မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ကို ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်သူတွေအတွက် နေထိုင်ရေးလုံခြုံဖို့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရကနေ Refugee ID ကဒ် ထုတ်ပေးသွားဖို့ အစီစဉ်ရှိတယ်လို့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ် လူမှုအဖွဲ့အစည်းတာဝန်ရှိသူတွေကပြောပါတယ်။ လက်ရှိ ချင်းပြည်နယ်ထဲမှာ တိုက်ပွဲတွေ မကြာမကြာဖြစ်နေပြီး စစ်ရေးတင်းမာနေတာကြောင့် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက်ကို သောင်းနဲ့ချီတဲ့ ချင်းဒေသခံတွေ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင် ရောက်ရှိနေ ပါတယ်။ ဒီအကြောင်းရန်ကုန်ကပေးပို့လာတဲ့သတင်းကို ကိုအောင်မြတ်သူ ကပြောပြပေးမှာပါ။
ချင်းပြည်နယ်နဲ့ကပ်နေတဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ကို စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ထွက်ပြေးခိုလှုံကြသူတွေကို မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရက ဒုက္ခသည်များမှတ်ပုံတင် Refugee ID ကဒ် ထုတ်ပေးဖို့ စီစဉ်နေပါတယ်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ထဲရောက်နေကြတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဘက်က CDM ဝန်ထမ်းတွေ၊ ဆန္ဒပြသူတွေနဲ့ အခုနောက်ဆုံး ချင်းပြည်နယ်ဘက်က စစ်ပြေးဒုက္ခသည်တွေအားလုံးအတွက် ဒုက္ခသည်အသိအမှတ်ပြုကဒ်ထုတ်ပေးမှာဖြစ်တယ်လို့
ဒေသတွင်း ဒုက္ခသည်ကူညီရေးအဖွဲ့ အစည်းတခုဖြစ်တဲ့ NGO United for Democratic Myanmar တွဲဖက်အတွင်းရေးမှူး ကိုရစ်ချတ်ကပြောပါတယ်။
“ ID ကဒ်ဆိုတာက Refugee ကဒ်ပေါ့နော်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရကနေပြီးတော့ စီစဉ်ထားတာရှိတယ်။ သူတို့က စီစဉ်ထားတဲ့ပုံစံကတော့ ဒီမီဇိုရမ်ပြည်နယ်မှာရှိနေတဲ့ Refugee အားလုံးကိုခြုံပြီးမှ သူတို့လုပ်ပေးဖို့ အစီအစဉ်တော့ ရှိတယ်။ မီဇိုရမ်အစိုးရက ဒီRefugeeကဒ်ကိုလုပ်ပေးမှာ။ ဒီမီဇိုရမ်မှာရှိတဲ့ စစ်ဘေးရှောင်တွေကိုပေါ့နော်။ အဲဒီ DC တို့, Home department တို့ ဆိုတာက ဒီစစ်ဘေးရှောင်တွေကို ကူညီစောင့်ရှောက်ဖို့ရန်အတွက် အစိုးရကနေ ဖွဲ့စည်းပေး လိုက်တာဘဲ အဲတာတော့။ ”
မြန်မာနိုင်ငံက ရောက်လာတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအရေးကို ကိုင်တွယ်ဖို့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရကတာဝန်ပေးထားတဲ့ ပြည်နယ်ဒုတိယကော်မရှင်နာမင်းကြီးနဲ့အတူ ပြည်ထဲရေးဌာနတာဝန်ရှိသူတွေ၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲရေးနဲ့ ပြန်လည်ထူထောင်ရောဌာက တာဝန်ရှိသူတွေ အိုက်ဇောမြို့မှာ မြန်မာနိုင်ငံက ဒုက္ခသည်တွေ ခိုလှုံနေတဲ့ နေရာတွေကို ဇန်နဝါရီလ ၁၉ ရက်က သွားရောက်ကြည့်ရှုခဲ့ပြီး ဒုက္ခသည် မှတ်ပုံတင်ကဒ်ပြားတွေ ထုတ်ပေးမယ်လို့ ကြေညာခဲ့တာပါ။
တာဝန်ရှိသူတွေဟာ Sihphir ရပ်ကွက်မှာရှိတဲ့ CDM ဒုက္ခသည်စခန်း၊ Sihhmui နဲ့ Sairang ရပ်ကွက်မှာရှိတဲ့ စစ်ဘေးဒုက္ခသည်စခန်းတွေကို သွားရောက်ကြည့်ရှုခဲ့ပြီး လိုအပ်တဲ့အကူအညီတွေ အတတ် နိုင်ဆုံးကူညီဆောင်ရွက်ပေးသွားမယ်လို့လည်း ပြောသွားပါတယ်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရက ထုတ်ပေးမယ့် ဒုက္ခသည်အသိအမှတ်ပြု Refugee ID ကဒ်ရမယ့်သူတွေအနေနဲ့ မီဇိုရ်ပပြည်နယ်ထဲမှာ လွတ်လါွတ်လပ်လပ် သွားလာနိုင်မှာဖြစ်တယ်လို့ ကိုရစ်ချတ်က ဆက်ပြောပါတယ်။
“ အဓိကတော့ ဒီလိုဗျ။ ဥပမာအနေနဲ့လွှတ်တော်အမတ်တွေဆိုရင် နယ်စပ်ဒေသတွေကို သူတို့သွားပြီးတော့မှ သူတို့ ရဲ့ မဲဆန္ဒရှင်တွေ အခုထွက်ပြေးကြတဲ့စစ်ဘေးရှောင်တွေကို သွားကြည့်တာ။ ဆိုတော့ အဲဒီကဒ်ရှိခြင်းအားဖြင့် သူတို့ နယ်စပ်ဒေသတွေမှာ သူတို့အဲဒီစစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူတွေနဲ့သွားပြီးတော့မှ လွတ်လွတ်လပ်လပ်ပေါ့နော် သွားပြီးတော့ မှ အကူညီပေးလို့ရမယ်။ ပြည်နယ်မှာ လုံခြုံစွာနဲ့နေထိုင်နိုင်ဖို့ အတွက်ကို။ မရှိတာထက်စာရင် အများကြီးလုံခြုံပါ လိမ့် မယ်။ ”
လက်ရှိမီဇိုရမ်ပြည်နယ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံဘက်က ထွက်ပြေးခိုလှုံနေကြသူတွေကို ဒေသခံ ကူညီပေးအဖွဲ့တွေက အကူညီပေးနေကြပါတယ်။
“ ခန့်မှန်းခြေအနေနဲ့တော့မီဇိုရမ်တပြည်နယ်လုံးမှာတော့ သုံးသောင်းဝန်းကျင်လောက်တော့ ရှိပြီး။ ရပ်ကွက်တွေ ကျေးရွာတွေ အဲဒီလိုအဖွဲ့အစည်းလေးတွေရှိတယ်။ အဲတာလေးတွေဘဲပူးပေါင်းပြီးမှ သူတို့ရွာတွေမှာ ဝင်လာတဲ့ စစ် ဘေးရှောင်တွေဆိုရင် သူတို့ နေရာထိုင်ခင်းတွေချပေးတယ်။ ဆန်တွေ ဆီတွေ ပဲတွေ စသည်ဖြင့်ပေါ့နော် အဲဒီလိုမျိုး လေးတွေသူတို့လှူတာတွေ ရှိတယ်။ လက်ရှီအခြေအနေမှာတော့အဲတာနဲ့ဘဲ ဆက်သွားနေတယ်။ ”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်ကအာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းနဲ့ ချင်းပြည်နယ်စစ်ရေးတင်းမာမှုဖြစ်စဉ်အတွင်း ဒေသခံတွေက မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ထိဆက်နေတဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံထဲကို ထွက်ပြေးခဲ့ကြတာပါ။
“ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက်ကို မြန်မာနိုင်ငံမှာအာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေအများစု ထွက်ပြေး တိမ်းရှောင်ကြတာပေါ့နော်။ ဒီ CDMဝန်ထန်းတွေဘဲဖြစ်ဖြစ် သူတို့ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ကြတယ်။ အခုနောက်ပိုင်းမှာ ချင်းပြည်နယ်ဘက်မှာ တိုက်ပွဲတွေပြင်းထန်လာတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ မတူပီမြို့နယ်တကြောလုံး ထန်တလန်မြို့နယ်တကြော လုံး ပြီးတော့ စစ်ကိုင်းတိုင်းကလေးမြို့နယ် ထဲမှာရှိတဲ့ချင်းလူမျိုးတွေပေါ့နော်။ ဖလမ်း ဟားခါး ဒီမြောက်ပိုင်းဒေသ တော် တော်များများတော့ စစ်ဘေးရှောင်နေရ မီဇိုရမ်ဘက်ကို ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေရတာကိုတွေ့ရတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆို တော့ စစ်ကောင်စီကအဲဒီဘက်မှာ အင်အားအလုံးအရင်းနဲ့ထိုးစစ်ဆင် တိုက်ခိုက်မှုတွေလုပ်လာတယ်။ အရပ်သား ပစ်မှတ် ထားပြီးတော့ ထိခိုက်မှုတွေလုပ်လာတဲ့ဟာ အဲတာကြောင့်မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက်ကို သူတို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင် ခဲ့တာဖြစ်တာပေါ့နော်။ ”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် အိန္ဒိယနိုင်ငံဘက် ထွက်ပြေးလာကြသူတွေကို အိန္ဒိယပြည်မကြီးအစိုးရက လက်မခံပေမဲ့ ပြည်နယ်အစိုးရတွေကတော့ တတ်နိုင်သလောက်အကူအညီပေးနေကြပါတယ်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်မှာ အခုဆိုရင် မြန်မာဘက်က ရောက်နေတဲ့ ဒုက္ခသည် ၃ သောင်းလောက်ရှိနေကြပါတယ်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရအနေနဲ့ ရောက် ရှိလာတဲ့ စစ်ဘေးရှောင်တွေကို အတတ်နိုင်ဆုံးကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေတယ်လို့ ဒေသတွင်းလူမှုအဖွဲ့အစည်း တာဝန်ရှိသူတွေကပြောပါတယ်။
.......................................................................................
မွနျမာစဈပွေးဒုက်ခသညျတှကေို မီဇိုရမျအစိုးရ ဒုက်ခသညျကဒျထုတျပေးမညျ
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး အိန်ဒိယနိုငျငံ မီဇိုရမျပွညျနယျကို ထှကျပွေးတိမျးရှောငျသူတှအေတှကျ နထေိုငျရေးလုံခွုံဖို့ မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရကနေ Refugee ID ကဒျ ထုတျပေးသှားဖို့ အစီစဉျရှိတယျလို့ မီဇိုရမျပွညျနယျ လူမှုအဖှဲ့အစညျးတာဝနျရှိသူတှကေပွောပါတယျ။ လကျရှိ ခငြျးပွညျနယျထဲမှာ တိုကျပှဲတှေ မကွာမကွာဖွဈနပွေီး စဈရေးတငျးမာနတောကွောင့ျ မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျကို သောငျးနဲ့ခြီတဲ့ ခငြျးဒသေခံတှေ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျ ရောကျရှိနေ ပါတယျ။ ဒီအကွောငျးရနျကုနျကပေးပို့လာတဲ့သတငျးကို ကိုအောငျမွတျသူ ကပွောပွပေးမှာပါ။
ခငြျးပွညျနယျနဲ့ကပျနတေဲ့ အိန်ဒိယနိုငျငံ မီဇိုရမျပွညျနယျကို စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ထှကျပွေးခိုလှုံကွသူတှကေို မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရက ဒုက်ခသညျမြားမှတျပုံတငျ Refugee ID ကဒျ ထုတျပေးဖို့ စီစဉျနပေါတယျ။ မီဇိုရမျပွညျနယျထဲရောကျနကွေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံဘကျက CDM ဝနျထမျးတှေ၊ ဆန်ဒပွသူတှနေဲ့ အခုနောကျဆုံး ခငြျးပွညျနယျဘကျက စဈပွေးဒုက်ခသညျတှအေားလုံးအတှကျ ဒုက်ခသညျအသိအမှတျပွုကဒျထုတျပေးမှာဖွဈတယျလို့
ဒသေတှငျး ဒုက်ခသညျကူညီရေးအဖှဲ့ အစညျးတခုဖွဈတဲ့ NGO United for Democratic Myanmar တှဲဖကျအတှငျးရေးမှူး ကိုရဈခတြျကပွောပါတယျ။
“ ID ကဒျဆိုတာက Refugee ကဒျပေါ့နောျ။ မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရကနပွေီးတော့ စီစဉျထားတာရှိတယျ။ သူတို့က စီစဉျထားတဲ့ပုံစံကတော့ ဒီမီဇိုရမျပွညျနယျမှာရှိနတေဲ့ Refugee အားလုံးကိုခွုံပွီးမှ သူတို့လုပျပေးဖို့ အစီအစဉျတော့ ရှိတယျ။ မီဇိုရမျအစိုးရက ဒီRefugeeကဒျကိုလုပျပေးမှာ။ ဒီမီဇိုရမျမှာရှိတဲ့ စဈဘေးရှောငျတှကေိုပေါ့နောျ။ အဲဒီ DC တို့, Home department တို့ ဆိုတာက ဒီစဈဘေးရှောငျတှကေို ကူညီစောင့ျရှောကျဖို့ရနျအတှကျ အစိုးရကနေ ဖှဲ့စညျးပေး လိုကျတာဘဲ အဲတာတော့။ ”
မွနျမာနိုငျငံက ရောကျလာတဲ့ ဒုက်ခသညျတှအေရေးကို ကိုငျတှယျဖို့ မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရကတာဝနျပေးထားတဲ့ ပွညျနယျဒုတိယကောျမရှငျနာမငျးကွီးနဲ့အတူ ပွညျထဲရေးဌာနတာဝနျရှိသူတှေ၊ သဘာဝဘေးအန်တရာယျ စီမံခန့ျခှဲရေးနဲ့ ပွနျလညျထူထောငျရောဌာက တာဝနျရှိသူတှေ အိုကျဇောမွို့မှာ မွနျမာနိုငျငံက ဒုက်ခသညျတှေ ခိုလှုံနတေဲ့ နရောတှကေို ဇနျနဝါရီလ ၁၉ ရကျက သှားရောကျကွည့ျရှုခဲ့ပွီး ဒုက်ခသညျ မှတျပုံတငျကဒျပွားတှေ ထုတျပေးမယျလို့ ကွညောခဲ့တာပါ။
တာဝနျရှိသူတှဟော Sihphir ရပျကှကျမှာရှိတဲ့ CDM ဒုက်ခသညျစခနျး၊ Sihhmui နဲ့ Sairang ရပျကှကျမှာရှိတဲ့ စဈဘေးဒုက်ခသညျစခနျးတှကေို သှားရောကျကွည့ျရှုခဲ့ပွီး လိုအပျတဲ့အကူအညီတှေ အတတျ နိုငျဆုံးကူညီဆောငျရှကျပေးသှားမယျလို့လညျး ပွောသှားပါတယျ။ မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရက ထုတျပေးမယ့ျ ဒုက်ခသညျအသိအမှတျပွု Refugee ID ကဒျရမယ့ျသူတှအေနနေဲ့ မီဇိုရျပပွညျနယျထဲမှာ လှတျလါှတျလပျလပျ သှားလာနိုငျမှာဖွဈတယျလို့ ကိုရဈခတြျက ဆကျပွောပါတယျ။
“ အဓိကတော့ ဒီလိုဗြ။ ဥပမာအနနေဲ့လှှတျတောျအမတျတှဆေိုရငျ နယျစပျဒသေတှကေို သူတို့သှားပွီးတော့မှ သူတို့ ရဲ့ မဲဆန်ဒရှငျတှေ အခုထှကျပွေးကွတဲ့စဈဘေးရှောငျတှကေို သှားကွည့ျတာ။ ဆိုတော့ အဲဒီကဒျရှိခွငျးအားဖွင့ျ သူတို့ နယျစပျဒသေတှမှော သူတို့အဲဒီစဈဘေးရှောငျပွညျသူတှနေဲ့သှားပွီးတော့မှ လှတျလှတျလပျလပျပေါ့နောျ သှားပွီးတော့ မှ အကူညီပေးလို့ရမယျ။ ပွညျနယျမှာ လုံခွုံစှာနဲ့နထေိုငျနိုငျဖို့ အတှကျကို။ မရှိတာထကျစာရငျ အမြားကွီးလုံခွုံပါ လိမ့ျ မယျ။ ”
လကျရှိမီဇိုရမျပွညျနယျမှာ မွနျမာနိုငျငံဘကျက ထှကျပွေးခိုလှုံနကွေသူတှကေို ဒသေခံ ကူညီပေးအဖှဲ့တှကေ အကူညီပေးနကွေပါတယျ။
“ ခန့ျမှနျးခွအေနနေဲ့တော့မီဇိုရမျတပွညျနယျလုံးမှာတော့ သုံးသောငျးဝနျးကငြျလောကျတော့ ရှိပွီး။ ရပျကှကျတှေ ကြေးရှာတှေ အဲဒီလိုအဖှဲ့အစညျးလေးတှရှေိတယျ။ အဲတာလေးတှဘေဲပူးပေါငျးပွီးမှ သူတို့ရှာတှမှော ဝငျလာတဲ့ စဈ ဘေးရှောငျတှဆေိုရငျ သူတို့ နရောထိုငျခငျးတှခေပြေးတယျ။ ဆနျတှေ ဆီတှေ ပဲတှေ စသညျဖွင့ျပေါ့နောျ အဲဒီလိုမြိုး လေးတှသေူတို့လှူတာတှေ ရှိတယျ။ လကျရှီအခွအေနမှောတော့အဲတာနဲ့ဘဲ ဆကျသှားနတေယျ။ ”
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျကအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးနဲ့ ခငြျးပွညျနယျစဈရေးတငျးမာမှုဖွဈစဉျအတှငျး ဒသေခံတှကေ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ထိဆကျနတေဲ့ အိန်ဒိယနိုငျငံထဲကို ထှကျပွေးခဲ့ကွတာပါ။
“ မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျကို မွနျမာနိုငျငံမှာအာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျပိုငျးမှာ မွနျမာနိုငျငံသားတှအေမြားစု ထှကျပွေး တိမျးရှောငျကွတာပေါ့နောျ။ ဒီ CDMဝနျထနျးတှဘေဲဖွဈဖွဈ သူတို့ထှကျပွေးတိမျးရှောငျကွတယျ။ အခုနောကျပိုငျးမှာ ခငြျးပွညျနယျဘကျမှာ တိုကျပှဲတှပွေငျးထနျလာတဲ့နောကျပိုငျးမှာ မတူပီမွို့နယျတကွောလုံး ထနျတလနျမွို့နယျတကွော လုံး ပွီးတော့ စဈကိုငျးတိုငျးကလေးမွို့နယျ ထဲမှာရှိတဲ့ခငြျးလူမြိုးတှပေေါ့နောျ။ ဖလမျး ဟားခါး ဒီမွောကျပိုငျးဒသေ တောျ တောျမြားမြားတော့ စဈဘေးရှောငျနရေ မီဇိုရမျဘကျကို ထှကျပွေးတိမျးရှောငျနရေတာကိုတှေ့ရတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆို တော့ စဈကောငျစီကအဲဒီဘကျမှာ အငျအားအလုံးအရငျးနဲ့ထိုးစဈဆငျ တိုကျခိုကျမှုတှလေုပျလာတယျ။ အရပျသား ပဈမှတျ ထားပွီးတော့ ထိခိုကျမှုတှလေုပျလာတဲ့ဟာ အဲတာကွောင့ျမီဇိုရမျပွညျနယျဘကျကို သူတို့ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျ ခဲ့တာဖွဈတာပေါ့နောျ။ ”
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျ အိန်ဒိယနိုငျငံဘကျ ထှကျပွေးလာကွသူတှကေို အိန်ဒိယပွညျမကွီးအစိုးရက လကျမခံပမေဲ့ ပွညျနယျအစိုးရတှကေတော့ တတျနိုငျသလောကျအကူအညီပေးနကွေပါတယျ။ မီဇိုရမျပွညျနယျမှာ အခုဆိုရငျ မွနျမာဘကျက ရောကျနတေဲ့ ဒုက်ခသညျ ၃ သောငျးလောကျရှိနကွေပါတယျ။ မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရအနနေဲ့ ရောကျ ရှိလာတဲ့ စဈဘေးရှောငျတှကေို အတတျနိုငျဆုံးကူညီဆောငျရှကျပေးနတေယျလို့ ဒသေတှငျးလူမှုအဖှဲ့အစညျး တာဝနျရှိသူတှကေပွောပါတယျ။
