မြန်မာနိုင်ငံက အကျဉ်းထောင်တွေမှာ အကျဉ်းသားဦးရေ အဆမတန်များလာတဲ့ အတွက် အကျဉ်းထောင် ဆူပူမှုတွေ၊ အကျဉ်းသားအခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေလည်း ရှိနေတယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသားလူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင်က ပြောပါတယ်။ အကျဉ်းသား အခွင့်ရေး စောင့်ကြည့်နေသူတွေကတော့ အကျဉ်းသား ဦးရေကို စနစ်တကျ လျှော့ချဖို့ မလုပ်ရင် မလိုလား အပ်တဲ့ ပြဿနာတွေ ပေါ်လာနိုင်တယ်လို့ ထောက်ပြပါတယ်။ အပြည့်အစုံကို ဗွီအိုအေ မြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
မြင်းခြံအကျဉ်းထောင်မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ဒီဇင်ဘာ ၃၀ရက်က အခွင့်ရေး တောင်းဆိုတဲ့ အကျဉ်းသားဆူပူမှုတခု ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီမြင်းခြံအကျဉ်းထောင်ဟာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်ထဲ ဆူပူမှုဖြစ်ခဲ့တဲ့ ငါးခုမြောက် အကျဉ်းထောင်ပါ။ ၂၀၁၈ထဲမှာ တနိုင်ငံလုံးက အကျဉ်းထောင်နဲ့ အကျဉ်းစခန်းတွေကို သွားရောက်လေ့လာခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသားလူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင် ကတော့ အခုလို အကျဉ်းထောင် ဆူပူမှုတွေဟာ အကျဉ်းသားဦးရေ ရှိသင့်တာထက် အဆမတန်ပိုများ နေတာကြောင့် ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာမျိုး ဖြစ်ပြီး လူအခွင့်ရေး ထိခိုက် နစ်နာမှုတွေပါ ရှိလာနိုင်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ အကျဉ်းသားဦးရေ များနေတယ်။ တချို့ဟာတွေက ၂ဆ၊ ၃ဆ အဲလောက်များနေတဲ့ ထောင်တွေရှိတယ်။ လူဦးရေ ကျပ်ပြီဆိုမှတော့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု ဆိုတာထက် လူ့အခွင့်အရေး ထိခိုက်နစ်နာမှုတွေ ရှိနေတာပေါ့ဗျာ။ သဘောကတော့ လူတွေက ပြည့်ကျပ်သိပ်နေအောင် အိပ်တဲ့အခါကျတော့ အိမ်သာနား ကပ်အိပ်ရတဲ့သူလည်း ရှိသွားပြီပေါ့။ အဲဒီလိုတွေ ဖြစ်တာပေါ့။ ပြည့်ကျပ်သိပ် အိပ်ရပြီဆိုမှတော့ တယောက်နဲ့တယောက် ရောဂါကူးတာတို့၊ အိပ်လို့အဆင်မပြေတာတို့၊ တစောင်းအိပ်နေရတာတို့ ဒါမျိုးတွေ ဖြစ်ကြတာပေါ့ဗျာ။ အဲဒီတော့ ရောဂါကူးစက်နိုင်တဲ့ နှုန်းတားတွေလည်း ပိုများတာပေါ့ဗျာ။”
မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသား လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်ရဲ့ ပြောခွင့်ရ ဦးယုလွင်အောင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပြခဲ့တာပါ။ အကျဉ်းဦးစီးဌာနအောက်မှာ အကျဉ်းထာင် ၄၆ခု၊ အချုပ်ထောင် ၂၀၊ စိုက်/မွေးစခန်း ၃၀၊ ကုန်ထုတ်စခန်း ၁၈ခုနဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးစခန်း ၂ခု ရှိပါတယ်။ နောက်ထပ် အကျဉ်းထောင် အသစ် ၃ခုထပ်ဆောက်ဖို့ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာနက စီစဉ်နေတာပါ။
အခု လက်ရှိ အကျဉ်းထော်တွေမှာ အကျဉ်းသားဦးရေ ၆၆,၀၀၀ လောက်ပဲ လက်ခံထားနိုင် ပေမယ့် အမှန်တကယ် အကျဉ်းကျနေသူ စုစုပေါင်းက ၁၀၄,၀၀၀ ကျော်ရှိနေတယ်လို့ အစိုးရထုတ်ပြန်တဲ့ စာရင်းတွေမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဒီအကျဉ်းသား ဦးရေကို လျှော့ချ နိုင်တဲ့ အစီအစဉ်က လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် ပေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အစိုးရရဲ့ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် မရတဲ့အတွက် အခုနှစ်အစောပိုင်းက ဘားအံ အကျဉ်းထောင်၊ မော်လိုက် - ကလေး အကျဉ်းထောင်၊ ရွေဘို အကျဉ်းထောင်၊ စစ်တွေ အကျဉ်းထောင် တွေမှာ ထောင်ဆူပူမှုတွေ ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ များလာတဲ့ အကျဉ်းသားဦးရေကို စနစ်တကျ လျှော့ချတာမျိုး မလုပ်နိုင်ဘူဆိုရင် မလိုလားအပ်တဲ့ ပြဿနာတွေ ပေါ်နိုင်တယ်လို့ အကျဉ်းသားတွေရဲ့ အခွင့်အရေး လေ့လာစောင့်ကြည့်နေတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း AAPP ရဲ့ တွဲဖက် အတွင်းရေးမှူး ကိုဘိုကြည်က ပြောပါတယ်။
“ တကယ်တမ်း အမြော်အမြင်နဲ့ ဖြေရှင်းတယ်ဆိုရင် criminal justice system ကြီးတခုလုံးကို ကျနော်တို့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရမှာတွေ ရှိတယ်။ ဥပဒေ တခုချင်းစီကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရမှာတွေ ရှိတယ်။ တခုခုဖြစ်တာနဲ့ ထောင်ဒဏ်အပြစ်ပေးတာမျိုးထက် စာရင် အခြားပုံစံနဲ့ အပြစ်ပေးတာမျိုး စဉ်းစားဖို့ လိုတယ်။ ဘာကြောင့် ဒီလိုမျိုးတွေ ဖြစ်နေရတာလဲ အကြောင်းအရင်းတွေကို ရှာဖို့လိုတယ်။ အခုက မြန်မာနိုင်ငံမှာ တရက်ကို အမှုပေါင်းက ၁၅၀နဲ့ ၂၀၀ကြား ဖြစ်နေတာမျိုးတွေရှိတယ်။ ရဲကလည်း တကယ့်ကို သီးခြားလွတ်လပ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ဖို့လိုတယ်။ ကာကွယ်ရေးနဲ့ တပ်မတော်ရဲ့ လက်အောက်ကနေ ကင်းလွတ်ဖို့လိုတယ်။ ဒီလိုမျိုးတွေကအစ ကျနော်တို့ တပြိုင်နက်တည်း လုပ်ရမှာပါ။”
အကျဉ်းသားတွေရဲ့ စားဝတ်နေရေး၊ လုံလောက်တဲ့နေရာ၊ ကျန်းမာရေး ဒါတွေအားလုံးကို အစိုးရက လုံလောက်အောင် တာဝန်ယူပေးရမယ်လို့ ကိုဘိုကြည်က ပြောပါတယ်။
“ အပြင်မှာရှိနေတဲ့သူတွေ ရတဲ့ အခွင့်အရေး၊ အခွင့်အလမ်းတွေအတိုင်း ထောင်ထဲမှာရှိတဲ့သူကလည်း ရ ရမယ်ဆိုတဲ့ဟာ နိုင်ငံတကာ သတ်မှတ်ချက်တွေမှာလည်း ရှိတယ်၊ ပြည်တွင်း ဥပဒေ သတ်မှတ်ချက်တွေ မှာလည်း ရှိတယ်။ ဒီလိုဟာမျိုးတွေက အသက်အန္တရာယ်နဲ့ ဆိုင်တဲ့ ကိစ္စမျိုးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဒီလိုမျိုးတွေမှာ အကျဉ်းသားတွေ နစ်နာနေတာက အကြီးမားဆုံး ဆုံးရှုံးမှုလို့ ကျနော်တို့ ပြောလို့ရပါတယ်”
နိုင်ငံတော် သမ္မတရဲ့ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်နဲ့ ၂၀၁၉ မှာ လွတ်လာတဲ့ အကျဉ်းသားက ၂၃,၀၀၀ ကျော်ရှိပါတယ်။ အကျဉ်းသားအများစုက မူးယစ်ဆေးဝါးကြောင့် ထောင်ထဲရောက်လာကြတာပါ။ အကျဉ်းသားလျှော့ချဖို့ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်တွေ၊ အကျဉ်းထောင် တိုးချဲ့ဆောက်လုပ်တာတွေ ထက် ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု နည်းအောင်၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးလာအောင်၊ လာဘ်ပေးလာဘ်ယူ တိုက်ဖျက်တာတွေ ပိုပြီးလုပ်ဖို့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေက တိုက်တွန်း နေကြပါတယ်။
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံ အကဉြျးထောငျမြား အခွအေနေ ဆိုးရှား
မွနျမာနိုငျငံက အကဉြျးထောငျတှမှော အကဉြျးသားဦးရေ အဆမတနျမြားလာတဲ့ အတှကျ အကဉြျးထောငျ ဆူပူမှုတှေ၊ အကဉြျးသားအခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှလေညျး ရှိနတေယျလို့ မွနျမာနိုငျငံ အမြိုးသားလူ့အခှင့ျအရေး ကောျမရှငျက ပွောပါတယျ။ အကဉြျးသား အခှင့ျရေး စောင့ျကွည့ျနသေူတှကေတော့ အကဉြျးသား ဦးရကေို စနဈတကြ လြှော့ခဖြို့ မလုပျရငျ မလိုလား အပျတဲ့ ပွူနာတှေ ပေါျလာနိုငျတယျလို့ ထောကျပွပါတယျ။ အပွည့ျအစုံကို ဗှီအိုအေ မွနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
မွငျးခွံအကဉြျးထောငျမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ ဒီဇငျဘာ ၃၀ရကျက အခှင့ျရေး တောငျးဆိုတဲ့ အကဉြျးသားဆူပူမှုတခု ဖွဈခဲ့ပါတယျ။ ဒီမွငျးခွံအကဉြျးထောငျဟာ ၂၀၁၉ ခုနှဈထဲ ဆူပူမှုဖွဈခဲ့တဲ့ ငါးခုမွောကျ အကဉြျးထောငျပါ။ ၂၀၁၈ထဲမှာ တနိုငျငံလုံးက အကဉြျးထောငျနဲ့ အကဉြျးစခနျးတှကေို သှားရောကျလေ့လာခဲ့တဲ့ မွနျမာနိုငျငံ အမြိုးသားလူ့အခှင့ျအရေး ကောျမရှငျ ကတော့ အခုလို အကဉြျးထောငျ ဆူပူမှုတှဟော အကဉြျးသားဦးရေ ရှိသင့ျတာထကျ အဆမတနျပိုမြား နတောကွောင့ျ ပေါျပေါကျလာတဲ့ နောကျဆကျတှဲ ပွူနာမြိုး ဖွဈပွီး လူအခှင့ျရေး ထိခိုကျ နဈနာမှုတှပေါ ရှိလာနိုငျတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ အကဉြျးသားဦးရေ မြားနတေယျ။ တခြို့ဟာတှကေ ၂ဆ၊ ၃ဆ အဲလောကျမြားနတေဲ့ ထောငျတှရှေိတယျ။ လူဦးရေ ကပြျပွီဆိုမှတော့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှု ဆိုတာထကျ လူ့အခှင့ျအရေး ထိခိုကျနဈနာမှုတှေ ရှိနတောပေါ့ဗြာ။ သဘောကတော့ လူတှကေ ပွည့ျကပြျသိပျနအေောငျ အိပျတဲ့အခါကတြော့ အိမျသာနား ကပျအိပျရတဲ့သူလညျး ရှိသှားပွီပေါ့။ အဲဒီလိုတှေ ဖွဈတာပေါ့။ ပွည့ျကပြျသိပျ အိပျရပွီဆိုမှတော့ တယောကျနဲ့တယောကျ ရောဂါကူးတာတို့၊ အိပျလို့အဆငျမပွတောတို့၊ တစောငျးအိပျနရေတာတို့ ဒါမြိုးတှေ ဖွဈကွတာပေါ့ဗြာ။ အဲဒီတော့ ရောဂါကူးစကျနိုငျတဲ့ နှုနျးတားတှလေညျး ပိုမြားတာပေါ့ဗြာ။”
မွနျမာနိုငျငံ အမြိုးသား လူ့အခှင့ျအရေးကောျမရှငျရဲ့ ပွောခှင့ျရ ဦးယုလှငျအောငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပွခဲ့တာပါ။ အကဉြျးဦးစီးဌာနအောကျမှာ အကဉြျးထာငျ ၄၆ခု၊ အခြုပျထောငျ ၂၀၊ စိုကျ/မှေးစခနျး ၃၀၊ ကုနျထုတျစခနျး ၁၈ခုနဲ့ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးစခနျး ၂ခု ရှိပါတယျ။ နောကျထပျ အကဉြျးထောငျ အသဈ ၃ခုထပျဆောကျဖို့ ပွညျထဲရေးဝနျကွီးဌာနက စီစဉျနတောပါ။
အခု လကျရှိ အကဉြျးထောျတှမှော အကဉြျးသားဦးရေ ၆၆,၀၀၀ လောကျပဲ လကျခံထားနိုငျ ပမေယ့ျ အမှနျတကယျ အကဉြျးကနြသေူ စုစုပေါငျးက ၁၀၄,၀၀၀ ကြောျရှိနတေယျလို့ အစိုးရထုတျပွနျတဲ့ စာရငျးတှမှော ဖောျပွထားပါတယျ။ ဒီအကဉြျးသား ဦးရကေို လြှော့ခြ နိုငျတဲ့ အစီအစဉျက လှတျငွိမျးခမြျးသာခှင့ျ ပေးတာ ဖွဈပါတယျ။
အစိုးရရဲ့ လှတျငွိမျးခမြျးသာခှင့ျ မရတဲ့အတှကျ အခုနှဈအစောပိုငျးက ဘားအံ အကဉြျးထောငျ၊ မောျလိုကျ - ကလေး အကဉြျးထောငျ၊ ရှဘေို အကဉြျးထောငျ၊ စဈတှေ အကဉြျးထောငျ တှမှော ထောငျဆူပူမှုတှေ ဖွဈပှားခဲ့ပါတယျ။ မြားလာတဲ့ အကဉြျးသားဦးရကေို စနဈတကြ လြှော့ခတြာမြိုး မလုပျနိုငျဘူဆိုရငျ မလိုလားအပျတဲ့ ပွူနာတှေ ပေါျနိုငျတယျလို့ အကဉြျးသားတှရေဲ့ အခှင့ျအရေး လေ့လာစောင့ျကွည့ျနတေဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျး AAPP ရဲ့ တှဲဖကျ အတှငျးရေးမှူး ကိုဘိုကွညျက ပွောပါတယျ။
“ တကယျတမျး အမွောျအမွငျနဲ့ ဖွရှေငျးတယျဆိုရငျ criminal justice system ကွီးတခုလုံးကို ကနြောျတို့ ပွုပွငျပွောငျးလဲရမှာတှေ ရှိတယျ။ ဥပဒေ တခုခငြျးစီကို ပွုပွငျပွောငျးလဲရမှာတှေ ရှိတယျ။ တခုခုဖွဈတာနဲ့ ထောငျဒဏျအပွဈပေးတာမြိုးထကျ စာရငျ အခွားပုံစံနဲ့ အပွဈပေးတာမြိုး စဉျးစားဖို့ လိုတယျ။ ဘာကွောင့ျ ဒီလိုမြိုးတှေ ဖွဈနရေတာလဲ အကွောငျးအရငျးတှကေို ရှာဖို့လိုတယျ။ အခုက မွနျမာနိုငျငံမှာ တရကျကို အမှုပေါငျးက ၂၅၀နဲ့ ၂၀၀ကွား ဖွဈနတောမြိုးတှရှေိတယျ။ ရဲကလညျး တကယ့ျကို သီးခွားလှတျလပျတဲ့ အဖှဲ့အစညျးဖွဈဖို့လိုတယျ။ ကာကှယျရေးနဲ့ တပျမတောျရဲ့ လကျအောကျကနေ ကငျးလှတျဖို့လိုတယျ။ ဒီလိုမြိုးတှကေအစ ကနြောျတို့ တပွိုငျနကျတညျး လုပျရမှာပါ။”
အကဉြျးသားတှရေဲ့ စားဝတျနရေေး၊ လုံလောကျတဲ့နရော၊ ကနြျးမာရေး ဒါတှအေားလုံးကို အစိုးရက လုံလောကျအောငျ တာဝနျယူပေးရမယျလို့ ကိုဘိုကွညျက ပွောပါတယျ။
“ အပွငျမှာရှိနတေဲ့သူတှေ ရတဲ့ အခှင့ျအရေး၊ အခှင့ျအလမျးတှအေတိုငျး ထောငျထဲမှာရှိတဲ့သူကလညျး ရ ရမယျဆိုတဲ့ဟာ နိုငျငံတကာ သတျမှတျခကြျတှမှောလညျး ရှိတယျ၊ ပွညျတှငျး ဥပဒေ သတျမှတျခကြျတှေ မှာလညျး ရှိတယျ။ ဒီလိုဟာမြိုးတှကေ အသကျအန်တရာယျနဲ့ ဆိုငျတဲ့ ကိစ်စမြိုးတှလေညျး ရှိပါတယျ။ ဒီလိုမြိုးတှမှော အကဉြျးသားတှေ နဈနာနတောက အကွီးမားဆုံး ဆုံးရှုံးမှုလို့ ကနြောျတို့ ပွောလို့ရပါတယျ”
နိုငျငံတောျ သမ်မတရဲ့ လှတျငွိမျးခမြျးသာခှင့ျနဲ့ ၂၀၁၉ မှာ လှတျလာတဲ့ အကဉြျးသားက ၂၃,၀၀၀ ကြောျရှိပါတယျ။ အကဉြျးသားအမြားစုက မူးယဈဆေးဝါးကွောင့ျ ထောငျထဲရောကျလာကွတာပါ။ အကဉြျးသားလြှော့ခဖြို့ လှတျငွိမျးခမြျးသာခှင့ျတှေ၊ အကဉြျးထောငျ တိုးခြဲ့ဆောကျလုပျတာတှေ ထကျ ဆငျးရဲနှမျးပါးမှု နညျးအောငျ၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးလာအောငျ၊ လာဘျပေးလာဘျယူ တိုကျဖကြျတာတှေ ပိုပွီးလုပျဖို့ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှကေ တိုကျတှနျး နကွေပါတယျ။
