(Zawgyi/Unicode)
ဒီမိုကရေစီအရေးအတွက် အစဉ်တစိုက် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေဟာ အကျဉ်းကျနေစဉ်ကာလမှာ စစ်အစိုးရရဲ့ ညှဉ်ပန်း၊ နှိပ်စက်မှုတွေ ခံခဲ့ရသလို ဒီနေ့အချိန်အထိလည်း အကျဉ်းထောင်တွေမှာ ဆက်ပြီး ဖြစ်ပွားနေတယ်လို့ ချက်သမ္မတနိုင်ငံရဲ့ အကူအညီနဲ့ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားတွေရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကို လေးနှစ်ကြာပြုစုခဲ့တဲ့ သုတေသနစစ်တမ်းထဲမှာ ပါဝင်သူတွေက ပြောပါတယ်။ ချက်သမ္မတနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ် အခြေအနေတွေ တူညီတာကြောင့် ဒီသုတေသပြုစုတဲ့အစီအစဉ်ကို ကူညီပေးတာဖြစ်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း AAPP က ပြုစုထားတဲ့ ဒီအစီရင်ခံစာ မိတ်ဆက်ပွဲကို ကိုယ်တိုင်သွားရောက်ခဲ့တဲ့ ဗွီအိုအေ မြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က ပြောပြပေးမှာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီ သုတေသန အစီရင်ခံစာကို ချက်သမ္မတနိုင်ငံရဲ့ ကတ္တီပါတော်လှန်ရေး နှစ် (၃၀) ပြည့်အထိမ်းအမှတ်နဲ့ တိုက်ဆိုင်ပြီး ထုတ်ပြန်တာဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာပြည်တွင်း နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုကြောင့် နှစ်ရှည်အကျဉ်းကျ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခံခဲ့ရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကို နောက်မျိုးဆက်တွေ သိရှိဖို့ရ့ည်ရွယ် ပြုလုပ်တဲ့ ဒီသုတေသနမှတ်တမ်းကို ချက်သမ္မတနိုင်ငံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာက ကူညီထောက်ပံ့ခဲ့ပါတယ်။
သုတေသနစာတမ်း ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် သူတို့နဲ့အတူ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း AAPP ဟာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဟောင်း တဦးချင်းစီရဲ့ စစ်ကြောရေးမှာ နှိပ်စက်ခံရတဲ့ အခြေအနေတွေ၊ ရဲဘက်စခန်းနဲ့ ထောင်တွင်းခံစားရတဲ့ အခြေအနေတွေကို မေးမြန်း ဗွီဒီယိုမှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြောင်း နိုဝင်ဘာ ၁၇ရက်နေ့က ရန်ကုန်မြို့ ကျင်းပတဲ့ ဒီသုတေသန အစီရင်ခံစာ မိတ်ဆက်ပွဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ချက်သမ္မနိုင်ငံ သံအမတ်ကြီး Ms. Hana Mottlova က ပြောပါတယ်။
“ ကျမတို့ အတိတ်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့အရာတွေကို ကျမတို့ သင်ခန်းစာယူပြီးတော့ ကျမတို့ အသိုင်းအဝန်း တိုးတက်ဖို့ အတွက် ကြိုးပမ်းနိုင်ပါတယ်။ တကယ်လို့များ အတိတ်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့အရာတွေကို သတိမရတော့ဘူး၊ မမှတ်မိတော့ဘူး ဆိုရင် ရှေ့အနာဂတ်အတွက်ကို လှုပ်ရှားဖို့အတွက်ကို အခက်အခဲတွေ့ကြုံရပါမယ်။
မြန်မာနိုင်ငံသား နိုင်ကျဉ်းဟောင်းတွေ စိတ်ထဲ မှတ်မိနေတဲ့ အရာတွေက ဘာတွေဖြစ်မလဲဆိုတာ ကျမသိရဖို့ မျှော်လင့်နေပါတယ်။ ပြီးတော့ ဒီနေ့တွေ့ဆုံပွဲ ဟာလည်း မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အင်မတန်အရေးကြီးတဲ့ အစီရင်ခံစာ တစ်ခုအတွက် ဖြစ်ပါတယ်။”
ချက်သမ္မတနိုင်ငံက ဒီကိစ္စမှာပါဝင်ကူညီရတာတော့ သူ့နိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဟာ တူညီမှုရှိသလို ချက်နိုင်ငံအနေနဲ့လည်း သူတို့ရဲ့ ဒီမိုကရေစီအရေး လှုပ်ရှားမှုမှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ သူတွေကို မှတ်တမ်းတင်သိမ်းဆည်းထားကြောင်း သံအမတ်ကြီး Ms. Hana Mottlova က ပြောပါတယ်။
ချက်သမ္မတနိုင်ငံမှာလုပ်နေတဲ့ စီမံကိန်းကတော့ စစ်အတွင်း လှုပ်ရှားပါဝင်ခဲ့သူတွေ၊ မျက်မြင်သက်သေတွေရဲ့ ကိုယ်တိုင်ပြောပြချက်တွေကို စုဆောင်း၊ သိမ်းဆည်းထားတာ လူပေါင်း ၁သောင်းကျော် လောက်ရှိပြီး ဒါက ချက်သမ္မတနိုင်ငံ တခုတည်းမဟုတ်ဘဲ ဥရောပ အလယ်ပိုင်းမှာရှိတဲ့သူတွေရဲ့ ပြောကြားချက်တွေလည်း ပါတယ်လို့ သံအမတ်ကြီး Mottlova က ပြောပါတယ်။
အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ရခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ၁၉၈၈- ၁၉၉၀ အလွန်နဲ့ ၂၀၀၇ ရွှေဝါရောင် တော်လှန်ရေးကာလတွေက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ခံစားရတာတွေကို တရားမျှတမှုရှိအောင် သက်ဆိုင်ရာက လုပ်ပေးနိုင်ဖို့ရည်ရွယ်ကြောင်း နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း AAPP ရဲ့ အတွင်းရေးမှူး ဦးတိတ်နိုင်က ဗွီအိုအေကို အခုလိုပြောပါတယ်။
“ အရင်အချိန်ကတည်းက စစ်အစိုးရလက်အောက်မှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ၊ သူတို့နဲ့ အမြင်မတူတဲ့ နိုင်ငံရေးအယူအဆ ရှိတဲ့သူတွေကို စနစ်တကျ နှိပ်စက်၊ ညှဉ်းပန်းမှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်ဆိုတာကို ကျနော်တို့ ပြောချင်တယ်။ နောက်တခုကတော့ ဒီလိုနှိပ်စက် ညှဉ်းပန်း၊ နှိပ်စက်မှုတွေ ရှိခဲ့တဲ့ အခြေအနေမှာ ဒီနေ့အထိ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့တဲ့သူတွေက ပြစ်ဒဏ်ကနေ ကင်းလွတ်ခွင့်ရနေတဲ့ ကိစ္စဖြစ်တယ်။ ဒါတွေဟာနောက်ထပ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ၊ ညှဉ်းပန်း၊ နှိပ်စက်မှုတွေ ပြုလုပ်ဖို့အတွက် တွန်းအားပေးသလို ဖြစ်နေတဲ့ကိစ္စကို ကျနော်တို့ သတိပေးချင်တယ်။ နောက်တခုက အမျိုးသားပြန်လည် သင့်မြတ်ရေး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် သက်ဆိုင်တဲ့ အင်အားစုတွေ အားလုံးကနေ စားပွဲပေါ်မှာ ဆွေးနွေးနေတဲ့ အခြေအနေဟာ ရှေ့မတိုး၊ နောက်မဆုတ် အခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ ဒီဟာတွေက တကယ့်အရေးတကြီး လိုအပ်နေတဲ့ကိစ္စတွေက တကယ်တမ်း ကျူးလွန်ခံထားရတဲ့လူတွေကို ကျနော်တို့ တရားမျှတမှု တစုံတရာ၊ ကုစားမှုတစုံတရာ၊ ပြန်လည်ပြုစု ပျိုးထောင်ရေးအတွက် တစုံတရာ ပေးဖို့အပ်နေတယ်ဆိုတဲ့ကိစ္စကို ကျနော်တို့ ထောက်ပြချင်တယ်။”
အကျဉ်းထောင် ၄၇ခုက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ၁၂၀ ရဲ့ ကိုယ်တွေ့ ပြောပြချက်တွေကို AAPP က လေးနှစ်လောက် အချိန်ယူပြီး ဗွီဒီယိုမှတ်တမ်းတင် စုဆောင်း၊ ရေးသားခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ တချို့နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားဟောင်းတွေရဲ့ နာမည်နဲ့ အခြားပုဂ္ဂိုလ်ရေး အကြောင်းအရာတွေကိုတော့ သူတို့ရဲ့ လုံခြုံရေးအပေါ်မူတည်ပြီး လွှဲပြောင်း ဖော်ပြထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဒီအခမ်းအနားကို ချက်သမ္မတနိုင်ငံ သံအရာရှိတွေအပါအဝင်၊ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဟောင်းတွေနဲ့၊ ဒီမှတ်တမ်း ဗွီဒီယိုအတွက် နည်းပညာအပိုင်း ကူညီပေးခဲ့ကြတဲ့ ချက်နိုင်ငံရုပ်ရှင်ကျောင်းက ပညာရှင်တချို့လည်း တက်ရောက်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
.......................
မွနျမာနိုငျ/ကဉြျးဟောငျးမြားအတှေ့အကွုံ သုတသေနမှတျတမျးထုတျပွနျ
(Unicode)
ဒီမိုကရစေီအရေးအတှကျ အစဉျတစိုကျ တိုကျပှဲဝငျခဲ့ကွတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှဟော အကဉြျးကနြစေဉျကာလမှာ စဈအစိုးရရဲ့ ညှဉျပနျး၊ နှိပျစကျမှုတှေ ခံခဲ့ရသလို ဒီနေ့အခြိနျအထိလညျး အကဉြျးထောငျတှမှော ဆကျပွီး ဖွဈပှားနတေယျလို့ ခကြျသမ်မတနိုငျငံရဲ့ အကူအညီနဲ့ မွနျမာ့နိုငျငံရေး အကဉြျးသားတှရေဲ့ အတှေ့အကွုံတှကေို လေးနှဈကွာပွုစုခဲ့တဲ့ သုတသေနစဈတမျးထဲမှာ ပါဝငျသူတှကေ ပွောပါတယျ။ ခကြျသမ်မတနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးဖွဈစဉျနဲ့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးဖွဈစဉျ အခွအေနတှေေ တူညီတာကွောင့ျ ဒီသုတသေပွုစုတဲ့အစီအစဉျကို ကူညီပေးတာဖွဈတာ ဖွဈပါတယျ။
နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျး AAPP က ပွုစုထားတဲ့ ဒီအစီရငျခံစာ မိတျဆကျပှဲကို ကိုယျတိုငျသှားရောကျခဲ့တဲ့ ဗှီအိုအေ မွနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက ပွောပွပေးမှာဖွဈပါတယျ။
ဒီ သုတသေန အစီရငျခံစာကို ခကြျသမ်မတနိုငျငံရဲ့ ကတ်တီပါတောျလှနျရေး နှဈ (၃၀) ပွည့ျအထိမျးအမှတျနဲ့ တိုကျဆိုငျပွီး ထုတျပွနျတာဖွဈပါတယျ။
မွနျမာပွညျတှငျး နိုငျငံရေးလှုပျရှားမှုကွောင့ျ နှဈရှညျအကဉြျးကြ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျခံခဲ့ရတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှရေဲ့ အတှေ့အကွုံတှကေို နောကျမြိုးဆကျတှေ သိရှိဖို့ရ့ညျရှယျ ပွုလုပျတဲ့ ဒီသုတသေနမှတျတမျးကို ခကြျသမ်မတနိုငျငံ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာက ကူညီထောကျပံ့ခဲ့ပါတယျ။
သုတသေနစာတမျး ဖွဈမွောကျရေးအတှကျ သူတို့နဲ့အတူ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျခဲ့တဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျး AAPP ဟာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဟောငျး တဦးခငြျးစီရဲ့ စဈကွောရေးမှာ နှိပျစကျခံရတဲ့ အခွအေနတှေေ၊ ရဲဘကျစခနျးနဲ့ ထောငျတှငျးခံစားရတဲ့ အခွအေနတှေကေို မေးမွနျး ဗှီဒီယိုမှတျတမျးတငျခဲ့ကွောငျး နိုဝငျဘာ ၁၇ရကျနေ့က ရနျကုနျမွို့ ကငြျးပတဲ့ ဒီသုတသေန အစီရငျခံစာ မိတျဆကျပှဲမှာ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ခကြျသမ်မနိုငျငံ သံအမတျကွီး Ms. Hana Mottlova က ပွောပါတယျ။
“ ကမြတို့ အတိတျမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့အရာတှကေို ကမြတို့ သငျခနျးစာယူပွီးတော့ ကမြတို့ အသိုငျးအဝနျး တိုးတကျဖို့ အတှကျ ကွိုးပမျးနိုငျပါတယျ။ တကယျလို့မြား အတိတျမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့အရာတှကေို သတိမရတော့ဘူး၊ မမှတျမိတော့ဘူး ဆိုရငျ ရှေ့အနာဂတျအတှကျကို လှုပျရှားဖို့အတှကျကို အခကျအခဲတှေ့ကွုံရပါမယျ။
မွနျမာနိုငျငံသား နိုငျကဉြျးဟောငျးတှေ စိတျထဲ မှတျမိနတေဲ့ အရာတှကေ ဘာတှဖွေဈမလဲဆိုတာ ကမြသိရဖို့ မြှောျလင့ျနပေါတယျ။ ပွီးတော့ ဒီနေ့တှေ့ဆုံပှဲ ဟာလညျး မွနျမာနိုငျငံအတှကျ အငျမတနျအရေးကွီးတဲ့ အစီရငျခံစာ တဈခုအတှကျ ဖွဈပါတယျ။”
ခကြျသမ်မတနိုငျငံက ဒီကိစ်စမှာပါဝငျကူညီရတာတော့ သူ့နိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးဖွဈစဉျနဲ့ မွနျမာနိုငျငံဟာ တူညီမှုရှိသလို ခကြျနိုငျငံအနနေဲ့လညျး သူတို့ရဲ့ ဒီမိုကရစေီအရေး လှုပျရှားမှုမှာ ပါဝငျခဲ့တဲ့ သူတှကေို မှတျတမျးတငျသိမျးဆညျးထားကွောငျး သံအမတျကွီး Ms. Hana Mottlova က ပွောပါတယျ။
ခကြျသမ်မတနိုငျငံမှာလုပျနတေဲ့ စီမံကိနျးကတော့ စဈအတှငျး လှုပျရှားပါဝငျခဲ့သူတှေ၊ မကြျမွငျသကျသတှေရေဲ့ ကိုယျတိုငျပွောပွခကြျတှကေို စုဆောငျး၊ သိမျးဆညျးထားတာ လူပေါငျး ၁သောငျးကြောျ လောကျရှိပွီး ဒါက ခကြျသမ်မတနိုငျငံ တခုတညျးမဟုတျဘဲ ဥရောပ အလယျပိုငျးမှာရှိတဲ့သူတှရေဲ့ ပွောကွားခကြျတှလေညျး ပါတယျလို့ သံအမတျကွီး Mottlova က ပွောပါတယျ။
အစီရငျခံစာ ထုတျပွနျရခွငျးရဲ့ ရညျရှယျခကြျကတော့ ၁၉၈၈- ၁၉၉၀ အလှနျနဲ့ ၂၀၀၇ ရှှဝေါရောငျ တောျလှနျရေးကာလတှကေ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ခံစားရတာတှကေို တရားမြှတမှုရှိအောငျ သကျဆိုငျရာက လုပျပေးနိုငျဖို့ရညျရှယျကွောငျး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျး AAPP ရဲ့ အတှငျးရေးမှူး ဦးတိတျနိုငျက ဗှီအိုအကေို အခုလိုပွောပါတယျ။
“ အရငျအခြိနျကတညျးက စဈအစိုးရလကျအောကျမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ၊ သူတို့နဲ့ အမွငျမတူတဲ့ နိုငျငံရေးအယူအဆ ရှိတဲ့သူတှကေို စနဈတကြ နှိပျစကျ၊ ညှဉျးပနျးမှုတှေ ရှိခဲ့ပါတယျဆိုတာကို ကနြောျတို့ ပွောခငြျတယျ။ နောကျတခုကတော့ ဒီလိုနှိပျစကျ ညှဉျးပနျး၊ နှိပျစကျမှုတှေ ရှိခဲ့တဲ့ အခွအေနမှော ဒီနေ့အထိ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျခဲ့တဲ့သူတှကေ ပွဈဒဏျကနေ ကငျးလှတျခှင့ျရနတေဲ့ ကိစ်စဖွဈတယျ။ ဒါတှဟောနောကျထပျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ၊ ညှဉျးပနျး၊ နှိပျစကျမှုတှေ ပွုလုပျဖို့အတှကျ တှနျးအားပေးသလို ဖွဈနတေဲ့ကိစ်စကို ကနြောျတို့ သတိပေးခငြျတယျ။ နောကျတခုက အမြိုးသားပွနျလညျ သင့ျမွတျရေး၊ ငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ သကျဆိုငျတဲ့ အငျအားစုတှေ အားလုံးကနေ စားပှဲပေါျမှာ ဆှေးနှေးနတေဲ့ အခွအေနဟော ရှေ့မတိုး၊ နောကျမဆုတျ အခွအေနနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။ ဒီဟာတှကေ တကယ့ျအရေးတကွီး လိုအပျနတေဲ့ကိစ်စတှကေ တကယျတမျး ကြူးလှနျခံထားရတဲ့လူတှကေို ကနြောျတို့ တရားမြှတမှု တစုံတရာ၊ ကုစားမှုတစုံတရာ၊ ပွနျလညျပွုစု ပြိုးထောငျရေးအတှကျ တစုံတရာ ပေးဖို့အပျနတေယျဆိုတဲ့ကိစ်စကို ကနြောျတို့ ထောကျပွခငြျတယျ။”
အကဉြျးထောငျ ၄၇ခုက နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ၁၂၀ ရဲ့ ကိုယျတှေ့ ပွောပွခကြျတှကေို AAPP က လေးနှဈလောကျ အခြိနျယူပွီး ဗှီဒီယိုမှတျတမျးတငျ စုဆောငျး၊ ရေးသားခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ တခြို့နိုငျငံရေး အကဉြျးသားဟောငျးတှရေဲ့ နာမညျနဲ့ အခွားပုဂ်ဂိုလျရေး အကွောငျးအရာတှကေိုတော့ သူတို့ရဲ့ လုံခွုံရေးအပေါျမူတညျပွီး လှှဲပွောငျး ဖောျပွထားတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ဒီအခမျးအနားကို ခကြျသမ်မတနိုငျငံ သံအရာရှိတှအေပါအဝငျ၊ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဟောငျးတှနေဲ့၊ ဒီမှတျတမျး ဗှီဒီယိုအတှကျ နညျးပညာအပိုငျး ကူညီပေးခဲ့ကွတဲ့ ခကြျနိုငျငံရုပျရှငျကြောငျးက ပညာရှငျတခြို့လညျး တကျရောကျခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။
