မြန်မာနဲ့အမေရိကန်

မြန်မာနဲ့အမေရိကန်

ဦးအောင်ခင် မြန်မာ့အရေး သုံးသပ်ချက်

အမေရိကန်နိုင်ငံရေးပါတီကြီးတွေဖြစ်တဲ့ Republican နဲ့ Democrat တို့ဟာ အသွင်မတူကြပေမယ့် မြန်မာ့အရေးမှာတော့ နှစ်ပါတီ ပူးတွဲရပ်တည်နိုင်တာကို တွေ့ရပါတယ်။ Joe Biden အစိုးရရဲ့ အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုတွေကို ထောက်ခံပြီး ပိုမိုထိရောက်အောင် လုပ်နေတယ်လို့ ဆီနိတ်လွှတ်တော်အမတ် Mitch McConnell က လွန်ခဲ့တဲ့ မေလ (၂၆) ရက်နေ့က ပြောပါတယ်။ အမျိုးသားညီညွှတ်ရေးအစိုးရ NUG ကို ဘယ်လိုကူညီနိုင်မလဲဆိုတာကို ဝါရှင်တန်အခြေစိုက် Heritage Foundation မှာ ဆွေးနွေးကြတုန်းက အဲဒီလို အားပေးထောက်ခံကြောင်း ပြောကြားသွားတာ ဖြစ်ပါတယ်။

အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပမဟာမိတ်တွေက စစ်ကောင်စီကို စီးပွားရေးဒဏ်ခတ် အရေးယူထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်ကောင်စီကို လက်နက်တင်ပို့မှု ပိတ်ပင်ဖို့အတွက် ကုလသမဂ္ဂမှာ အဆိုပြုတဲ့အခါ တရုတ်နဲ့ အာဆီယံအုပ်စုက ကန့်ကွက်တဲ့အတွက် အကောင်အထည်မပေါ်ဘဲ ဖြစ်သွားပါတယ်။ စစ်ကောင်စီကျဆုံးဖို့ အစိုးရတွေက ကြိုးပမ်းရမယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် Antonio Gutteres က အတိအလင်းပြောကြထားပါတယ်။ CDM မှာပါဝင်တဲ့ မြန်မာ့သံအမတ် ဦးကျော်မိုးထွန်းကိုလည်း ကုလသမဂ္ဂသံအမတ်အဖြစ် တရားဝင် ဆက်လက်အသိအမှတ်ပြုထားလို့ မြန်မာ့အရေးဟာ ရှင်သန်နေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။

မြန်မာ့အရေးမှာ အမေရိကန် ပါဝင်ခဲ့တာ ကြာခဲ့ပါပြီ။ တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်မှာ ကွန်မြူနစ်အနိုင်ရတဲ့အခါ စစ်ရှုံးတဲ့ ကူမင်တန်တပ်ရင်းအချို့ ရှမ်းပြည်နယ်မှာ ခိုလှုံပြီး တရုတ်ကွန်မြူနစ်ကို ပြန်တိုက်ဖို့ ကြိုးပမ်းပါတယ်။ ကူမင်တန်တရုတ်ရဲ့ အမိနိုင်ငံဟာ ထိုင်ဝမ်ကျွန်းပါ။ ကူမင်တန်ကို လက်နက်ခဲယမ်း ထောက်ပံ့ရာမှာ ထိုင်း၊ ကူမင်တန်နဲ့ စီအိုင်အေ ပါဝင်နေတာကို လူသိများပါတယ်။ ဦးနုအစိုးရက ၁၉၅၃ မှာ ကုလသမဂ္ဂကို တိုင်ကြားတဲ့အထိ ကူမင်တန် ပြဿနာ ကြီးထွားလာပါတယ်။ အမေရိကန်ကတော့ ဒီပြဿနာမှာ သူမပါဘူးလို့ ငြင်းပါတယ်။ နောက်ဆုံးမှာ ဝိုင်းဝန်းတိုက်တွန်းကြတဲ့အတွက် မြန်မာ၊ အမေရိကန်၊ ထိုင်းနဲ့ ထိုင်ဝမ် ကိုယ်စားလှယ်တွေပါဝင်တဲ့ ကူမင်တန်တပ် ရုတ်သိမ်းရေးကော်မရှင် ဖွဲ့ပါတယ်။ ၁၉၅၄ မေလမှာ ကူမင်တန်တပ်ကို ဖျက်သိမ်းကြောင်း ကြေညာပေမယ့် အင်အား (၆၀၀၀) လောက် ကျန်ပါတယ်။ ၁၉၆၁ ရောက်မှ ကူမင်တန်တပ်တွေကို ထိုင်ဝမ်ကို ပြန်ခေါ်နိုင်ပါတယ်။

ကူမင်တန်ဂယက်ကြောင့် အမေရိကန် စွတ်ဖက်မှုကို မြန်မာပြည်မှာ လူကြိုက်နည်းသွားခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ကလည်း ဦးနုအစိုးရရဲ့ ကြားနေရေးလမ်းစဉ်နဲ့ ဗကပကွန်မြူနစ် ဆန့်ကျင်ရေးကြောင့် မြန်မာကို မဟာဗျူဟာမှာ ဦးစားမပေးပါဘူး။ ဗိုလ်နေဝင်း စစ်အာဏာသိမ်းပြီး ဆိုရှယ်လစ်ရောဂါထနေချိန်မှာ အမေရိကန်က ဗိယက်နမ်မှာ အကြီးအကျယ် စွက်ဖက်ပေမယ့် ရည်မှန်းသလိုမဖြစ်လို့ ထွက်ပေးလိုက်ရပါတယ်။ ၁၉၈၈ အရေးတော်ပုံမှာ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီအရေးကို အမေရိကန်က ထောက်ခံပြီး စစ်အစိုးရကို ဒဏ်ခတ်အရေးယူပါတယ်။ ၂၀၁၆ အထိ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန်စွက်ဖက်မှု (၁၄၅) ခုကို Rand Corporation က လေ့လာရာမှာ (၆၃) ရာခိုင်နှုန်း အောင်မြင်ပြီး လုံးဝဆုံးရှုံးတာ (၈) ရာခိုင်နှုန်းသာ ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

CDM မှာ ပါဝင်လိုက်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂသံအမတ် ဦးကျော်မိုးထွန်းကတော့ မြန်မာပြည်မှာ လေယာဉ်ပျံသန်းမှု ပိတ်ပင်တဲ့ဇုန်သတ်မှတ်ဖို့နဲ့ စစ်ကောင်စီကို လက်နက်မရောင်းဖို့ လုံခြုံရေးကောင်စီကို တင်ပြပါတယ်။ လက်နက်ရောင်းဖို့ ပိတ်ပင်တာကို ကုလသမဂ္ဂမှာ လက်မခံပေမယ့် ပျံသန်းမှုပိတ်ပင်တဲ့ဇုန် အောင်မြင်ဖို့အတွက် အမေရိကန်တဦးတည်း လုပ်နိုင်ပါတယ်။ စစ်ကောင်စီလေတပ်အင်အား ကျဆင်းသွားတာဟာ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ကို ထောက်ခံအားပေးရာ ရောက်ပါတယ်။ Libya နဲ့ Syria တို့မှာလည်း လေကြောင်းက တိုက်ခိုက်ပြီးကူညီတဲ့ အစဉ်အလာ ရှိပါတယ်။ လေတပ်အင်အားမရှိတဲ့ စစ်ကောင်စီဟာ တိုင်းရင်းသားတပ်နဲ့ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်တွေ ဝိုင်းတိုက်တဲ့ဒဏ်ကို ရေရှည်ခံနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ကမ်းလွန်ပင်လယ်ကို အခြေပြုတိုက်ခိုက်ရမှာမို့ ရေကြောင်းကို ပိတ်ဆို့ရမယ့် စစ်ဆင်ရေး ဖြစ်ပါတယ်။

ပျံသန်မှုပိတ်ပင်တဲ့ဇုန် သတ်မှတ်ပြီး လေကြောင်းက တိုက်ခိုက်တာဟာ အမေရိကန်အတွက် စရိတ်အနည်းဆုံး ဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ အမေရိကန်သုတေသီ Michael Martin က သုံးသပ်ပါတယ်။ အမေရိကန်လေတပ်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို တရုတ်လေတပ်က တုံ့ပြန်မယ့် အလားအလာ မရှိဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားနဲ့ အရပ်သားလက်နက်ကိုင်ကို အမေရိကန်က စစ်ရေးထောက်ပံ့မှု ပေးတာဟာလည်း စစ်ကောင်စီ ဇာတ်သိမ်းအောင် ကူညီတဲ့နည်းလမ်း ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်က ကူညီနေတဲ့ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်တွေလည်း ရှိနေတာမို့ တရုတ်နဲ့ အမေရိကန် မြန်မာမြေပေါ်မှာ ပြိုင်ဆိုင်လာနိုင်ပါတယ်။

Afghanistan နိုင်ငံကို Soviet စစ်တပ်ကြီး သိမ်းပိုက်ထားစဉ် အစောပိုင်းကာလဟာ မျှော်လင့်ချက်မရှိတဲ့ အခြေအနေပါ။ ဒါပေမဲ့ ပခုံးထမ်းပစ်နိုင်တဲ့ Stinger ဒုံးကျည်းတွေ အမေရိကန်က ရရှိခဲ့တဲ့အတွက် Afghan ပြောက်ကျားတပ်တွေဟာ ဆိုဗီယက်လေယာဉ် သုံးရကျော်ကို ပစ်ချနိုင်လို့ ဆိုဗီယက် တပ်ကြီး အာဖဂန်နိုင်ငံကနေ ထွက်ခွါသွားရပါတယ်။ နောက်ဆုံးပေါ် ပခုံးထမ်း Stinger ဒုံးကျည်းတခုဟာ ဒေါ်လာလေးသောင်းသာ တန်းဖိုးရှိပြီး ငါးမိုင်အဝေးအထိ ပစ်ခတ်နိုင်ပါတယ်။ လက်နက်ပစ္စည်းတခုက စစ်ပွဲအဆုံးအဖြတ်ပေးလိုက်တဲ့ သာဓကပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

== Unicode ==

ဦးအောငျခငျ မွနျမာ့အရေး သုံးသပျခကြျ

အမရေိကနျနိုငျငံရေးပါတီကွီးတှဖွေဈတဲ့ Republican နဲ့ Democrat တို့ဟာ အသှငျမတူကွပမေယ့ျ မွနျမာ့အရေးမှာတော့ နှဈပါတီ ပူးတှဲရပျတညျနိုငျတာကို တှေ့ရပါတယျ။ Joe Biden အစိုးရရဲ့ အရေးယူ ဆောငျရှကျမှုတှကေို ထောကျခံပွီး ပိုမိုထိရောကျအောငျ လုပျနတေယျလို့ ဆီနိတျလှှတျတောျအမတျ Mitch McConnell က လှနျခဲ့တဲ့ မလေ (၂၆) ရကျနေ့က ပွောပါတယျ။ အမြိုးသားညီညှှတျရေးအစိုးရ NUG ကို ဘယျလိုကူညီနိုငျမလဲဆိုတာကို ဝါရှငျတနျအခွစေိုကျ Heritage Foundation မှာ ဆှေးနှေးကွတုနျးက အဲဒီလို အားပေးထောကျခံကွောငျး ပွောကွားသှားတာ ဖွဈပါတယျ။

အမရေိကနျနဲ့ ဥရောပမဟာမိတျတှကေ စဈကောငျစီကို စီးပှားရေးဒဏျခတျ အရေးယူထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ စဈကောငျစီကို လကျနကျတငျပို့မှု ပိတျပငျဖို့အတှကျ ကုလသမဂ်ဂမှာ အဆိုပွုတဲ့အခါ တရုတျနဲ့ အာဆီယံအုပျစုက ကန့ျကှကျတဲ့အတှကျ အကောငျအထညျမပေါျဘဲ ဖွဈသှားပါတယျ။ စဈကောငျစီကဆြုံးဖို့ အစိုးရတှကေ ကွိုးပမျးရမယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေအေတှငျးရေးမှူးခြုပျ Antonio Gutteres က အတိအလငျးပွောကွထားပါတယျ။ CDM မှာပါဝငျတဲ့ မွနျမာ့သံအမတျ ဦးကြောျမိုးထှနျးကိုလညျး ကုလသမဂ်ဂသံအမတျအဖွဈ တရားဝငျ ဆကျလကျအသိအမှတျပွုထားလို့ မွနျမာ့အရေးဟာ ရှငျသနျနဆေဲ ဖွဈပါတယျ။

မွနျမာ့အရေးမှာ အမရေိကနျ ပါဝငျခဲ့တာ ကွာခဲ့ပါပွီ။ တရုတျပွညျတှငျးစဈမှာ ကှနျမွူနဈအနိုငျရတဲ့အခါ စဈရှုံးတဲ့ ကူမငျတနျတပျရငျးအခြို့ ရှမျးပွညျနယျမှာ ခိုလှုံပွီး တရုတျကှနျမွူနဈကို ပွနျတိုကျဖို့ ကွိုးပမျးပါတယျ။ ကူမငျတနျတရုတျရဲ့ အမိနိုငျငံဟာ ထိုငျဝမျကြှနျးပါ။ ကူမငျတနျကို လကျနကျခဲယမျး ထောကျပံ့ရာမှာ ထိုငျး၊ ကူမငျတနျနဲ့ စီအိုငျအေ ပါဝငျနတောကို လူသိမြားပါတယျ။ ဦးနုအစိုးရက ၁၉၅၃ မှာ ကုလသမဂ်ဂကို တိုငျကွားတဲ့အထိ ကူမငျတနျ ပွူနာ ကွီးထှားလာပါတယျ။ အမရေိကနျကတော့ ဒီပွူနာမှာ သူမပါဘူးလို့ ငွငျးပါတယျ။ နောကျဆုံးမှာ ဝိုငျးဝနျးတိုကျတှနျးကွတဲ့အတှကျ မွနျမာ၊ အမရေိကနျ၊ ထိုငျးနဲ့ ထိုငျဝမျ ကိုယျစားလှယျတှပေါဝငျတဲ့ ကူမငျတနျတပျ ရုတျသိမျးရေးကောျမရှငျ ဖှဲ့ပါတယျ။ ၁၉၅၄ မလေမှာ ကူမငျတနျတပျကို ဖကြျသိမျးကွောငျး ကွညောပမေယ့ျ အငျအား (၆၀၀၀) လောကျ ကနြျပါတယျ။ ၁၉၆၁ ရောကျမှ ကူမငျတနျတပျတှကေို ထိုငျဝမျကို ပွနျခေါျနိုငျပါတယျ။

ကူမငျတနျဂယကျကွောင့ျ အမရေိကနျ စှတျဖကျမှုကို မွနျမာပွညျမှာ လူကွိုကျနညျးသှားခဲ့ပါတယျ။ အမရေိကနျကလညျး ဦးနုအစိုးရရဲ့ ကွားနရေေးလမျးစဉျနဲ့ ဗကပကှနျမွူနဈ ဆန့ျကငြျရေးကွောင့ျ မွနျမာကို မဟာဗြူဟာမှာ ဦးစားမပေးပါဘူး။ ဗိုလျနဝေငျး စဈအာဏာသိမျးပွီး ဆိုရှယျလဈရောဂါထနခြေိနျမှာ အမရေိကနျက ဗိယကျနမျမှာ အကွီးအကယြျ စှကျဖကျပမေယ့ျ ရညျမှနျးသလိုမဖွဈလို့ ထှကျပေးလိုကျရပါတယျ။ ၁၉၈၈ အရေးတောျပုံမှာ မွနျမာ့ဒီမိုကရစေီအရေးကို အမရေိကနျက ထောကျခံပွီး စဈအစိုးရကို ဒဏျခတျအရေးယူပါတယျ။ ၂၀၁၆ အထိ ဖွဈခဲ့တဲ့ အမရေိကနျစှကျဖကျမှု (၁၄၅) ခုကို Rand Corporation က လေ့လာရာမှာ (၆၃) ရာခိုငျနှုနျး အောငျမွငျပွီး လုံးဝဆုံးရှုံးတာ (၈) ရာခိုငျနှုနျးသာ ရှိတယျလို့ ဆိုပါတယျ။

CDM မှာ ပါဝငျလိုကျတဲ့ ကုလသမဂ်ဂသံအမတျ ဦးကြောျမိုးထှနျးကတော့ မွနျမာပွညျမှာ လယောဉျပြံသနျးမှု ပိတျပငျတဲ့ဇုနျသတျမှတျဖို့နဲ့ စဈကောငျစီကို လကျနကျမရောငျးဖို့ လုံခွုံရေးကောငျစီကို တငျပွပါတယျ။ လကျနကျရောငျးဖို့ ပိတျပငျတာကို ကုလသမဂ်ဂမှာ လကျမခံပမေယ့ျ ပြံသနျးမှုပိတျပငျတဲ့ဇုနျ အောငျမွငျဖို့အတှကျ အမရေိကနျတဦးတညျး လုပျနိုငျပါတယျ။ စဈကောငျစီလတေပျအငျအား ကဆြငျးသှားတာဟာ ပွညျသူ့ကာကှယျရေးတပျကို ထောကျခံအားပေးရာ ရောကျပါတယျ။ Libya နဲ့ Syria တို့မှာလညျး လကွေောငျးက တိုကျခိုကျပွီးကူညီတဲ့ အစဉျအလာ ရှိပါတယျ။ လတေပျအငျအားမရှိတဲ့ စဈကောငျစီဟာ တိုငျးရငျးသားတပျနဲ့ ပွညျသူ့ကာကှယျရေးတပျတှေ ဝိုငျးတိုကျတဲ့ဒဏျကို ရရှေညျခံနိုငျမှာ မဟုတျပါဘူး။ ကမျးလှနျပငျလယျကို အခွပွေုတိုကျခိုကျရမှာမို့ ရကွေောငျးကို ပိတျဆို့ရမယ့ျ စဈဆငျရေး ဖွဈပါတယျ။

ပြံသနျမှုပိတျပငျတဲ့ဇုနျ သတျမှတျပွီး လကွေောငျးက တိုကျခိုကျတာဟာ အမရေိကနျအတှကျ စရိတျအနညျးဆုံး ဖွဈလိမ့ျမယျလို့ အမရေိကနျသုတသေီ Michael Martin က သုံးသပျပါတယျ။ အမရေိကနျလတေပျရဲ့ တိုကျခိုကျမှုကို တရုတျလတေပျက တုံ့ပွနျမယ့ျ အလားအလာ မရှိဘူးလို့ ဆိုပါတယျ။ တိုငျးရငျးသားနဲ့ အရပျသားလကျနကျကိုငျကို အမရေိကနျက စဈရေးထောကျပံ့မှု ပေးတာဟာလညျး စဈကောငျစီ ဇာတျသိမျးအောငျ ကူညီတဲ့နညျးလမျး ဖွဈတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တရုတျက ကူညီနတေဲ့ တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျတှလေညျး ရှိနတောမို့ တရုတျနဲ့ အမရေိကနျ မွနျမာမွပေေါျမှာ ပွိုငျဆိုငျလာနိုငျပါတယျ။

Afghanistan နိုငျငံကို Soviet စဈတပျကွီး သိမျးပိုကျထားစဉျ အစောပိုငျးကာလဟာ မြှောျလင့ျခကြျမရှိတဲ့ အခွအေနပေါ။ ဒါပမေဲ့ ပခုံးထမျးပဈနိုငျတဲ့ Stinger ဒုံးကညြျးတှေ အမရေိကနျက ရရှိခဲ့တဲ့အတှကျ Afghan ပွောကျကြားတပျတှဟော ဆိုဗီယကျလယောဉျ သုံးရကြောျကို ပဈခနြိုငျလို့ ဆိုဗီယကျ တပျကွီး အာဖဂနျနိုငျငံကနေ ထှကျခှါသှားရပါတယျ။ နောကျဆုံးပေါျ ပခုံးထမျး Stinger ဒုံးကညြျးတခုဟာ ဒေါျလာလေးသောငျးသာ တနျးဖိုးရှိပွီး ငါးမိုငျအဝေးအထိ ပဈခတျနိုငျပါတယျ။ လကျနကျပစ်စညျးတခုက စဈပှဲအဆုံးအဖွတျပေးလိုကျတဲ့ သာဓကပဲ ဖွဈပါတယျ။