ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု ဆွီဒင်ဆယ်ကျော်သက် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေကို စိန်ခေါ်

နယူးယောက် ကုလသမဂ္ဂ ဌာနချုပ်မှာ တနလာၤနေ့က ကျင်းပတဲ့ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုကို အရေးယူ လုပ်ဆောင်ရေး တောင်းဆိုတဲ့ ညီလာခံမှာ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ အရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ဆွီဒင် ဆယ်ကျော်သက် Greta Thunberg က ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေကို ပြစ်တင်ကြိမ်းမောင်း ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။

ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးမှု ကြောင့် လူထုဟာ အတိဒုက္ခတွေ ခံစား၊ သေဆုံးနေကြချိန်မှာ ခေါင်းဆောင်တွေ အားလုံးကတော့ လက်တွေ့ လုပ်ဆောင်ချက် မပါဘဲ ကတိတွေဘဲ ပေးနေတယ်လို့လည်း ပြောဆိုသွားပါတယ်။ ဗွီအိုအေ သတင်းထောက် Margaret Besheer ရဲ့ သတင်းကို မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးမှာပါ။

လူကြီးတွေက ပဋိပက္ခတွေကို ဖန်တီးခဲ့ကြပြီး ဒီရဲ့ အကျိုးဆက်ကိုတော့ လူငယ် မျိုးဆက်တွေက တာဝန်ခံကြရမယ်လို့ ၁၆ နှစ် အရွယ် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ Greta Thunberg က စိတ်လှုပ်ရှားစွာ အခုလို ပြောဆိုသွားပါတယ်။

“ကျမတို့ အပေါ်မှာ ပျက်ကွက်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လူကြီးတွေရဲ့ သစ္စာဖောက်မှုကို လူငယ်တွေက နားလည်စပြုလာပါပြီ။ အနာဂတ် မျိုးဆက်တွေက လူကြီးတွေကို ကြည့်နေကြပါတယ်။ လူကြီးတွေ အနေနဲ့ ထပ်ပြီး ပျက်ကွက်မယ်ဆိုရင်တော့ လူငယ်တွေက ဘယ်တော့မှ ခွင့်လွှတ်နိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။”

သမ္မတတွေနဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်တွေ ၆၀ ကျော် တက်ရောက်ခဲ့ကြတဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံ အထွေထွေ ညီလာခံ ခန်းမကြီးထဲမှာ ဒီကိစ္စကို လစ်လျူရှုထားခွင့် ပြုမှာမဟုတ်ဘူးဆိုတာနဲ့ ကြိုက်သည် ဖြစ်စေ မကြိုက်သည် ဖြစ်စေ အပြောင်းအလဲက ဖြစ်လာနေပြီဆိုတာကို Thunberg က သတိပေး ပြောဆိုသွားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် Antonio Guterres ကတော့ သူ့ကို ထောက်ခံပါတယ်။

“ကျနော်တို့ မျိုးဆက်က ကမ္ဘာမြေကို ကာကွယ်ရမယ့် တာဝန်ဝတ္တရား ပျက်ကွက်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါကို ပြောင်းလဲ ရပါမယ်။”

ရုပ်ကြွင်းလောင်စာ ထုတ်ယူတာကို ရပ်ဖို့နဲ့ ကျောက်မီးသွေးသုံး ဓာတ်အားပေး စက်ရုံအသစ်တွေ ထပ်ပြီး မဆောက်ကြဖို့လည်း ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်က တိုက်တွန်းပါတယ်။ ကမ္ဘာပေါ်က လေထု အညစ်ညမ်းဆုံး နိုင်ငံ တချို့ အပါအဝင် ခေါင်းဆောင် အများအပြားကတော့ သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံတွင်းမှာ ကာဗွန် ဓာတ်ငွေ့ လျှော့ချဖို့နဲ့ ကျောက်မီးသွေး အပါအဝင် သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင် ညစ်ညမ်းမှု ဖြစ်စေမယ့် စွမ်းအင်တွေကို ပြောင်းလဲဖို့ ကတိပြုကြပါတယ်။ လေထု အညစ်ညမ်းဆုံး နိုင်ငံတခု ဖြစ်တဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံက ၂၀၁၁ ခုနှစ် အရောက်မှာ ပြန်ပြည့်မြဲ စွမ်းအင် အသုံးပြုမှုနိုင်စွမ်းကို ၁၇၅ ဂီဂါဝပ် အထိ တိုးမြှင့်မယ်လို့ ကတိပြုသွားပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂကို ရှားရှားပါးပါး လာတက်တဲ့ ဂျာမနီ ဝန်ကြီးချုပ် Angela Merkel ကတော့ သူမ နိုင်ငံ အတွင်းမှာ ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်တုန်းက ဖန်လုံအိမ် ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုရဲ့ ၅၅ ရာခိုင်နှုန်း အထိ ၂၀၃၀ ပြည့်နှစ် အရောက်မှာ လျှော့ချသွားမယ်လို့ ကတိပြုခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၅၀ ပြည့်နှစ် အရောက်မှာတော့ ဂျာမနီမှာ ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှု လုံး၀ ကင်းစင်ရမယ်လို့လည်း ဂျာမနီ ဝန်ကြီးချုပ်က ကတိပြုသွားပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှု ဆိုင်ရာ ၂၀၁၅ ခုနှစ် ပါရီ သဘောတူညီချက်ကနေ နုတ်ထွက်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားကြောင်း ကြေညာထားတဲ့ အမေရိကန် သမ္မတ Donald Trump ကတော့ ဒီညီလာခံကို တက်ရောက်ဖို့ အစီအစဉ် မရှိခဲ့ပေမယ့်လည်း ညီလာခံကို တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ မိန့်ခွန်းကို ၁၅ မိနစ်လောက် နားထောင်ပြီးနောက် ပြန်ထွက်သွားခဲ့ပါတယ်။

နယူးယောက်က ကုလသမဂ္ဂ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှု အရေး ညီလာခံ ကျင်းပဖို့ ရှိနေချိန် တနလာၤနေ့ မနက်ခင်းမှာဘဲ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု မြို့တော် ဝါရှင်တန် ဒီစီမှာလည်း မြို့တွင်း လမ်းတွေ ကိုပိတ်ပြီး ဥတု ရာသီ ပြောင်းလဲမှု အရေး ဆန္ဒပြခဲ့ကြပါတယ်။ Shut Down DC ဒီစီကို ပိတ်ဆို့ပစ်ကြဆိုတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲမှာတော့ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုကို အရေးယူ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရေး အမေရိကန် လွှတ်တော် အမတ်တွေဘက်က ဆောင်ရွက်ကြဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ကြပါတယ်။ ဆန္ဒပြပွဲကို ပါဝင်ခဲ့တဲ့ မသက်စုတင်ကတော့ ကမ္ဘာတလွှား ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုတွေ အပေါ် စိုးရိမ်ချက်ကို အခုလို ပြောပါတယ်။

“ဗမာပြည်မှာက တောင်တွေက ကတုံးတွေ ဖြစ်သွားပြီ၊ အင်ဒိုနီးရှားမှာက ရေတွေ ကြီးလာတယ်လေ၊ ဖီဂျီကျွန်းကလည်း ရေက မြုပ်တော့မယ်လေ။”

တနလာၤနေ့ ဒီစီဆန္ဒပြပွဲမှာတော့ ဆန္ဒပြသူ တချို့ကို ရဲက ဖမ်းခဲ့ပေမယ့် နောက်ပိုင်းမှာ ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဥတု ရာသီ ပြောင်းလဲမှုကို အရေးယူ ဆောင်ရွက်ပေးရေး အတွက် စက်တင်ဘာလ ၂၀ ရက်နေ့ကနေ ၂၇ ရက်နေ့ကြား သီတင်းတပတ်ကြား လူငယ် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက ဦးဆောင်ပြီး ဆန္ဒပြ တောင်းဆိုနေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေ အနေနဲ့ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို အရေးယူ ဖြေရှင်း ဆောင်ရွက်ဖို့ တောင်းဆိုတဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ သောကြာနေ့ကစလို့ ကမ္ဘာတလွှားမှာ လူပေါင်း သန်းချီ ဆန္ဒပြခဲ့ကြတာပါ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှု အရေး အစိုးရဘက်က ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ဖို့ တောင်းဆိုတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲကို တနင်္ဂနွေနေ့က ရန်ကုန်မြို့မှာ ကျင်းပခဲ့ကြပြီး လူငယ် အဖွဲ့အစည်းတွေ ကျောင်းသားတွေ ဦးဆောင်တဲ့ ဒီဆန္ဒပြပွဲမှာတော့ လူပေါင်း ၂၀၀ ကျော် ပါဝင်ချီတက်ခဲ့ကြပါတယ်။

................

{Unicode}

နယူးယောကျ ကုလသမဂ်ဂ ဌာနခြုပျမှာ တနလာၤနေ့က ကငြျးပတဲ့ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကို အရေးယူ လုပျဆောငျရေး တောငျးဆိုတဲ့ ညီလာခံမှာ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုဆိုငျရာ အရေး တကျကွှလှုပျရှားသူ ဆှီဒငျ ဆယျကြောျသကျ Greta Thunberg က ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှကေို ပွဈတငျကွိမျးမောငျး ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။

ကမ်ဘာကွီး ပူနှေးမှု ကွောင့ျ လူထုဟာ အတိဒုက်ခတှေ ခံစား၊ သဆေုံးနကွေခြိနျမှာ ခေါငျးဆောငျတှေ အားလုံးကတော့ လကျတှေ့ လုပျဆောငျခကြျ မပါဘဲ ကတိတှဘေဲ ပေးနတေယျလို့လညျး ပွောဆိုသှားပါတယျ။ ဗှီအိုအေ သတငျးထောကျ Margaret Besheer ရဲ့ သတငျးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးမှာပါ။

လူကွီးတှကေ ပဋိပက်ခတှကေို ဖနျတီးခဲ့ကွပွီး ဒီရဲ့ အကြိုးဆကျကိုတော့ လူငယျ မြိုးဆကျတှကေ တာဝနျခံကွရမယျလို့ ၁၆ နှဈ အရှယျ တကျကွှလှုပျရှားသူ Greta Thunberg က စိတျလှုပျရှားစှာ အခုလို ပွောဆိုသှားပါတယျ။

“ကမြတို့ အပေါျမှာ ပကြျကှကျခဲ့ကွပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ လူကွီးတှရေဲ့ သစ်စာဖောကျမှုကို လူငယျတှကေ နားလညျစပွုလာပါပွီ။ အနာဂတျ မြိုးဆကျတှကေ လူကွီးတှကေို ကွည့ျနကွေပါတယျ။ လူကွီးတှေ အနနေဲ့ ထပျပွီး ပကြျကှကျမယျဆိုရငျတော့ လူငယျတှကေ ဘယျတော့မှ ခှင့ျလှှတျနိုငျမှာ မဟုတျပါဘူး။”

သမ်မတတှနေဲ့ ဝနျကွီးခြုပျတှေ ၆၀ ကြောျ တကျရောကျခဲ့ကွတဲ့ ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေေ ညီလာခံ အထှထှေေ ညီလာခံ ခနျးမကွီးထဲမှာ ဒီကိစ်စကို လဈလြူရှုထားခှင့ျ ပွုမှာမဟုတျဘူးဆိုတာနဲ့ ကွိုကျသညျ ဖွဈစေ မကွိုကျသညျ ဖွဈစေ အပွောငျးအလဲက ဖွဈလာနပွေီဆိုတာကို Thunberg က သတိပေး ပွောဆိုသှားတာ ဖွဈပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျ Antonio Guterres ကတော့ သူ့ကို ထောကျခံပါတယျ။

“ကနြောျတို့ မြိုးဆကျက ကမ်ဘာမွကေို ကာကှယျရမယ့ျ တာဝနျဝတ်တရား ပကြျကှကျခဲ့ပါတယျ။ ဒါကို ပွောငျးလဲ ရပါမယျ။”

ရုပျကွှငျးလောငျစာ ထုတျယူတာကို ရပျဖို့နဲ့ ကြောကျမီးသှေးသုံး ဓာတျအားပေး စကျရုံအသဈတှေ ထပျပွီး မဆောကျကွဖို့လညျး ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျက တိုကျတှနျးပါတယျ။ ကမ်ဘာပေါျက လထေု အညဈညမျးဆုံး နိုငျငံ တခြို့ အပါအဝငျ ခေါငျးဆောငျ အမြားအပွားကတော့ သကျဆိုငျရာ နိုငျငံတှငျးမှာ ကာဗှနျ ဓာတျငှေ့ လြှော့ခဖြို့နဲ့ ကြောကျမီးသှေး အပါအဝငျ သဘာ၀ ပတျဝနျးကငြျ ညဈညမျးမှု ဖွဈစမေယ့ျ စှမျးအငျတှကေို ပွောငျးလဲဖို့ ကတိပွုကွပါတယျ။ လထေု အညဈညမျးဆုံး နိုငျငံတခု ဖွဈတဲ့ အိန်ဒိယနိုငျငံက ၂၀၁၁ ခုနှဈ အရောကျမှာ ပွနျပွည့ျမွဲ စှမျးအငျ အသုံးပွုမှုနိုငျစှမျးကို ၁၇၅ ဂီဂါဝပျ အထိ တိုးမွှင့ျမယျလို့ ကတိပွုသှားပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂကို ရှားရှားပါးပါး လာတကျတဲ့ ဂြာမနီ ဝနျကွီးခြုပျ Angela Merkel ကတော့ သူမ နိုငျငံ အတှငျးမှာ ၁၉၉၀ ပွည့ျနှဈတုနျးက ဖနျလုံအိမျ ဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုရဲ့ ၅၅ ရာခိုငျနှုနျး အထိ ၂၀၃၀ ပွည့ျနှဈ အရောကျမှာ လြှော့ခသြှားမယျလို့ ကတိပွုခဲ့ပါတယျ။ ၂၀၅၀ ပွည့ျနှဈ အရောကျမှာတော့ ဂြာမနီမှာ ကာဗှနျထုတျလှှတျမှု လုံး၀ ကငျးစငျရမယျလို့လညျး ဂြာမနီ ဝနျကွီးခြုပျက ကတိပွုသှားပါတယျ။

ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ရာသီဥတု ပွောငျးလဲမှု ဆိုငျရာ ၂၀၁၅ ခုနှဈ ပါရီ သဘောတူညီခကြျကနေ နုတျထှကျဖို့ ရညျရှယျထားကွောငျး ကွညောထားတဲ့ အမရေိကနျ သမ်မတ Donald Trump ကတော့ ဒီညီလာခံကို တကျရောကျဖို့ အစီအစဉျ မရှိခဲ့ပမေယ့ျလညျး ညီလာခံကို တကျရောကျခဲ့ပွီး ခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ မိန့ျခှနျးကို ၁၅ မိနဈလောကျ နားထောငျပွီးနောကျ ပွနျထှကျသှားခဲ့ပါတယျ။

နယူးယောကျက ကုလသမဂ်ဂ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှု အရေး ညီလာခံ ကငြျးပဖို့ ရှိနခြေိနျ တနလာၤနေ့ မနကျခငျးမှာဘဲ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစု မွို့တောျ ဝါရှငျတနျ ဒီစီမှာလညျး မွို့တှငျး လမျးတှေ ကိုပိတျပွီး ဥတု ရာသီ ပွောငျးလဲမှု အရေး ဆန်ဒပွခဲ့ကွပါတယျ။ Shut Down DC ဒီစီကို ပိတျဆို့ပဈကွဆိုတဲ့ ဆန်ဒပွပှဲမှာတော့ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကို အရေးယူ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးရေး အမရေိကနျ လှှတျတောျ အမတျတှဘေကျက ဆောငျရှကျကွဖို့ တောငျးဆိုခဲ့ကွပါတယျ။ ဆန်ဒပွပှဲကို ပါဝငျခဲ့တဲ့ မသကျစုတငျကတော့ ကမ်ဘာတလှှား ရာသီဥတု ပွောငျးလဲမှုတှေ အပေါျ စိုးရိမျခကြျကို အခုလို ပွောပါတယျ။

“ဗမာပွညျမှာက တောငျတှကေ ကတုံးတှေ ဖွဈသှားပွီ၊ အငျဒိုနီးရှားမှာက ရတှေေ ကွီးလာတယျလေ၊ ဖီဂြီကြှနျးကလညျး ရကေ မွုပျတော့မယျလေ။”

တနလာၤနေ့ ဒီစီဆန်ဒပွပှဲမှာတော့ ဆန်ဒပွသူ တခြို့ကို ရဲက ဖမျးခဲ့ပမေယ့ျ နောကျပိုငျးမှာ ပွနျလှှတျပေးခဲ့ပါတယျ။ ဥတု ရာသီ ပွောငျးလဲမှုကို အရေးယူ ဆောငျရှကျပေးရေး အတှကျ စကျတငျဘာလ ၂၀ ရကျနေ့ကနေ ၂၇ ရကျနေ့ကွား သီတငျးတပတျကွား လူငယျ တကျကွှလှုပျရှားသူတှကေ ဦးဆောငျပွီး ဆန်ဒပွ တောငျးဆိုနကွေတာ ဖွဈပါတယျ။ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှေ အနနေဲ့ ရာသီဥတု ပွောငျးလဲမှုကို အရေးယူ ဖွရှေငျး ဆောငျရှကျဖို့ တောငျးဆိုတဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့ သောကွာနေ့ကစလို့ ကမ်ဘာတလှှားမှာ လူပေါငျး သနျးခြီ ဆန်ဒပွခဲ့ကွတာပါ။ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှု အရေး အစိုးရဘကျက ဖွရှေငျးဆောငျရှကျဖို့ တောငျးဆိုတဲ့ ဆန်ဒပွပှဲကို တနငျ်ဂနှနေေ့က ရနျကုနျမွို့မှာ ကငြျးပခဲ့ကွပွီး လူငယျ အဖှဲ့အစညျးတှေ ကြောငျးသားတှေ ဦးဆောငျတဲ့ ဒီဆန်ဒပွပှဲမှာတော့ လူပေါငျး ၂၀၀ ကြောျ ပါဝငျခြီတကျခဲ့ကွပါတယျ။

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု ဆွီဒင်ဆယ်ကျော်သက် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေကို စိန်ခေါ်