[Zawgyi/Unicode]
အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ ၄၆ ယောက်မြောက် သမ္မတ ဖြစ်လာသူ Joe Biden လက်ထက်မှာ အမေရိကန်နဲ့ မြန်မာဆက်ဆံရေးဟာ အတော်လေးတိုးတက်လာမယ်လို့ ပြည်တွင်းလေ့လာ သုံးသပ်သူတွေက မေ ျှာ်လင့်ကြပါတယ်။ တချိန်ထဲမှာပဲ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို ဇောင်းပေးလာမယ့် သမ္မတဖြစ်တာကြောင့် မြန်မာပြည်တွင်း ဒီမိုကရေစီရေးတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အရင်ကထက်ပိုထောက်ပြဝေဖန်တာ ရှိနိုင်ပေမဲ့ နိုင်ငံပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး အားကောင်းဖို့ လက်တွဲ လုပ်ဆောင်သင့်တဲ့အကြောင်း ပြည်တွင်း နိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ် သူတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ထောက်ပြတာကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မမေခက စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
အသက် ၇၈ နှစ် အရွယ်ရှိပြီး အမေရိကန်သမိုင်းမှာ အသက်အကြီးဆုံး သမ္မတဖြစ်လာသူ Joe Biden လက်ထက်မှာ အမေရိကန်နဲ့ မြန်မာဆက်ဆံရေးဟာ အတော်လေးတိုးတက်လာမယ်လို့ ပြည်တွင်းလေ့လာ သုံးသပ်သူတွေက မှတ်ချက်ပြုခဲ့ကြတာပါ။
အမေရိကန်သမ္မတသစ် Joe Biden ကျမ်းသစ္စာဆိုပွဲနေ့က မြင်ကွင်းတချို့။
မြန်မာ့နိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ်သူလည်းဖြစ် မြန်မာ့ မဟာဗျူဟာနဲ့ မူဝါဒလေ့လာရေး အင်စတီကျူ (ISP Myanmar) ရဲ့ ပြင်ပဆက်ဆံရေး ဒါရိုက်တာ ဦးအောင်သူငြိမ်းကတော့ ဒီမိုကရက်တွေဦးဆောင်မယ့် အမေရိကန်အစိုးရသစ်လက်ထက်မှာ အမေရိကန် ပြည်တွင်းညီညွှတ်ရေးကိစ္စကို ဇောင်းပေးလုပ်ဆောင်သွားဖို့ ရှိနိုင်တယ်လို့ သူက ရှုမြင်ပါတယ်။ တချိန်ထဲမှာပဲ သမ္မဟောင်းလက်ထက်က အားနည်းခဲ့တဲ့ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးကို ပိုမြှင့်တင်လာနိုင်ဖွယ်ရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ ဆက်ဆံရေးကတော့ ဆက်လက်တင်းမာနိုင်သလို နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးကို အလေးထားလုပ်ဆောင်လာနိုင်ဖွယ် ရှိတယ်လို့ သုံးသပ်ပါတယ်။
"သမ္မတ Joe Biden အနေအထားကြည့်မယ်ဆိုတဲ့အခါကျတော့ သူ့မှာ တခြားအလုပ်တွေတော့အများကြီးရှိတယ်။ အထူးသဖြင့်တော့ သူ့ရဲ့ ပြည်တွင်းရေးကိစ္စမှာ unity ညီညွတ်ရေးကိစ္စတွေ၊ တိုင်းပြည်တွင်းကိစ္စတွေ တော်တော် ပြန်လုပ်ရဦးမယ့်အနေအထား ရှိပါတယ်။ နိုင်ငံတကာဘက်အပိုင်းမှာကျတော့ သူက multilateralism လို့ခေါ်တဲ့ နိုင်ငံစုံပေါ့နော်... ပြန်လည်ပေါင်းစည်းမှုကိစ္စတွေကို သူလုပ်ဖို့ရှိတဲ့အနေအထားရှိတယ်။"
သမ္မတသစ်ဂျိုးဘိုင်ဒန်ဟာ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို ဇောင်းပေးလာမယ့် သမ္မတ ဖြစ်တယ်လို့ အများက ရှုမြင်ကြပြီး မြန်မာပြည်တွင်း ဒီမိုကရေစီရေးတွေနဲ့ ပတ်သတ်လို့ အရင်ကထက်ပိုထောက်ပြ ဝေဖန်တာတွေ ရှိလာနိုင်တယ်လို့ ဦးအောင်သူငြိမ်းကလည်းမြင်ပါတယ်။
ဒီလို အခြေအနေမှာ တိုင်းပြည်အနေနဲ့ ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းကို ရှေ့ဆက်ဖော်ဆောင်နိုင်ရေး အမေရိကန်နဲ့ ဆက်ပြီး လက်တွဲဖို့ သူက အကြံပြုသလို အမေရိကန်နဲ့ နှစ် နိုင်ငံဆက်ဆံရေးတိုးဖို့ ပြင်ပအဖွဲ့အစည်းတွေ အကူအညီရယူဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ သူက ထောက်ပြပါတယ်။
"နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနမှာဆိုလို့ရှိရင် သီးသန့်သုတေသနလုပ်မယ်၊ ပိုပြီးတော့ သိရှိအောင် ပိုပြီးတော့ မဟာဗျူဟာဆွဲနိုင်အောင်ဆိုတဲ့ဟာမျိုးတွေ လိုအပ်ပါတယ်။ နောက်တခုက အမေရိကန်နိုင်ငံရေးကို ကျနော်တို့ ကြည့်မယ်ဆိုလို့ရင် အရေးပါတာက လော်ဘီကုမ္ပဏီတွေက သိပ်အရေးပါပါတယ်။ ဒီအစိုးရသစ်ကို ဝင်ရောက်ထိုးဖောက်ချင်တယ်ဆိုရင် အဝေးကနေပြီးတော့ ကြေငြာချက်တွေ ထုတ်နေရုံ၊ လှမ်းမိန့်ခွန်းပြောနေရုံနဲ့ ရတာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီတော့ အဲဒီ Lobby Firms တွေကိုလည်း ကျနော်တို့ ဘယ်လို သုံးနိုင်မလဲပေါ့။ ဒီကိစ္စတွေကတော့ သေချာစဉ်းစားသင့်တဲ့ ကိစ္စတွေလို့ထင်ပါတယ်။"
အမေရိကန် အစိုးရသစ်က လူ့အခွင့်အရေးပိုင်း ဦးစားပေးလာမယ်ဆိုရင် ရခိုင်ဒေသက ရိုဟင်ဂျာ အရေးပိုင်းမှာ မြန်မာပြည်ကို ဖိအားပိုပေးလာနိုင်တယ်လို့ သုံးသပ်မှုတွေလည်းရှိနေပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးကို မြန်မာအစိုးရဘက်ကတော့ တရားဝင် လက်ခံ ထားခြင်းမရှိပေမဲ့ ပြန်လည်လက်ခံရေးပိုင်းကိုတော့ လုပ်ဆောင်ဖို့ ပြင်နေတာတွေရှိ ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ ပတ်သတ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ဖိအားဖြစ်လာနိုင်ဖွယ်ရှိပေမဲ့ အရင်ကထက်ပိုတိုးပြီး တွေ့ဆုံဆွေးနွေး အဖြေရှာဖို့ ထောက်ပြလာသူကတော့ နိုင်ငံခြားရေးနဲ့ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး လေ့လာသုံးသပ်သူ ဒေါက်တာခင်ဇော်ဝင်းပါ။
"အမေရိကားက ဒီမိုကရေစီအရေးမှာဆိုလို့ရှိရင် ၈၈ ထဲကကို ပါဝင်ခဲ့တာ။ သူ့ကို ချန်ခဲ့လို့မရဘူး၊ လစ်လျူရှု မရဘူး။ အထူးသဖြင့် အမေရိကန်နဲ့ ဆက်ဆံရေးကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရမယ်။ ပျက်သွားတာမဟုတ်ဘူး။ ထိုင်းနေခဲ့တာ။ နောက်တက်လာမယ့် အစိုးရက အမေရိကန်နဲ့ ထိပ်သီးသဘောမျိုး... ဝန်ကြီးအဆင့်ပေါ့... မြန်မာပြည်မှာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ Washington မှာပဲဖြစ်ဖြစ် တွေ့ဖို့သင့်တယ်။"
နှစ် နိုင်ငံဆက်ဆံရေးပိုင်း ပိုတိုးတက်တာကို မြင်စေချင်သူ နောက်တယောက်ကတော့ လု့အခွင့်အရေးနဲ့ အမျိုးသမီးအရေး လှုပ်ရှားနေတဲ့ Triangle အမျိုးသမီးအဖွဲ့ကို တည်ထောင်သူ ဒေါ်ခင်လေးပါ။ သူကတော့ ပြည်တွင်းမှာ ရှိတဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို ပြင်ဖို့ ထောက်ပြပါတယ်။
"နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဟာ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရရင် တော်တော်အားနည်းတယ်လို့ ကျမတို့မြင်တယ်။ အဲဒီအတွက် ဒါကို အမြန်ဆုံးပြန်လည်သုံးသပ်သင့်တယ်လို့ ထင်တယ်။ ဒီမိုကရေစီရေး၊ လူ့အခွင့်အရေးကို အားပေးတာကို ကျမတို့က အဆိုးမြင်လို့မရဘူး။ မှန်မှန်ကန်ကန်သုံးသပ်ပြီးတော့ အကောင်းဆုံးနည်းနဲ့ ပြည်သူလူထုမနစ်နာအောင်၊ တိုင်းပြည်လည်း မနစ်နာမယ့် နည်းမျိုးကိုတော့ တာဝန်ရှိတဲ့ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တွေက ပြန်လည်သုံးသပ်မှုတွေနဲ့ နှစ်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေးကို ပြန်ကောင်းအောင် ထူထောင်သင့်တယ်လို့ ကျမတို့ မြင်ပါတယ်ရှင့်။"
အမေရိကန်အစိုးရအဖွဲ့သစ်မှာ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ဖို့ လျာထားခံရသူ Tony Blinken ဟာ မြန်မာ့အရေးနဲ့ မစိမ်းသူဖြစ်သလို တခြား ရာထူးတာဝန်တွေအတွက် လျာထားသူတွေထဲမှာလည်း မြန်မာ့အရေးနဲ့ ရင်းနှီးသူတွေ ပါဝင်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ဒီ အမေရိကန်အစိုးရအဖွဲ့သစ်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအကြား ဆက်ဆံရေး ဘယ်လိုအခြေအနေရှိလာမယ်ဆိုတာ လေ့လာသူတွေ စောင့်ကြည့်နေကြမှာပဲဖြစ်ပါတယ်။
[Unicode Version]
အမရေိကနျ-မွနျမာဆကျဆံရေး ပိုကောငျးအောငျလုပျဖို့ တိုကျတှနျးမှုတှေ ထှကျပေါျ
အမရေိကနျနိုငျငံရဲ့ ၄၆ ယောကျမွောကျ သမ်မတ ဖွဈလာသူ Joe Biden လကျထကျမှာ အမရေိကနျနဲ့ မွနျမာဆကျဆံရေးဟာ အတောျလေးတိုးတကျလာမယျလို့ ပွညျတှငျးလေ့လာ သုံးသပျသူတှကေ မေ ြှာျလင့ျကွပါတယျ။ တခြိနျထဲမှာပဲ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကို ဇောငျးပေးလာမယ့ျ သမ်မတဖွဈတာကွောင့ျ မွနျမာပွညျတှငျး ဒီမိုကရစေီရေးတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အရငျကထကျပိုထောကျပွဝဖေနျတာ ရှိနိုငျပမေဲ့ နိုငျငံပွုပွငျပွောငျးလဲရေး အားကောငျးဖို့ လကျတှဲ လုပျဆောငျသင့ျတဲ့အကွောငျး ပွညျတှငျး နိုငျငံရေးလေ့လာသုံးသပျ သူတှနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ ထောကျပွတာကို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မမခေက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
အသကျ ၇၈ နှဈ အရှယျရှိပွီး အမရေိကနျသမိုငျးမှာ အသကျအကွီးဆုံး သမ်မတဖွဈလာသူ Joe Biden လကျထကျမှာ အမရေိကနျနဲ့ မွနျမာဆကျဆံရေးဟာ အတောျလေးတိုးတကျလာမယျလို့ ပွညျတှငျးလေ့လာ သုံးသပျသူတှကေ မှတျခကြျပွုခဲ့ကွတာပါ။
မွနျမာ့နိုငျငံရေးလေ့လာသုံးသပျသူလညျးဖွဈ မွနျမာ့ မဟာဗြူဟာနဲ့ မူဝါဒလေ့လာရေး အငျစတီကြူ (ISP Myanmar) ရဲ့ ပွငျပဆကျဆံရေး ဒါရိုကျတာ ဦးအောငျသူငွိမျးကတော့ ဒီမိုကရကျတှေဦးဆောငျမယ့ျ အမရေိကနျအစိုးရသဈလကျထကျမှာ အမရေိကနျ ပွညျတှငျးညီညှှတျရေးကိစ်စကို ဇောငျးပေးလုပျဆောငျသှားဖို့ ရှိနိုငျတယျလို့ သူက ရှုမွငျပါတယျ။ တခြိနျထဲမှာပဲ သမ်မဟောငျးလကျထကျက အားနညျးခဲ့တဲ့ နိုငျငံခွားဆကျဆံရေးကို ပိုမွှင့ျတငျလာနိုငျဖှယျရှိပွီး တရုတျနိုငျငံနဲ့ ဆကျဆံရေးကတော့ ဆကျလကျတငျးမာနိုငျသလို နိုငျငံတကာ ဆကျဆံရေးကို အလေးထားလုပျဆောငျလာနိုငျဖှယျ ရှိတယျလို့ သုံးသပျပါတယျ။
"သမ်မတ Joe Biden အနအေထားကွည့ျမယျဆိုတဲ့အခါကတြော့ သူ့မှာ တခွားအလုပျတှတေော့အမြားကွီးရှိတယျ။ အထူးသဖွင့ျတော့ သူ့ရဲ့ ပွညျတှငျးရေးကိစ်စမှာ unity ညီညှတျရေးကိစ်စတှေ၊ တိုငျးပွညျတှငျးကိစ်စတှေ တောျတောျ ပွနျလုပျရဦးမယ့ျအနအေထား ရှိပါတယျ။ နိုငျငံတကာဘကျအပိုငျးမှာကတြော့ သူက multilateralism လို့ခေါျတဲ့ နိုငျငံစုံပေါ့နောျ... ပွနျလညျပေါငျးစညျးမှုကိစ်စတှကေို သူလုပျဖို့ရှိတဲ့အနအေထားရှိတယျ။"
သမ်မတသဈဂြိုးဘိုငျဒနျဟာ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကို ဇောငျးပေးလာမယ့ျ သမ်မတ ဖွဈတယျလို့ အမြားက ရှုမွငျကွပွီး မွနျမာပွညျတှငျး ဒီမိုကရစေီရေးတှနေဲ့ ပတျသတျလို့ အရငျကထကျပိုထောကျပွ ဝဖေနျတာတှေ ရှိလာနိုငျတယျလို့ ဦးအောငျသူငွိမျးကလညျးမွငျပါတယျ။
ဒီလို အခွအေနမှော တိုငျးပွညျအနနေဲ့ ဒီမိုကရစေီလမျးကွောငျးကို ရှေ့ဆကျဖောျဆောငျနိုငျရေး အမရေိကနျနဲ့ ဆကျပွီး လကျတှဲဖို့ သူက အကွံပွုသလို အမရေိကနျနဲ့ နှဈ နိုငျငံဆကျဆံရေးတိုးဖို့ ပွငျပအဖှဲ့အစညျးတှေ အကူအညီရယူဖို့ လိုအပျတယျလို့ သူက ထောကျပွပါတယျ။
"နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာနမှာဆိုလို့ရှိရငျ သီးသန့ျသုတသေနလုပျမယျ၊ ပိုပွီးတော့ သိရှိအောငျ ပိုပွီးတော့ မဟာဗြူဟာဆှဲနိုငျအောငျဆိုတဲ့ဟာမြိုးတှေ လိုအပျပါတယျ။ နောကျတခုက အမရေိကနျနိုငျငံရေးကို ကနြောျတို့ ကွည့ျမယျဆိုလို့ရငျ အရေးပါတာက လောျဘီကုမ်ပဏီတှကေ သိပျအရေးပါပါတယျ။ ဒီအစိုးရသဈကို ဝငျရောကျထိုးဖောကျခငြျတယျဆိုရငျ အဝေးကနပွေီးတော့ ကွငွောခကြျတှေ ထုတျနရေုံ၊ လှမျးမိန့ျခှနျးပွောနရေုံနဲ့ ရတာမြိုး မဟုတျဘူး။ အဲဒီတော့ အဲဒီ Lobby Firms တှကေိုလညျး ကနြောျတို့ ဘယျလို သုံးနိုငျမလဲပေါ့။ ဒီကိစ်စတှကေတော့ သခြောစဉျးစားသင့ျတဲ့ ကိစ်စတှလေို့ထငျပါတယျ။"
အမရေိကနျ အစိုးရသဈက လူ့အခှင့ျအရေးပိုငျး ဦးစားပေးလာမယျဆိုရငျ ရခိုငျဒသေက ရိုဟငျဂြာ အရေးပိုငျးမှာ မွနျမာပွညျကို ဖိအားပိုပေးလာနိုငျတယျလို့ သုံးသပျမှုတှလေညျးရှိနပေါတယျ။ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးကို မွနျမာအစိုးရဘကျကတော့ တရားဝငျ လကျခံ ထားခွငျးမရှိပမေဲ့ ပွနျလညျလကျခံရေးပိုငျးကိုတော့ လုပျဆောငျဖို့ ပွငျနတောတှရှေိ ပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာအရေးနဲ့ ပတျသတျလို့ မွနျမာနိုငျငံအတှကျ ဖိအားဖွဈလာနိုငျဖှယျရှိပမေဲ့ အရငျကထကျပိုတိုးပွီး တှေ့ဆုံဆှေးနှေး အဖွရှောဖို့ ထောကျပွလာသူကတော့ နိုငျငံခွားရေးနဲ့ မွနျမာ့နိုငျငံရေး လေ့လာသုံးသပျသူ ဒေါကျတာခငျဇောျဝငျးပါ။
"အမရေိကားက ဒီမိုကရစေီအရေးမှာဆိုလို့ရှိရငျ ၈၈ ထဲကကို ပါဝငျခဲ့တာ။ သူ့ကို ခနြျခဲ့လို့မရဘူး၊ လဈလြူရှု မရဘူး။ အထူးသဖွင့ျ အမရေိကနျနဲ့ ဆကျဆံရေးကို ပွနျလညျတညျဆောကျရမယျ။ ပကြျသှားတာမဟုတျဘူး။ ထိုငျးနခေဲ့တာ။ နောကျတကျလာမယ့ျ အစိုးရက အမရေိကနျနဲ့ ထိပျသီးသဘောမြိုး... ဝနျကွီးအဆင့ျပေါ့... မွနျမာပွညျမှာပဲဖွဈဖွဈ၊ Washington မှာပဲဖွဈဖွဈ တှေ့ဖို့သင့ျတယျ။"
သမ္မတသစ်အဖြစ် Joe Biden ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆို (သတင်းဓါတ်ပုံ)
နှဈ နိုငျငံဆကျဆံရေးပိုငျး ပိုတိုးတကျတာကို မွငျစခေငြျသူ နောကျတယောကျကတော့ လု့အခှင့ျအရေးနဲ့ အမြိုးသမီးအရေး လှုပျရှားနတေဲ့ Triangle အမြိုးသမီးအဖှဲ့ကို တညျထောငျသူ ဒေါျခငျလေးပါ။ သူကတော့ ပွညျတှငျးမှာ ရှိတဲ့ နိုငျငံခွားရေးမူဝါဒကို ပွငျဖို့ ထောကျပွပါတယျ။
"နိုငျငံခွားရေးမူဝါဒဟာ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပွောရရငျ တောျတောျအားနညျးတယျလို့ ကမြတို့မွငျတယျ။ အဲဒီအတှကျ ဒါကို အမွနျဆုံးပွနျလညျသုံးသပျသင့ျတယျလို့ ထငျတယျ။ ဒီမိုကရစေီရေး၊ လူ့အခှင့ျအရေးကို အားပေးတာကို ကမြတို့က အဆိုးမွငျလို့မရဘူး။ မှနျမှနျကနျကနျသုံးသပျပွီးတော့ အကောငျးဆုံးနညျးနဲ့ ပွညျသူလူထုမနဈနာအောငျ၊ တိုငျးပွညျလညျး မနဈနာမယ့ျ နညျးမြိုးကိုတော့ တာဝနျရှိတဲ့ နိုငျငံခေါငျးဆောငျတှကေ ပွနျလညျသုံးသပျမှုတှနေဲ့ နှဈနိုငျငံ ဆကျဆံရေးကို ပွနျကောငျးအောငျ ထူထောငျသင့ျတယျလို့ ကမြတို့ မွငျပါတယျရှင့ျ။"
အမရေိကနျအစိုးရအဖှဲ့သဈမှာ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးအဖွဈ ခန့ျအပျဖို့ လြာထားခံရသူ Tony Blinken ဟာ မွနျမာ့အရေးနဲ့ မစိမျးသူဖွဈသလို တခွား ရာထူးတာဝနျတှအေတှကျ လြာထားသူတှထေဲမှာလညျး မွနျမာ့အရေးနဲ့ ရငျးနှီးသူတှေ ပါဝငျနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ဒီ အမရေိကနျအစိုးရအဖှဲ့သဈနဲ့ မွနျမာနိုငျငံအကွား ဆကျဆံရေး ဘယျလိုအခွအေနရှေိလာမယျဆိုတာ လေ့လာသူတှေ စောင့ျကွည့ျနကွေမှာပဲဖွဈပါတယျ။
