[[Zawgyi/Unicode]]
မြန်မာ့ပဋိပက္ခဟာ အာဆီယံနဲ့ မဟာဗျူဟာမြောက်မိတ်ဖက်တွေကြား ဆက်ဆံရေးမှာ ခလုတ်ကန်သင်းတခု ဖြစ်လာနေသလို အာဆီယံရဲ့ တရားဝင်မှုအတွက်လည်း စိန်ခေါ်ချက်တခုဖြစ်လာကြောင်း သုံးသပ်သူတွေက ထောက်ပြကြပါတယ်။ ဗွီအိုအေ အင်ဒိုနီးရှားဌာနရဲ့ သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂီထိုက်က တင်ပြပေးထားပါတယ်။
အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း အာဆီယံနဲ့ သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်တို့နဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ ကုန်သွယ်ရေးသဘောတူညီချက်ကို ဒီနှစ်မှာ သက်တမ်းတိုးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် သြဂုတ်လထဲမှာ ဒီသဘောတူညီချက်သစ်ရရှိရေး ရည်မှန်းထားကြောင်း အာဆီယံကုန်သွယ်ရေးညှိနှိုင်းရေးဆိုင်ရာ ညွှန်ကြားရေးမှူး Dina Kurniasari က ပြောပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေလို ကိစ္စတွေကလည်း အခက်အခဲ အဟန့်အတားအဖြစ် ရှိတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။ အကြောင်းကတော့ မြန်မာဘက်က အဲဒီ စာချုပ်မှာ သဘောတူ လက်မှတ်ရေးထိုးမယ်ဆိုရင် သြစတြေးလျနဲ့ နယူးဇီလန်တို့က လိုလားမှာမဟုတ်ဘူးလို့လည်း ထောက်ပြပါတယ်။ မြန်မာပြဿနာဟာဆိုရင် အာဆီယံရဲ့ တရားဝင်မှုအရေးကိစ္စ အခက်အခဲတခုလည်း ဖြစ်တယ်လို့ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံ Gdjah Mada တက္ကသိုလ်က နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးပညာရှင် Randy W Nandyatma က ပြောပါတယ်။
“ လက်ရှိမှာတာ့ မြန်မာဘက်က အာဆီယံရဲ့စည်းမျဉ်းတွေကို လိုက်နာဖို့ ဒါမှမဟုတ်လည်း လိုက်လျောလာဖို့ ASEAN အနေနဲ့ အောင်မြင်အောင် မဆောင်ရွက်နိုင်ပါဘူး။”
မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ပြဿနာတွေကြောင့် တခြားနိုင်ငံ အများအပြားဘက်ကလည်း ဆက်ဆံမှု အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ ဒီရဲ့ ရိုက်ခတ်သက်ရောက်မှုကို အာဆီယံဟာလည်း အဖွဲ့အနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတာပါ။ အာဆီယံအနေနဲ့ သူ့ရဲ့ မဟာဗျူဟာမြောက် မိတ်ဖက်တွေနဲ့ ဆက်ဆံရေးမှာ မြန်မာဟာ အဟန့်အတားတခု ဖြစ်လာနေတယ်လို့ စင်္ကာပူဆိုင်ရာ အင်ဒိုနီးရှား သံအမတ်ကြီး Suryoprtomo ကပြောပါတယ်။
“ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းရာမှာ ကျယ်ကျယ်လောင်လောင်မူဝါဒနဲ့ ဆောင်ရွက်လို့ ရနိုင်မှာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ သက်ဆိုင်ရာဘက်အသီးသီးကို ချဉ်းကပ်နိုင်ရေး ကြိုးပမ်းပြီး တတ်နိုင်သလောက် တိုးတိုးတိတ်တိတ်သာ ဆောင်ရွက်နိုင်မှာပါ။ ဒါဆိုရင်တော့ ပြဿနာတွေချည်း ဖြစ်လာမှာမဟုတ်သလို မြန်မာအတွက်လည်း အခက်တွေ့စေမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ”
ဘယ်ဘက်ကိုမှ မျက်နှာမပျက်စေဘဲ ပြဿနာတွေအားလုံးကို ကောင်းကောင်း ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်ကြောင်းလည်း သံအမတ်ကြီးက ထပ်လောင်းပြောပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားလွှတ်တာ်အမတ် Muhaammad Farhan ကတော့ မြန်မာဘက်က အခိုင်အမာ ပိုင်းဖြတ်လာစေရေး အာဆီယံဘက်က လိုအပ်နေတာဖြစ်တယ်လို့ ထောက်ပြပါတယ်။
“ အလုံးစုံပါဝင်မှုရဲ့ဆိုလိုရင်းကတော့ မြန်မာဘက်က တခြားသူတွေနဲ့အတူ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ပါဝင်ရမှာပါ။ ဒီအတွက် အခိုင်အမာပိုင်းဖြတ်ချက်က အရေးကြီးပါတယ်။ သူတို့ဘက်က ကတိပြုလာရေးနားချဖို့က ကိစ္စတခုဖြစ်ပါတယ်။ သိကြတဲ့အတိုင်းပဲ၊ အာဆီယံဟာဆိုရင် ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှု ချမှတ်လုပ်ဆောင်နိုင်တဲ့ အဖွဲ့ကြီးလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ”
အာဆီယံရဲ့ အလှည့်ကျ ဥက္ကဌ ဖြစ်တဲ့ အင်ဒိုနီးရှား အနေနဲ့ မြန်မာ့ ပြဿနာ ဖြေရှင်းရေးမှာ စိန်ခေါ် အကဲစမ်းမှု အကြီးအကျယ် ကြုံရမယ်လို့လည်း မဟာဗျူဟာနဲ့ နိုင်ငံတကာ လေ့လာရေးဌာနရဲ့ အမှုဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူး Yose Rizal Damuri က ပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက အခြေအနေတွေရဲ့ ရှုပ်ထွေးမှုကိုလည်း အခုလို ပြောပါတယ်။
“ အပြင်က အမြင်မှာတော့ အရပ်သားတွေနဲ့ စစ်အစိုးရတိုက်ခိုက်မှုအဖြစ် ရှုမြင်ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အမှန်တကယ်က မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့တွေကြားမှာလည်း ပြဿနာတွေ ရှိနေပါတယ်။ ပြဿနာတွေက လက်တွေ့မှာ ပိုပြီးကျယ်ပြန့်ပါတယ်။ ”
ကမ္ဘောဒီးယားပြဿနာကို ကူညီဖြေရှင်းခဲ့တဲ့ အင်ဒိုနီးရှားရဲ့အတွေ့အကြုံက မြန်မာ့ ပြဿနာဖြေရှင်းရေးမှာ အထောက်အကူဖြစ်နိုင်တယ်လို့ အင်ဒိုနီးရှားဘက်က ယူဆချက်ကိုလည်း ပြန်လည် သုံးသပ်သင့်တယ်လို့လည်း CSIS ရဲ့ အမှုဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူးက ပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကပြဿနာဟာ ကမ္ဘောဒီးယားပြဿနာထက် ပိုပြီး ရှုပ်ထွေးတယ်လို့လည်း ထောက်ပြပါတယ်။
=================
[[Unicode]]
အာဆီယံအတှကျ စိနျခေါျမှုဖွဈလာနတေဲ့ မွနျမာ့ပွူနာ
မွနျမာ့ပဋိပက်ခဟာ အာဆီယံနဲ့ မဟာဗြူဟာမွောကျမိတျဖကျတှကွေား ဆကျဆံရေးမှာ ခလုတျကနျသငျးတခု ဖွဈလာနသေလို အာဆီယံရဲ့ တရားဝငျမှုအတှကျလညျး စိနျခေါျခကြျတခုဖွဈလာကွောငျး သုံးသပျသူတှကေ ထောကျပွကွပါတယျ။ ဗှီအိုအေ အငျဒိုနီးရှားဌာနရဲ့ သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂီထိုကျက တငျပွပေးထားပါတယျ။
အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျး အာဆီယံနဲ့ သွစတွေးလြ၊ နယူးဇီလနျတို့နဲ့ လှတျလပျတဲ့ ကုနျသှယျရေးသဘောတူညီခကြျကို ဒီနှဈမှာ သကျတမျးတိုးရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ၂၀၂၃ ခုနှဈ သွဂုတျလထဲမှာ ဒီသဘောတူညီခကြျသဈရရှိရေး ရညျမှနျးထားကွောငျး အာဆီယံကုနျသှယျရေးညှိနှိုငျးရေးဆိုငျရာ ညှှနျကွားရေးမှူး Dina Kurniasari က ပွောပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး မွနျမာနိုငျငံတှငျးက လူသားခငြျးစာနာမှုဆိုငျရာ ပွူနာတှလေို ကိစ်စတှကေလညျး အခကျအခဲ အဟန့ျအတားအဖွဈ ရှိတယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။ အကွောငျးကတော့ မွနျမာဘကျက အဲဒီ စာခြုပျမှာ သဘောတူ လကျမှတျရေးထိုးမယျဆိုရငျ သွစတွေးလနြဲ့ နယူးဇီလနျတို့က လိုလားမှာမဟုတျဘူးလို့လညျး ထောကျပွပါတယျ။ မွနျမာပွူနာဟာဆိုရငျ အာဆီယံရဲ့ တရားဝငျမှုအရေးကိစ်စ အခကျအခဲတခုလညျး ဖွဈတယျလို့ အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံ Gdjah Mada တက်ကသိုလျက နိုငျငံတကာ ဆကျဆံရေးပညာရှငျ Randy W Nandyatma က ပွောပါတယျ။
“ လကျရှိမှာတာ့ မွနျမာဘကျက အာဆီယံရဲ့စညျးမဉြျးတှကေို လိုကျနာဖို့ ဒါမှမဟုတျလညျး လိုကျလြောလာဖို့ ASEAN အနနေဲ့ အောငျမွငျအောငျ မဆောငျရှကျနိုငျပါဘူး။”
မွနျမာနိုငျငံတှငျး ပွူနာတှကွေောင့ျ တခွားနိုငျငံ အမြားအပွားဘကျကလညျး ဆကျဆံမှု အပွောငျးအလဲတှေ ဖွဈလာပါတယျ။ ဒီရဲ့ ရိုကျခတျသကျရောကျမှုကို အာဆီယံဟာလညျး အဖှဲ့အနနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေတာပါ။ အာဆီယံအနနေဲ့ သူ့ရဲ့ မဟာဗြူဟာမွောကျ မိတျဖကျတှနေဲ့ ဆကျဆံရေးမှာ မွနျမာဟာ အဟန့ျအတားတခု ဖွဈလာနတေယျလို့ စငျ်ကာပူဆိုငျရာ အငျဒိုနီးရှား သံအမတျကွီး Suryoprtomo ကပွောပါတယျ။
“ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက ပွူနာတှကေို ဖွရှေငျးရာမှာ ကယြျကယြျလောငျလောငျမူဝါဒနဲ့ ဆောငျရှကျလို့ ရနိုငျမှာမဟုတျပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ သကျဆိုငျရာဘကျအသီးသီးကို ခဉြျးကပျနိုငျရေး ကွိုးပမျးပွီး တတျနိုငျသလောကျ တိုးတိုးတိတျတိတျသာ ဆောငျရှကျနိုငျမှာပါ။ ဒါဆိုရငျတော့ ပွူနာတှခေညြျး ဖွဈလာမှာမဟုတျသလို မွနျမာအတှကျလညျး အခကျတှေ့စမှော မဟုတျပါဘူး။ ”
ဘယျဘကျကိုမှ မကြျနှာမပကြျစဘေဲ ပွူနာတှအေားလုံးကို ကောငျးကောငျး ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ မြှောျလင့ျကွောငျးလညျး သံအမတျကွီးက ထပျလောငျးပွောပါတယျ။ အငျဒိုနီးရှားလှှတျတာျအမတျ Muhaammad Farhan ကတော့ မွနျမာဘကျက အခိုငျအမာ ပိုငျးဖွတျလာစရေေး အာဆီယံဘကျက လိုအပျနတောဖွဈတယျလို့ ထောကျပွပါတယျ။
“ အလုံးစုံပါဝငျမှုရဲ့ဆိုလိုရငျးကတော့ မွနျမာဘကျက တခွားသူတှနေဲ့အတူ လုပျငနျးစဉျမှာ ပါဝငျရမှာပါ။ ဒီအတှကျ အခိုငျအမာပိုငျးဖွတျခကြျက အရေးကွီးပါတယျ။ သူတို့ဘကျက ကတိပွုလာရေးနားခဖြို့က ကိစ်စတခုဖွဈပါတယျ။ သိကွတဲ့အတိုငျးပဲ၊ အာဆီယံဟာဆိုရငျ ဒဏျခတျပိတျဆို့မှု ခမြှတျလုပျဆောငျနိုငျတဲ့ အဖှဲ့ကွီးလညျး မဟုတျပါဘူး။ ”
အာဆီယံရဲ့ အလှည့ျကြ ဥက်ကဌ ဖွဈတဲ့ အငျဒိုနီးရှား အနနေဲ့ မွနျမာ့ ပွူနာ ဖွရှေငျးရေးမှာ စိနျခေါျ အကဲစမျးမှု အကွီးအကယြျ ကွုံရမယျလို့လညျး မဟာဗြူဟာနဲ့ နိုငျငံတကာ လေ့လာရေးဌာနရဲ့ အမှုဆောငျညှှနျကွားရေးမှူး Yose Rizal Damuri က ပွောပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံက အခွအေနတှေရေဲ့ ရှုပျထှေးမှုကိုလညျး အခုလို ပွောပါတယျ။
“ အပွငျက အမွငျမှာတော့ အရပျသားတှနေဲ့ စဈအစိုးရတိုကျခိုကျမှုအဖွဈ ရှုမွငျကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အမှနျတကယျက မွနျမာနိုငျငံတှငျးက တိုငျးရငျးသားအဖှဲ့တှကွေားမှာလညျး ပွူနာတှေ ရှိနပေါတယျ။ ပွူနာတှကေ လကျတှေ့မှာ ပိုပွီးကယြျပွန့ျပါတယျ။ ”
ကမ်ဘောဒီးယားပွူနာကို ကူညီဖွရှေငျးခဲ့တဲ့ အငျဒိုနီးရှားရဲ့အတှေ့အကွုံက မွနျမာ့ ပွူနာဖွရှေငျးရေးမှာ အထောကျအကူဖွဈနိုငျတယျလို့ အငျဒိုနီးရှားဘကျက ယူဆခကြျကိုလညျး ပွနျလညျ သုံးသပျသင့ျတယျလို့လညျး CSIS ရဲ့ အမှုဆောငျညှှနျကွားရေးမှူးက ပွောပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံကပွူနာဟာ ကမ်ဘောဒီးယားပွူနာထကျ ပိုပွီး ရှုပျထှေးတယျလို့လညျး ထောကျပွပါတယျ။
