(Zawgyi/Unicode)
အာဖရိကတိုက်အတွင်းက ပြဿနာ အခက်အခဲပေါင်းစုံကို ဖြေရှင်းပေးနိုင်မယ့် နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ တီထွင် ဆန်းသစ်မှုတွေဟာ ၂၀၂၀ ခုနှစ်အတွင်းမှာ တိုးမြင့် ထွက်ပေါ်လာမယ်လို့ မျှော်လင့်ရပါတယ်။ အဲဒီထဲက ဥပမာတခုကတော့ စာမဖတ်တတ်သူတွေအတွက် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေက သူတို့ ပစ္စည်းတွေကို အသံနဲ့သွင်းပြီး ပြောပြပေးတဲ့ တယ်လီဖုန်း Application ကို ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွင်း မာလီနိုင်ငံမှာ တီထွင်လိုက်တဲ့ နည်းပညာအသစ်ပါ။ ဒီအကြောင်း ဗွီအိုအေသတင်းထောက် Mariama Diallo သတင်းပေးပို့ထားတာကို ကိုဇော်ဝင်းလှိုင်က တင်ပြပေးပါမယ်။
မာလီနိုင်ငံအတွင်း လမ်းဘေးမှာ ဆိုင်ဖွင့် ဈေးရောင်းချနေသူ Ada Tembeli ဟာ ပညာကို ကောင်းမွန်စွာ သင်ကြားခွင့်ရသူမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် တယ်လီဖုန်းနဲ့သုံးလို့ရတဲ့ Application ကြောင့် သူ့လုပ်ငန်းအတွက် လွယ်ကူစွာ အသုံးချလို့ရနိုင်မယ့် နည်းလမ်းကို တွေ့ရှိသွားပါတယ်။
“ဒါတွေက အင်မတန်နှစ်သက်ဖွယ်ကောင်းတဲ့ သစ်သီးတွေပါ။ မှဲ့နေတဲ့ လိမ္မော်သီးတွေ၊ ပန်းသီးတွေနဲ့ ငှက်ပျောသီးတွေ ပါပါတယ်။ နာနတ်သီးပါ ပါတယ်ဆိုတာလည်း ပြောပါရစေ။ ဒီကနေ့တော့ ရှင်တို့ စိတ်တိုင်းကျစေမယ့် အသီးတွေ အကုန်ရှိပါတယ်။ တတိယမြောက် တံတားကိုကျော်လိုက်တာနဲ့ ကျမဆိုင်ကို တွေ့ရပါမယ်။”
Smart Phone ကို အသုံးပြုပြီး သူရောင်းချနေတဲ့ သစ်သီးတွေနဲ့ ဆိုင်တည်ရှိရာကို မာလီနိုင်ငံထဲမှာ ပြောကြတဲ့ Bambara ဘာသာစကားနဲ့ Ada Tembeli က သူ့ဖောက်သည်တွေကို အသံသွင်းပြီး ရှင်းပြတာအပြင် သစ်သီးတွေကိုပါ ဓါတ်ပုံရိုက်ပြီး ပို့ပေးနေတာပါ။ ပြင်သစ်စကား မတတ်တဲ့ သူ့လိုလူအတွက် ပြင်သစ်ဘာသာစကား အများစုပြောကြတဲ့ အာဖရိနိုင်ငံအတော်များများက လူတွေအတွက် သူအခု အသုံးပြုနေတဲ့ Lenali App က အသုံးပြုသူတွေကို အဆင်ပြေစေတယ်လို့ Ada Tembeli က ပြောပါတယ်။
“Lenali app ထဲမှာ Bambara နဲ့ Soninke အပါအဝင် ဘာသာစကား အားလုံးနီးပါး ရှိတာကြောင့် ကျမဖာသာ ကျမဘဲ ဖုန်းထဲမှာ ထည့်လိုက်တာပါ။”
ဒီ Application ကို တီထွင်သူ Mamadou Gouro Sidibe ဟာ IT နည်းပညာဆိုင်ရာ အင်ဂျင်နီယာတဦးဖြစ်ပြီး ကျောင်းတက်ပြီး ပြင်သစ်ဘာသာစကားကို သင်ကြားခွင့်မရကြသူတွေ အပါအဝင် စာရေး၊ စာဖတ် မလုပ်တတ်သူ ဒေသခံတွေ အဆင်ပြေစေဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး ဒီ Application ကို တီထွင်ပေးခဲ့တာလို့ ပြောပါတယ်။
“လူအတော်များများကတော့ ကိုယ်တိုင် ဒီ Application ကို မထည့်တတ်ကြတဲ့အတွက် တခြားတယောက်က သူတို့ကို ထည့်ပေးကြရပါတယ်။ အဲဒါကို စဉ်စားပြီး သူတို့ ဘာလုပ်နေတယ်ဆိုတာကို သိနိုင်အောင် အသံနဲ့ ထည့်ပုံ ထည့်နည်းကို ဒေသခံ ဘာသာစကား တခုချင်းစီနဲ့ ရှင်းပြပေးထားပါတယ်။”
အခြေခံကျတဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ရေးအချက်အလက် ထည့်တာလောက်တောင် တချို့လူတွေအတွက် အခက်အခဲ ရှိကြတယ်လို့ Sidibe က ပြောပါတယ်။
“စာရေးတတ်တယ်ဆိုရင်တော့ ရေးလို့ရပါတယ်။ မရေးတတ်ဘူးဆိုရင်လည်း အသံသွင်းလို့ ရပါတယ်။ အသံသွင်းပြီးရင်တော့ အဲဒီအသံကို ပို့လိုက်လို့ရပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ ထင်မြင်ချက်တွေကိုလည်း အသံနဲ့ဘဲ တုံ့ပြန်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။ တကယ်တော့ ဒီ Application ထဲမှာ စာတလုံးမှ မရေးရဘဲ ကြိုက်တာကို လုပ်လို့ရနိုင်ပါတယ်။”
ဒီ Application ပေါ်မလာခင်တုန်းကတော့ မာလီနိုင်ငံမှာ စီးပွားရေး လုပ်ကိုင်သူတွေဟာ သူတို့လုပ်ငန်း လည်ပတ်နိုင်ဖို့အတွက် သူငယ်ချင်းတွေ၊ မိသားစုဝင်တွေကတဆင့် သူတို့လုပ်ငန်းအကြောင်းကို တယောက်စကား တယောက်နားပုံစံမျိုး တဖြည်းဖြည်းချင်း ဖြန့်ကြရတာပါ။ Bamako မြို့မှာ မော်တော်ဆိုင်ကယ် အရောင်းဆိုင်ဖွင့်ထားတဲ့ Boubacar Sidiki Koita လို လုပ်ငန်းရှင်တွေအတွက်တော့ ဒီ Application က သူ့လုပ်ငန်းကို လုံး၀ ပြောင်းလဲသွားစေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
“Lenali Application ကို စအသုံးပြုကတည်းက ဆိုင်က အရောင်းသွက်လာပါတယ်။ အရင်ကဆို တနေ့မှာ ဆိုင်ကယ် ၅ စီး ရောင်းရဖို့ အင်မတန် ခဲယဉ်းပေမယ့် အခုဆိုရင် အစီး ၂၀ လောက်ကို အသာလေး ရောင်းချနိုင်နေပါပြီ။”
ကုလသမဂ္ဂရဲ့ အဆိုအရ မာလီနိုင်ငံရဲ့ ၃ ပုံ ၁ ပုံသာ စာရေးတတ်၊ ဖတ်တတ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အခုချိန်မှာတော့ ဒီ Application ကို အသုံးပြုသူ ၇၃,၀၀၀ လောက်ရှိပြီး သုံးစွဲသူ ၂ သိန်း ကျော်တဲ့အခါ သူ့အနေနဲ့ ဒီ Application ကို တီထွင်တဲ့အတွက် အမြတ်အစွန်း ရနိုင်မယ်လို့ Sidibe က ပြောပါတယ်။
.................
မာလီနိုငျငံက စာမတတျသူမြားအတှကျ မိုဘိုငျးလျဖုနျး App
(Unicode)
အာဖရိကတိုကျအတှငျးက ပွူနာ အခကျအခဲပေါငျးစုံကို ဖွရှေငျးပေးနိုငျမယ့ျ နညျးပညာပိုငျးဆိုငျရာ တီထှငျ ဆနျးသဈမှုတှဟော ၂၀၂၀ ခုနှဈအတှငျးမှာ တိုးမွင့ျ ထှကျပေါျလာမယျလို့ မြှောျလင့ျရပါတယျ။ အဲဒီထဲက ဥပမာတခုကတော့ စာမဖတျတတျသူတှအေတှကျ စီးပှားရေးလုပျငနျးရှငျတှကေ သူတို့ ပစ်စညျးတှကေို အသံနဲ့သှငျးပွီး ပွောပွပေးတဲ့ တယျလီဖုနျး Application ကို ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငျး မာလီနိုငျငံမှာ တီထှငျလိုကျတဲ့ နညျးပညာအသဈပါ။ ဒီအကွောငျး ဗှီအိုအသေတငျးထောကျ Mariama Diallo သတငျးပေးပို့ထားတာကို ကိုဇောျဝငျးလှိုငျက တငျပွပေးပါမယျ။
မာလီနိုငျငံအတှငျး လမျးဘေးမှာ ဆိုငျဖှင့ျ ဈေးရောငျးခနြသေူ Ada Tembeli ဟာ ပညာကို ကောငျးမှနျစှာ သငျကွားခှင့ျရသူမဟုတျပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ တယျလီဖုနျးနဲ့သုံးလို့ရတဲ့ Application ကွောင့ျ သူ့လုပျငနျးအတှကျ လှယျကူစှာ အသုံးခလြို့ရနိုငျမယ့ျ နညျးလမျးကို တှေ့ရှိသှားပါတယျ။
“ဒါတှကေ အငျမတနျနှဈသကျဖှယျကောငျးတဲ့ သဈသီးတှပေါ။ မှဲ့နတေဲ့ လိမ်မောျသီးတှေ၊ ပနျးသီးတှနေဲ့ ငှကျပြောသီးတှေ ပါပါတယျ။ နာနတျသီးပါ ပါတယျဆိုတာလညျး ပွောပါရစေ။ ဒီကနေ့တော့ ရှငျတို့ စိတျတိုငျးကစြမေယ့ျ အသီးတှေ အကုနျရှိပါတယျ။ တတိယမွောကျ တံတားကိုကြောျလိုကျတာနဲ့ ကမြဆိုငျကို တှေ့ရပါမယျ။”
Smart Phone ကို အသုံးပွုပွီး သူရောငျးခနြတေဲ့ သဈသီးတှနေဲ့ ဆိုငျတညျရှိရာကို မာလီနိုငျငံထဲမှာ ပွောကွတဲ့ Bambara ဘာသာစကားနဲ့ Ada Tembeli က သူ့ဖောကျသညျတှကေို အသံသှငျးပွီး ရှငျးပွတာအပွငျ သဈသီးတှကေိုပါ ဓါတျပုံရိုကျပွီး ပို့ပေးနတောပါ။ ပွငျသဈစကား မတတျတဲ့ သူ့လိုလူအတှကျ ပွငျသဈဘာသာစကား အမြားစုပွောကွတဲ့ အာဖရိနိုငျငံအတောျမြားမြားက လူတှအေတှကျ သူအခု အသုံးပွုနတေဲ့ Lenali App က အသုံးပွုသူတှကေို အဆငျပွစေတေယျလို့ Ada Tembeli က ပွောပါတယျ။
“Lenali app ထဲမှာ Bambara နဲ့ Soninke အပါအဝငျ ဘာသာစကား အားလုံးနီးပါး ရှိတာကွောင့ျ ကမြဖာသာ ကမြဘဲ ဖုနျးထဲမှာ ထည့ျလိုကျတာပါ။”
ဒီ Application ကို တီထှငျသူ Mamadou Gouro Sidibe ဟာ IT နညျးပညာဆိုငျရာ အငျဂငြျနီယာတဦးဖွဈပွီး ကြောငျးတကျပွီး ပွငျသဈဘာသာစကားကို သငျကွားခှင့ျမရကွသူတှေ အပါအဝငျ စာရေး၊ စာဖတျ မလုပျတတျသူ ဒသေခံတှေ အဆငျပွစေဖေို့ ရညျရှယျပွီး ဒီ Application ကို တီထှငျပေးခဲ့တာလို့ ပွောပါတယျ။
“လူအတောျမြားမြားကတော့ ကိုယျတိုငျ ဒီ Application ကို မထည့ျတတျကွတဲ့အတှကျ တခွားတယောကျက သူတို့ကို ထည့ျပေးကွရပါတယျ။ အဲဒါကို စဉျစားပွီး သူတို့ ဘာလုပျနတေယျဆိုတာကို သိနိုငျအောငျ အသံနဲ့ ထည့ျပုံ ထည့ျနညျးကို ဒသေခံ ဘာသာစကား တခုခငြျးစီနဲ့ ရှငျးပွပေးထားပါတယျ။”
အခွခေံကတြဲ့ ကိုယ့ျရဲ့ ကိုယျရေးအခကြျအလကျ ထည့ျတာလောကျတောငျ တခြို့လူတှအေတှကျ အခကျအခဲ ရှိကွတယျလို့ Sidibe က ပွောပါတယျ။
“စာရေးတတျတယျဆိုရငျတော့ ရေးလို့ရပါတယျ။ မရေးတတျဘူးဆိုရငျလညျး အသံသှငျးလို့ ရပါတယျ။ အသံသှငျးပွီးရငျတော့ အဲဒီအသံကို ပို့လိုကျလို့ရပါတယျ။ ကိုယ့ျရဲ့ ထငျမွငျခကြျတှကေိုလညျး အသံနဲ့ဘဲ တုံ့ပွနျလို့ ရနိုငျပါတယျ။ တကယျတော့ ဒီ Application ထဲမှာ စာတလုံးမှ မရေးရဘဲ ကွိုကျတာကို လုပျလို့ရနိုငျပါတယျ။”
ဒီ Application ပေါျမလာခငျတုနျးကတော့ မာလီနိုငျငံမှာ စီးပှားရေး လုပျကိုငျသူတှဟော သူတို့လုပျငနျး လညျပတျနိုငျဖို့အတှကျ သူငယျခငြျးတှေ၊ မိသားစုဝငျတှကေတဆင့ျ သူတို့လုပျငနျးအကွောငျးကို တယောကျစကား တယောကျနားပုံစံမြိုး တဖွညျးဖွညျးခငြျး ဖွန့ျကွရတာပါ။ Bamako မွို့မှာ မောျတောျဆိုငျကယျ အရောငျးဆိုငျဖှင့ျထားတဲ့ Boubacar Sidiki Koita လို လုပျငနျးရှငျတှအေတှကျတော့ ဒီ Application က သူ့လုပျငနျးကို လုံး၀ ပွောငျးလဲသှားစတေယျလို့ ဆိုပါတယျ။
“Lenali Application ကို စအသုံးပွုကတညျးက ဆိုငျက အရောငျးသှကျလာပါတယျ။ အရငျကဆို တနေ့မှာ ဆိုငျကယျ ၅ စီး ရောငျးရဖို့ အငျမတနျ ခဲယဉျးပမေယ့ျ အခုဆိုရငျ အစီး ၂၀ လောကျကို အသာလေး ရောငျးခနြိုငျနပေါပွီ။”
ကုလသမဂ်ဂရဲ့ အဆိုအရ မာလီနိုငျငံရဲ့ ၃ ပုံ ၁ ပုံသာ စာရေးတတျ၊ ဖတျတတျတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ အခုခြိနျမှာတော့ ဒီ Application ကို အသုံးပွုသူ ၇၃,၀၀၀ လောကျရှိပွီး သုံးစှဲသူ ၂ သိနျး ကြောျတဲ့အခါ သူ့အနနေဲ့ ဒီ Application ကို တီထှငျတဲ့အတှကျ အမွတျအစှနျး ရနိုငျမယျလို့ Sidibe က ပွောပါတယျ
