(Zawgyi/Unicode)
စစ်ကောင်စီရဲ့ စွဲချက်တွေကို ကြည့်ရင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဘက်က ပြန်ပြီး ချေပနိုင်တဲ့ အားသာချက်တွေရှိနေတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးရှေ့နေ ဦးမင်းလွင်ဦးက ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
နေပြည်တော် တရားရုံးမှာ တနင်္လာနေ့က ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ် စွဲထားတဲ့ အမှုတွေထဲက သဘာဝဘေးအန္တရာယ်စီမံခန့်ခွဲမှု ဆိုင်ရာ ဥပဒနဲ့ ပို့ကုန်သွင်းကုန်ပုဒ်မ၊ ဆက်သွယ်ရေး ဥပဒေပုဒ်မ စတဲ့ သုံးမှုကို ပထမဆုံး ကြားနာစစ်ဆေးခဲ့တာပါ။
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ် စစ်ကောင်စီက စွဲထားတဲ့ အမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ တုန့်ပြန်ချက်တွေကို မအင်ကြင်းနိုင်က စုစည်းတင်ပြမှာပါ။
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အနေနဲ့ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ စည်းရုံးရေးကာလ ကိုဗစ်စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို ချိုးဖောက်တယ်ဆိုတဲ့ စစ်ကောင်စီရဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေမှာ ခိုင်လုံမှုမရှိပဲ အားနည်းချက်တွေ အများကြီးရှိနေတယ်လို့ နော်ဝေးအခြေစိုက် မြန်မာ့လူ့အခွင့်အရေးရှေ့နေ ဦးမင်းလွင်ဦးက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ကိုဗစ်စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေအရ လူစုလူဝေးမလုပ်ရ ၊ ၅ဦးထက်ပိုပြီးတော့ စုမလုပ်ရဆိုတဲ့အချက်တွေနဲ့ လုံး၀ ကင်းလွတ်နေတာကို ကျနော်တို့ တွေ့ရတယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ခြံရှေ့ကို မော်တော်ကားတွေဖြတ်မောင်းပြတာကို လက်ထွက်ပြရုံ ကိစ္စတခုပဲရှိတယ်ဆိုတာကို ကျနော်တို့ သက်သေအထောက်အထားတွေနဲ့ တင်ပြနိုင်တဲ့အခြေအနေမျိုးဖြစ်ပါတယ်။ စစ်အုပ်စုကနေပြီးတော့ ကြီးမှူးကျင်းပတဲ့ပွဲတွေမှာ ဥပမာဆိုရင် သံလျင်ချောင်းဆုံတံတားဖွင့်ပွဲတုန်းကဆိုရင် Mask တပ်ထားတာလည်း တယောက်မှ မတွေ့ရဘူး။ နောက်ပြီးတော့ လူစုလူဝေးအုပ်လိုက်ကြီး ဓါတ်ပုံရိုက်ထားတာလည်းရှိတယ် ဒါတွေကို ဘယ်သူမှ လုံးဝအရေးယူဆောင်ရွက်တာမရှိဘူးဆိုတာကိုကြည့်ခြင်းအားဖြင့် စစ်အုပ်စုရဲ့ စီမံဆောင်ရွက်မူကဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို တမင်သပ်သပ် အမှုဆင်ဖမ်းဆီးဖို့အတွက်လုပ်ဆောင်တယ်ဆိုတာကို ထင်ထင်ရှားရှားပေါ်လွင်နေတယ်လို့ပဲ ကျနော်ပြောချင်ပါတယ်။
မေး။ ။ အဲဒါဆိုရင် ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေပုဒ်မ၊ ပို့ကုန်သွင်းကုန်ပုဒ်မ တို့ နဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို စွဲထားတဲ့ အမှုတွေအပေါ်မှာရော ဘယ်လို သုံးသပ်လဲရှင့်။
ဦးမင်းလွင်ဦး။ ။ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေပုဒ်မနဲ့ တရားစွဲဆိုထားတာကို ကျနော်တို့ကြည့်မယ်ဆိုရင် ဆက်သွယ်ရေး စကားပြောစက်တွေက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အနေနဲ့ ဝယ်ယူပေးထားတာမရှိဘူး နောက်ပြီးတော့တခါ မိမိရဲ့ လုံခြုံရေးအဖွဲ့တွေ သုံးတဲ့ပစ္စည်းကို ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် အနေနဲ့ဘယ်လိုမှ သိရှိနိုင်စွမ်းမရှိဘူး။ နောက်ပြီးတော့ ပြည်ထဲရေးကနေမှ လုံခြုံရေးအဖွဲ့တွေ ခန့်ထားတာဖြစ်တယ်။ ပြည်ထဲရေးကနေပြီးမှ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တွေကို စီမံခန့်ခွဲတာဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အနေနဲ့ ဒါတွေကို သိရှိခြင်းလည်းမရှိဘူး။ အဲဒီလို သိရှိခြင်းမရှိတဲ့အပေါ်မှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုအောက်မှာ ရှိတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်နဲ့ အခုလိုမျိုးစွဲဆိုထားတာက နိုင်ငံရေးအရ သိမ်ငယ်သွားအောင် နိုင်ငံရေးအရ ထောက်ခံမှု ကျဆင်းသွားအောင် ၊ နောက် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ်မှာ ပြည်သူလူထုတွေ ယုံကြည်မှုလျော့နည်းသွားအောင် စတဲ့ရည်ရွယ်ချက်တွေနဲ့ လုပ်ဆောင်တယ်လို့ ကျနေ်ာတို့ မြင်ပါတယ်ခင်ဗျ။
မေး။ ။ အခုလို တရားစွဲတဲ့အတွက် ကုန်ကျစရိတ်တွေထွက်လာပြီပေါ့နော်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ပေးရမှာလား။ အဲဒီကုန်ကျစရိတ်တွေကို ဘယ်သူက ပေးရမှာလဲ။
ဦးမင်းလွင်ဦး။ ။ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ် တရားစွဲဆိုထားတဲ့ စရိတ်စကတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့တော့ နိုင်ငံတော်ကနေပြီးတော့ စွဲဆိုတဲ့ ကိစ္စဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံတော်ကပဲ အကုန်အကျခံရမယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ သို့သော် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဘက်က လိုက်ပြီးတော့ ခုခံချေပတဲ့ရှေ့နေတွေကတော့ အခမဲ့ လိုက်ပါဆောင်ရွက်တဲ့ ကိစ္စဖြစ်တဲ့အတွက် ဒါကိုတော့ ကျနော်တို့ ထည့်သွင်းစဉ်းစားစရာမလိုဘူးလို့ မြင်ပါတယ်။ တရားစွဲဆိုတဲ့ ကိစ္စမှာ ကုန်ကျစရိတ်တွေရှိတယ်ဆိုတာက ဒါတွေမှန်သမျှကို နိုင်ငံတော်က စွဲဆိုတဲ့ ကိစ္စဖြစ်တဲ့အတွက နိုင်ငံတော်ကပဲ အကုန်အကျခံရမယ်လို့ အကြမ်းဖျင်းပြောနိုင်ပါတယ်ခင်ဗျ။”
ဒီကနေ့ ဇွန်လ (၁၅)ရက်နေ့မှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို သဘာဝဘေးအန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာ ဥပဒေပုဒ်မ ၂၅ နဲ့ စွဲထားတဲ့ အမှု နောက်တမှုနဲ့ သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်၊ နေပြည်တော် စည်ပင်သာယာရေး ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ ဒေါက်တာမျိုးအောင် တို့နဲ့အတူ သုံးယောက်တွဲ စွဲဆိုခံထားရတဲ့ အများပြည်သူ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု ပျက်ပြားအောင်လှုံဆော်မှု ဆိုင်ရာ ဥပဒေပုဒ်မ ၅၀၅(ခ) တို့ကို ဆက်လက် စစ်ဆေးဖို့ ရှိတယ်လို့ အကျိုးဆောင်ရှေ့နေတွေက ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
အခုလို စစ်အုပ်စုက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို စွပ်စွဲထားတဲ့ အမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု မေရီလန်းပြည်နယ် ချင်းလူမျိုးအဖွဲ့အစည်း ဥက္ကဌ Dong Khup က သူ့ရဲ့အမြင်ကို အခုလိုပြောပါတယ်။
“မရှိတဲ့အမှုကို မရှိရှိအောင် လုပ်ကြံပြီးတော့ ဒီအမှုတွေက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကျူးလွန်တယ်ဆိုတာ တခုမှ မဟုတ်ပါဘူး။ စစ်အုပ်စု စစ်ကောင်စီကနေပြီးတော့မှ သူတို့ အကြောင်းပြချက်အမျိုးမျိုးရှာကြံပြီးတော့မှ ဖွင့်တဲ့အမှုတွေပါ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အခုအချိန်မှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဥပဒေဆိုတာ မရှိတော့ပါဘူး။ ဥပဒေဆိုတာ သေနတ်အဝမှာပဲ ရှိပါတယ်။”
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ် ပြစ်မှုဆိုင်ရာတရားစွဲဆိုမှုတွေဟာ အတုအယောင်တွေသာဖြစ်ပြီး ၂၀၂ဝပြည့် နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာ သူအပြတ်အသတ် အနိုင်ရခဲ့တာကို ပယ်ဖျက်ဖို့ နိုင်ငံရေးလှုံဆော်မှု ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ လုပ်ဆောင်တာဖြစ်တယ်လို့ နယူးရောက်အခြေစိုက် လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ HRW အာရှရေးရာ လက်ထောက်ညွန်ကြားရေးမှူး Phil Robertson က ပြောပါတယ်။ တနင်္လာနေ့က ထုတ်ပြန်တဲ့ သူ့ရဲ့ ကြေညာချက်မှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပေါ် စွပ်စွဲချက်တွေအားလုံး ရုပ်သိမ်းဖို့နဲ့ သူ့ကို ချွင်းချက်မရှိ ချက်ခြင်းပြန်လွှတ်ပေးဖို့လည်း တောင်းဆိုထားပါတယ်။
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဟာ အဂတိလိုက်စားမှု တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေပုဒ်မ ၅၅၊ အစိုးရ လျှို့ဝှက်ချက် ပေါက်ကြားမှုဥပဒေ ပုဒ်မ ၃ (၁) (ဂ)၊ ပို့ကုန်သွင်းကုန်ဥပဒပုဒ်မ ၈ ၊ ဆက်သွယ်ရေး ဥပဒေ ပုဒ်မ ၆၇ ၊ အများပြည်သူ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု ပျက်ပြားအောင်လှုံဆော်မှု လုပ်ဆောင်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေပုဒ်မ ၅၀၅(ခ)၊ တို့ အပြင် သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲမှုဥပဒေ ပုဒ်မ ၂၅ နဲ့ အမှု ၂ ခု၊ စုစုပေါင်း ၇ မှုနဲ့ တရားစွဲ ခံထားရပါတယ်။
............
ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအပေါျ စှဲဆိုခကြျတှေ ဥပဒကွေောငျး အားနညျး (လူအခှင့ျအရေးရှေ့နေ ဦးမငျးလှငျဦး)
(Unicode)
စဈကောငျစီရဲ့ စှဲခကြျတှကေို ကွည့ျရငျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျဘကျက ပွနျပွီး ခြပေနိုငျတဲ့ အားသာခကြျတှရှေိနတေယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေးရှေ့နေ ဦးမငျးလှငျဦးက ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
နပွေညျတောျ တရားရုံးမှာ တနငျ်လာနေ့က ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအပေါျ စှဲထားတဲ့ အမှုတှထေဲက သဘာဝဘေးအန်တရာယျစီမံခန့ျခှဲမှု ဆိုငျရာ ဥပဒနဲ့ ပို့ကုနျသှငျးကုနျပုဒျမ၊ ဆကျသှယျရေး ဥပဒပေုဒျမ စတဲ့ သုံးမှုကို ပထမဆုံး ကွားနာစဈဆေးခဲ့တာပါ။
ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအပေါျ စဈကောငျစီက စှဲထားတဲ့ အမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ တုန့ျပွနျခကြျတှကေို မအငျကွငျးနိုငျက စုစညျးတငျပွမှာပါ။
ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအနနေဲ့ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲ စညျးရုံးရေးကာလ ကိုဗဈစညျးမဉြျးစညျးကမျးတှကေို ခြိုးဖောကျတယျဆိုတဲ့ စဈကောငျစီရဲ့ စှပျစှဲခကြျတှမှော ခိုငျလုံမှုမရှိပဲ အားနညျးခကြျတှေ အမြားကွီးရှိနတေယျလို့ နောျဝေးအခွစေိုကျ မွနျမာ့လူ့အခှင့ျအရေးရှေ့နေ ဦးမငျးလှငျဦးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ကိုဗဈစညျးမဉြျးစညျးကမျးတှအေရ လူစုလူဝေးမလုပျရ ၊ ၅ဦးထကျပိုပွီးတော့ စုမလုပျရဆိုတဲ့အခကြျတှနေဲ့ လုံး၀ ကငျးလှတျနတောကို ကနြောျတို့ တှေ့ရတယျ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ခွံရှေ့ကို မောျတောျကားတှဖွေတျမောငျးပွတာကို လကျထှကျပွရုံ ကိစ်စတခုပဲရှိတယျဆိုတာကို ကနြောျတို့ သကျသအေထောကျအထားတှနေဲ့ တငျပွနိုငျတဲ့အခွအေနမြေိုးဖွဈပါတယျ။ စဈအုပျစုကနပွေီးတော့ ကွီးမှူးကငြျးပတဲ့ပှဲတှမှော ဥပမာဆိုရငျ သံလငြျခြောငျးဆုံတံတားဖှင့ျပှဲတုနျးကဆိုရငျ Mask တပျထားတာလညျး တယောကျမှ မတှေ့ရဘူး။ နောကျပွီးတော့ လူစုလူဝေးအုပျလိုကျကွီး ဓါတျပုံရိုကျထားတာလညျးရှိတယျ ဒါတှကေို ဘယျသူမှ လုံးဝအရေးယူဆောငျရှကျတာမရှိဘူးဆိုတာကိုကွည့ျခွငျးအားဖွင့ျ စဈအုပျစုရဲ့ စီမံဆောငျရှကျမူကဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကို တမငျသပျသပျ အမှုဆငျဖမျးဆီးဖို့အတှကျလုပျဆောငျတယျဆိုတာကို ထငျထငျရှားရှားပေါျလှငျနတေယျလို့ပဲ ကနြောျပွောခငြျပါတယျ။
မေး။ ။ အဲဒါဆိုရငျ ဆကျသှယျရေးဥပဒပေုဒျမ၊ ပို့ကုနျသှငျးကုနျပုဒျမ တို့ နဲ့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကို စှဲထားတဲ့ အမှုတှအေပေါျမှာရော ဘယျလို သုံးသပျလဲရှင့ျ။
ဦးမငျးလှငျဦး။ ။ဆကျသှယျရေးဥပဒပေုဒျမနဲ့ တရားစှဲဆိုထားတာကို ကနြောျတို့ကွည့ျမယျဆိုရငျ ဆကျသှယျရေး စကားပွောစကျတှကေ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအနနေဲ့ ဝယျယူပေးထားတာမရှိဘူး နောကျပွီးတော့တခါ မိမိရဲ့ လုံခွုံရေးအဖှဲ့တှေ သုံးတဲ့ပစ်စညျးကို ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ အနနေဲ့ဘယျလိုမှ သိရှိနိုငျစှမျးမရှိဘူး။ နောကျပွီးတော့ ပွညျထဲရေးကနမှေ လုံခွုံရေးအဖှဲ့တှေ ခန့ျထားတာဖွဈတယျ။ ပွညျထဲရေးကနပွေီးမှ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ ကိစ်စရပျတှကေို စီမံခန့ျခှဲတာဖွဈတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအနနေဲ့ ဒါတှကေို သိရှိခွငျးလညျးမရှိဘူး။ အဲဒီလို သိရှိခွငျးမရှိတဲ့အပေါျမှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ စီမံခန့ျခှဲမှုအောကျမှာ ရှိတယျဆိုတဲ့ အကွောငျးပွခကြျနဲ့ အခုလိုမြိုးစှဲဆိုထားတာက နိုငျငံရေးအရ သိမျငယျသှားအောငျ နိုငျငံရေးအရ ထောကျခံမှု ကဆြငျးသှားအောငျ ၊ နောကျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအပေါျမှာ ပွညျသူလူထုတှေ ယုံကွညျမှုလြော့နညျးသှားအောငျ စတဲ့ရညျရှယျခကြျတှနေဲ့ လုပျဆောငျတယျလို့ ကနြေျာတို့ မွငျပါတယျခငျဗြ။
မေး။ ။ အခုလို တရားစှဲတဲ့အတှကျ ကုနျကစြရိတျတှထှေကျလာပွီပေါ့နောျ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ပေးရမှာလား။ အဲဒီကုနျကစြရိတျတှကေို ဘယျသူက ပေးရမှာလဲ။
ဦးမငျးလှငျဦး။ ။ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအပေါျ တရားစှဲဆိုထားတဲ့ စရိတျစကတှနေဲ့ ပတျသကျလို့တော့ နိုငျငံတောျကနပွေီးတော့ စှဲဆိုတဲ့ ကိစ်စဖွဈတဲ့အတှကျ နိုငျငံတောျကပဲ အကုနျအကခြံရမယျလို့ မွငျပါတယျ။ သို့သောျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျဘကျက လိုကျပွီးတော့ ခုခံခြပေတဲ့ရှေ့နတှေကေတော့ အခမဲ့ လိုကျပါဆောငျရှကျတဲ့ ကိစ်စဖွဈတဲ့အတှကျ ဒါကိုတော့ ကနြောျတို့ ထည့ျသှငျးစဉျးစားစရာမလိုဘူးလို့ မွငျပါတယျ။ တရားစှဲဆိုတဲ့ ကိစ်စမှာ ကုနျကစြရိတျတှရှေိတယျဆိုတာက ဒါတှမှေနျသမြှကို နိုငျငံတောျက စှဲဆိုတဲ့ ကိစ်စဖွဈတဲ့အတှက နိုငျငံတောျကပဲ အကုနျအကခြံရမယျလို့ အကွမျးဖငြျးပွောနိုငျပါတယျခငျဗြ။”
ဒီကနေ့ ဇှနျလ (၁၅)ရကျနေ့မှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကို သဘာဝဘေးအန်တရာယျ စီမံခန့ျခှဲမှုဆိုငျရာ ဥပဒပေုဒျမ ၂၅ နဲ့ စှဲထားတဲ့ အမှု နောကျတမှုနဲ့ သမ်မတ ဦးဝငျးမွင့ျ၊ နပွေညျတောျ စညျပငျသာယာရေး ကောငျစီဥက်ကဋ်ဌ ဒေါကျတာမြိုးအောငျ တို့နဲ့အတူ သုံးယောကျတှဲ စှဲဆိုခံထားရတဲ့ အမြားပွညျသူ တညျငွိမျအေးခမြျးမှု ပကြျပွားအောငျလှုံဆောျမှု ဆိုငျရာ ဥပဒပေုဒျမ ၅၀၅(ခ) တို့ကို ဆကျလကျ စဈဆေးဖို့ ရှိတယျလို့ အကြိုးဆောငျရှေ့နတှေကေ ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
အခုလို စဈအုပျစုက ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကို စှပျစှဲထားတဲ့ အမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစု မရေီလနျးပွညျနယျ ခငြျးလူမြိုးအဖှဲ့အစညျး ဥက်ကဌ Dong Khup က သူ့ရဲ့အမွငျကို အခုလိုပွောပါတယျ။
“မရှိတဲ့အမှုကို မရှိရှိအောငျ လုပျကွံပွီးတော့ ဒီအမှုတှကေ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကြူးလှနျတယျဆိုတာ တခုမှ မဟုတျပါဘူး။ စဈအုပျစု စဈကောငျစီကနပွေီးတော့မှ သူတို့ အကွောငျးပွခကြျအမြိုးမြိုးရှာကွံပွီးတော့မှ ဖှင့ျတဲ့အမှုတှပေါ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ အခုအခြိနျမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ဥပဒဆေိုတာ မရှိတော့ပါဘူး။ ဥပဒဆေိုတာ သနေတျအဝမှာပဲ ရှိပါတယျ။”
ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအပေါျ ပွဈမှုဆိုငျရာတရားစှဲဆိုမှုတှဟော အတုအယောငျတှသောဖွဈပွီး ၂၀၂ဝပွည့ျ နိုဝငျဘာ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲမှာ သူအပွတျအသတျ အနိုငျရခဲ့တာကို ပယျဖကြျဖို့ နိုငျငံရေးလှုံဆောျမှု ရညျရှယျခကြျရှိရှိ လုပျဆောငျတာဖွဈတယျလို့ နယူးရောကျအခွစေိုကျ လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ HRW အာရှရေးရာ လကျထောကျညှနျကွားရေးမှူး Phil Robertson က ပွောပါတယျ။ တနငျ်လာနေ့က ထုတျပွနျတဲ့ သူ့ရဲ့ ကွညောခကြျမှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအပေါျ စှပျစှဲခကြျတှအေားလုံး ရုပျသိမျးဖို့နဲ့ သူ့ကို ခြှငျးခကြျမရှိ ခကြျခွငျးပွနျလှှတျပေးဖို့လညျး တောငျးဆိုထားပါတယျ။
ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျဟာ အဂတိလိုကျစားမှု တိုကျဖကြျရေးဥပဒပေုဒျမ ၅၅၊ အစိုးရ လြှို့ဝှကျခကြျ ပေါကျကွားမှုဥပဒေ ပုဒျမ ၃ (၁) (ဂ)၊ ပို့ကုနျသှငျးကုနျဥပဒပုဒျမ ၈ ၊ ဆကျသှယျရေး ဥပဒေ ပုဒျမ ၆၇ ၊ အမြားပွညျသူ တညျငွိမျအေးခမြျးမှု ပကြျပွားအောငျလှုံဆောျမှု လုပျဆောငျမှုဆိုငျရာ ဥပဒပေုဒျမ ၅၀၅(ခ)၊ တို့ အပွငျ သဘာဝ ဘေးအန်တရာယျ စီမံခန့ျခှဲမှုဥပဒေ ပုဒျမ ၂၅ နဲ့ အမှု ၂ ခု၊ စုစုပေါငျး ၇ မှုနဲ့ တရားစှဲ ခံထားရပါတယျ။
