မြန်မာ့အရေး မဏ္ဍိုင် ၄ ရပ်နဲ့ ကန်လုပ်ဆောင် (နိုင်ငံခြားရေးအတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet)
{{Zawgyi/Unicode}}
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက စစ်ကောင်စီကို ဖိအားပေးရင်း မြန်မာပြည်သူတွေနဲ့ NUG အစိုးရထောက်ခံဖို့ အပါအဝင် မဏ္ဍိုင် ၄ ရပ်နဲ့ မြန်မာ့အရေးကို ချဉ်းကပ်လုပ်ဆောင်နေပါတယ်လို့ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာန အတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet က ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာအရေး၊ မြန်မာ့အရေး အာဆီယံရဲ့ကဏ္ဍ နဲ့ ပတ်သက်လို့ မြန်မာ့အရေးကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့အတူ Derek Chollet က သုံးသပ်ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။ ဝါရှင်တန်အခြေစိုက် ဗဟာဗျူဟာနဲ့ နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးဌာန CSIS ဦးစီးကျင်းပတဲ့ အွန်လိုင်းဆွေးနွေးပွဲတက်ရောက်ခဲ့တဲ့ မအိသန့်စင်က တင်ဆက်ထားပါတယ်။
၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်ပေါ်ပြီး တနှစ်အကြာ အကြမ်းဖက်မှုတိုးလာမှုနဲ့ စီးပွားရေး ကျဆင်းလာမှု အခြေအနေတွေအကြောင်းကို ဝါရှင်တန်ဒီစီအခြေစိုက် မဟာဗျူဟာနဲ့ နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးဌာန CSIS ဦးစီးတဲ့ အွန်လိုင်းဆွေးနွေးပွဲတခုကို ဖေဖော်ဝါရီလ ၂ ရက်နေ့မှာ ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လက်ရှိနိုင်ငံရေး အခြေအနေနဲ့ မူဝါဒရေးရာပိုင်းဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တွေမှာ အမေရိကန်နဲ့ တခြားနိုင်ငံအစိုးရတွေရဲ့ ပါဝင်မှုတွေကို ပြန်လည်သုံးသပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းပြီး တနှစ်တာကာလတလျှောက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဖက်က ချမှတ်ထားတဲ့ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေ အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ်ကို ပြန်ရောက်အောင် ထောက်ပံ့လုပ်ဆောင်နေမှုတွေကို အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာန အတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet က အဖွင့်အမှာစကားမှာ ထည့်ပြောခဲ့ပါတယ်။
“အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ မဏ္ဍိုင် ၄ ခုနဲ့ မြန်မာ့အရေးကို ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ စစ်ကောင်စီကို ဖိအားပေးဖို့က နံပတ် တစ် အချက်ပါ။ မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ်ကို ရောက်အောင်လုပ်ဆောင်နေတဲ့ အတိုက်အခံဖက်ကို ထောက်ခံအားပေးဖို့က နံပတ် ၂အချက်ပါ။ မြန်မာပြည်သူတွေအတွက် လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီပေးဖို့က နံပတ် ၃ အချက်ပါ။ နောက်ဆုံး နံပတ် ၄ အချက်ကတော့ မိတ်ဖက်နိုင်ငံတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး သံတမန်ရေးနည်းလမ်းနဲ့ တိုက်တွန်းလုပ်ဆောင်သွားဖို့ဖြစ်ပါတယ်။”
မြန်မာစစ်ကောင်စီလိုက်နာရမယ့် အာဆီယံသဘောတူညီချက် ၅ ချက် ချမှတ်တဲ့အပေါ် အမေရိကန်က ထောက်ခံအားပေးကြောင်းလည်း သူက ပြောသွားခဲ့တာပါ။ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးအကြံပေး Chollet က မကြာသေးခင်တုံးကပဲ ကြားကာလအမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ NUG ခေါင်းဆောင်မှုပိုင်းနဲ့လည်း တွေ့ဆုံခဲ့ပါတယ်။
လက်ရှိဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေအပြင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ မြန်မာ့ရေနံနဲ့သဘာဝဓာတ်ငွေ့လုပ်ငန်း MOGE အပါအဝင် ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေ ထပ်လုပ်ရမှာဖြစ်တယ်လို့ Women’s Peace Network in Myanmar က မဝေေ၀နုက တိုက်တွန်းပြောဆိုသွားပါတယ်။
“ တိုင်းရင်းသားတွေအပေါ် မြန်မာစစ်တပ် ကျူးလွန်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေအပေါ်မှာ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက နှစ်ရှည်လများ လက်ပိုက်ကြည့်နေတဲ့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီနေ့လို စစ်အာဏာသိမ်းပြီး ပဋိပကအခြေအနေထိ ရောက်နေရတာပါ။ ပျော့ပြောင်း တိတ်ဆိတ်တဲ့ သံတမန်ရေးနည်းလမ်းနဲ့ ဆက်သွားရင် ရလဒ်ကောင်းရမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းဟာ တနှစ်တာ အချိန်ဖြုန်းပြီးပါပြီ။ အခု မူဝါဒနည်းလမ်းပြောင်းဖို့ စဉ်းစားရပါတော့မယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက နိုင်ငံရေးအခြေအနေကို မဖြေရှင်းနိုင်သရွေ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရောက် ရိုဟင်ဂျာတွေ နေရပ်ပြန်နိုင်ရေးလည်း မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ မဝေေ၀နုက ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာ့အရေးမှာ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း အာဆီယံရဲ့ ပါဝင်မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး မမိုးသူဇာက အခုလို ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
“၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံဖက်က လိုက်နာလာအောင် အာဆီယံဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ချက် ချမှတ်ဖို့ အာဆီယံက ကြိုးစားခဲ့တဲ့ သင်ခန်းစာကို အခြေခံပြီး စစ်ကောင်စီအပေါ် အာဆီယံနိုင်ငံတွေစုစည်းထားတဲ့အဖွဲ့တခုအနေနဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာ ဘယ်လို ကွပ်ကဲနိုင်မလဲ စဉ်းစားရမှာပါ။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာကစပြီး သံတမန်ရေးဖိအားတွေ တွေ့နေရတာပါ။ အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာ မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်ကို မဖိတ်တာကနေစခဲ့ပြီး အခုတော့ နှစ်စဉ်ကျင်းပရတဲ့ အာဆီယံဝန်ကြီးအဆင့် အစည်းအဝေးပွဲတောင် ရွှေ့ဆိုင်းရတဲ့ အဆင့်အထိ ဖြစ်လာပါတယ်။ မြန်မာပဋိပက္ခဟာ အာဆီယံအတွင်း ဦးစားပေးရမှာဖြစ်သလို အဓိကကျတဲ့ စိန်ခေါ်မှုအဖြစ် ၂၀၂၂ မှာလည်း ဆက်ရှိနေဦးမှာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။”
ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၊ ဖနွမ်းပင်မြို့မှာ ဖေဖော်ဝါရီလလယ်မှာ ကျင်းပမယ့် အာဆီယံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေရဲ့ အစည်းအဝေးပွဲကို မြန်မာစစ်အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ ကိုယ်စားပြု စစ်ကောင်စီနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဦးဝဏ္ဏမောင်လွင်ကို ဖိတ်ကြားမှာမဟုတ်ဘူးလို့ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံက ကြေညာထားတာပါ။
CSIS က ဦးစီးကျင်းပတဲ့ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးတနှစ်ကြာ မြန်မာအခြေအနေအကြောင်း အွန်လိုင်းဆွေးနွေးပွဲမှာ CSIS ရဲ့ အရှေ့တောင်အာရှဌာနက Michael Martin က ပါဝင်ဆွေးနွေးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်ရှင်။
.................................................
မွနျမာ့အရေး မဏ်ဍိုငျ ၄ ရပျနဲ့ ကနျလုပျဆောငျ (နိုငျငံခွားရေးအတငျပငျခံ Derek Chollet)
{{Unicode}}
အမရေိကနျပွညျထောငျစုက စဈကောငျစီကို ဖိအားပေးရငျး မွနျမာပွညျသူတှနေဲ့ NUG အစိုးရထောကျခံဖို့ အပါအဝငျ မဏ်ဍိုငျ ၄ ရပျနဲ့ မွနျမာ့အရေးကို ခဉြျးကပျလုပျဆောငျနပေါတယျလို့ အမရေိကနျနိုငျငံခွားရေးဌာန အတိုငျပငျခံ Derek Chollet က ပွောဆိုလိုကျပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာအရေး၊ မွနျမာ့အရေး အာဆီယံရဲ့ကဏ်ဍ နဲ့ ပတျသကျလို့ မွနျမာ့အရေးကြှမျးကငြျသူတှနေဲ့အတူ Derek Chollet က သုံးသပျဆှေးနှေးခဲ့ပါတယျ။ ဝါရှငျတနျအခွစေိုကျ ဗဟာဗြူဟာနဲ့ နိုငျငံတကာလေ့လာရေးဌာန CSIS ဦးစီးကငြျးပတဲ့ အှနျလိုငျးဆှေးနှေးပှဲတကျရောကျခဲ့တဲ့ မအိသန့ျစငျက တငျဆကျထားပါတယျ။
၂၀၂၁ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးမှုဖွဈပေါျပွီး တနှဈအကွာ အကွမျးဖကျမှုတိုးလာမှုနဲ့ စီးပှားရေး ကဆြငျးလာမှု အခွအေနတှေအေကွောငျးကို ဝါရှငျတနျဒီစီအခွစေိုကျ မဟာဗြူဟာနဲ့ နိုငျငံတကာလေ့လာရေးဌာန CSIS ဦးစီးတဲ့ အှနျလိုငျးဆှေးနှေးပှဲတခုကို ဖဖေောျဝါရီလ ၂ ရကျနေ့မှာ ကငြျးပခဲ့ပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ လကျရှိနိုငျငံရေး အခွအေနနေဲ့ မူဝါဒရေးရာပိုငျးဆိုငျရာ ကိစ်စရပျတှမှော အမရေိကနျနဲ့ တခွားနိုငျငံအစိုးရတှရေဲ့ ပါဝငျမှုတှကေို ပွနျလညျသုံးသပျခဲ့ကွပါတယျ။ စဈအာဏာသိမျးပွီး တနှဈတာကာလတလြှောကျ အမရေိကနျပွညျထောငျစုဖကျက ခမြှတျထားတဲ့ ဒဏျခတျပိတျဆို့မှုတှေ အပါအဝငျ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီလမျးကွောငျးပေါျကို ပွနျရောကျအောငျ ထောကျပံ့လုပျဆောငျနမှေုတှကေို အမရေိကနျနိုငျငံခွားရေးဌာန အတိုငျပငျခံ Derek Chollet က အဖှင့ျအမှာစကားမှာ ထည့ျပွောခဲ့ပါတယျ။
“အမရေိကနျပွညျထောငျစုအနနေဲ့ မဏ်ဍိုငျ ၄ ခုနဲ့ မွနျမာ့အရေးကို ဆောငျရှကျနပေါတယျ။ စဈကောငျစီကို ဖိအားပေးဖို့က နံပတျ တဈ အခကြျပါ။ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီလမျးကွောငျးပေါျကို ရောကျအောငျလုပျဆောငျနတေဲ့ အတိုကျအခံဖကျကို ထောကျခံအားပေးဖို့က နံပတျ ၂အခကြျပါ။ မွနျမာပွညျသူတှအေတှကျ လူသားခငြျးစာနာမှုအကူအညီပေးဖို့က နံပတျ ၃ အခကြျပါ။ နောကျဆုံး နံပတျ ၄ အခကြျကတော့ မိတျဖကျနိုငျငံတှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီး သံတမနျရေးနညျးလမျးနဲ့ တိုကျတှနျးလုပျဆောငျသှားဖို့ဖွဈပါတယျ။”
မွနျမာစဈကောငျစီလိုကျနာရမယ့ျ အာဆီယံသဘောတူညီခကြျ ၅ ခကြျ ခမြှတျတဲ့အပေါျ အမရေိကနျက ထောကျခံအားပေးကွောငျးလညျး သူက ပွောသှားခဲ့တာပါ။ အမရေိကနျနိုငျငံခွားရေးအကွံပေး Chollet က မကွာသေးခငျတုံးကပဲ ကွားကာလအမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ NUG ခေါငျးဆောငျမှုပိုငျးနဲ့လညျး တှေ့ဆုံခဲ့ပါတယျ။
လကျရှိဒဏျခတျပိတျဆို့မှုတှအေပွငျ အမရေိကနျပွညျထောငျစုအနနေဲ့ မွနျမာ့ရနေံနဲ့သဘာဝဓာတျငှေ့လုပျငနျး MOGE အပါအဝငျ ဒဏျခတျပိတျဆို့မှုတှေ ထပျလုပျရမှာဖွဈတယျလို့ Women’s Peace Network in Myanmar က မဝေဝေနုက တိုကျတှနျးပွောဆိုသှားပါတယျ။
“ တိုငျးရငျးသားတှအေပေါျ မွနျမာစဈတပျ ကြူးလှနျတဲ့ လုပျရပျတှအေပေါျမှာ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးက နှဈရှညျလမြား လကျပိုကျကွည့ျနတေဲ့အတှကျ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဒီနေ့လို စဈအာဏာသိမျးပွီး ပဋိပကအခွအေနထေိ ရောကျနရေတာပါ။ ပြော့ပွောငျး တိတျဆိတျတဲ့ သံတမနျရေးနညျးလမျးနဲ့ ဆကျသှားရငျ ရလဒျကောငျးရမှာ မဟုတျပါဘူး။ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးဟာ တနှဈတာ အခြိနျဖွုနျးပွီးပါပွီ။ အခု မူဝါဒနညျးလမျးပွောငျးဖို့ စဉျးစားရပါတော့မယျ။”
မွနျမာနိုငျငံတှငျးက နိုငျငံရေးအခွအေနကေို မဖွရှေငျးနိုငျသရှေ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျ ရိုဟငျဂြာတှေ နရေပျပွနျနိုငျရေးလညျး မဖွဈနိုငျဘူးလို့ မဝေဝေနုက ထောကျပွပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာ့အရေးမှာ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျး အာဆီယံရဲ့ ပါဝငျမှုနဲ့ပတျသကျပွီး မမိုးသူဇာက အခုလို ထောကျပွပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
“၂၀၂၁ ခုနှဈမှာ မွနျမာနိုငျငံဖကျက လိုကျနာလာအောငျ အာဆီယံဘုံသဘောတူညီခကြျ ၅ ခကြျ ခမြှတျဖို့ အာဆီယံက ကွိုးစားခဲ့တဲ့ သငျခနျးစာကို အခွခေံပွီး စဈကောငျစီအပေါျ အာဆီယံနိုငျငံတှစေုစညျးထားတဲ့အဖှဲ့တခုအနနေဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှဈမှာ ဘယျလို ကှပျကဲနိုငျမလဲ စဉျးစားရမှာပါ။ ၂၀၂၁ ခုနှဈ အောကျတိုဘာကစပွီး သံတမနျရေးဖိအားတှေ တှေ့နရေတာပါ။ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးမှာ မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျကို မဖိတျတာကနစေခဲ့ပွီး အခုတော့ နှဈစဉျကငြျးပရတဲ့ အာဆီယံဝနျကွီးအဆင့ျ အစညျးအဝေးပှဲတောငျ ရှှေ့ဆိုငျးရတဲ့ အဆင့ျအထိ ဖွဈလာပါတယျ။ မွနျမာပဋိပက်ခဟာ အာဆီယံအတှငျး ဦးစားပေးရမှာဖွဈသလို အဓိကကတြဲ့ စိနျခေါျမှုအဖွဈ ၂၀၂၂ မှာလညျး ဆကျရှိနေဦးမှာပဲ ဖွဈပါတယျ။”
ကမ်ဘောဒီးယားနိုငျငံ၊ ဖနှမျးပငျမွို့မှာ ဖဖေောျဝါရီလလယျမှာ ကငြျးပမယ့ျ အာဆီယံ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးတှရေဲ့ အစညျးအဝေးပှဲကို မွနျမာစဈအုပျခြုပျရေးကောငျစီ ကိုယျစားပွု စဈကောငျစီနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး ဦးဝဏ်ဏမောငျလှငျကို ဖိတျကွားမှာမဟုတျဘူးလို့ ကမ်ဘောဒီးယားနိုငျငံက ကွညောထားတာပါ။
CSIS က ဦးစီးကငြျးပတဲ့ စဈအာဏာသိမျးပွီးတနှဈကွာ မွနျမာအခွအေနအေကွောငျး အှနျလိုငျးဆှေးနှေးပှဲမှာ CSIS ရဲ့ အရှေ့တောငျအာရှဌာနက Michael Martin က ပါဝငျဆှေးနှေးခဲ့တာ ဖွဈပါတယျရှငျ။
