(Zawgyi/Unicode)
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ COVID-19 အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတဝှမ်း ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုတွေ ဖြစ်လာချိန် ပြည်နယ်အသီးသီးမှာ နေထိုင်နေကြတဲ့ မြန်မာနွယ်ဖွား အမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေ ရင်ဆိုင် တွေ့ကြုံနေရတဲ့ နေ့စဉ်လူနေမှုဘဝ စိန်ခေါ်မှု အတွေ့အကြုံတွေကို စုစည်းပြီး ပြောပြချင်ပါတယ်။
အခုဆိုရင် တရုတ်နိုင်ငံ ဝူဟန်ကနေတဆင့် စတင်ပြန့်ပွားခဲ့လို့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အရေးပေါ်ကျန်းမာရေးအခြေအနေဖြစ်လာတဲ့ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ COVID-19 ကူးစက်ခံရတဲ့ နိုင်ငံပေါင်း ၁၉၅ နိုင်ငံအထိဖြစ်လာပြီး ကမ္ဘာတဝှမ်း လူပေါင်း ၃၈၀,၀၀၀ ကျော် ကူးစက်ခံနေရတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီရောဂါကြောင့် သေဆုံးသူ စုစုပေါင်း ၁၆,၅၀၀ ကျော်ရှိသွားပါပြီ။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ရောဂါကူးစက်သူပေါင်း ၄၆,၀၀၀ ကျော်နဲ့ သေဆုံးသူက ၅၈၀ ကျော် ရှိသွားပြီဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံတော်အရေးပေါ် အခြေအနေ ကြေညာထားပြီး ဒီလိုအခြေအနေမှာ ရောဂါကူးစက်ခံရနိုင်ခြေ အန္တရာယ်တွေက ကြိုတင်ကာကွယ်တဲ့ အနေနဲ့ လူထူထပ်တဲ့နေရာတွေ မသွားကြဖို့ လူတွေ မစုဝေးကြဖို့ သက်ဆိုင်ရာပြည်နယ်အာဏာပိုင်တွေက ညွှန်ကြားထားတာပါ။
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ COVID-19 ဖြစ်ပွားချိန် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု နေ့စဉ်လူနေမှုဘဝအပြောင်းအလဲ စိန်ခေါ်မှုအခက်အခဲတွေများစွာ ရှိပါတယ်လို့ မြန်မာနွယ်ဖွားအမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေကပြောပါတယ်။ ရောဂါကုူးစက်မှု သေဆုံးမှုတွေ မြင့်တက်လာတဲ့ နယူးယောက်မြို့ Brooklyn အရပ် Sheepshead Bay နေ ကိုဝင်းနိုင်ထွန်းက COVID-19 ရောဂါလက္ခဏာနဲ့ဆင်တဲ့ ပုံစံမျိုး နေမကောင်းဖြစ်လာလို့ သူ့မှာရောဂါပိုးရှိ-မရှိ အရေးပေါ်ဆေးကုသစစ်ဆေးမှုခံယူခဲ့ရတဲ့ သူ့အခြေအနေ ပြောပြပါတယ်။
"လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၃ ရက်နေ့ ည ကျနော်က မသွားဘူးပေါ့ အလုပ်ကိုလေ။ အဲ့တော့ ၁၄ ရက်နေ့မနက်မှာ အိပ်ယာက နိုးတော့ လည်ချောင်းက နာလာတယ်၊ ပြီးတော့ ချောင်းခြောက်တွေဆိုးတာ။ အဲ့ဒါနဲ့ ကျနော် Emergency လေ CVR 311 ကို ခေါ်လိုက်တာပေါ့နော်။ သူတို့ကနေပြီးတော့ 311 operator ကနေပြီးတော့ နယူးယောက် health and hospital cooperation ကို ချိတ်ပေးတယ်။ အဲ့ဒီကနေမှတဆင့် COVID hotline ကို ချိတ်ပေးတော့ ကိုယ်ပူချိန်တော့ မရှိဘူး၊ shortness breath အသက်ရှူမဝတာတို့ မဖြစ်သေးဘူးဆိုတော့ mild sector နဲ့ အိမ်မှာ ၁၄ ရက် နေခိုင်းတယ်။ နေ့ခင်းပိုင်းလောက်ကျမှ ကျနော် Shortness Breath ဖြစ်လာတယ်၊ အသက်ရှူ မဝဘူး ဖြစ်လာတယ်။ အဲဒါနဲ့ ကျနော် အနီးစပ်ဆုံးက ကျနော်နေတဲ့ Brooklyn Sheepshead Bay နဲ့ နီးတာ Staten Island က New York City’s first drive-through coronavirus testing site ကို သွားပြီးတော့ ရွေးလိုက်တာပေါ့နော်။ ချက်ချင်းပဲ သိပ်မစောင့်ရဘူး ... ချက်ချင်းပဲ။ သူတို့ တံခါးတွေလည်း မဖွင့်ခိုင်းဘူး ... ကားထဲမှာပဲ ID ကို ထောင်ပြရတယ်။ တံခါးကို နည်းနည်းလေးပဲ ဖွင့်ခိုင်းပြီးတော့ ဟွန်းလေးကို သူတို့က အတံနဲ့ ခြစ်ယူပြီးတော့မှ ပြန်ခိုင်းလိုက်တယ်။ results ကို သူတို့က message နဲ့ ပို့ရတယ်။ negative ပါ။"
သူ့မှာ COVID-19 ရောဂါကူးစက်ခံရမှုမရှိပါဘူးဆိုတဲ့ အဖြေထွက်လာပေမဲ့လို့ နေအိမ်မှာပဲ သီးခြားခွဲနေထိုင်နေဆဲဖြစ်ပြီး နေ့စဉ်ဝင်ငွေရနိုင်တဲ့ လုပ်ငန်းခွင်တွေ ရပ်နားသွားရလို့ သူရင်ဆိုင်နေရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကိုလည်း ပြောပြပါတယ်။
"Financial နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အဓိကကတော့ ဒီ အစိုးရဆီက ချက်ကိုပဲ စောင့်နေရတာပေါ့နော်။ နောက်တခုကတော့ ဒီ unemployment လျှောက်ဖို့ပေါ့နော် အွန်လိုင်းကနော်။"
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု Portland, Oregon က အစိုးရဝန်ထမ်း တဦးဖြစ်တဲ့ မြန်မာနွယ်ဖွားအမေရိကန်နိုင်ငံသားကို Craton Highways ကလည်း နေအိမ်ကနေ အလုပ်လုပ်ရတဲ့စိန်ခေါ်မှု အားသာချက် အားနည်းချက်တွေနဲ့အတူ နေ့စဉ် လူမှုဘဝအပြောင်းအလဲတွေကို အခုလိုပြောပြပါတယ်။
"အခုကတော့ မနေ့ကတုန်းကပဲ Oregon ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးကနေပြီးတော့ excutive order ထပ်ထုတ်လိုက်တယ်။ ထပ်ထုတ်လိုက်တဲ့အခါကျတော့ အကုန်လုံး မလိုအပ်ဘဲ အပြင်မထွက်ရဘူးပေါ့နော်။ ထွက်တယ်ဆိုလို့ရှိရင်လည်း တကယ့်ကို အရေးကြီးတဲ့ အခြေအနေပေါ့ ... ဆေးရုံ၊ ဆေးပေးခန်းတို့၊ ဆေးသွားဝယ်တာတို့၊ ဘဏ်ကိုသွားတာတို့ အဲ့ဒီလိုမျိုး တကယ့်ကို အရေးတကြီး အခြေအနေကျမှပဲ ထွက်ရမယ်လို့ သူက စထုတ်လိုက်တယ်ပေါ့နော်။ ထုတ်ပြီးတော့ မနေ့ကပဲ effective immediately ဆိုပြီးတော့ စာထုတ်လိုက်တယ်။ တကယ်လို့ သွားတာကို တွေ့လို့ရှိရင် immediate danger to public help ဆိုပြီးတော့ သူတို့က... ပြောရမယ်ဆိုလို့ရှိရင် နည်းနည်းတော့ အခက်အခဲတော့ ဖြစ်တယ်။ အပြင်တွေဘာတွေ ကိုယ်သွားချင်တဲ့နေရာ သွားလို့မရတော့ဘူး။ ဥပမာ စားသောက်ဆိုင်သွားမယ်ဆိုလို့ရှိရင်လည်း ထိုင်ပြီးတော့ စားသောက်ခွင့် မပေးတဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ လူတွေ ရောနှောပြီးတော့ ထိုင်လို့ရတဲ့နေရာ မဟုတ်တဲ့နေရာ တခုမှာ သွားစားရတယ်။ အဲ့ဒီဟာလေးတွေ အခက်အခဲရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ဈေးဆိုင်တွေ super mart မှာ သွားဝယ်လို့ရှိရင်လည်း ကိုယ်လိုချင်တဲ့ဟာမရှိဘူး။ အဲ့ဒီ အခက်အခဲလေးတွေတော့ ရှိတယ်။"
သူတို့မြို့က မြို့တော်ဝန်အပါအဝင် အာဏာပိုင်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးညွှန်ကြားချက်တွေကို ဂရုတစိုက်လိုက်နာတဲ့ Craton က အမေရိကန်တဝှမ်းက မြန်မာတွေအပါအဝင် မြန်မာပြည်သူတွေအနေနဲ့လည်း ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါဖြစ်လာတဲ့အခြေအနေမှာ အရေးပေါ်ကျန်းမာရေးပညာပေးညွှန်ကြားချက်တွေကို အလေးအနက်ထားဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။
အခုအချိန်အထိတော့ ကမ္ဘာတဝှမ်း- ဒီရောဂါကူးစက်ခံရမှုကနေ ပြန်သက်သာလာသူကတော့ ၁၀၂,၀၀၀ ကျော်ရှိနေပါပြီ။ ဒါပေမဲ့လို့ အခုချိန်ထိတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအပါအဝင် မြန်မာနဲ့ နိုင်ငံတော်တော်များများက အရေးပေါ်ကြိုတင်ကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းတွေကို အင်တိုက်အားတိုက် ဆောင်ရွက်နေကြရဆဲဖြစ်ပါတယ်။
[Unicode Version]
COVID-19 ကိုရငျဆိုငျနတေဲ့ အမရေိကနျရောကျ မွနျမာမြား
ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ COVID-19 အမရေိကနျပွညျထောငျစုတဝှမျး ကူးစကျပြံ့နှံ့မှုတှေ ဖွဈလာခြိနျ ပွညျနယျအသီးသီးမှာ နထေိုငျနကွေတဲ့ မွနျမာနှယျဖှား အမရေိကနျနိုငျငံသားတှေ ရငျဆိုငျ တှေ့ကွုံနရေတဲ့ နေ့စဉျလူနမှေုဘဝ စိနျခေါျမှု အတှေ့အကွုံတှကေို စုစညျးပွီး ပွောပွခငြျပါတယျ။
အခုဆိုရငျ တရုတျနိုငျငံ ဝူဟနျကနတေဆင့ျ စတငျပွန့ျပှားခဲ့လို့ ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ အရေးပေါျကနြျးမာရေးအခွအေနဖွေဈလာတဲ့ ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ COVID-19 ကူးစကျခံရတဲ့ နိုငျငံပေါငျး ၁၉၅ နိုငျငံအထိဖွဈလာပွီး ကမ်ဘာတဝှမျး လူပေါငျး ၃၈၀,၀၀၀ ကြောျ ကူးစကျခံနရေတာဖွဈပါတယျ။ ဒီရောဂါကွောင့ျ သဆေုံးသူ စုစုပေါငျး ၁၆,၅၀၀ ကြောျရှိသှားပါပွီ။
အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ ရောဂါကူးစကျသူပေါငျး ၄၆,၀၀၀ ကြောျနဲ့ သဆေုံးသူက ၅၈၀ ကြောျ ရှိသှားပွီဖွဈပါတယျ။ နိုငျငံတောျအရေးပေါျ အခွအေနေ ကွညောထားပွီး ဒီလိုအခွအေနမှော ရောဂါကူးစကျခံရနိုငျခွေ အန်တရာယျတှကေ ကွိုတငျကာကှယျတဲ့ အနနေဲ့ လူထူထပျတဲ့နရောတှေ မသှားကွဖို့ လူတှေ မစုဝေးကွဖို့ သကျဆိုငျရာပွညျနယျအာဏာပိုငျတှကေ ညှှနျကွားထားတာပါ။
ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ COVID-19 ဖွဈပှားခြိနျ အမရေိကနျပွညျထောငျစု နေ့စဉျလူနမှေုဘဝအပွောငျးအလဲ စိနျခေါျမှုအခကျအခဲတှမြေားစှာ ရှိပါတယျလို့ မွနျမာနှယျဖှားအမရေိကနျနိုငျငံသားတှကေပွောပါတယျ။ ရောဂါကုူးစကျမှု သဆေုံးမှုတှေ မွင့ျတကျလာတဲ့ နယူးယောကျမွို့ Brooklyn အရပျ Sheepshead Bay နေ ကိုဝငျးနိုငျထှနျးက COVID-19 ရောဂါလက်ခဏာနဲ့ဆငျတဲ့ ပုံစံမြိုး နမေကောငျးဖွဈလာလို့ သူ့မှာရောဂါပိုးရှိ-မရှိ အရေးပေါျဆေးကုသစဈဆေးမှုခံယူခဲ့ရတဲ့ သူ့အခွအေနေ ပွောပွပါတယျ။
"လှနျခဲ့တဲ့ ၁၃ ရကျနေ့ ည ကနြောျက မသှားဘူးပေါ့ အလုပျကိုလေ။ အဲ့တော့ ၁၄ ရကျနေ့မနကျမှာ အိပျယာက နိုးတော့ လညျခြောငျးက နာလာတယျ၊ ပွီးတော့ ခြောငျးခွောကျတှဆေိုးတာ။ အဲ့ဒါနဲ့ ကနြောျ Emergency လေ CVR 311 ကို ခေါျလိုကျတာပေါ့နောျ။ သူတို့ကနပွေီးတော့ 311 operator ကနပွေီးတော့ နယူးယောကျ health and hospital cooperation ကို ခြိတျပေးတယျ။ အဲ့ဒီကနမှေတဆင့ျ COVID hotline ကို ခြိတျပေးတော့ ကိုယျပူခြိနျတော့ မရှိဘူး၊ shortness breath အသကျရှူမဝတာတို့ မဖွဈသေးဘူးဆိုတော့ mild sector နဲ့ အိမျမှာ ၁၄ ရကျ နခေိုငျးတယျ။ နေ့ခငျးပိုငျးလောကျကမြှ ကနြောျ Shortness Breath ဖွဈလာတယျ၊ အသကျရှူ မဝဘူး ဖွဈလာတယျ။ အဲဒါနဲ့ ကနြောျ အနီးစပျဆုံးက ကနြောျနတေဲ့ Brooklyn Sheepshead Bay နဲ့ နီးတာ Staten Island က New York City’s first drive-through coronavirus testing site ကို သှားပွီးတော့ ရှေးလိုကျတာပေါ့နောျ။ ခကြျခငြျးပဲ သိပျမစောင့ျရဘူး ... ခကြျခငြျးပဲ။ သူတို့ တံခါးတှလေညျး မဖှင့ျခိုငျးဘူး ... ကားထဲမှာပဲ ID ကို ထောငျပွရတယျ။ တံခါးကို နညျးနညျးလေးပဲ ဖှင့ျခိုငျးပွီးတော့ ဟှနျးလေးကို သူတို့က အတံနဲ့ ခွဈယူပွီးတော့မှ ပွနျခိုငျးလိုကျတယျ။ results ကို သူတို့က message နဲ့ ပို့ရတယျ။ negative ပါ။"
သူ့မှာ COVID-19 ရောဂါကူးစကျခံရမှုမရှိပါဘူးဆိုတဲ့ အဖွထှေကျလာပမေဲ့လို့ နအေိမျမှာပဲ သီးခွားခှဲနထေိုငျနဆေဲဖွဈပွီး နေ့စဉျဝငျငှရေနိုငျတဲ့ လုပျငနျးခှငျတှေ ရပျနားသှားရလို့ သူရငျဆိုငျနရေတဲ့ စိနျခေါျမှုတှကေိုလညျး ပွောပွပါတယျ။
"Financial နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အဓိကကတော့ ဒီ အစိုးရဆီက ခကြျကိုပဲ စောင့ျနရေတာပေါ့နောျ။ နောကျတခုကတော့ ဒီ unemployment လြှောကျဖို့ပေါ့နောျ အှနျလိုငျးကနောျ။"
အမရေိကနျပွညျထောငျစု Portland, Oregon က အစိုးရဝနျထမျး တဦးဖွဈတဲ့ မွနျမာနှယျဖှားအမရေိကနျနိုငျငံသားကို Craton Highways ကလညျး နအေိမျကနေ အလုပျလုပျရတဲ့စိနျခေါျမှု အားသာခကြျ အားနညျးခကြျတှနေဲ့အတူ နေ့စဉျ လူမှုဘဝအပွောငျးအလဲတှကေို အခုလိုပွောပွပါတယျ။
"အခုကတော့ မနေ့ကတုနျးကပဲ Oregon ပွညျနယျ အုပျခြုပျရေးမှူးကနပွေီးတော့ excutive order ထပျထုတျလိုကျတယျ။ ထပျထုတျလိုကျတဲ့အခါကတြော့ အကုနျလုံး မလိုအပျဘဲ အပွငျမထှကျရဘူးပေါ့နောျ။ ထှကျတယျဆိုလို့ရှိရငျလညျး တကယ့ျကို အရေးကွီးတဲ့ အခွအေနပေေါ့ ... ဆေးရုံ၊ ဆေးပေးခနျးတို့၊ ဆေးသှားဝယျတာတို့၊ ဘဏျကိုသှားတာတို့ အဲ့ဒီလိုမြိုး တကယ့ျကို အရေးတကွီး အခွအေနကေမြှပဲ ထှကျရမယျလို့ သူက စထုတျလိုကျတယျပေါ့နောျ။ ထုတျပွီးတော့ မနေ့ကပဲ effective immediately ဆိုပွီးတော့ စာထုတျလိုကျတယျ။ တကယျလို့ သှားတာကို တှေ့လို့ရှိရငျ immediate danger to public help ဆိုပွီးတော့ သူတို့က... ပွောရမယျဆိုလို့ရှိရငျ နညျးနညျးတော့ အခကျအခဲတော့ ဖွဈတယျ။ အပွငျတှဘောတှေ ကိုယျသှားခငြျတဲ့နရော သှားလို့မရတော့ဘူး။ ဥပမာ စားသောကျဆိုငျသှားမယျဆိုလို့ရှိရငျလညျး ထိုငျပွီးတော့ စားသောကျခှင့ျ မပေးတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့လို့ လူတှေ ရောနှောပွီးတော့ ထိုငျလို့ရတဲ့နရော မဟုတျတဲ့နရော တခုမှာ သှားစားရတယျ။ အဲ့ဒီဟာလေးတှေ အခကျအခဲရှိတယျ။ နောကျပွီးတော့ ဈေးဆိုငျတှေ super mart မှာ သှားဝယျလို့ရှိရငျလညျး ကိုယျလိုခငြျတဲ့ဟာမရှိဘူး။ အဲ့ဒီ အခကျအခဲလေးတှတေော့ ရှိတယျ။"
သူတို့မွို့က မွို့တောျဝနျအပါအဝငျ အာဏာပိုငျတှရေဲ့ ကနြျးမာရေးညှှနျကွားခကြျတှကေို ဂရုတစိုကျလိုကျနာတဲ့ Craton က အမရေိကနျတဝှမျးက မွနျမာတှအေပါအဝငျ မွနျမာပွညျသူတှအေနနေဲ့လညျး ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါဖွဈလာတဲ့အခွအေနမှော အရေးပေါျကနြျးမာရေးပညာပေးညှှနျကွားခကြျတှကေို အလေးအနကျထားဖို့ တိုကျတှနျးပါတယျ။
အခုအခြိနျအထိတော့ ကမ်ဘာတဝှမျး- ဒီရောဂါကူးစကျခံရမှုကနေ ပွနျသကျသာလာသူကတော့ ၁၀၂,၀၀၀ ကြောျရှိနပေါပွီ။ ဒါပမေဲ့လို့ အခုခြိနျထိတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုအပါအဝငျ မွနျမာနဲ့ နိုငျငံတောျတောျမြားမြားက အရေးပေါျကွိုတငျကာကှယျရေးလုပျငနျးတှကေို အငျတိုကျအားတိုကျ ဆောငျရှကျနကွေရဆဲဖွဈပါတယျ။
