ကိုဗစ် လူနေမှုပုံစံသစ်နဲ့ အွန်လိုင်းပညာရေး

(Zawgyi/Unicode)

ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကူးစက်မှုတွေကြောင့် ကမ္ဘ့ာနေရာအတော်များများမှာ နေ့စဉ် လူတွေရဲ့ သွားလာလှုပ်ရှားမှုတွေ၊ လူနေမှုဘ၀ ပုံစံတွေပြောင်းသွားခဲ့တာမှာ အနာဂတ်မျိုးဆက် ကလေးငယ်တွေရဲ့ ကျောင်းပညာရေး သင်ကြားမှု ပုံစံတွေလည်း သိသိသာသာ ပြောင်းလဲလာခဲ့ပါတယ်။ အခြေအနေသစ်အောက်မှာ ပညာသင်ကြားမှု ပုံစံသစ်နဲ့ ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်ဖို့၊ အဆင်ပြေပြေ ပညာသင်ယူနိုင်ဖို့အတွက် ကျောင်းသားကလေးငယ်တွေရော၊ ကလေးမိဘတွေရော ကြိုးစားကြရပါတယ်။ New Normal လို့ တွင်တွင်ပြောလာနေကြတဲ့၊ ကိုဗစ်ကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ လူနေမှု ပုံစံသစ်နဲ့အတူ အွန်လိုင်း သင်ကြားမှုပုံစံသစ်မှာ သူတို့တွေ အသားကျလာနေကြပါပြီလား။ ဘယ်လို အခက်အခဲတွေ ရှိနေဆဲပါလဲ။ အွန်လိုင်းသင်ကြားမှု ပုံစံသစ်နဲ့ပတ်သက်လို့ ကလေးမိခင်တွေရဲ့ အမြင်သဘောထား ဘာတွေရှိနေသလဲ ဆိုတာတွေကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက မြန်မာမိခင်တချို့ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီး ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက စုစည်းတင်ဆက်ထားပါတယ်။

ကမ္ဘာပေါ်မှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ကူးစက်မှုနဲ့ သေဆုံးမှု အများစုရှိနေတဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ သြဂုတ်လကုန်နဲ့ စက်တင်ဘာလအစပိုင်းဟာ ကျောင်းတွေ ပြန်ဖွင့်တဲ့ရာသီပါ။ ဒီလိုကျောင်းဖွင့်ရာသီမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုတွေကလည်း ကျဆင်းမသွားတာကြောင့် ၂၀၂၀-၂၁ စာသင်နှစ်အစ ပထမ သုံးလပတ်ကို ပြီးခဲ့တဲ့ စာသင်နှစ်ကုန် ပိုင်းတုန်းကလိုပဲ နေအိမ်မှာ အွန်လိုင်းကနေ သင်ကြားဖို့ ပြည်နယ်အတော်များများမှာ ညွှန်ကြားထားပါတယ်။ ဒီအပေါ်မှာ ကလေးမိခင်တချို့ကတော့ စိတ်မသက်သာ ဖြစ်နေကြတာပါ။ ဒီအထဲမှာ သားတစ်ယောက် မိခင်ဖြစ်တဲ့ ကျမတို့ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းက မအေးသန္တာကျော်လည်း ပါ ပါတယ်။

“အခုကျောင်း တက်ရမယ့်ကိစ္စကို တော်တော်လေး စိတ်ပူတယ်။ ပူတယ်ဆိုတာက အိမ်ကနေ မမတို့အလုပ်ကလည်း မနက်မိုးလင်းရင် အသံလွှင့်ဖို့ အသံသွင်းတာတို့၊ အချိန်မီ တီဗွီရှိုးတွေအတွက် ကမန်းကတန်းလုပ်ရတဲ့အချိန်မှာ အိမ်က ကလေးကလည်း မနက် ၈ နာရီခွဲဆိုရင် ကျောင်းတက်ရပြီလေ။ ကျောင်းတက်ရပြီဆိုတော့ မနှစ်ကတုန်းကဖြစ်ခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံကို ပြန်ပြောရမယ်ဆိုရင် ကျောင်းစစဖွင့်ချင်း တော်တော်ကြာကြာပဲ။ တစ်လလောက်ကိုကြာတယ်။ သူတို့နည်းပညာနဲ့ အခက်အခဲတွေ ဖြစ်နေတာ။ ကလေးတွေကလည်း အွန်လိုင်းစာသင်ခန်းထဲကို log in ဝင်လို့မရ။ ဆရာမတွေကလည်း ဟိုဘက်ကနေပြီးတော့ ကလေးတွေကို အွန်လိုင်းစာသင်ခန်းလုပ်တာ အဆင်မပြေ။ အဲ့ဒီလိုမျိုးတွေလည်း ဖြစ်တယ်။ နောက်တစ်ခုက ကလေးတွေက စာသင်ခန်းထဲမှာ မရှိတော့ ဘာကိုစိုးရိမ်လဲဆိုတော့ ကိုယ်က ဘေးနားမှာ ငုတ်တုတ်ထိုင် မစောင့်နေနိုင်ဘူးလေ။ ကိုယ်လည်း ကိုယ့်အလုပ်ခန်းထဲမှာ အလုပ် လုပ်နေတယ်။ သူ့ကိုလည်း ဘေးခန်းထဲမှာတော့ ထားပြီးတော့ နားစွင့်နေတာပဲ။ ဒါပေမဲ့ ဆရာမက အပေါ်ကသင်တယ်။ သူက အောက်ကနေ ခြေထောက်နဲ့ အရုပ်ကိုထိုးနေပါလေရော။ ကလေးက ငယ်လည်း ငယ်သေးတော့။ ငယ်သေးတယ်ဆိုတာက ၉ နှစ် ၁၀ နှစ် ဆိုတဲ့အခါကျတော့ အသက်ကြီးတဲ့ကလေးတွေလို အွန်လိုင်းကနေ အာရုံစူးစိုက်မှုကလည်း အများကြီး မလုပ်နိုင်တဲ့အခါကျတော့ သူတို့က လစ်ရင်လစ်သလို ဆော့နေချင်တာလေ။ ဆရာမကလည်း အဲ့ဒါတွေကို ထိန်းဖို့တော့ လှမ်း လှမ်းပြီးတော့ နာမည်တွေခေါ်ပြီးတော့ အမြဲတမ်းတော့မေးနေတယ်။ ဒါပေမဲ့ အတန်းထဲမှာ စာသင်သလိုမျိုး ရာခိုင်နှုန်းပြည့် အာရုံစူးစိုက်မှု ရနိုင်ပါ့မလား စိုးရိမ်တယ်။ တကယ့်ကျောင်းစာသင်ခန်းထဲမှာ သင်သလို သူ့ခေါင်းထဲကို ရောက်ရဲ့လား။ သူ့ဆီကို တကယ်တမ်း ထိရောက်မှု သက်ရောက်မှု ရှိရဲ့လားဆိုတာကို အရမ်းစိတ်ပူတယ်။"

ကလေးတွေရဲ့ ဘက်စုံဖွံ့ဖြိုးမှုအပိုင်းမှာ ရွယ်တူကျောင်းနေဘက် အပေါင်းအသင်းတွေနဲ့ စုပေါင်း လှုပ်ရှား ကစားတာ၊ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်ရတာ အရေးကြီးသလို အုပ်စုလိုက် လက်တွေ့ လုပ်ဆောင်ရတဲ့ လေ့လာစမ်းသပ်မှုတွေ လုပ်ရတာမျိုးတွေမှာလည်း အွန်လိုင်းကနေ သင်ကြားမှုက အဟန့်အတားတွေ ရှိနေတာပါ။ ဒါကြောင့် မိဘတွေကတော့ အရင်လို အခြေအနေ ပြန်ဖြစ်ဖို့ မေ ျှာ်လင့်နေကြတာပါ။ ဒါပေမဲ့ လတ်တလော ဒီရောဂါ အခြေအနေက ဘယ်လိုဖြစ်လာမလဲဆိုတာ ရေရေရာရာ မသိရတဲ့အခါ စာသင်ကျောင်းတွေလည်း အရင်လို ပုံမှန် ပြန်လည် လည်ပတ်နိုင်ဖို့ကတော့ အချိန်အတိုင်းအတာတခု ကြာနိုင်ပါသေးတယ်။ ဒါကြောင့် ကြုံလာရတဲ့ ပုံစံသစ်မှာပဲ နေသားကျအောင် ကြိုးစားနေရပြီး အခုတောင် အတော်နေသားကျလာပြီလို့ ပြောသူက မေရီလန်းပြည်နယ်က ကလေး ၃ ယောက် မိခင် မဝင်းမေကျော် ပါ။

“ကိုယ်တွေကလည်း မနက်ဆိုရင် အလုပ်က ၉ နာရီကနေ ညနေ ၅ နာရီအထိက Stand by အလုပ်တွေကလုပ်ရတယ်။ အစည်းအဝေးတွေ ခေါ်တယ်။ ရှိတယ်။ တခုတော့ကောင်းတာက အမျိုးသားရော ကျမရောက နှစ်ယောက်စလုံးက အိမ်မှာ အလုပ် လုပ်ရတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ကျမအလုပ်ကလည်း နည်းနည်း flexible ဖြစ်တယ်ပေါ့နော်။ အဲ့ဒီလိုဆိုတော့ တယောက်မအားရင် တယောက် လှည့်လို့ရတာပေါ့။ အဲ့ဒါမျိုးလေးဆိုတော့ တော်သေးတာပေါ့။ အိမ်မှာ လူကြီးတွေတော့ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ လူကြီးတွေကျတော့လည်း ဒီအွန်လိုင်းစာသင်တဲ့ နည်းပညာ Zoom တို့ ဘာတို့ကျတော့ မလုပ်တတ်ဘူးလေ။ ကိုယ်တွေတောင်မှ အစပိုင်းက တော်တော်လေးကို အခက်အခဲရှိတာပေါ့။ အခုနောက်ပိုင်းကတော့ နည်းနည်း ကိုယ်တွေလည်း အကျွမ်းတဝင်ဖြစ်လာတော့ ကလေးတွေလည်း အဲ့ဒီလိုပဲ လွှတ်ထားလို့ရသွားပြီပေါ့ အကြီးမဆိုရင်။ အရင်တုန်းကဆိုရင် သူ့ကိုလည်း ကိုယ်က ဖွင့်တာပိတ်တာ။ အသံ စပီကာ mute တာက unmute တာကအစ လုပ်ပေးရတာပေါ့နော်။ သူ့ကိုလည်း မှားမှာကြောက်တယ်။ ကလေးတွေက ဒီ screen ကြီးနဲ့ စကားပြောရတာ မပြောတတ်ဘူးလေ။ အခုနောက်ပိုင်းတော့ သူတို့လည်း ကလေးတွေလည်း တော်တော် ကျွမ်းကျင်လာပြီ။ ကိုယ်တွေလည်း အဲ့ဒီလိုမျိုးပေါ့ ဒီ Zoom Meeting တွေကို တော်တော် ကျွမ်းကျင်လာပြီပေါ့။ အရင်တုန်းကဆိုရင် ကိုယ်က meeting လုပ်ဖို့ကိုပဲ နောက်ခံ background တွေ ဘာတွေက အရမ်းပွနေတယ်ဆိုရင် ဟာ ဒုက္ခပဲ။ ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲပေါ့နော်။ ကလေးတွေကိုလည်း ဟိုကလေးတယောက်ကို ဟိုဘက်ကိုပို့၊ ဒီကလေးတယောက်ကို လုပ်ပေးနေတုန်း နောက်ကလေး တယောက်က ငိုရင် အသံတွေကဝင်မယ်။ နောက်ကလေးတယောက်က လမ်းဖြတ်လေ ျှာက်သွားတာ ဘာညာဆိုရင် မကောင်းဘူးပေါ့နော်။ တခြားဘက်ကမြင်ရင်။ အခုတော့ ကိုယ်လည်း Zoom က background တွေဘာတွေ လုပ်ပေးတော့ Background အရုပ်ကလေးတွေ ဘာတွေနဲ့ဆိုရင် နောက်ကလူလည်း မမြင်ရတော့ဘူး။ ကိုယ်လည်း သိပ်ပြီးတော့ ပြင်ဆင်ရတဲ့အချိန် သက်သာသွားတာပေါ့။"

လတ်တလော အနေအထားမှာကတော့ ကလေးတွေကို အချိန်ပြည့် ကျောင်းပြန်ပို့ဖို့အတွက် စိတ်ချရတဲ့အနေအထား မဟုတ်သေးတာကြောင့် အွန်လိုင်းကနေ ဆက်ပြီး သင်ကြားလို့ရအောင် စီစဉ်ပေးထားနိုင်တာကိုကပဲ မိဘတွေက ကျေနပ်နေကြရတာပါ။ ကိုဗစ်ကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ လူနေမှုပုံစံသစ်နဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်မယ့် ပညာသင်ကြားမှုတွေကို ဆရာ ဆရာမတွေ၊ ပညာရေး ဝန်ထမ်းတွေကလည်း ပိုပြီး ဖန်တီးလာကြပါတယ်။ အခုဆိုရင် မူကြိုနဲ့ မူလတန်းအရွယ် ကလေးငယ်တွေအတွက် အွန်လိုင်းကနေ စာလည်းသင်၊ အပြင်းလည်းပြေအောင် ထိန်းကျောင်းပေးတဲ့ သင်တန်းတွေလည်း အများအပြား ပေါ်လာပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ အလုပ်ချိန်နဲ့အဆင်ပြေတဲ့ အွန်လိုင်းကလေးထိန်းသင်တန်းကျောင်းကို အလွယ်တကူ ရှာနိုင်ပြီး ဈေးကလည်း သက်သက်သာသာနဲ့ ရနိုင်တာကြောင့် ရင်ခွင်ပိုက်အရွယ် ကလေးငယ် ရှိတဲ့သူတွေ၊ ကလေးတယောက်မက ရှိတဲ့ မိခင်တွေ အတွက်တော့ အများကြီး အဆင်ပြေတယ်လို့ မဝင်းမေကျော်က ပြောပါတယ်။

“အငယ်လေး ဒုတိယတယောက်ကကျတော့ သူက ပုံမှန်ဆိုရင် preschool (မူကြို) ကို full time တက်ရမယ့်အရွယ်ပေါ့။ ဒါပေမဲ့ သူက အခု သူ့ကျောင်းကတော့ ဖွင့်တယ်။ အွန်လိုင်းလည်း လုပ်မယ်။ အွန်ဆိုက် (on-site) လည်း လုပ်မယ်ပေါ့။ အဲ့ဒီ private preschool လေးက။ ဒါပေမဲ့ ကိုယ်တွေက မလွှတ်ရဲဘူး။ မလွှတ်ရဲဘူးဆိုတော့ သွားရလာရ၊ ကြိုရ ပို့ရတာနဲ့ မလွယ်ဘူး။ အချိန်ကလည်း flexible မဖြစ်ဘူးဆိုရင် ကိုယ်က အိမ်မှာ အကြီးမကို အွန်လိုင်းမှာတက်နေတဲ့အချိန်မှာ အငယ်ကို ဘယ်လိုမှ အကြိုအပို့ မလုပ်ပေးနိုင်ဘူးလေ။ အဲ့ဒီအခါကျတော့ အင်တာနက်မှာရှာလို့ရတဲ့ online class လေးတွေကို after hours ပေါ့နော်။ ၆ နာရီနောက်ပိုင်း class တွေရှိတယ်။ weekend class တွေ ရှိတယ်။ အဲ့ဒါမျိုးလေးတွေကို သူ့ကို register လုပ်ထားလိုက်တာပေါ့။ ဥပမာ dance class တို့ music တို့ art တို့ အဲ့ဒါမျိုးတွေဆိုရင် flexible hour ရှိတဲ့ class တွေရှိတယ်။ နောက်တခါ အကြို အပို့ မလုပ်ရဘူးဆိုတော့ online class တွေကို ကိုယ်တောင်မှ ပိုပြီး သဘောကျလာတယ်ပေါ့နော်။ ကိုယ်ကလည်း အိမ်မှာလုပ်ရတော့ ကိုယ်လည်း ကလေးတွေနဲ့ ပိုပြီး ထိတွေ့ပြီးတော့ ပိုပြီး ကြပ်ကြပ်မတ်မတ် လုပ်နိုင်တော့ သဘောတောင် ကျလာတယ်ပေါ့နော်။ အဲ့ဒါတော့ရှိတာပေါ့။”

အိမ်ကနေ အလုပ် လုပ်ဖို့အဆင်ပြေသူတွေ၊ ကိုယ့်အလုပ်ကလည်း မိသားစု လိုအပ်ချက်ပေါ်မူတည်ပြီး အချိန်ပြောင်းလဲ လုပ်လို့ရသူတွေအတွက်ကတော့ ခုလိုအခြေအနေက အဆင်ပြေနိုင်ပေမဲ့၊ ဒါက မိဘတိုင်း အဆင်ပြေနေတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ မအေးသန္တာကျော်ကတော့ လက်ရှိကိုဗစ်ကာလ ပညာသင်ကြားမှု ပုံစံသစ်မှာ သူ့အတွက် အသားကျဖို့တော့ မဖြစ်နိုင်သေးဘူးလို့ ပြောပါတယ်။

“အသားကျတယ်လို့ မ မထင်ဘူး အခုပုံစံသစ်မှာ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ မမတို့က ဆရာမလည်း မဟုတ်ဘူးလေ။ ဆရာမတွေ သင်သလိုမျိုးကို မသင်နိုင်ဘူး။ အတန်းကြီးလာရင် ပိုဆိုးဦးမယ်။ သူ အခု ဒီနှစ် ၄ တန်း။ ၄ တန်းဆိုတော့ သူမေးတဲ့တချို့ဟာတွေကလည်း ကိုယ်က ဒီမှာ ကျောင်းတက်လာတာလည်း မဟုတ်။ အဲ့ဒါတွေကို ဖြေဖို့ကို မမ က မနည်း လိုက်ကြိုးစားနေရတယ် ဆိုတဲ့အခါကျတော့၊ အိမ်မှာကတော့ ကျောင်းမှာလို အသားမကျတာ သေချာတယ်။ ကျောင်းမှာကျတော့ သိပ်ပြီးတော့ စိတ်ပူစရာ မလိုဘူးလေ။ မနက် ၈ နာရီ ကျောင်းကားပေါ် တင်ပေးလိုက်ပြီးတာနဲ့ ကိုယ်လည်း ကိုယ့်အလုပ်ကို ကိုယ်ဖြောင့်ဖြောင့်သွား။ သွားပြီးတော့မှ ညနေ ၃ နာရီမှ သူ့ကိစ္စကို ပြန်ပြီးတော့ ခေါင်းထဲကိုထည့်။ ကျောင်းကိစ္စက ကျောင်းက ဆရာမတွေတာဝန်ယူမယ်ဟဲ့၊ ပညာရေး ဆိုတာမျိုးဖြစ်တော့။ အခုကျတော့ ကိုယ်က ဆရာမတပိုင်း ဖြစ်ပြီးတော့ ကိုယ်ကလည်း ဆရာမဖြစ်ဖို့ ဘယ်လိုမှ အရည်အချင်းကလည်း မပြည့်မီဘူး။ အဲ့ဒီမှာတင် ပြဿနာက တက်တာပဲ။”

မိဘတွေ အနေနဲ့ ကိုယ့်ရဲ့အလုပ်ချိန်၊ ကလေးရဲ့ကျောင်းချိန်၊ အလုပ် သဘောသဘာ၀ အခြေအနေ အမျိုးမျိုးပေါ်မူတည်ပြီး အခက်အခဲတွေကတော့ မတူကြပါဘူး။ ခုလိုအချိန်မှာ မဖြစ်မနေ အိမ်အပြင်ထွက် အလုပ်လုပ်ရတဲ့ မိဘတွေအတွက်ကတော့ သူတို့အတွက်ရော၊ သားသမီးတွေ ပညာရေးအတွက်ပါ အခက်ခဲဆုံးအခြေအနေ ဖြစ်နေတာပါ။

“အဲ့ဒီ new normal မှာ အင်္ဂလိပ်စာတောင် မဖတ်တတ်တဲ့ မိဘတွေရှိမယ်။ ကွန်ပျူတာတောင် မသုံးတတ်တဲ့ မိဘတွေ ရှိမယ်။ အဲ့ဒီလိုမိဘက ကလေးတွေဆိုရင် တော်တော် ဆိုးမယ်ပေါ့နော်။ တော်တော် သနားဖို့ကောင်းမယ်ပေါ့နော်။ လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ကလေးတွေ ကျတော့ ပို ပိုပြီးတော့ တိုးတက်ပြီးတော့ ဂရုပို စိုက်နိုင်တော့ ပိုတိုးတက် သိတယ်မဟုတ်လား။ မလုပ်ပေးနိုင်တဲ့မိဘတို့ ဂရုမစိုက်နိုင်တဲ့ မိဘတို့ဆိုရင် ကလေးတွေက ပိုပိုပြီးတော့ နောက်ကျ ကျန်တာတွေ ဖြစ်ပြီးတော့ အဲ့ဒီမှာ ကွာဟမှုက အရမ်းကြီးသွားမယ်ပေါ့နော်။ အဲ့ဒီလိုမျိုး စိတ်မကောင်းဘူးပေါ့ အဲ့ဒါကိုတော့လေ။ ကိုယ်တွေလည်း အခုဟာက အိမ်က လုပ်လို့ရနေသေးလို့လေ။ ကိုယ်တွေလည်း ကံကောင်းနေသေးလို့ လို့ ပြောရမှာပေါ့နော်။ ကိုယ်လုပ်တဲ့ အလုပ်အကိုင် အမျိုးအစားကလည်း အဲ့ဒီလိုမျိုး လိုင်းဖြစ်သွားလို့လေ။ ဆရာဝန်တွေ ဆိုရင် ဒါ ပညာမတတ်လို့လည်း မဟုတ်ဘူး။ ဆရာဝန်အလုပ်ကိုက on-site သွားလုပ်ရမှာမျိုးလေ။ အဲ့ဒါမျိုးဆိုတော့ သူက ကိုယ့်သားသမီးကို ပစ်ပြီး သူ သွားလုပ်ရမှာလေ။ အဲ့ဒီလိုမျိုးတွေဖြစ်သွားတယ်။ ဒီ new normal အတွက်ကို ကိုယ့်အလုပ်အကိုင်က new normal နဲ့ ကိုက်တဲ့အလုပ်အကိုင်မျိုး ဖြစ်သွားတာပေါ့နော်။ တချို့ ဆိုရင်ကျတော့ new normal က မလွယ်ဘူးပေါ့။ ဆရာဝန်တွေ အလုပ်တို့ စားသောက်ဆိုင် အလုပ်တို့ ဘာတို့ဆိုတာ new normal လုပ်ဖို့ တော်တော်ခက်တယ်။ စိတ်မကောင်းဖို့ကောင်းတာပေါ့ အဲ့ဒီလိုကလေးတွေ အတွက်ဆိုရင်ပေါ့နော်။”

လက်ရှိအခြေအနေမှာကတော့ ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်မှုတွေကလည်း ကျဆင်းမသွားတဲ့အပြင် ဒုတိယအကျော့ ပြန်ဆိုးလာမှာကိုပါ စိုးရိမ်ရတဲ့ အခြေအနေတွေ ဖြစ်နေတာပါ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း ပြီးခဲ့တဲ့ရက်တွေအတွင်း ကူးစက်မှုတွေ တိုးလာတာကြောင့် အခြေခံပညာသင်ကျောင်းတွေကို ယာယီ ပြန်ပိတ်ထားရပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုလို နည်းပညာတိုးတက်တဲ့နိုင်ငံမှာ စာသင်ကျောင်းတွေက ကလေးငယ်တွေအတွက် ကွန်ပျူတာ အပါအဝင် သင်ထောက်ကူပစ္စည်းတွေ ထောက်ပံ့ပေးနိုင်ပေမဲ့၊ မြန်မာအပါအဝင် နွမ်းပါးတဲ့နိုင်ငံတွေမှာတော့ ဒီလို ထိရောက်တဲ့ အွန်လိုင်းပညာရေး ဖြစ်လာဖို့က မလွယ်လှပါဘူး။ နည်းပညာတိုးတက်ပြီး ချမ်းသာကြွယ်ဝတဲ့နိုင်ငံတွေမှာတောင် အခက်အခဲတွေက ရှိနေသေးတာမို့ နွမ်းပါးတဲ့နိုင်ငံတွေက ကလေးငယ်တွေ အတွက်ကတော့ ပညာရေးပိုနောက်ကျဖို့ အခြေအနေဖြစ်လာနေတာပါ။ ဒါကြောင့် ဒီရောဂါကူးစက်မှုတွေကို အမြန်ဆုံးထိန်းချုပ်နိုင်ပါမှ၊ စာသင်ကျောင်းတွေကို ပြန်ဖွင့်ပြီး ကလေးငယ်တွေလည်း စိုးရိမ်မှုကင်းကင်းနဲ့ ပညာသင်ကြားနိုင်မှာဖြစ်တယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်းနဲ့ပဲ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားခွင့်ပြုပါရှင်။ ကျမ ခင်ဖြူထွေးပါ။

ကိုဗစ် လူနေမှုပုံစံသစ်နဲ့ အွန်လိုင်းပညာရေး

=======================================

[Unicode Version]

ကိုဗဈ လူနမှေုပုံစံသဈနဲ့ အှနျလိုငျးပညာရေး (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)

ကိုဗဈ-၁၉ ရောဂါကူးစကျမှုတှကွေောင့ျ ကမ်ဘ့ာနရောအတောျမြားမြားမှာ နေ့စဉျ လူတှရေဲ့ သှားလာလှုပျရှားမှုတှေ၊ လူနမှေုဘ၀ ပုံစံတှပွေောငျးသှားခဲ့တာမှာ အနာဂတျမြိုးဆကျ ကလေးငယျတှရေဲ့ ကြောငျးပညာရေး သငျကွားမှု ပုံစံတှလေညျး သိသိသာသာ ပွောငျးလဲလာခဲ့ပါတယျ။ အခွအေနသေဈအောကျမှာ ပညာသငျကွားမှု ပုံစံသဈနဲ့ ရငျးနှီးကြှမျးဝငျဖို့၊ အဆငျပွပွေေ ပညာသငျယူနိုငျဖို့အတှကျ ကြောငျးသားကလေးငယျတှရေော၊ ကလေးမိဘတှရေော ကွိုးစားကွရပါတယျ။ New Normal လို့ တှငျတှငျပွောလာနကွေတဲ့၊ ကိုဗဈကွောင့ျဖွဈလာတဲ့ လူနမှေု ပုံစံသဈနဲ့အတူ အှနျလိုငျး သငျကွားမှုပုံစံသဈမှာ သူတို့တှေ အသားကလြာနကွေပါပွီလား။ ဘယျလို အခကျအခဲတှေ ရှိနဆေဲပါလဲ။ အှနျလိုငျးသငျကွားမှု ပုံစံသဈနဲ့ပတျသကျလို့ ကလေးမိခငျတှရေဲ့ အမွငျသဘောထား ဘာတှရှေိနသေလဲ ဆိုတာတှကေို အမရေိကနျပွညျထောငျစုက မွနျမာမိခငျတခြို့ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးပွီး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက စုစညျးတငျဆကျထားပါတယျ။

ကမ်ဘာပေါျမှာ ကိုဗဈ-၁၉ ရောဂါ ကူးစကျမှုနဲ့ သဆေုံးမှု အမြားစုရှိနတေဲ့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ သွဂုတျလကုနျနဲ့ စကျတငျဘာလအစပိုငျးဟာ ကြောငျးတှေ ပွနျဖှင့ျတဲ့ရာသီပါ။ ဒီလိုကြောငျးဖှင့ျရာသီမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုတှကေလညျး ကဆြငျးမသှားတာကွောင့ျ ၂၀၂၀-၂၁ စာသငျနှဈအစ ပထမ သုံးလပတျကို ပွီးခဲ့တဲ့ စာသငျနှဈကုနျ ပိုငျးတုနျးကလိုပဲ နအေိမျမှာ အှနျလိုငျးကနေ သငျကွားဖို့ ပွညျနယျအတောျမြားမြားမှာ ညှှနျကွားထားပါတယျ။ ဒီအပေါျမှာ ကလေးမိခငျတခြို့ကတော့ စိတျမသကျသာ ဖွဈနကွေတာပါ။ ဒီအထဲမှာ သားတဈယောကျ မိခငျဖွဈတဲ့ ကမြတို့ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးက မအေးသန်တာကြောျလညျး ပါ ပါတယျ။

“အခုကြောငျး တကျရမယ့ျကိစ်စကို တောျတောျလေး စိတျပူတယျ။ ပူတယျဆိုတာက အိမျကနေ မမတို့အလုပျကလညျး မနကျမိုးလငျးရငျ အသံလှှင့ျဖို့ အသံသှငျးတာတို့၊ အခြိနျမီ တီဗှီရှိုးတှအေတှကျ ကမနျးကတနျးလုပျရတဲ့အခြိနျမှာ အိမျက ကလေးကလညျး မနကျ ၈ နာရီခှဲဆိုရငျ ကြောငျးတကျရပွီလေ။ ကြောငျးတကျရပွီဆိုတော့ မနှဈကတုနျးကဖွဈခဲ့တဲ့ အတှေ့အကွုံကို ပွနျပွောရမယျဆိုရငျ ကြောငျးစစဖှင့ျခငြျး တောျတောျကွာကွာပဲ။ တဈလလောကျကိုကွာတယျ။ သူတို့နညျးပညာနဲ့ အခကျအခဲတှေ ဖွဈနတော။ ကလေးတှကေလညျး အှနျလိုငျးစာသငျခနျးထဲကို log in ဝငျလို့မရ။ ဆရာမတှကေလညျး ဟိုဘကျကနပွေီးတော့ ကလေးတှကေို အှနျလိုငျးစာသငျခနျးလုပျတာ အဆငျမပွေ။ အဲ့ဒီလိုမြိုးတှလေညျး ဖွဈတယျ။ နောကျတဈခုက ကလေးတှကေ စာသငျခနျးထဲမှာ မရှိတော့ ဘာကိုစိုးရိမျလဲဆိုတော့ ကိုယျက ဘေးနားမှာ ငုတျတုတျထိုငျ မစောင့ျနနေိုငျဘူးလေ။ ကိုယျလညျး ကိုယ့ျအလုပျခနျးထဲမှာ အလုပျ လုပျနတေယျ။ သူ့ကိုလညျး ဘေးခနျးထဲမှာတော့ ထားပွီးတော့ နားစှင့ျနတောပဲ။ ဒါပမေဲ့ ဆရာမက အပေါျကသငျတယျ။ သူက အောကျကနေ ခွထေောကျနဲ့ အရုပျကိုထိုးနပေါလရေော။ ကလေးက ငယျလညျး ငယျသေးတော့။ ငယျသေးတယျဆိုတာက ၉ နှဈ ၁၀ နှဈ ဆိုတဲ့အခါကတြော့ အသကျကွီးတဲ့ကလေးတှလေို အှနျလိုငျးကနေ အာရုံစူးစိုကျမှုကလညျး အမြားကွီး မလုပျနိုငျတဲ့အခါကတြော့ သူတို့က လဈရငျလဈသလို ဆော့နခေငြျတာလေ။ ဆရာမကလညျး အဲ့ဒါတှကေို ထိနျးဖို့တော့ လှမျး လှမျးပွီးတော့ နာမညျတှခေေါျပွီးတော့ အမွဲတမျးတော့မေးနတေယျ။ ဒါပမေဲ့ အတနျးထဲမှာ စာသငျသလိုမြိုး ရာခိုငျနှုနျးပွည့ျ အာရုံစူးစိုကျမှု ရနိုငျပါ့မလား စိုးရိမျတယျ။ တကယ့ျကြောငျးစာသငျခနျးထဲမှာ သငျသလို သူ့ခေါငျးထဲကို ရောကျရဲ့လား။ သူ့ဆီကို တကယျတမျး ထိရောကျမှု သကျရောကျမှု ရှိရဲ့လားဆိုတာကို အရမျးစိတျပူတယျ။"

ကလေးတှရေဲ့ ဘကျစုံဖှံ့ဖွိုးမှုအပိုငျးမှာ ရှယျတူကြောငျးနဘေကျ အပေါငျးအသငျးတှနေဲ့ စုပေါငျး လှုပျရှား ကစားတာ၊ ပေါငျးသငျးဆကျဆံရေး တညျဆောကျရတာ အရေးကွီးသလို အုပျစုလိုကျ လကျတှေ့ လုပျဆောငျရတဲ့ လေ့လာစမျးသပျမှုတှေ လုပျရတာမြိုးတှမှောလညျး အှနျလိုငျးကနေ သငျကွားမှုက အဟန့ျအတားတှေ ရှိနတောပါ။ ဒါကွောင့ျ မိဘတှကေတော့ အရငျလို အခွအေနေ ပွနျဖွဈဖို့ မေ ြှာျလင့ျနကွေတာပါ။ ဒါပမေဲ့ လတျတလော ဒီရောဂါ အခွအေနကေ ဘယျလိုဖွဈလာမလဲဆိုတာ ရရေရောရာ မသိရတဲ့အခါ စာသငျကြောငျးတှလေညျး အရငျလို ပုံမှနျ ပွနျလညျ လညျပတျနိုငျဖို့ကတော့ အခြိနျအတိုငျးအတာတခု ကွာနိုငျပါသေးတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကွုံလာရတဲ့ ပုံစံသဈမှာပဲ နသေားကအြောငျ ကွိုးစားနရေပွီး အခုတောငျ အတောျနသေားကလြာပွီလို့ ပွောသူက မရေီလနျးပွညျနယျက ကလေး ၃ ယောကျ မိခငျ မဝငျးမကြေောျ ပါ။

“ကိုယျတှကေလညျး မနကျဆိုရငျ အလုပျက ၉ နာရီကနေ ညနေ ၅ နာရီအထိက Stand by အလုပျတှကေလုပျရတယျ။ အစညျးအဝေးတှေ ခေါျတယျ။ ရှိတယျ။ တခုတော့ကောငျးတာက အမြိုးသားရော ကမြရောက နှဈယောကျစလုံးက အိမျမှာ အလုပျ လုပျရတယျ။ နောကျပွီးတော့ ကမြအလုပျကလညျး နညျးနညျး flexible ဖွဈတယျပေါ့နောျ။ အဲ့ဒီလိုဆိုတော့ တယောကျမအားရငျ တယောကျ လှည့ျလို့ရတာပေါ့။ အဲ့ဒါမြိုးလေးဆိုတော့ တောျသေးတာပေါ့။ အိမျမှာ လူကွီးတှတေော့ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ လူကွီးတှကေတြော့လညျး ဒီအှနျလိုငျးစာသငျတဲ့ နညျးပညာ Zoom တို့ ဘာတို့ကတြော့ မလုပျတတျဘူးလေ။ ကိုယျတှတေောငျမှ အစပိုငျးက တောျတောျလေးကို အခကျအခဲရှိတာပေါ့။ အခုနောကျပိုငျးကတော့ နညျးနညျး ကိုယျတှလေညျး အကြှမျးတဝငျဖွဈလာတော့ ကလေးတှလေညျး အဲ့ဒီလိုပဲ လှှတျထားလို့ရသှားပွီပေါ့ အကွီးမဆိုရငျ။ အရငျတုနျးကဆိုရငျ သူ့ကိုလညျး ကိုယျက ဖှင့ျတာပိတျတာ။ အသံ စပီကာ mute တာက unmute တာကအစ လုပျပေးရတာပေါ့နောျ။ သူ့ကိုလညျး မှားမှာကွောကျတယျ။ ကလေးတှကေ ဒီ screen ကွီးနဲ့ စကားပွောရတာ မပွောတတျဘူးလေ။ အခုနောကျပိုငျးတော့ သူတို့လညျး ကလေးတှလေညျး တောျတောျ ကြှမျးကငြျလာပွီ။ ကိုယျတှလေညျး အဲ့ဒီလိုမြိုးပေါ့ ဒီ Zoom Meeting တှကေို တောျတောျ ကြှမျးကငြျလာပွီပေါ့။ အရငျတုနျးကဆိုရငျ ကိုယျက meeting လုပျဖို့ကိုပဲ နောကျခံ background တှေ ဘာတှကေ အရမျးပှနတေယျဆိုရငျ ဟာ ဒုက်ခပဲ။ ဘယျလိုလုပျရမလဲပေါ့နောျ။ ကလေးတှကေိုလညျး ဟိုကလေးတယောကျကို ဟိုဘကျကိုပို့၊ ဒီကလေးတယောကျကို လုပျပေးနတေုနျး နောကျကလေး တယောကျက ငိုရငျ အသံတှကေဝငျမယျ။ နောကျကလေးတယောကျက လမျးဖွတျလေ ြှာကျသှားတာ ဘာညာဆိုရငျ မကောငျးဘူးပေါ့နောျ။ တခွားဘကျကမွငျရငျ။ အခုတော့ ကိုယျလညျး Zoom က background တှဘောတှေ လုပျပေးတော့ Background အရုပျကလေးတှေ ဘာတှနေဲ့ဆိုရငျ နောကျကလူလညျး မမွငျရတော့ဘူး။ ကိုယျလညျး သိပျပွီးတော့ ပွငျဆငျရတဲ့အခြိနျ သကျသာသှားတာပေါ့။"

လတျတလော အနအေထားမှာကတော့ ကလေးတှကေို အခြိနျပွည့ျ ကြောငျးပွနျပို့ဖို့အတှကျ စိတျခရြတဲ့အနအေထား မဟုတျသေးတာကွောင့ျ အှနျလိုငျးကနေ ဆကျပွီး သငျကွားလို့ရအောငျ စီစဉျပေးထားနိုငျတာကိုကပဲ မိဘတှကေ ကြနေပျနကွေရတာပါ။ ကိုဗဈကွောင့ျဖွဈလာတဲ့ လူနမှေုပုံစံသဈနဲ့ လိုကျလြောညီထှဖွေဈမယ့ျ ပညာသငျကွားမှုတှကေို ဆရာ ဆရာမတှေ၊ ပညာရေး ဝနျထမျးတှကေလညျး ပိုပွီး ဖနျတီးလာကွပါတယျ။ အခုဆိုရငျ မူကွိုနဲ့ မူလတနျးအရှယျ ကလေးငယျတှအေတှကျ အှနျလိုငျးကနေ စာလညျးသငျ၊ အပွငျးလညျးပွအေောငျ ထိနျးကြောငျးပေးတဲ့ သငျတနျးတှလေညျး အမြားအပွား ပေါျလာပါတယျ။ ကိုယ့ျရဲ့ အလုပျခြိနျနဲ့အဆငျပွတေဲ့ အှနျလိုငျးကလေးထိနျးသငျတနျးကြောငျးကို အလှယျတကူ ရှာနိုငျပွီး ဈေးကလညျး သကျသကျသာသာနဲ့ ရနိုငျတာကွောင့ျ ရငျခှငျပိုကျအရှယျ ကလေးငယျ ရှိတဲ့သူတှေ၊ ကလေးတယောကျမက ရှိတဲ့ မိခငျတှေ အတှကျတော့ အမြားကွီး အဆငျပွတေယျလို့ မဝငျးမကြေောျက ပွောပါတယျ။

“အငယျလေး ဒုတိယတယောကျကကတြော့ သူက ပုံမှနျဆိုရငျ preschool (မူကွို) ကို full time တကျရမယ့ျအရှယျပေါ့။ ဒါပမေဲ့ သူက အခု သူ့ကြောငျးကတော့ ဖှင့ျတယျ။ အှနျလိုငျးလညျး လုပျမယျ။ အှနျဆိုကျ (on-site) လညျး လုပျမယျပေါ့။ အဲ့ဒီ private preschool လေးက။ ဒါပမေဲ့ ကိုယျတှကေ မလှှတျရဲဘူး။ မလှှတျရဲဘူးဆိုတော့ သှားရလာရ၊ ကွိုရ ပို့ရတာနဲ့ မလှယျဘူး။ အခြိနျကလညျး flexible မဖွဈဘူးဆိုရငျ ကိုယျက အိမျမှာ အကွီးမကို အှနျလိုငျးမှာတကျနတေဲ့အခြိနျမှာ အငယျကို ဘယျလိုမှ အကွိုအပို့ မလုပျပေးနိုငျဘူးလေ။ အဲ့ဒီအခါကတြော့ အငျတာနကျမှာရှာလို့ရတဲ့ online class လေးတှကေို after hours ပေါ့နောျ။ ၆ နာရီနောကျပိုငျး class တှရှေိတယျ။ weekend class တှေ ရှိတယျ။ အဲ့ဒါမြိုးလေးတှကေို သူ့ကို register လုပျထားလိုကျတာပေါ့။ ဥပမာ dance class တို့ music တို့ art တို့ အဲ့ဒါမြိုးတှဆေိုရငျ flexible hour ရှိတဲ့ class တှရှေိတယျ။ နောကျတခါ အကွို အပို့ မလုပျရဘူးဆိုတော့ online class တှကေို ကိုယျတောငျမှ ပိုပွီး သဘောကလြာတယျပေါ့နောျ။ ကိုယျကလညျး အိမျမှာလုပျရတော့ ကိုယျလညျး ကလေးတှနေဲ့ ပိုပွီး ထိတှေ့ပွီးတော့ ပိုပွီး ကွပျကွပျမတျမတျ လုပျနိုငျတော့ သဘောတောငျ ကလြာတယျပေါ့နောျ။ အဲ့ဒါတော့ရှိတာပေါ့။”

အိမျကနေ အလုပျ လုပျဖို့အဆငျပွသေူတှေ၊ ကိုယ့ျအလုပျကလညျး မိသားစု လိုအပျခကြျပေါျမူတညျပွီး အခြိနျပွောငျးလဲ လုပျလို့ရသူတှအေတှကျကတော့ ခုလိုအခွအေနကေ အဆငျပွနေိုငျပမေဲ့၊ ဒါက မိဘတိုငျး အဆငျပွနေတောတော့ မဟုတျပါဘူး။ မအေးသန်တာကြောျကတော့ လကျရှိကိုဗဈကာလ ပညာသငျကွားမှု ပုံစံသဈမှာ သူ့အတှကျ အသားကဖြို့တော့ မဖွဈနိုငျသေးဘူးလို့ ပွောပါတယျ။

“အသားကတြယျလို့ မ မထငျဘူး အခုပုံစံသဈမှာ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ မမတို့က ဆရာမလညျး မဟုတျဘူးလေ။ ဆရာမတှေ သငျသလိုမြိုးကို မသငျနိုငျဘူး။ အတနျးကွီးလာရငျ ပိုဆိုးဦးမယျ။ သူ အခု ဒီနှဈ ၄ တနျး။ ၄ တနျးဆိုတော့ သူမေးတဲ့တခြို့ဟာတှကေလညျး ကိုယျက ဒီမှာ ကြောငျးတကျလာတာလညျး မဟုတျ။ အဲ့ဒါတှကေို ဖွဖေို့ကို မမ က မနညျး လိုကျကွိုးစားနရေတယျ ဆိုတဲ့အခါကတြော့၊ အိမျမှာကတော့ ကြောငျးမှာလို အသားမကတြာ သခြောတယျ။ ကြောငျးမှာကတြော့ သိပျပွီးတော့ စိတျပူစရာ မလိုဘူးလေ။ မနကျ ၈ နာရီ ကြောငျးကားပေါျ တငျပေးလိုကျပွီးတာနဲ့ ကိုယျလညျး ကိုယ့ျအလုပျကို ကိုယျဖွောင့ျဖွောင့ျသှား။ သှားပွီးတော့မှ ညနေ ၃ နာရီမှ သူ့ကိစ်စကို ပွနျပွီးတော့ ခေါငျးထဲကိုထည့ျ။ ကြောငျးကိစ်စက ကြောငျးက ဆရာမတှတောဝနျယူမယျဟဲ့၊ ပညာရေး ဆိုတာမြိုးဖွဈတော့။ အခုကတြော့ ကိုယျက ဆရာမတပိုငျး ဖွဈပွီးတော့ ကိုယျကလညျး ဆရာမဖွဈဖို့ ဘယျလိုမှ အရညျအခငြျးကလညျး မပွည့ျမီဘူး။ အဲ့ဒီမှာတငျ ပွူနာက တကျတာပဲ။”

မိဘတှေ အနနေဲ့ ကိုယ့ျရဲ့အလုပျခြိနျ၊ ကလေးရဲ့ကြောငျးခြိနျ၊ အလုပျ သဘောသဘာ၀ အခွအေနေ အမြိုးမြိုးပေါျမူတညျပွီး အခကျအခဲတှကေတော့ မတူကွပါဘူး။ ခုလိုအခြိနျမှာ မဖွဈမနေ အိမျအပွငျထှကျ အလုပျလုပျရတဲ့ မိဘတှအေတှကျကတော့ သူတို့အတှကျရော၊ သားသမီးတှေ ပညာရေးအတှကျပါ အခကျခဲဆုံးအခွအေနေ ဖွဈနတောပါ။

“အဲ့ဒီ new normal မှာ အငျ်ဂလိပျစာတောငျ မဖတျတတျတဲ့ မိဘတှရှေိမယျ။ ကှနျပြူတာတောငျ မသုံးတတျတဲ့ မိဘတှေ ရှိမယျ။ အဲ့ဒီလိုမိဘက ကလေးတှဆေိုရငျ တောျတောျ ဆိုးမယျပေါ့နောျ။ တောျတောျ သနားဖို့ကောငျးမယျပေါ့နောျ။ လုပျပေးနိုငျတဲ့ကလေးတှေ ကတြော့ ပို ပိုပွီးတော့ တိုးတကျပွီးတော့ ဂရုပို စိုကျနိုငျတော့ ပိုတိုးတကျ သိတယျမဟုတျလား။ မလုပျပေးနိုငျတဲ့မိဘတို့ ဂရုမစိုကျနိုငျတဲ့ မိဘတို့ဆိုရငျ ကလေးတှကေ ပိုပိုပွီးတော့ နောကျကြ ကနြျတာတှေ ဖွဈပွီးတော့ အဲ့ဒီမှာ ကှာဟမှုက အရမျးကွီးသှားမယျပေါ့နောျ။ အဲ့ဒီလိုမြိုး စိတျမကောငျးဘူးပေါ့ အဲ့ဒါကိုတော့လေ။ ကိုယျတှလေညျး အခုဟာက အိမျက လုပျလို့ရနသေေးလို့လေ။ ကိုယျတှလေညျး ကံကောငျးနသေေးလို့ လို့ ပွောရမှာပေါ့နောျ။ ကိုယျလုပျတဲ့ အလုပျအကိုငျ အမြိုးအစားကလညျး အဲ့ဒီလိုမြိုး လိုငျးဖွဈသှားလို့လေ။ ဆရာဝနျတှေ ဆိုရငျ ဒါ ပညာမတတျလို့လညျး မဟုတျဘူး။ ဆရာဝနျအလုပျကိုက on-site သှားလုပျရမှာမြိုးလေ။ အဲ့ဒါမြိုးဆိုတော့ သူက ကိုယ့ျသားသမီးကို ပဈပွီး သူ သှားလုပျရမှာလေ။ အဲ့ဒီလိုမြိုးတှဖွေဈသှားတယျ။ ဒီ new normal အတှကျကို ကိုယ့ျအလုပျအကိုငျက new normal နဲ့ ကိုကျတဲ့အလုပျအကိုငျမြိုး ဖွဈသှားတာပေါ့နောျ။ တခြို့ ဆိုရငျကတြော့ new normal က မလှယျဘူးပေါ့။ ဆရာဝနျတှေ အလုပျတို့ စားသောကျဆိုငျ အလုပျတို့ ဘာတို့ဆိုတာ new normal လုပျဖို့ တောျတောျခကျတယျ။ စိတျမကောငျးဖို့ကောငျးတာပေါ့ အဲ့ဒီလိုကလေးတှေ အတှကျဆိုရငျပေါ့နောျ။”

လကျရှိအခွအေနမှောကတော့ ကိုဗဈ-၁၉ ကူးစကျမှုတှကေလညျး ကဆြငျးမသှားတဲ့အပွငျ ဒုတိယအကြော့ ပွနျဆိုးလာမှာကိုပါ စိုးရိမျရတဲ့ အခွအေနတှေေ ဖွဈနတောပါ။ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး ပွီးခဲ့တဲ့ရကျတှအေတှငျး ကူးစကျမှုတှေ တိုးလာတာကွောင့ျ အခွခေံပညာသငျကြောငျးတှကေို ယာယီ ပွနျပိတျထားရပါတယျ။ အမရေိကနျပွညျထောငျစုလို နညျးပညာတိုးတကျတဲ့နိုငျငံမှာ စာသငျကြောငျးတှကေ ကလေးငယျတှအေတှကျ ကှနျပြူတာ အပါအဝငျ သငျထောကျကူပစ်စညျးတှေ ထောကျပံ့ပေးနိုငျပမေဲ့၊ မွနျမာအပါအဝငျ နှမျးပါးတဲ့နိုငျငံတှမှောတော့ ဒီလို ထိရောကျတဲ့ အှနျလိုငျးပညာရေး ဖွဈလာဖို့က မလှယျလှပါဘူး။ နညျးပညာတိုးတကျပွီး ခမြျးသာကွှယျဝတဲ့နိုငျငံတှမှောတောငျ အခကျအခဲတှကေ ရှိနသေေးတာမို့ နှမျးပါးတဲ့နိုငျငံတှကေ ကလေးငယျတှေ အတှကျကတော့ ပညာရေးပိုနောကျကဖြို့ အခွအေနဖွေဈလာနတောပါ။ ဒါကွောင့ျ ဒီရောဂါကူးစကျမှုတှကေို အမွနျဆုံးထိနျးခြုပျနိုငျပါမှ၊ စာသငျကြောငျးတှကေို ပွနျဖှင့ျပွီး ကလေးငယျတှလေညျး စိုးရိမျမှုကငျးကငျးနဲ့ ပညာသငျကွားနိုငျမှာဖွဈတယျဆိုတာ တငျပွရငျးနဲ့ပဲ ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားခှင့ျပွုပါရှငျ။ ကမြ ခငျဖွူထှေးပါ။