အမေရိကန် ဒေါ်လာတန်ဖိုး မြင့်တက်မှု ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်အပေါ်ရိုက်ခတ်
{{Zawgyi/Unicode}}
အမေရိကန် ဒေါ်လာ တန်ဖိုးဟာ တခြားသော ကမ ္ဘာ့ငွေကြေးတွေထက် သိသိသာသာ ဈေးတက်လာပြီး ကမ ္ဘာတလွှားမှာရော အမေရိကန် နိုင်ငံတွင်းမှာပါ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ရိုက်ခတ်စေပါတယ်။ အမေရိကန် ဒေါ်လာ တန်ဖိုးတက်လာတာကြောင့် အမေရိကန် နိုင်ငံတွင်း ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနဲ့ ကမ ္ဘာတလွှား ကုန်စည်ဈေးနှုန်းတွေကို ထိန်းထားနိုင်ခြေ ရှိနိုင်သလို အမေရိကန် ဒေါ်လာနဲ့ သတ်မှတ် ငွေချေးထားတဲ့ ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေ အတွက်တော့ အကျပ်အတည်း ပိုတွေ့စေနိုင်ပါတယ်။ Rob Garver ရဲ့ သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးမှာပါ။
အမေရိကန်မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ အင်္ဂါနေ့ နေ့လည်ပိုင်း ဈေးကွက်တွေ ပိတ်ချိန်မှာတော့ ၁ ယူရိုကို အမေရိကန် ၁ ဒေါ်လာ ၂ဆင့်၊ ဗြိတိန်သုံးငွေ ၁ ပေါင်ကို အမေရိကန် ၁ ဒေါ်လာ ၂၀ ဆင့် နဲ့ ဂျပန် ၁ ယန်းကတော့ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ဒသမ ၀၁ အောက်ကို ကျသွားပြီး ဒီနှုန်းထားတွေ အားလုံးဟာ အမေရိကန် ဒေါ်လာနဲ့ လဲလှယ်ရာမှာ သမိုင်းဝင် ကျဆင်းသွားတာမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ကတည်းက ကမ ္ဘာ့ ငွေကြေးတွေနဲ့ ယှဉ်ရင် အမေရိကန် ဒေါ်လာတန်ဖိုး တက်လာနေတာ ဖြစ်ပေမယ့်လည်း အခု နွေရာသီမှာစပြီး အမေရိကန် ဒေါ်လာတန်ဖိုး မြန်မြန်ဆန်ဆန် တက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အမေရိကန်မှာ ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကို တိုက်ဖျက်ရေးအတွက် ဗဟိုဘဏ်က အတိုးနှုန်း တိုးမြှင့်တာကို ဦးစားပေး ဆောင်ရွက်လာမှု၊ နောက် ရုရှားရဲ့ ယူကရိန်း ကျူးကျော်စစ်ကြောင့် မရေရာမှုတွေ ကြုံနေရတဲ့ အခြေအနေမှာ ကမ ္ဘာတလွှားက ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေက လုံခြုံစိတ်ချရာ အမေရိကန်ကို ပိုင်ဆိုင်မှုတွေ ရွှေ့ကြတာတွေကြောင့် အခုလို အမေရိကန် ဒေါ်လာ ဈေးတက်လာရတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
အမေရိကန်ဒေါ်လာ ဈေးတက်လာရတဲ့ အဓိက အကြောင်းရင်းကတော့ အမေရိကန် ဗဟိုဘဏ်ရဲ့ အတိုးနှုန်းသစ် မူဝါဒကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနှစ် အစပိုင်းမှာ ရည်ညွှန်း အတိုးနှုန်းကို သုည ကနေ ဝ.၂၅ ရာခိုင်နှုန်းနဲ့ စတင်ခဲ့ပြီးနောက်မှာ ဗဟိုဘဏ်က အတိုးနှုန်းကို သုံးဆ တိုးမြှင့်လိုက်တာကြောင့် အတိုးနှုန်းက ၁.၅၀ ရာခိုင်နှုန်းနဲ့ ၁.၇၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ရောက်သွားပြီး ထပ်ပြီးလည်း တိုးမယ်လို့ ပြောဆိုထားတာပါ။ အမေရိကန် ဗဟိုဘဏ် ဥက္ကဌ Jerome Powell က ဇွန်လ ၂၂ ရက်နေမှာ အခုလို ပြောဆိုပါတယ်။
ငွေကြေးဖောင်းပွမှု တိုးလာတာကြောင့် အခက်အခဲ တွေ့ရတာကို နားလည်ထားပါတယ်။ ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကို ပြန်ချနိုင်ဖို့ ခိုင်ခိုင်မာမာ ပိုင်းဖြတ်ထားပြီး ဒီလို လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ အတွက်လည်း အစွမ်းကုန် ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ အမေရိကန် မိသားစုတွေနဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကိုယ်စား ကုန်ဈေးနှုန်း တည်ငြိမ်ရေးကို ပြန်လည် ထိန်းနိုင်ရေးအတွက် ဖြေရှင်းချက်နဲ့ လိုအပ်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ နှစ်ခုစလုံး ကျနော်တို့မှာ ရှိပါတယ်။
အမေရိကန် ဒေါ်လာ တန်ဖိုး တက်လာမှုကြောင့် အမေရိကန် နိုင်ငံတွင်း သက်ရောက်မှုတွေကတော့ ရောထွေးနေပါတယ်။ ပြည်ပ ခရီးသွားတဲ့ အမေရိကန်တွေ အတွက်တော့ အရင်ကထက် ငွေက ပိုပြီး အသုံးခံမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန် ဒေါ်လာနဲ့ လဲလှယ်ရာမှာ ဈေးကျသွားတဲ့ နိုင်ငံတွေထံက ကုန်စည်တွေကို တင်သွင်းတာမှာလည်း ဈေးနှုန်း သက်သာသွားတဲ့ သဘော ဖြစ်ပါတယ်။ ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကြောင့် ကုန်ဈေးနှုန်းကြီးနေတဲ့ အချိန်မှာ သွင်းကုန်တွေ ဈေးကျတာကြောင့် အမေရိကန် စားသုံးသူတွေ အတွက် ကုန်ကျစရိတ် သက်သာစေမှာပါ။
အမေရိကန် ဒေါ်လာတန်ဖိုး တက်လာတာကြောင့် ဆိုးကျိုး သက်ရောက်မှုတွေလည်း ရှိပါတယ်။
အမေရိကန်က ကုန်ထုတ်လုပ်သူတွေနဲ့ ပို့ကုန် တင်ပို့သူတွေ အနေနဲ့တော့ ပြည်ပ တင်ပို့မှုမှာ ပိုပြီး ဈေးကြီးသွားစေတာ ဖြစ်လို့ သူတို့ အတွက်တော့ မကောင်းဘူးလို့ မဟာဗျူဟာနဲ့ နိုင်ငံတကာ လေ့လာရေး ဌာနက နိုင်ငံတကာ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အကြီးအကဲ Wiliam Reinsch က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
အမေရိကန် ဒေါ်လာတန်ဖိုး တက်လာတာ ကမ ္ဘာ့ စီးပွားရေးမှာလည်း အကြမ်းဖျဉ်းအားဖြင့်တော့ အနုတ်သဘောဆောင်တဲ့ သက်ရောက်မှု ဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့်တော့ ဈေးကွက် ဖွံ့ဖြိုးစ နိုင်င့တွေမှာ ဖြစ်တယ်လို့ နိုင်ငံတကာ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ Peterson Institute က အကြီးတန်း ပညာရှင် Maurice Obstfeld က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
နိုင်ငံတကာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူ အများအပြားကတော့ အတိုးနှုန်းထက် စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးမှု အလားအလာကောင်းနဲ့ ဘေးကင်းလုံခြုံမှုအတွက် ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံတွေထံက ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို အမေရိကန်ကို ပြောင်းရွှေ့နေကြပါတယ်။
ယူကရိန်း စစ်ပွဲကြောင့် မသေချာ မရေရာမှုတွေ ဖြစ်နေတဲ့ ဥရောပမှာ ဒီ အခြေအနေတွေ ဖြစ်နေတာပါ။ ကျူးကျော်စစ်ကြောင့် အနောက်နိုင်ငံတွေရဲ့ ဒဏ်ခတ်မှုနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ရုရှားက ဥရောပရဲ့ ဓာတ်ငွေ့ လိုအပ်ချက် အများအပြားကို ထိန်းချုပ်ထားတာ ဖြစ်ပြီး အနာဂတ်မှာ ဓာတ်ငွေ့ လုံလောက်အောင် ရပါ့မလားဆိုတာက ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မရှိတာကြောင့် စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးမှု အပေါ် ရိုက်ခတ် သက်ရောက်မှု ဖြစ်စေပါတယ်။
......................................
အမရေိကနျ ဒေါျလာတနျဖိုး မွင့ျတကျမှု ကမ်ဘာ့ဈေးကှကျအပေါျရိုကျခတျ
{{Zawgyi/Unicode}}
အမရေိကနျ ဒေါျလာ တနျဖိုးဟာ တခွားသော ကမ ်ဘာ့ငှကွေေးတှထေကျ သိသိသာသာ ဈေးတကျလာပွီး ကမ ်ဘာတလှှားမှာရော အမရေိကနျ နိုငျငံတှငျးမှာပါ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ ရိုကျခတျစပေါတယျ။ အမရေိကနျ ဒေါျလာ တနျဖိုးတကျလာတာကွောင့ျ အမရေိကနျ နိုငျငံတှငျး ငှကွေေးဖောငျးပှမှုနဲ့ ကမ ်ဘာတလှှား ကုနျစညျဈေးနှုနျးတှကေို ထိနျးထားနိုငျခွေ ရှိနိုငျသလို အမရေိကနျ ဒေါျလာနဲ့ သတျမှတျ ငှခြေေးထားတဲ့ ဆငျးရဲတဲ့ နိုငျငံတှေ အတှကျတော့ အကပြျအတညျး ပိုတှေ့စနေိုငျပါတယျ။ Rob Garver ရဲ့ သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးမှာပါ။
အမရေိကနျမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ အငျ်ဂါနေ့ နေ့လညျပိုငျး ဈေးကှကျတှေ ပိတျခြိနျမှာတော့ ၁ ယူရိုကို အမရေိကနျ ၁ ဒေါျလာ ၂ဆင့ျ၊ ဗွိတိနျသုံးငှေ ၁ ပေါငျကို အမရေိကနျ ၁ ဒေါျလာ ၂၀ ဆင့ျ နဲ့ ဂပြနျ ၁ ယနျးကတော့ အမရေိကနျ ဒေါျလာ ဒသမ ၀၁ အောကျကို ကသြှားပွီး ဒီနှုနျးထားတှေ အားလုံးဟာ အမရေိကနျ ဒေါျလာနဲ့ လဲလှယျရာမှာ သမိုငျးဝငျ ကဆြငျးသှားတာမြိုး ဖွဈပါတယျ။
ပွီးခဲ့တဲ့နှဈကတညျးက ကမ ်ဘာ့ ငှကွေေးတှနေဲ့ ယှဉျရငျ အမရေိကနျ ဒေါျလာတနျဖိုး တကျလာနတော ဖွဈပမေယ့ျလညျး အခု နှရောသီမှာစပွီး အမရေိကနျ ဒေါျလာတနျဖိုး မွနျမွနျဆနျဆနျ တကျလာတာ ဖွဈပါတယျ။
အမရေိကနျမှာ ငှကွေေးဖောငျးပှမှုကို တိုကျဖကြျရေးအတှကျ ဗဟိုဘဏျက အတိုးနှုနျး တိုးမွှင့ျတာကို ဦးစားပေး ဆောငျရှကျလာမှု၊ နောကျ ရုရှားရဲ့ ယူကရိနျး ကြူးကြောျစဈကွောင့ျ မရရောမှုတှေ ကွုံနရေတဲ့ အခွအေနမှော ကမ ်ဘာတလှှားက ရငျးနှီးမွှုပျနှံသူတှကေ လုံခွုံစိတျခရြာ အမရေိကနျကို ပိုငျဆိုငျမှုတှေ ရှှေ့ကွတာတှကွေောင့ျ အခုလို အမရေိကနျ ဒေါျလာ ဈေးတကျလာရတဲ့ အကွောငျးရငျးတှေ ဖွဈပါတယျ။
အမရေိကနျဒေါျလာ ဈေးတကျလာရတဲ့ အဓိက အကွောငျးရငျးကတော့ အမရေိကနျ ဗဟိုဘဏျရဲ့ အတိုးနှုနျးသဈ မူဝါဒကွောင့ျ ဖွဈပါတယျ။ ဒီနှဈ အစပိုငျးမှာ ရညျညှှနျး အတိုးနှုနျးကို သုည ကနေ ဝ.၂၅ ရာခိုငျနှုနျးနဲ့ စတငျခဲ့ပွီးနောကျမှာ ဗဟိုဘဏျက အတိုးနှုနျးကို သုံးဆ တိုးမွှင့ျလိုကျတာကွောင့ျ အတိုးနှုနျးက ၁.၅၀ ရာခိုငျနှုနျးနဲ့ ၁.၇၅ ရာခိုငျနှုနျးကို ရောကျသှားပွီး ထပျပွီးလညျး တိုးမယျလို့ ပွောဆိုထားတာပါ။ အမရေိကနျ ဗဟိုဘဏျ ဥက်ကဌ Jerome Powell က ဇှနျလ ၂၂ ရကျနမှော အခုလို ပွောဆိုပါတယျ။
ငှကွေေးဖောငျးပှမှု တိုးလာတာကွောင့ျ အခကျအခဲ တှေ့ရတာကို နားလညျထားပါတယျ။ ငှကွေေးဖောငျးပှမှုကို ပွနျခနြိုငျဖို့ ခိုငျခိုငျမာမာ ပိုငျးဖွတျထားပွီး ဒီလို လုပျဆောငျနိုငျဖို့ အတှကျလညျး အစှမျးကုနျ ဆောငျရှကျနပေါတယျ။ အမရေိကနျ မိသားစုတှနေဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှကေိုယျစား ကုနျဈေးနှုနျး တညျငွိမျရေးကို ပွနျလညျ ထိနျးနိုငျရေးအတှကျ ဖွရှေငျးခကြျနဲ့ လိုအပျတဲ့ နညျးလမျးတှေ နှဈခုစလုံး ကနြောျတို့မှာ ရှိပါတယျ။
အမရေိကနျ ဒေါျလာ တနျဖိုး တကျလာမှုကွောင့ျ အမရေိကနျ နိုငျငံတှငျး သကျရောကျမှုတှကေတော့ ရောထှေးနပေါတယျ။ ပွညျပ ခရီးသှားတဲ့ အမရေိကနျတှေ အတှကျတော့ အရငျကထကျ ငှကေ ပိုပွီး အသုံးခံမှာ ဖွဈပါတယျ။ အမရေိကနျ ဒေါျလာနဲ့ လဲလှယျရာမှာ ဈေးကသြှားတဲ့ နိုငျငံတှထေံက ကုနျစညျတှကေို တငျသှငျးတာမှာလညျး ဈေးနှုနျး သကျသာသှားတဲ့ သဘော ဖွဈပါတယျ။ ငှကွေေးဖောငျးပှမှုကွောင့ျ ကုနျဈေးနှုနျးကွီးနတေဲ့ အခြိနျမှာ သှငျးကုနျတှေ ဈေးကတြာကွောင့ျ အမရေိကနျ စားသုံးသူတှေ အတှကျ ကုနျကစြရိတျ သကျသာစမှောပါ။
အမရေိကနျ ဒေါျလာတနျဖိုး တကျလာတာကွောင့ျ ဆိုးကြိုး သကျရောကျမှုတှလေညျး ရှိပါတယျ။
အမရေိကနျက ကုနျထုတျလုပျသူတှနေဲ့ ပို့ကုနျ တငျပို့သူတှေ အနနေဲ့တော့ ပွညျပ တငျပို့မှုမှာ ပိုပွီး ဈေးကွီးသှားစတော ဖွဈလို့ သူတို့ အတှကျတော့ မကောငျးဘူးလို့ မဟာဗြူဟာနဲ့ နိုငျငံတကာ လေ့လာရေး ဌာနက နိုငျငံတကာ စီးပှားရေးဆိုငျရာ အကွီးအကဲ Wiliam Reinsch က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
အမရေိကနျ ဒေါျလာတနျဖိုး တကျလာတာ ကမ ်ဘာ့ စီးပှားရေးမှာလညျး အကွမျးဖဉြျးအားဖွင့ျတော့ အနုတျသဘောဆောငျတဲ့ သကျရောကျမှု ဖွဈပွီး အထူးသဖွင့ျတော့ ဈေးကှကျ ဖှံ့ဖွိုးစ နိုငျင့တှမှော ဖွဈတယျလို့ နိုငျငံတကာ စီးပှားရေးဆိုငျရာ Peterson Institute က အကွီးတနျး ပညာရှငျ Maurice Obstfeld က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
နိုငျငံတကာ ရငျးနှီးမွှုပျနှံသူ အမြားအပွားကတော့ အတိုးနှုနျးထကျ စီးပှားရေး ဖှံ့ဖွိုးမှု အလားအလာကောငျးနဲ့ ဘေးကငျးလုံခွုံမှုအတှကျ ဖှံ့ဖွိုးပွီး နိုငျငံတှထေံက ပိုငျဆိုငျမှုတှကေို အမရေိကနျကို ပွောငျးရှှေ့နကွေပါတယျ။
ယူကရိနျး စဈပှဲကွောင့ျ မသခြော မရရောမှုတှေ ဖွဈနတေဲ့ ဥရောပမှာ ဒီ အခွအေနတှေေ ဖွဈနတောပါ။ ကြူးကြောျစဈကွောင့ျ အနောကျနိုငျငံတှရေဲ့ ဒဏျခတျမှုနဲ့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ ရုရှားက ဥရောပရဲ့ ဓာတျငှေ့ လိုအပျခကြျ အမြားအပွားကို ထိနျးခြုပျထားတာ ဖွဈပွီး အနာဂတျမှာ ဓာတျငှေ့ လုံလောကျအောငျ ရပါ့မလားဆိုတာက ရှငျးရှငျးလငျးလငျး မရှိတာကွောင့ျ စီးပှားရေး ဖှံ့ဖွိုးမှု အပေါျ ရိုကျခတျ သကျရောကျမှု ဖွဈစပေါတယျ။
