အီရတ်မှာ ရှိတဲ့ အမေရိကန် စစ်စခန်းတွေ အီရန်ဘက်က ပစ်လွှတ်တဲ့ ဒုံကျည်တွေနဲ့ တိုက်ခိုက်ခံရအပြီး ဗုဒ္ဓဟူးနေ့မှာ အမေရိကန် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်က ပြည်သူတွေကို မိန့်ခွန်းပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ အီရန်အပေါ် စီပွားရေး ပိတ်ဆို့မှု အသစ်တွေ ချမှတ်သွားမှာဖြစ်သလို NATO မဟာမိတ်တွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသ အတွင်းမြှင့်တင်ဖို့ကိုလည်း သမ္မတထရမ့်က တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
ဒီလိုပြောတာ ဟာ အီရန် တပ်မှူးကြီးတစ်ယောက်ကို အမေရိကန်က အဝေးထိန်း ဒရုန်းယာဉ်နဲ့ တိုက်ခိုက် သတ်ဖြတ်အပြီး မြင့်တက်လာနေတဲ့ နှစ်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေး တင်းမာမှုကို လျှော့ချဖို့ ကြိုးစားမှုတရပ်လို့ အများက ယူဆကြပါတယ်။ VOAရဲ့ အိမ်ဖြူတော် သတင်းထောက် Patsy Widakuswara သတင်းပေးပို့ ထားတာကို ကိုရဲမင်းထွန်း က ပြောပြပေးပါမယ်။
အိမ်ဖြူတော်ကနေ တင်ငံလုံးကိုပြောကြားတဲ့ သူ့ရဲ့မိန့်ခွန်းမှာ သမ္မတ ထရမ့်က အီရတ်မှာရှိတဲ့ အမေရိကန် စစ်စခန်းတွေ တိုက်ခိုက်ခံရတာကို သိပ်ပြီး အရေးမကြီး သယောင် လေသံလျှော့ ပြောဆိုခဲ့တယ်။
" အမေရိကန် ပြည်သူတွေအနေနဲ့ ဝမ်းပန်းတသာနဲ့ စိတ်သက်သာရ ကျေးဇူးတင်ရမှာက မနေ့ညက အီရန်ရဲ့ ဒုံးကျည်နဲ့တိုက်ခိုက်မှုမှာ အမေရိကန်တွေ တစ်ယောက်မှ ထိခိုက်မှု မရှိတာပါပဲ။"
ဒီလို သိသိသာသာပဲ တင်းမာမှုတွေကို လျှော့ချဖို့ သမ္မတ ထရမ့် ပြောဆိုလိုက်တဲ့ အထဲ စစ်ရေးအရ လက်တု့န်မပြန်ဘူးလို့ ကြေညာတာ လည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ဒဏ်ခတ်မှု အသစ်တွေသာ ချမှတ်မှာပါလို့ သူက ပြောပါတယ်။ အနောက် ဥရောပ အင်အားကြီး နိုင်ငံတွေကိုလည်း နျူးကလီးယား ကိစ္စ ၂၀၁၅ ခုနှစ်က အီရန်နဲ့ လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ သဘောတူ စာချုပ်ကို စွန့်လွှတ်ဖို့နဲ့ အသစ်တခု ရဖို့ တိုက်တွန်း လိုက်သလို အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသကိစ္စတွေမှာ ပိုပြီး ပါဝင်ပတ်သက်ကြဖို့ကိုလည်း တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။
" ကျနော်တို့ ကမ္ဘာကြီးကို ပိုပြီး လုံခြုံပြီး ငြိမ်းချမ်းစေမယ့် သဘောတူညီချက်မျိုး ရအောင် လုပ်ရပါမယ်။ မဖော်ထုတ် မပြသနိုင်သေးတဲ့ အီရန် ပြည်သူတွေရဲ့ အလားအလာကောင်းတွေနဲ့ အီရန်နိုင်ငံ ကြီးပွားတိုးတက်ရေးကို အခွင့်ပေးမယ့် သဘောတူညီချက်မျိုး ရဖို့ လိုပါတယ်။"
အမေရိကန် စခန်းတွေကို ဒုံးကျည်နဲ့ တိုက်ခိုက်အပြီးမှာ အီရန်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Javad Zarif က အီရန်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကာကွယ်ရေးအတွက် လျော်ညီတဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတခု ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။ အီရန် သမ္မတ Hassan Rouhani ကတော့ အီရန် တပ်မှူး Qassem Soleimani သတ်ဖြတ်ခံရတာကို ကလဲ့စားချေ လိုတဲ့ အီရန်ရဲ့ အန္တိမရည်မှန်းချက်က အမေရိကန် တပ်တွေအားလုံးကို ဒေသတွင်းက နှင်ထုတ်ဖို့ပဲ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
အီရန် ဗိုလ်ချုပ် Qassem Soleimani ကို အမေရိကန်တို့က အီရတ်ပိုင်နက် ဘဂ္ဂဒက်မြို့ထဲမှာ သုတ်သင်တာဖြစ်လို့ ဒေါသထွက်နေတဲ့ အီရတ်ပါလီမန်ကတော့ အင်အား ၅၂၀၀ ရှိတဲ့ အမေရိကန်တပ်တွေကို အီရတ်နိုင်ငံထဲက နှင်ထုတ်ဖို့အရေး မဲပေးဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုလုပ်ဖို့ တကယ်ပြောလာလို့ အမေရိကန်တပ်တွေ အီရတ်ကနေ အမြင်ကြည်ကြည်လင်လင်နဲ့ ထွက်ခွာရတာမျိုး မဟုတ်ဘူး ဆိုရင်တော့ အီရတ်အပေါ် ပြစ်ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့ အရေးယူမယ်လို့ သမ္မတ ထရမ့်က ပြန်လည် ခြိမ်းခြောက်လိုက်ပါတယ်။ သမ္မတ ထရမ့်က သူ့ရဲ့ မိန့်ခွန်း အပိတ်မှာတော့ အီရန်ပြည်သူတွေနဲ့ အီရန်နိုင်ငံ အနာဂတ် လှပဖို့ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက လိုလား တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
" အီရန် ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ အီရန် ပြည်သူတွေခင်ဗျား၊ ခင်ဗျားတို့မှာ အနာဂတ်ရှိဖို့နဲ့ ခင်ဗျားတို့နဲ့ ထိုက်တန်တဲ့ ခမ်းနားကြီးကျယ်တဲ့ အနာဂတ် တစ်ခု ရရှိစေဖို့ ကျနော်တို့ လိုလားပါတယ်။ အမိမြေမှာ ကြီးပွားတိုးတက်နေသလို ပြင်ပက ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေနဲ့လည်း သဟဇာတဖြစ်မယ့် အနာဂတ်မျိုးပါ။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး လိုလားသူတွေအားလုံးနဲ့အတူ ငြိမ်းချမ်းရေးကို နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြုက် ထွေးပွေ့ ထားဖို့ အသင့်ရှိနေပါတယ်။ "
အီရတ်မှာ ရှိတဲ့ အမေရိကန် စစ်စခန်း ၂ ခုကို အီရန်က ဒုံးကျည်နဲ့တိုက်ခိုက်တာကြောင့် ထိခိုက်သေဆုံးမှုတော့ တစ်စုံတစ်ရာ မရှိခဲ့ပါဘူး။ ဒီဆို အဆုံးအရှုံး မရှိတာကဘဲ တင်းမာမှုတွေကို နှိုင်းနှိုင်းချိန်ချိန်နဲ့ ရှောင်ရှားနိုင်စေဖို့နဲ့ တင်းမာမှု လျော့ကျသွားအောင်လုပ်ဖို့ သမ္မတ ထရမ့် အတွက် အခွင့်အရေးတရပ် ရရှိသွားစေနိုင်ခဲ့တယ်လို့ အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး တာဝန်ရှိသူတချို့က သုံးသပ်ကြပါတယ်။
(Unicode)
သမ်မတ Trump မိန့ျခှနျး တငျးမာမှုလြှော့ခရြေး ဦးတညျသလား
အီရတျမှာ ရှိတဲ့ အမရေိကနျ စဈစခနျးတှေ အီရနျဘကျက ပဈလှှတျတဲ့ ဒုံကညြျတှနေဲ့ တိုကျခိုကျခံရအပွီး ဗုဒ်ဓဟူးနေ့မှာ အမရေိကနျ သမ်မတ ဒေါျနယျထရမ့ျက ပွညျသူတှကေို မိန့ျခှနျးပွောကွားခဲ့ပါတယျ။ အီရနျအပေါျ စီပှားရေး ပိတျဆို့မှု အသဈတှေ ခမြှတျသှားမှာဖွဈသလို NATO မဟာမိတျတှရေဲ့ အခနျးကဏ်ဍကို အရှေ့အလယျပိုငျးဒသေ အတှငျးမွှင့ျတငျဖို့ကိုလညျး သမ်မတထရမ့ျက တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။ ဒီလိုပွောတာ ဟာ အီရနျ တပျမှူးကွီးတဈယောကျကို အမရေိကနျက အဝေးထိနျး ဒရုနျးယာဉျနဲ့ တိုကျခိုကျ သတျဖွတျအပွီး မွင့ျတကျလာနတေဲ့ နှဈနိုငျငံ ဆကျဆံရေး တငျးမာမှုကို လြှော့ခဖြို့ ကွိုးစားမှုတရပျလို့ အမြားက ယူဆကွပါတယျ။ VOAရဲ့ အိမျဖွူတောျ သတငျးထောကျ Patsy Widakuswara သတငျးပေးပို့ ထားတာကို ကိုရဲမငျးထှနျး က ပွောပွပေးပါမယျ။
အိမျဖွူတောျကနေ တငျငံလုံးကိုပွောကွားတဲ့ သူ့ရဲ့မိန့ျခှနျးမှာ သမ်မတ ထရမ့ျက အီရတျမှာရှိတဲ့ အမရေိကနျ စဈစခနျးတှေ တိုကျခိုကျခံရတာကို သိပျပွီး အရေးမကွီး သယောငျ လသေံလြှော့ ပွောဆိုခဲ့တယျ။
" အမရေိကနျ ပွညျသူတှအေနနေဲ့ ဝမျးပနျးတသာနဲ့ စိတျသကျသာရ ကြေးဇူးတငျရမှာက မနေ့ညက အီရနျရဲ့ ဒုံးကညြျနဲ့တိုကျခိုကျမှုမှာ အမရေိကနျတှေ တဈယောကျမှ ထိခိုကျမှု မရှိတာပါပဲ။"
ဒီလို သိသိသာသာပဲ တငျးမာမှုတှကေို လြှော့ခဖြို့ သမ်မတ ထရမ့ျ ပွောဆိုလိုကျတဲ့ အထဲ စဈရေးအရ လကျတု့နျမပွနျဘူးလို့ ကွညောတာ လညျး ပါဝငျပါတယျ။ ဒဏျခတျမှု အသဈတှသော ခမြှတျမှာပါလို့ သူက ပွောပါတယျ။ အနောကျ ဥရောပ အငျအားကွီး နိုငျငံတှကေိုလညျး နြူးကလီးယား ကိစ်စ ၂၀၁၅ ခုနှဈက အီရနျနဲ့ လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့ သဘောတူ စာခြုပျကို စှန့ျလှှတျဖို့နဲ့ အသဈတခု ရဖို့ တိုကျတှနျး လိုကျသလို အရှေ့အလယျပိုငျး ဒသေကိစ်စတှမှော ပိုပွီး ပါဝငျပတျသကျကွဖို့ကိုလညျး တောငျးဆိုလိုကျပါတယျ။
" ကနြောျတို့ ကမ်ဘာကွီးကို ပိုပွီး လုံခွုံပွီး ငွိမျးခမြျးစမေယ့ျ သဘောတူညီခကြျမြိုး ရအောငျ လုပျရပါမယျ။ မဖောျထုတျ မပွသနိုငျသေးတဲ့ အီရနျ ပွညျသူတှရေဲ့ အလားအလာကောငျးတှနေဲ့ အီရနျနိုငျငံ ကွီးပှားတိုးတကျရေးကို အခှင့ျပေးမယ့ျ သဘောတူညီခကြျမြိုး ရဖို့ လိုပါတယျ။"
အမရေိကနျ စခနျးတှကေို ဒုံးကညြျနဲ့ တိုကျခိုကျအပွီးမှာ အီရနျနိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီး Javad Zarif က အီရနျရဲ့ တိုကျခိုကျမှုဟာ ကိုယ့ျကိုယျကိုယျ ကာကှယျရေးအတှကျ လြောျညီတဲ့ တိုကျခိုကျမှုတခု ဖွဈကွောငျး ပွောဆိုလိုကျပါတယျ။ အီရနျ သမ်မတ Hassan Rouhani ကတော့ အီရနျ တပျမှူး Qassem Soleimani သတျဖွတျခံရတာကို ကလဲ့စားခြေ လိုတဲ့ အီရနျရဲ့ အန်တိမရညျမှနျးခကြျက အမရေိကနျ တပျတှအေားလုံးကို ဒသေတှငျးက နှငျထုတျဖို့ပဲ ဖွဈတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
အီရနျ ဗိုလျခြုပျ Qassem Soleimani ကို အမရေိကနျတို့က အီရတျပိုငျနကျ ဘဂ်ဂဒကျမွို့ထဲမှာ သုတျသငျတာဖွဈလို့ ဒေါသထှကျနတေဲ့ အီရတျပါလီမနျကတော့ အငျအား ၅၂၀၀ ရှိတဲ့ အမရေိကနျတပျတှကေို အီရတျနိုငျငံထဲက နှငျထုတျဖို့အရေး မဲပေးဆုံးဖွတျခဲ့ပါတယျ။ ဒီလိုလုပျဖို့ တကယျပွောလာလို့ အမရေိကနျတပျတှေ အီရတျကနေ အမွငျကွညျကွညျလငျလငျနဲ့ ထှကျခှာရတာမြိုး မဟုတျဘူး ဆိုရငျတော့ အီရတျအပေါျ ပွဈဒဏျခတျ ပိတျဆို့ အရေးယူမယျလို့ သမ်မတ ထရမ့ျက ပွနျလညျ ခွိမျးခွောကျလိုကျပါတယျ။ သမ်မတ ထရမ့ျက သူ့ရဲ့ မိန့ျခှနျး အပိတျမှာတော့ အီရနျပွညျသူတှနေဲ့ အီရနျနိုငျငံ အနာဂတျ လှပဖို့ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုက လိုလား တယျလို့ ဆိုပါတယျ။
" အီရနျ ခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ အီရနျ ပွညျသူတှခေငျဗြား၊ ခငျဗြားတို့မှာ အနာဂတျရှိဖို့နဲ့ ခငျဗြားတို့နဲ့ ထိုကျတနျတဲ့ ခမျးနားကွီးကယြျတဲ့ အနာဂတျ တဈခု ရရှိစဖေို့ ကနြောျတို့ လိုလားပါတယျ။ အမိမွမှော ကွီးပှားတိုးတကျနသေလို ပွငျပက ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှနေဲ့လညျး သဟဇာတဖွဈမယ့ျ အနာဂတျမြိုးပါ။ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုအနနေဲ့ ငွိမျးခမြျးရေး လိုလားသူတှအေားလုံးနဲ့အတူ ငွိမျးခမြျးရေးကို နှဈနှဈခွိုကျခွုကျ ထှေးပှေ့ ထားဖို့ အသင့ျရှိနပေါတယျ။ "
အီရတျမှာ ရှိတဲ့ အမရေိကနျ စဈစခနျး ၂ ခုကို အီရနျက ဒုံးကညြျနဲ့တိုကျခိုကျတာကွောင့ျ ထိခိုကျသဆေုံးမှုတော့ တဈစုံတဈရာ မရှိခဲ့ပါဘူး။ ဒီဆို အဆုံးအရှုံး မရှိတာကဘဲ တငျးမာမှုတှကေို နှိုငျးနှိုငျးခြိနျခြိနျနဲ့ ရှောငျရှားနိုငျစဖေို့နဲ့ တငျးမာမှု လြော့ကသြှားအောငျလုပျဖို့ သမ်မတ ထရမ့ျ အတှကျ အခှင့ျအရေးတရပျ ရရှိသှားစနေိုငျခဲ့တယျလို့ အမရေိကနျ ကာကှယျရေး တာဝနျရှိသူတခြို့က သုံးသပျကွပါတယျ။
