ ကျယ်ပြန့်လာပါတယ်။ "
အီရတ်နဲ့ အာဖဂန်နစ္စတန် နိုင်ငံတွင်း နှစ်နဲ့ချီ ပဋိပက္ခတွေကြောင့် မှောင်ခို ကူးသန်မှုကို ပိုအားကောင်းစေပြီး စစ်သွေးကြွတွေ အတွက် လက်နက် ရရှိရေးနဲ့ ငွေကြေး ခဝါချဖို့ လမ်းကြောင်း ဖြစ်လာစေပါတယ်။ မှောင်ခိုကူးခံရတဲ့ ရှေးဟောင်း ပစ္စည်းတွေရဲ့ တန်ဖိုးကို တွက်ဆလို့ မရနိုင်ဘူးလို့လည်း ပါမောက္ခ Stone က ပြောပါတယ်။
" ရာဇဝတ်မှု ဒါမှမဟုတ်လည်း အကြမ်းဖက် ဝါဒစွဲ လှုပ်ရှားမှုတွေ အတွက် ငွေရရေး ရောင်းချဖို့ အတွက် ပစ္စည်းတွေ ခိုးယူ၊ လုယက်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေက ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ် အနည်းငယ် အတွင်း ပိုများလာပါတယ်။ တန်ဖိုး ခန့်မှန်း တွက်ဆမှုတွေလည်း အမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်။ အမှန်တော့ ဘယ်သူမှ မသိပါဘူး။ ISIS တွေနဲ့ တာလီဘန်တွေကို အခွန် တွက်ချက်ခိုင်းဖို့ လိုအပ်မှာ ဖြစ်ပြီး ဒါကလည်း ဖြစ်လာနိုင်စရာ မမြင်ပါဘူး။ နှစ်စဉ် မှောင်ခို ရှေးဟောင်း ပစ္စည်းနဲ့ မှောင်ခို ကုန်ကူးမှုက ဒေါ်လာ သန်းချီ ရှိနိုင်သလို ဒေါ်လာ သန်း ဆယ် ဂဏန်းကနေ ရာဂဏန်းလောက်ထိ ရှိနိုင်တယ်လို့လည်း ခန့်မှန်းကြပါတယ်။ "
အာဖဂန်နစ္စတန် နိုင်ငံဟာ ပိုပြီး အထီးကျန် ဖြစ်လာတာကြောင့် အာဖဂန် ပြည်သူတွေ အတွက်တင် မဟုတ်ဘဲ ရှေးဟောင်း အမွေအနှစ်တွေ အတွက်ပါ ပိုပြီး စိုးရိမ်လာနေကြပါတယ်။ မှောင်ခို ကူးသန်းမှုတွေ ပိုပြီး တိုးလာတဲ့ ကိစ္စ အတွက်လည်း UNESCO နဲ့ Blue Shield လို အဖွဲ့အစည်းတွေက ပြင်ဆင်ထားကြပါတယ်။
" ပြတိုက်တွေမှာ ဒီပစ္စည်းတွေ ရှိထားတာကို ကျနော်တို့ သိပါတယ်။ ဒီပစ္စည်းတွေ စာရင်းလည်း ကျနော်တို့မှာ ရှိပါတယ်။ တာလီဘန်တို့ဘက်က သူတို့ လုပ်မယ်လို့ ပြောထားတာနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်တဲ့ အရင်က ပုံစံမျိုးသာ ပြန်သွားမယ်ဆိုရင်တော့ ဒီပစ္စည်း တချို့ အတွက် အန္တရာယ် ရှိပါတယ်။ နောက် ရှေးဟောင်းသုတေသန ဆိုဒ်တွေနဲ့ အဆောက်အအုံတွေ၊ ကျေးလက်တွေမှာလည်း ဒီပစ္စည်းတွေ ရှိပြီး တာလီဘန်တွေ ဒါမှမဟုတ်လည်း သူတို့ မိတ်ဖက်တွေက သူတို့ စံနဲ့ သူတို့ ဒါဟာ အစ္စလာမ်နဲ့ ဆန့်ကျင်တယ်လို့ ယူဆပြီး ပစ်မှတ်ထားလာနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုဒ်တွေကို စိုးရိမ်ပါတယ်။"
စစ်ပွဲတွေနဲ့ လူမှု မတည်ငြိမ်မှုတွေ အတွင်း လူမှုအဖွဲ့အစည်း ပြိုကွဲမှုကနေ အမြတ်ထွက်တဲ့သူတွေထဲမှာ မှောင်ခိုကူးသူတွေနဲ့ ရာဇဝတ်ဂိုဏ်တွေလည်းပါဝင် ပါတယ်။ မဟာမိတ်တပ်ဖွဲ့တွေက အီရတ် စစ်တပ်ကို ဖျက်သိမ်းပြီး အာဏာရ အစိုးရကို ဖြုတ်ချပြီးနောက် ၂၀၀၃ ခုနှစ် အတွင်း အီရတ်နိုင်ငံမှာ ဒီလို အခြေအနေမျိုးကို တွေ့ခဲ့ရကြောင်းလည်း ပါမောက္ခ Stone က ပြောပါတယ်။
မှောင်ခို ရောင်းဝယ်မှုကို ကိုင်တွယ်ရေး ရဲတပ်ဖွဲ့ အတွက် ပိုပြီး ခက်ခဲလာပါတယ်။ အများသုံးနေကြတဲ့ ဝဘ်ဆိုက်တွေကနေ ရောင်းချမှုကြောင့် ရှေးဟောင်းပစ္စည်း ဈေးကွက်က ပိုပြီး ကျယ်ပြန့်လာပါတယ်။ မှောင်ခိုဈေးကွက် ကနေ ဝယ်လိုအား ရပ်သွားဖို့က အရေးကြီးတယ်လို့ ပါမောက္ခ Stone က ပြောပါတယ်။ ဒီလို ဖြစ်လာရေး ကလည်း ဝယ်ယူ စုဆောင်းသူတွေ အနေနဲ့ ကိုယ်အလိုရှိနေတဲ့ ပစ္စည်းတွေရဲ့ နောက်ကွယ်က ကျင့်ဝတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကိစ္စတွေကို နားလည်ဖို့နဲ့ သူတို့ကို ရောင်းဖို့ ကမ်းလှမ်းလာတဲ့ ပစ္စည်းတွေရဲ့ ဇစ်မြစ်ကို သိရှိအောင် လုပ်နိုင်ရေး အပေါ်မှာ မူတည်နေတယ်လို့လည်း ပါမောက္ခ Stone က ထောက်ပြပါတယ်။
(Unicode)
ရှေးဟောငျးပစ်စညျး မှောငျခိုကူးမှု တိုကျဖကြျရေးUNESCO ရညျမှနျး
ရှေးဟောငျး ပစ်စညျး မှောငျခို ရောငျးဝယျမှုကို တိုကျဖကြျနိုငျရေး နညျးလမျးတှေ ရှာဖှဖေို့ ကမ ်ဘာတဝနျးက ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ ပစ်စညျးဆိုငျရာ ကြှမျးကငြျသူတှနေဲ့ ညီလာခံ တခုကို ကုလသမဂ်ဂ ပညာရေး၊ သိပ်ပံနဲ့ ယဉျကြေးမှု အဖှဲ့က ကငြျးပပါတယျ။ စဈဒဏျသင့ျ နိုငျငံတှကေ ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ ပစ်စညျးတှနေဲ့ ရှေးဟောငျး ပစ်စညျးတှကေို မသမာသူတှကေ မှောငျခိုကူးကွတာပါ။ AP သတငျးဆောငျးပါးကို ဒီသီတငျးပတျ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာ မသိငျ်ဂီထိုကျ တငျပွထားပါတယျ။
အာဖဂနျနစ်စတနျ နိုငျငံက တနျဖိုးကွီးလှတဲ့ ရှေးဟောငျး ဘာသာရေးဆိုငျရာ အမှအေနှဈ ပစ်စညျးတှကေို ပွနျလညျ ရှာဖတှေေ့ရှိပွီးနောကျ ပွီးခဲ့တဲ့ ဧပွီလတုနျးက နိုငျငံကို ပွနျပို့ခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဒီရှေးဟောငျး ပစ်စညျးတှရေဲ့ ရရှေညျ လုံခွုံရေးကတော့ မရရော မသခြောပါဘူး။ အာဖဂနျနစ်စတနျ အစိုးရကို ဖွုတျခပြွီး တာလီဘနျတို့က ၁၉၉၀ ပွည့ျလှနျနှဈတှကေ တငျးတငျးမာမာ အုပျခြုပျခဲ့ခြိနျက လူဟောငျးတှနေဲ့ အမြိုးသား သီးသန့ျ ကွားဖွတျ အစိုးရ ကွညောထားပါတယျ။
ကမ ်ဘာ့ ရှေးဟောငျး ပစ်စညျး မှောငျခိုကူးမှုမှာ အကြောျကွားဆုံး တဦး အဖွဈ အာဏာပိုငျတို့က ရညျညှှနျးပွောဆိုထားတဲ့ နယူးယောကျ အခွစေိုကျ ရှေးဟောငျး ပစ်စညျး အရောငျးအဝယျ လုပျသူ တဦးထံကနေ သိမျးဆညျးခဲ့တဲ့ ရှေးဟောငျး ပစ်စညျး ၃၃ ခုကို အာဖဂနျနစ်စတနျကို ပွနျပို့ထားပါတယျ။ နိုငျငံတှရေဲ့ ရှေးဟောငျး ယဉျကြေးမှု ပစ်စညျးတှကေို မှောငျခိုကူးမှုက ထိခိုကျနဈနာမှု ကွီးဖွဈတယျလို့ UNESCO ကုလသမဂ်ဂ ပညာရေး၊ သိပ်ပံနဲ့ ယဉျကြေးမှု အဖှဲ့ က ပွောပါတယျ။ ရှေးဟောငျး ပစ်စညျး မှောငျခိုကူးမှုဟာ ကမ ်ဘာ့ဒသေတိုငျးကို ရိုကျခတျသကျရောကျမှု ရှိပွီး ကပျဘေးရောဂါကွောင့ျ သကျရောကျ ထိခိုကျမှုပိုပွီး ကွီးထှားစတေယျလို့လညျး UNESCO က ပွောပါတယျ။
Newcastle တက်ကသိုလျက ရှေးဟောငျးသုတသေန ဆိုငျရာ ပါမောက်ခ Peter Stone ဟာဆိုရငျ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှေ အတှငျး ရှေးဟောငျး ယဉျကြေးမှု ပစ်စညျးတှကေို ကာကှယျထိနျးသိမျးရေး UNESCO ကို အကွံပေးဖို့ အတှကျ ၁၉၉၆ ခုနှဈက ဖှဲ့စညျးတဲ့ Blue Shield - နိုငျငံတကာ အဖှဲ့အစညျးရဲ့ အကွီးအကဲဟောငျးလညျး ဖွဈပါတယျ။ မှောငျခို ကူးသနျးမှု အမြားစုဟာ ဂိုဏျးဂဏဖှဲ့ပွီး ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှု ပုံစံမြိုးနဲ့ ဆကျနှယျနပွေီး မှောငျခိုကူးသူတှကေို စဈတပျက ဝငျရောကျ စီးနငျးမှုဟာဆိုရငျလညျး နီးစပျတဲ့ ဆကျဆံရေးကို ပွသနတော ဖွဈတယျလို့လညျး ပါမောက်ခ Stone က ပွောပါတယျ။
" အခနျးရဲ့ တဖကျမှာ လကျနကျ မှောငျခိုမှု၊ နောကျ တဖကျမှာက ငှကွေေးဆိုငျရာ မှုခငျး၊ တတိယ တဖကျမှာက မူးယဈဆေးဝါး၊ စတုတ်ထ အခွမျးမှာက ရှေးဟောငျး ပစ်စညျး။ ပွသနာက အတူတူပါဘဲ။ ရှေးဟောငျး ပစ်စညျးတှကေတော့ ရာဇဝတျမှုတှရေဲ့ လြို့ဝှကျခကြျ ဖွဈပါတယျ။ "
ကမ ်ဘာတဝနျးက ရဲတပျဖှဲ့တှမှောလညျး ရှေးဟောငျး ပစ်စညျး မှောငျခို ကူးသနျးမှုကို တိုကျဖကြျရေး အတှကျ ရနျပုံငှကေ အကန့ျအသတျနဲ့သာ ရှိနပွေီး ဒီကိစ်စကို ဦးစားပေး လုပျဖို့ လိုအပျတယျလို့လညျး ပါမောက်ခ Stone က ပွောပါတယျ။
" မူးယဈဆေးဝါးနဲ့ လကျနကျ ကုနျကူးမှုတှကေို တိုကျဖကြျရေး အတှကျ ကွိုးပမျးနကွေတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှေ၊ ရဲတပျဖှဲ့တှေ အမြားအပွား ရှိပါတယျ။ "
ကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ကပျဘေးရောဂါ ကာလ အတှငျးမှာ စောင့ျကွည့ျမှု၊ ကာကှယျမှုနဲ့ အရငျးအမွဈတှလေညျး လြော့နညျးသှားတာကွောင့ျ ပွသနာကို ဖွရှေငျးရေးပိုပွီး ခကျခဲသှားရတယျလို့လညျး UNESCO အဖှဲ့ကွီးက ပွောပါတယျ။ ပိတျထားတဲ့ ပွတိုကျတှနေဲ့ ရှေးဟောငျး သုတသေနဆိုငျရာ နယျမွတှေမှောလညျး အကွီးအကယြျ ခိုးယူခံနရေပွီး အရောငျးအဝယျတှလေညျး တိုးလာနတေယျလို့ UNESCO အဖှဲ့ကွီးက ပွောပမေယ့ျလညျး စာရငျးအတိအကကြိုတော့ မဖောျပွပါဘူး။
" အကွီးဆုံး မှောငျခို ဈေးကှကျက အစဉျအဆကျ လနျဒနျနဲ့ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစု အတှငျးမှာပါ။ အခုတော့ ပိုပွီး ကယြျပွန့ျလာပွီး အရှေ့ပိုငျးထိ ရောကျလာပါပွီ။ တရုတျနိုငျငံတှငျးနဲ့ တခွား ဒသေတှေ၊ နောကျ တောငျအမရေိက၊ နောကျ ပငျလယျကှေ့ ဒသေ တခြို့ထိ ကယြျပွန့ျလာပါတယျ။ "
အီရတျနဲ့ အာဖဂနျနစ်စတနျ နိုငျငံတှငျး နှဈနဲ့ခြီ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ မှောငျခို ကူးသနျမှုကို ပိုအားကောငျးစပွေီး စဈသှေးကွှတှေ အတှကျ လကျနကျ ရရှိရေးနဲ့ ငှကွေေး ခဝါခဖြို့ လမျးကွောငျး ဖွဈလာစပေါတယျ။ မှောငျခိုကူးခံရတဲ့ ရှေးဟောငျး ပစ်စညျးတှရေဲ့ တနျဖိုးကို တှကျဆလို့ မရနိုငျဘူးလို့လညျး ပါမောက်ခ Stone က ပွောပါတယျ။
" ရာဇဝတျမှု ဒါမှမဟုတျလညျး အကွမျးဖကျ ဝါဒစှဲ လှုပျရှားမှုတှေ အတှကျ ငှရေရေး ရောငျးခဖြို့ အတှကျ ပစ်စညျးတှေ ခိုးယူ၊ လုယကျတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှကေ ပွီးခဲ့တဲ့ နှဈ အနညျးငယျ အတှငျး ပိုမြားလာပါတယျ။ တနျဖိုး ခန့ျမှနျး တှကျဆမှုတှလေညျး အမြိုးမြိုး ရှိပါတယျ။ အမှနျတော့ ဘယျသူမှ မသိပါဘူး။ ISIS တှနေဲ့ တာလီဘနျတှကေို အခှနျ တှကျခကြျခိုငျးဖို့ လိုအပျမှာ ဖွဈပွီး ဒါကလညျး ဖွဈလာနိုငျစရာ မမွငျပါဘူး။ နှဈစဉျ မှောငျခို ရှေးဟောငျး ပစ်စညျးနဲ့ မှောငျခို ကုနျကူးမှုက ဒေါျလာ သနျးခြီ ရှိနိုငျသလို ဒေါျလာ သနျး ဆယျ ဂဏနျးကနေ ရာဂဏနျးလောကျထိ ရှိနိုငျတယျလို့လညျး ခန့ျမှနျးကွပါတယျ။ "
အာဖဂနျနစ်စတနျ နိုငျငံဟာ ပိုပွီး အထီးကနြျ ဖွဈလာတာကွောင့ျ အာဖဂနျ ပွညျသူတှေ အတှကျတငျ မဟုတျဘဲ ရှေးဟောငျး အမှအေနှဈတှေ အတှကျပါ ပိုပွီး စိုးရိမျလာနကွေပါတယျ။ မှောငျခို ကူးသနျးမှုတှေ ပိုပွီး တိုးလာတဲ့ ကိစ်စ အတှကျလညျး UNESCO နဲ့ Blue Shield လို အဖှဲ့အစညျးတှကေ ပွငျဆငျထားကွပါတယျ။
" ပွတိုကျတှမှော ဒီပစ်စညျးတှေ ရှိထားတာကို ကနြောျတို့ သိပါတယျ။ ဒီပစ်စညျးတှေ စာရငျးလညျး ကနြောျတို့မှာ ရှိပါတယျ။ တာလီဘနျတို့ဘကျက သူတို့ လုပျမယျလို့ ပွောထားတာနဲ့ ဆန့ျကငြျဘကျ ဖွဈတဲ့ အရငျက ပုံစံမြိုးသာ ပွနျသှားမယျဆိုရငျတော့ ဒီပစ်စညျး တခြို့ အတှကျ အန်တရာယျ ရှိပါတယျ။ နောကျ ရှေးဟောငျးသုတသေန ဆိုဒျတှနေဲ့ အဆောကျအအုံတှေ၊ ကြေးလကျတှမှောလညျး ဒီပစ်စညျးတှေ ရှိပွီး တာလီဘနျတှေ ဒါမှမဟုတျလညျး သူတို့ မိတျဖကျတှကေ သူတို့ စံနဲ့ သူတို့ ဒါဟာ အစ်စလာမျနဲ့ ဆန့ျကငြျတယျလို့ ယူဆပွီး ပဈမှတျထားလာနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ရှေးဟောငျးသုတသေနဆိုဒျတှကေို စိုးရိမျပါတယျ။"
စဈပှဲတှနေဲ့ လူမှု မတညျငွိမျမှုတှေ အတှငျး လူမှုအဖှဲ့အစညျး ပွိုကှဲမှုကနေ အမွတျထှကျတဲ့သူတှထေဲမှာ မှောငျခိုကူးသူတှနေဲ့ ရာဇဝတျဂိုဏျတှလေညျးပါဝငျ ပါတယျ။ မဟာမိတျတပျဖှဲ့တှကေ အီရတျ စဈတပျကို ဖကြျသိမျးပွီး အာဏာရ အစိုးရကို ဖွုတျခပြွီးနောကျ ၂၀၀၃ ခုနှဈ အတှငျး အီရတျနိုငျငံမှာ ဒီလို အခွအေနမြေိုးကို တှေ့ခဲ့ရကွောငျးလညျး ပါမောက်ခ Stone က ပွောပါတယျ။
မှောငျခို ရောငျးဝယျမှုကို ကိုငျတှယျရေး ရဲတပျဖှဲ့ အတှကျ ပိုပွီး ခကျခဲလာပါတယျ။ အမြားသုံးနကွေတဲ့ ဝဘျဆိုကျတှကေနေ ရောငျးခမြှုကွောင့ျ ရှေးဟောငျးပစ်စညျး ဈေးကှကျက ပိုပွီး ကယြျပွန့ျလာပါတယျ။ မှောငျခိုဈေးကှကျ ကနေ ဝယျလိုအား ရပျသှားဖို့က အရေးကွီးတယျလို့ ပါမောက်ခ Stone က ပွောပါတယျ။ ဒီလို ဖွဈလာရေး ကလညျး ဝယျယူ စုဆောငျးသူတှေ အနနေဲ့ ကိုယျအလိုရှိနတေဲ့ ပစ်စညျးတှရေဲ့ နောကျကှယျက ကငြ့ျဝတျပိုငျးဆိုငျရာ ကိစ်စတှကေို နားလညျဖို့နဲ့ သူတို့ကို ရောငျးဖို့ ကမျးလှမျးလာတဲ့ ပစ်စညျးတှရေဲ့ ဇဈမွဈကို သိရှိအောငျ လုပျနိုငျရေး အပေါျမှာ မူတညျနတေယျလို့လညျး ပါမောက်ခ Stone က ထောကျပွပါတယျ။
