မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ရှိနေတယ်လို့ အမေရိကန်ဘက်က ရှုမြင်သုံးသပ်ချက်ဟာ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ချမှတ်မယ့် ဂျိုးဘိုင်ဒန် အစိုးရသစ်ရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို ဘယ်လို သက်ရောက်မှုတွေ ရှိနေမလဲ။ ဇန်နဝါရီလ (၄) ရက်နေ့ က ထုတ်ပြန်တဲ့ အမေရိကန်လွှတ်တော် သုတေသနဌာနရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများနဲ့ အမေရိကန်မူဝါဒဆိုတဲ့ အစီရင်ခံစာနဲ့ ပတ်သက်လို့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP) တွဲဘက်အတွင်းရေးမှူး ကိုဘိုကြည်, ကို မအင်ကြင်းနိုင်က Skype ကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ မင်္ဂလာပါ ကိုဘိုကြည်။ အမေရိကန်လွှတ်တော် သုတေသနဌာနဘက်ကနေ မြန်မာနိုင်ငံက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ရှိနေတဲ့ကိစ္စအပေါ်မှာ သူတို့ ထောက်ပြထားတယ်။ ကိုဘိုကြည်တို့ရဲ့ ထုတ်ပြန်တဲ့ မှတ်တမ်းတွေ၊ အစီရင်ခံစာတွေကိုလည်း သူတို့က ကိုးကားထားပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီဟာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကိုဘိုကြည်တို့ သုံးသပ်ချက် ဘယ်လိုရှိပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးရာ ပေါ်လစီမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဆိုတဲ့ ကိစ္စရပ်ကလဲ တော်တော်လေးကို အရေးကြီးအဖြစ်နဲ့ သတ်မှတ်ထားတဲ့အထဲ ပါပါတယ်။ တချို့ကိစ္စတွေမှာတော့ အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးအခြေအနေပေါ် မူတည်ပြီးတော့ ဒီအပေါ်မှာ အတက်အကျတော့ ရှိနိုင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ သူတို့တွေက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားကိစ္စကို ဆက်ပြီးတော့ စိတ်ဝင်စားနေသေးတယ်ဆိုတာကို ပြသရာရောက်တယ်။ အထူးသဖြင့်တော့ ဒီလို အစီရင်ခံစာ ရေးတယ်ဆိုတာက ရေးတဲ့သူက ကွန်ဂရက်ကို အစီရင်ခံစာ တင်ရတယ်။ ဒီ report ပေါ်မှာ အခြေတည်ပြီးတော့ ကွန်ဂရက်ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေရဲ့ အခြေအနေ။ နောက်တစ်ခုက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ် တိုးတက်မှုဖြစ်စဉ်အနေအထားတွေ ဒါတွေကို သူတို့ သုံးသပ်ပြီးတော့ လာမယ့် အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးရာ မူဝါဒတွေမှာ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဘယ်လိုဆက်ဆံမလဲ။ နောက်ပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေ လာရောက်တဲ့အခါမှာ အတိုးအလျှော့တွေ ဘယ်လိုလုပ်မလဲ။ ဒီလိုပုံစံမျိုးတွေ စဉ်းစားလေ့ ရှိပါတယ်။
နောက်တစ်ခုက အမေရိကန်နိုင်ငံက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ လွတ်မြောက်ရေးကိစ္စဆိုတာ အခုမှလုပ်တဲ့ ကိစ္စ မဟုတ်ပါဘူး။ ဟိုးလွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း (၂၀) ကျော်လောက်ကတည်းက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား လွတ်မြောက်ရေးကိစ္စ၊ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို ကူညီမယ့် ကိစ္စတွေကို တစိုက်မတ်မတ် လုပ်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီလိုပဲ လွှတ်တော်အမတ်တွေထဲမှာလဲ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်တယ်ဆိုလို့ရှိရင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားကိစ္စကလဲ သူတို့စိတ်ဝင်စားတဲ့ ကိစ္စရပ်တစ်ခု ဖြစ်တယ်။ အဲဒီအတွက် လွှတ်တော်အမတ်တွေ တစ်ဦးချင်း တစ်ဦးချင်းကလဲ ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ သူတို့ လေ့လာကြတယ်။ နောက်ပြီးတော့ အစီရင်ခံစာတွေကို သူတို့ ဖတ်ကြတယ်။ ဒီလိုမျိုးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရနဲ့ သူတို့စကားပြောပြီးဆိုရင်လဲ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားကိစ္စကို ထည့်ပြီးတော့ ပြောလေ့ရှိပါတယ်။ နောက်တစ်ခုက ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီမှာပဲဖြစ်ဖြစ် နယူးရော့ခ်မှာ အခြေစိုက်တဲ့ အထွေထွေညီလာခံ၊ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံမှာပဲဖြစ်ဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြောကြပြီဆိုရင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားကိစ္စကတော့ အခုအချိန်အထိ ပါနေသေးတဲ့ အကြောင်းအရာ ကိစ္စတစ်ရပ်ပေါ့။ နောက်တစ်ခုက ဒီကိစ္စရပ်ကို သူတို့မပယ်ဘူး။ နောက်တစ်ခုက ဒီကိစ္စရပ်ကို ဆက်ပြီးတော့ ကြိုးစားနေတယ်ဆိုတာကို ပြသရာရောက်ပါတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဆိုတဲ့ အခေါ်အဝေါ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ သူတို့ပြဌာန်းသတ်မှတ်ချက်က ဘယ်လိုရှိပါလဲ။ အခု ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်တို့ အစိုးရလက်ထက်မှာ။
ဖြေ ။ ။ အမေရိကန်နိုင်ငံကလည်း နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သူတို့ သတ်မှတ်ချက်တွေ ရှိပါတယ်။ အဓိက သူတို့သတ်မှတ်ချက်က (၃) ခုကို အခြေတည်ပြီးတော့ သတ်မှတ်တာတွေ ရှိတယ်။ အဲဒါကတော့ မတရားနဲ့ ဥပဒေတွေနဲ့ ဖမ်းဆီးခံရတယ်ဆိုရင်လဲ ဒီလိုကိစ္စရပ်တွေကို နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် သတ်မှတ်တာ ရှိတယ်။ နောက်တစ်ခုက ဥပဒေအရတော့ တရားတယ်။ ဒါပေမဲ့ ခံရတဲ့ ပြစ်မှုပြစ်ဒဏ်တွေက သူကျူးလွန်တဲ့ ပြစ်မှုပြစ်ဒဏ်ထက် ပိုပြီးတော့ ကြီးမားနေတယ်၊ များပြားနေတယ်ဆိုရင် ဒီလိုမျိုးကို နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် သတ်မှတ်တယ်။ နောက်တစ်ခုက ကိုးကွယ်တဲ့ ဘာသာတွေ၊ ယုံကြည်ချက်တွေ မတူလို့ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရတယ်၊ နောက်တစ်ခုက နိုင်ငံရေးအရ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းတယ် - politically motivated arrest နိုင်ငံရေးအရ ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိနဲ့ ဖမ်းဆီးတယ်ဆိုရင်လဲ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားလို့ သတ်မှတ်တာ ရှိပါတယ်။ နောက်တစ်ခုက ကျနော်တို့နဲ့လဲ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အပြန်အလှန် ဆွေးနွေးတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။ နိုင်ငံတကာမှာတော့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဘုံသဘောတူညီချက်၊ နိုင်ငံတကာ သဘောတူညီချက်တော့ မရှိသေးပါဘူး။ အဲဒီလိုပဲ နိုင်ငံအလိုက် သတ်မှတ်ထားတဲ့ သဘောတူညီချက်တွေ ရှိပါတယ်။ အဲဒါက အမေရိကန်မှာလည်း သတ်မှတ်ထားတာ ရှိတယ်။ ဥရောပသမဂ္ဂမှာလည်း သတ်မှတ်ထားတာ ရှိတယ်။ ဥရောပသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်တွေဆိုရင် သူတို့သတ်မှတ်ထားတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ဆိုတာကို ဥရောပသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတွေက လိုက်နာရတယ်။ ဒီလိုမျိုးတွေ ရှိတယ်။
နောက်တစ်ခါ ကျနော်တို့ နိုင်ငံမှာတော့ ဖြစ်အောင်လုပ်တာတွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရားဝင် ဒီအချိန်အထိ ဖြစ်မလာသေးဘူး။ ဒီလိုအခက်အခဲမျိုးတွေ ရှိတယ်။ နောက်တစ်ခုက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားပြဿနာကို ဖြေရှင်းတဲ့အခါမှာ သုသေသနစာတမ်းကနေ ထောက်ပြနေတာက မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ပြဿနာ မပြီဆုံးသေးတဲ့ အဓိကအကြောင်း ရှိတယ်။ အကြောင်းအရပ် (၃) ရပ်ကို ထောက်ပြတာ ရှိတယ်။ အဲဒါကတော့ နိုင်ငံရေးအရ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက် မရှိတာ။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ရှိတယ်ဆိုတာကို အသိအမှတ် မပြုတဲ့ကိစ္စ။ ဒါကလဲ သူတို့ထောက်ပြတဲ့ ထောက်ပြချက် ရှိပါတယ်။ နောက်တစ်ခုက မြန်မာနိုင်ငံက ဥပဒေတွေက ခေတ်နောက်ကျနေတယ်။ အင်္ဂလိပ်အစိုးရလက်ထက်ကတည်းက ရေးဆွဲထားတဲ့ ဥပဒေတွေ ဖြစ်နေတယ်။ ဒီ ဖိနှိပ်တဲ့ ဥပဒေတွေကြောင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ဖြစ်လာတယ်။ နောက်တစ်ခုကတော့ ပြည်တွင်းစစ်။ ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ဖြစ်လာတယ်။
နောက်တစ်ခုကတော့ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးတွေကို အစိုးရက ဖြေရှင်းပေးတာမျိုးတွေ အားနည်းတယ်။ နောက်တစ်ခုက အဲဒါတွေကို ကန့်သတ်တာများတယ်။ ဒါတွေကြောင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ဖြစ်လာတယ်ဆိုတဲ့ ကောက်ချက်တွေ ရှိကြတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလို မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ဆက်ပြီးရှိနေတယ်လို့ အမေရိကန်လွှတ်တော်ဘက်က သတ်မှတ်လို့ရှိရင် မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်လို့ သူတို့ရဲ့ မူဝါဒတွေ ချမှတ်တဲ့အခါမှာ ဘယ်လိုသက်ရောက်မှုတွေ ရှိနိုင်မလဲ။
ဖြေ ။ ။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ပြဿနာဆိုတာက အရေအတွက် ပြဿနာ မဟုတ်ဘူး။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ပြဿနာသည် မြန်မာနိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွေ နောက် လူ့အခွင့်အရေးတွေနဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်စပ်နေတာ ရှိပါတယ်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းတွေ ရှိနေတယ်ဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ် တိုးတက်မှုတွေမှာ နှေးကွေးနေတယ်လို့ အနိမ့်ဆုံးကနေ ကောက်ချက်ချလေ့ရှိတယ်။ နောက်တစ်ခုက လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ တကယ့်လူ့အခွင့်အရေး စံချိန်စံနှုန်းတွေနဲ့ ပြည့်နေတာမျိုး မရှိဘူး။ လူ့အခွင့်အရေးတွေက ဆက်လက်ကျူးလွန်နေဆဲပဲ ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ ကောက်ချက်မျိုးကိုလည်း ချမှတ်ထားတာ ရှိပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ သူတို့ထောက်ပြတဲ့အထဲမှာ ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့်ဆိုတာလဲ ပါတယ်။ ဒီနေ့ ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်မှာဆိုရင် တိုင်းရင်းသားတွေက သံသယနဲ့ ဖမ်းဆီးခံနေရတာရှိတယ်။ ညဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခံနေရတာတွေ ရှိတယ်။ အဲဒီလိုပဲ စစ်ကြောရေးမှာ သေသွားတာတွေလည်း ရှိတယ်။ နောက် ပျောက်ဆုံးနေတာတွေလည်း ရှိတယ်။ ဒီလိုကိစ္စရပ်တွေက အများကြီးဖြစ်နေတယ်။ အင်တာနက်ကို ပိတ်ထားတာတွေလည်း ရှိတယ်။ အင်တာနက်ပိတ်ထားတယ်ဆိုပေမယ့် ဒီလိုသတင်းတွေကတော့ နေရာအသီးသီးကနေ နိုင်ငံတကာကိုလည်း ထွက်နေတယ်ဆိုတော့ ဒီလိုမျိုး ဖုံးအုပ်ထားလို့ မရဘူး။ အင်တာနက် ပိတ်ထားတယ်ဆိုတာကလည်း နိုင်ငံတော်တော်များများမှာ အင်တာနက်ပိတ်တယ်ဆိုတဲ့ ဖြစ်စဉ်ကို လက်ခံလေ့ မရှိဘူး။ ဒါကလဲ နိုင်ငံတော်အတွက် တကယ်ကို ဂုဏ်သိက္ခာပျက်စရာ။ နောက်တစ်ခါ နိုင်ငံတော်အစိုးရအနေနဲ့ ဒါက လူ့အခွင့်အရေးကို လေးစားလိုက်နာမှု အားနည်းတယ်ဆိုတဲ့ သတ်မှတ်ချက်များကို ဖြစ်စေတယ်။ နောက်တစ်ခုက လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုလို့ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရတဲ့ ဒေါင်းတို့မျိုးဆက်ပေါ့။ ဒီလိုမျိုးကို ဖမ်းတယ်ဆိုရင်လဲ ဒါက နိုင်ငံတော်ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာ၊ အစိုးရရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာတွေကို တော်တော်လေး ထိခိုက်စေပြီးတော့ အဲဒီရဲ့ နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ သူတို့က မြန်မာနိုင်ငံမှာ လာပြီးတော့ ရင်းနှီးမြုပ်နံှတော့မယ်ဆိုရင် အဲဒီနိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေကို သုံးသပ်လေ့ ရှိပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေ၊ တိုးတက်နေတယ်၊ ကောင်းမွန်နေတယ်ဆိုရင် ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေ ပိုပြီးတော့ လာနိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုးတွေ ရှိတယ်။ တချို့ ကုမ္ပဏီကြီးတွေက ဂုဏ်သိက္ခာရှိတဲ့ ကုမ္ပဏီကြီးတွေက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်တဲ့ နိုင်ငံတွေကို ရှောင်လေ့ရှိတယ်။ ဒါကိုတော့ ကျနော်တို့က သတိထားရပါမယ်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ပြဿနာဆိုတာက လူတွေကို ဖမ်းလိုက်လို့ ငါတို့ ဘာမှထိခိုက်စရာ မရှိဘူးလို့ စဉ်းစားလို့မရဘဲနဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ပြဿနာသည် မြန်မာနိုင်ငံရေး ဖြစ်စဉ်တိုးတက်မှုကို နိုင်ငံတကာက တိုင်းတာနဲ့ စံချိန်စံတစ်ခုထဲမှာ ပါတယ်ဆိုတာကိုတော့ ကျနော်တို့အားလုံး နားလည်ထားဖို့တော့ လိုတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုအမေရိကန်မှာ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်လာပြီ၊ ဒီမိုကရက်က ဂျိုးဘိုင်ဒန် ဦးဆောင်တဲ့ အစိုးရတက်လာမယ်။ အထူးသဖြင့် လွှတ်တော်ထဲမှာလည်း ဒီမိုကရက်တွေက ကြီးစိုးထားပြီဆိုတော့ အခုလို မြန်မာ့အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားကိစ္စမျိုး၊ တခြားမြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လွှတ်တော်က ဖိအားပေးဆောင်ရွက်လာမယ်၊ ပြဌာန်းချက်တွေ သတ်မှတ်လာမယ်ဆိုတဲ့ အနေအထားမျိုး ဘယ်လိုရှိလာနိုင်မလဲ။ အဲဒီအနေအထားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုမြင်သလဲ။
ဖြေ ။ ။ များသောအားဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်လို့ရှိရင် အမေရိကမှာ ဒီပါတီကြီး နှစ်ခုက သဘောထားတူလေ့ရှိတယ်။ အငြင်းအခုန်တွေ သိပ်မဖြစ်ကြဘဲနဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ထောက်ခံကြတာ များပါတယ်။ အခု ဒီမိုကရက် ရလာတဲ့အခါမှာလဲ ကျနော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ဘယ်လိုဦးဆောင်ပြီး လုပ်မှာလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ ပြန်စဉ်းစားရမယ်။ အဲဒီဦးဆောင်ပြီးလုပ်မယ့် အမတ်တွေကိုလည်း ကျနော်တို့ ချဉ်းကပ်ဖို့လိုတယ်။ ချဉ်းကပ်ပြီးတော့ ဒီအဆိုကို ပြန်ပြီး ဆက်ကြိုးစားမလားပေါ့။ ဒီလိုမျိုးတွေကိုလဲ ကျနော်တို့က lobby နဲ့ advocacy တွေ လုပ်ကြရမှာပါ။ လုပ်တဲ့အခါမှာလဲ ကျနော်တို့က အစိုးရကလဲ သူ့နည်းသူ့ဟန်နဲ့ သူလုပ်ရမယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘာလိုအပ်တာလဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေ မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာ တကယ်တိုးတက်ဖို့ လုပ်ရတယ်။ အဲဒီလို တိုးတက်ဖို့ကို အစိုးရအနေနဲ့ လုပ်ဖို့လိုတယ်။ ပထမဦးဆုံး ကျနော်တို့ လွယ်လွယ်ကူကူ လုပ်လို့ရတာရှိတယ်။ နိုင်ငံတကာကို အစိုးရအနေနဲ့ နိုင်ငံရေးအရ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့၊ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေတွေ တိုးတက်ဖို့အတွက် စိတ်ဆန္ဒပြင်းပြတဲ့ political will ကို ပြသရမယ်။ အဲဒီလို ပြနိုင်ဖို့ဆိုရင် ကုလသမဂ္ဂမှာ ICCPR နိုင်ငံသားနဲ့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေး။ နောက်တစ်ခုက commission against torture ညဉ်းပမ်းနှိပ်စက်မှုတွေက ဆန့်ကျင်တိုက်ဖျက်တဲ့ နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေ။ ဒီလိုဥပဒေတွေကို လက်မှတ်ထိုးခြင်းအားဖြင့် နိုင်ငံတကာကိုလည်း ကျနော်တို့က ဆန္ဒရှိတယ်။ ကျနော်တို့ လုပ်ဖို့ကြိုးစားတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ဒီဟာကို အတည်ပြုလက်မှတ်ထိုးတာမျိုးနဲ့ ကျနော်တို့ ပြတယ်။ အဲဒီလိုပြတဲ့ဆိုရင်လဲ နိုင်ငံတကာကလည်း သူတို့က စဉ်းစားမယ်။ ပြဿနာတစ်ခုကို ဖြေရှင်းဖို့ဆိုတာ အချိန်ယူတတ်တယ်။ အချိန်လည်း လိုတတ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီပြဿနာကို တကယ်ဖြေရှင်းနေတဲ့ process ကို အစိုးရက နိုင်ငံတကာကို ချပြဖို့လိုတယ်။ အဲဒီလို ချပြတယ်ဆိုရင် အဲဒီချပြမှုက တကယ်လုပ်ဆောင်နေတယ်။ မှန်ကန်တယ်၊ တိုးတက်နိုင်မယ်ဆိုရင်လဲ သူတို့ရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးရာ ပေါ်လစီကို ပြန်ပြီးတော့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့ စဉ်းစားလိမ့်မယ်။
အဲဒီလိုပဲ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ရှိနေတာကလဲ၊ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေဘက်က၊ မိသားစုဝင်တွေဘက်က တကယ်နစ်နာသူတွေဘက်ကလဲ သူတို့ရဲ့ သားသမီးတွေကို ပြန်လွတ်လာအောင်။ အဲဒီလိုပဲ မတရားသဖြင့် ဖမ်းဆီးမှုတွေ မရှိတော့အောင် ဒါကိုတော့ လိုလားကြပါတယ်။ ဆိုတဲ့အခါကြတေ့ာ ဒီလူတွေကို အမြန်ဆုံး ပြန်လွှတ်ပေးဖို့လိုတယ်။ လွှတ်ပေးတဲ့အခါမှာ အနိမ့်ဆုံးတော့ မြန်မာနိုင်ငံ နှစ်ဆန်းတစ်ရက်နေပေါ့။ မြန်မာနှစ်သစ်ကူးနေ့ပေါ့။ အဲဒီလိုနေ့ရက်မျိုးဆိုရင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို လွှတ်ပေးလေ့ရှိတယ်။ အဲဒီလို လွှတ်ပေးတဲ့အခါကြရင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို ခြွင်းချက်မရှိ လွှတ်ပေးဖို့လိုတယ်။ ပြီးတဲ့အခါကြတော့ အမှုရင်ဆိုင်နေရတဲ့လူတွေကို ပလပ်ပေးဖို့လိုတယ်။ အရင်တစ်ခေါက် ၂၀၁၅-၁၆ အစိုးရ ဖြစ်လာပြီးတဲ့အခါမှာ လွှတ်ပေးခဲ့တဲ့ နမူနာတွေ ရှိတယ်။ အဲဒီလိုပဲ အခု ၂၀၂၁ အစိုးရ ဖွဲ့ပြီးသွားလို့ နှစ်သစ်ကူးနေမှာ ဒီလိုမျိုး လွှတ်ပေးမယ်ဆိုရင်တော့ နိုင်ငံတကာက ဒီအပေါ်မှာ ကောင်းချီးပေးမယ်။ လက်ခုပ်သြဘာတီးကြမယ်။ အဲဒီလိုမျိုး လုပ်တယ်ဆိုရင် သူ့ရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးရာ ပေါ်လစီကို စဉ်းစားတဲ့အခါမှာ ဒါက တိုးတက်မှုဖြစ်စဉ်အဖြစ်နဲ့ ထည့်သွင်းစဉ်းစားမှာဖြစ်တယ်။
မေး ။ ။ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံတကာက ထောက်ပြနေတာကတော့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးဆောင်နေတဲ့ NLD အစိုးရ တက်လာတဲ့အချိန်အထိ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ကိစ္စကို မဖြေရှင်းဘူးဆိုတဲ့ အနေအထားမှာ အစိုးရဘက်က သူတို့က ဘာကြောင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို ဆက်ပြီးတော့ သူတို့လက်ထက်မှာ ဆက်ပြီးတော့ ရှိနေတာကို ဘာကြောင့် မဖြေရှင်းနိုင်တာလဲလို့ မြင်မိပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဓိကတော့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ရှိတယ်ဆိုတာကို အစိုးရကိုယ်တိုင်က အသိအမှတ်ပြုနေတဲ့ အနေအထားမှာ ရှိမနေဘူး။ ရန်မံရန်ခါမှာတော့ သူတို့က နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားရှိတယ်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားကို ဘယ်လိုသတ်မှတ်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကို သူတို့ ပြောဆိုတာမျိုးတွေ ရှိတယ်။ ၂၀၁၆ တုန်းကလဲ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ရုံးက ဝန်ကြီး ဦးကျော်တင့်ဆွေက ပြောတာရှိတယ်။ မနေ့တနေ့ကပဲ နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံးက ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဦးဇော်ဌေးကလည်း နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား အဓိပ္ပါယ်သတ်မှတ်ချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြောဆိုတာ ရှိတယ်။ အဲဒီသတ်မှတ်ချက်အရဆိုရင် သူက ဘောင်အရမ်းကျဉ်းလွန်အားကြီးတယ်။ သူတို့ရဲ့ စဉ်းစားချက်တွေက အမြင်ကျဉ်းတယ်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားကို အသိအမှတ် မပြုချင်ဘူးဆိုတဲ့ သဘောမျိုးကို သက်ရောက်နေတာကို တွေ့ရတယ်။ ဒီလိုပုံစံမျိုးနဲ့တော့ ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းလို့ရမှာ မဟုတ်ဘူး။ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းချင်တယ်ဆိုရင် ပြဿနာ ရှိနေတယ်ဆိုတာကို နံပတ်တစ် အသိအမှတ်ပြုဖို့လိုတယ်။ ပြီးနောက် အဲဒီပြဿနာကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းမလဲဆိုတဲ့ဟာကို တိုင်ပင်ဆွေးနွေးဖို့လိုတယ်။ အဲဒီလို တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပြီးတဲ့အခါမှာ ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းနိုင်တဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကို ဖွင့်မယ်ဆိုရင်တော့ ပြဿနာက အနှေးနဲ့အမြန် ပြီသွားလိမ့်မယ်။ အခုကတော့ ပြဿနာကို အသိအမှတ်မပြုတဲ့အတွက် ပြဿနာက ပြီမှာမဟုတ်ဘူး။
နောက်တစ်ခုက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ပြဿနာတွေက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေး ပြဿနာနဲ့ တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်နေတယ်။ ဥပမာ တိုင်းရင်းသားတွေနဲ့ ကျနော်တို့က ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်။ အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးလုပ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်။ တပြိုင်နက်ထဲမှာ တိုင်းရင်းသားတွေ ဖိနှိပ်ခံနေရတယ်။ မတရားညဉ်းပမ်းနှိပ်စက်ခံနေရတယ်။ သတ်ဖြတ်ခံနေရတယ်ဆိုလို့ရှိရင် ဒီတိုင်းရင်းသားတွေနဲ့ ပြေလည်ရေးကို ဘယ်လိုသွားမလဲ။ ဒါက တကယ်ကို ကြီးကျယ်တဲ့မေးခွန်း။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားပြဿနာကို သေးသေးလေး၊ မလုပ်လဲရပါတယ်ဆိုပြီးတော့ ထားလို့ မသင့်တော်ဘူး။ အဲဒီလိုမျိုးထားရင် ပြဿနာက တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ပိုကြီးလာနိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုးတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ပြဿနာကို ပိုပြီးတော့ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းလို့ရတဲ့ အနေအထားမျိုးမှာ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်းသည်သာ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းခြင်းက အထိရောက်ဆုံး ဖြစ်တယ်။ ဒါကိုတော့ အစိုးရဘက်က သေသေချာချာ လေးလေးနက်နက် စဉ်းစားဖို့လိုတယ်။ ဖြေရှင်းချက်တွေလည်း သူတို့ဘက်က ရှိနိုင်ပါတယ်။ သူတို့က လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့တွေကို ထိန်းချုပ်လို့ မရတဲ့ အနေအထားမျိုးတွေလည်း ရှိတယ်။ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေအရ ဒါပေမဲ့ အစိုးရက တရားစွဲနေတဲ့ ကိစ္စတွေကလည်း ထုနဲ့ထည်နဲ့ ရှိတယ်။ အဲဒီတော့ အစိုးရက ဥပဒေတွေကို မတရားတဲ့ ဖိနှိပ်တဲ့ အင်္ဂလိပ်အစိုးရ ချထားတဲ့ ဥပဒေတွေ။ နောက်ထပ်ထပ်ဆွဲတဲ့တဲ့ ဥပဒေတွေထဲမှာလည်း ပြည်သူတွေရဲ့ ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြခွင့်တွေကို ချုပ်ချယ်ထားတဲ့ ဥပဒေတွေကို အကြောင်းပြပြီးတော့ ဖမ်းနေတာက တကယ်တမ်းကြတော့ တရားမဝင်ဘူး။ ဒါက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားမြောက်တယ်။ ဒါက အမေရိကန်ရဲ့ သတ်မှတ်ချက်ထဲမှာလဲ အဲဒီလိုရှိတယ်။ ဥရောပသမဂ္ဂရဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် သတ်မှတ်ချက်ထဲမှာလည်း ဒီလိုစံချိန်စံနှုန်းတွေ ပါတယ်။ ဆိုတဲ့အခါကြတော့ ကျနော်တို့ နိုင်ငံတကာ စံချိန်စံနှုန်းတွေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့လိုတယ်။ ကျနော်တို့နဲ့ မဟာမိတ်ပြုနေတဲ့ ဆက်သွယ်နေတဲ့ နိုင်ငံတွေရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးရာ ပေါ်လစီထဲမှာ ဒါကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားနေတယ်ဆိုရင် ဒါကိုပြေလည်အောင် ကျနော်တို့က အလုပ်နဲ့ သက်သေပြဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
မအင်ကြင်းနိုင် -- AAPP တွဲဘက်အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ကိုဘိုကြည် ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းခဲ့တာပါ။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ် ကိုဘိုကြည်။
==Unicode ==
မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ရှိနတေယျလို့ အမရေိကနျဘကျက ရှုမွငျသုံးသပျခကြျဟာ မွနျမာနိုငျငံအပေါျ ခမြှတျမယ့ျ ဂြိုးဘိုငျဒနျ အစိုးရသဈရဲ့ နိုငျငံခွားရေးမူဝါဒကို ဘယျလို သကျရောကျမှုတှေ ရှိနမေလဲ။ ဇနျနဝါရီလ (၄) ရကျနေ့ က ထုတျပွနျတဲ့ အမရေိကနျလှှတျတောျ သုတသေနဌာနရဲ့ မွနျမာနိုငျငံက နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြားနဲ့ အမရေိကနျမူဝါဒဆိုတဲ့ အစီရငျခံစာနဲ့ ပတျသကျလို့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျး (AAPP) တှဲဘကျအတှငျးရေးမှူး ကိုဘိုကွညျ, ကို မအငျကွငျးနိုငျက Skype ကနေ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ မငျ်ဂလာပါ ကိုဘိုကွညျ။ အမရေိကနျလှှတျတောျ သုတသေနဌာနဘကျကနေ မွနျမာနိုငျငံက နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ရှိနတေဲ့ကိစ်စအပေါျမှာ သူတို့ ထောကျပွထားတယျ။ ကိုဘိုကွညျတို့ရဲ့ ထုတျပွနျတဲ့ မှတျတမျးတှေ၊ အစီရငျခံစာတှကေိုလညျး သူတို့က ကိုးကားထားပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီဟာနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ကိုဘိုကွညျတို့ သုံးသပျခကြျ ဘယျလိုရှိပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ အမရေိကနျနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံခွားရေးရာ ပေါျလစီမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဆိုတဲ့ ကိစ်စရပျကလဲ တောျတောျလေးကို အရေးကွီးအဖွဈနဲ့ သတျမှတျထားတဲ့အထဲ ပါပါတယျ။ တခြို့ကိစ်စတှမှောတော့ အမရေိကနျနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးအခွအေနပေေါျ မူတညျပွီးတော့ ဒီအပေါျမှာ အတကျအကတြော့ ရှိနိုငျတယျ။ ဒါပမေဲ့ သူတို့တှကေ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားကိစ်စကို ဆကျပွီးတော့ စိတျဝငျစားနသေေးတယျဆိုတာကို ပွသရာရောကျတယျ။ အထူးသဖွင့ျတော့ ဒီလို အစီရငျခံစာ ရေးတယျဆိုတာက ရေးတဲ့သူက ကှနျဂရကျကို အစီရငျခံစာ တငျရတယျ။ ဒီ report ပေါျမှာ အခွတေညျပွီးတော့ ကှနျဂရကျကလညျး မွနျမာနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှရေဲ့ အခွအေနေ။ နောကျတဈခုက မွနျမာနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးဖွဈစဉျ တိုးတကျမှုဖွဈစဉျအနအေထားတှေ ဒါတှကေို သူတို့ သုံးသပျပွီးတော့ လာမယ့ျ အမရေိကနျနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံခွားရေးရာ မူဝါဒတှမှော မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဘယျလိုဆကျဆံမလဲ။ နောကျပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှေ လာရောကျတဲ့အခါမှာ အတိုးအလြှော့တှေ ဘယျလိုလုပျမလဲ။ ဒီလိုပုံစံမြိုးတှေ စဉျးစားလေ့ ရှိပါတယျ။
နောကျတဈခုက အမရေိကနျနိုငျငံက နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ လှတျမွောကျရေးကိစ်စဆိုတာ အခုမှလုပျတဲ့ ကိစ်စ မဟုတျပါဘူး။ ဟိုးလှနျခဲ့တဲ့ နှဈပေါငျး (၂၀) ကြောျလောကျကတညျးက နိုငျငံရေးအကဉြျးသား လှတျမွောကျရေးကိစ်စ၊ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို ကူညီမယ့ျ ကိစ်စတှကေို တစိုကျမတျမတျ လုပျခဲ့တာပါ။ အဲဒီလိုပဲ လှှတျတောျအမတျတှထေဲမှာလဲ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျတယျဆိုလို့ရှိရငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားကိစ်စကလဲ သူတို့စိတျဝငျစားတဲ့ ကိစ်စရပျတဈခု ဖွဈတယျ။ အဲဒီအတှကျ လှှတျတောျအမတျတှေ တဈဦးခငြျး တဈဦးခငြျးကလဲ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ သူတို့ လေ့လာကွတယျ။ နောကျပွီးတော့ အစီရငျခံစာတှကေို သူတို့ ဖတျကွတယျ။ ဒီလိုမြိုးတှလေညျး ရှိပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံအစိုးရနဲ့ သူတို့စကားပွောပွီးဆိုရငျလဲ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားကိစ်စကို ထည့ျပွီးတော့ ပွောလေ့ရှိပါတယျ။ နောကျတဈခုက ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေး ကောငျစီမှာပဲဖွဈဖွဈ နယူးရော့ချမှာ အခွစေိုကျတဲ့ အထှထှေညေီလာခံ၊ ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေညေီလာခံမှာပဲဖွဈဖွဈ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပွောကွပွီဆိုရငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားကိစ်စကတော့ အခုအခြိနျအထိ ပါနသေေးတဲ့ အကွောငျးအရာ ကိစ်စတဈရပျပေါ့။ နောကျတဈခုက ဒီကိစ်စရပျကို သူတို့မပယျဘူး။ နောကျတဈခုက ဒီကိစ်စရပျကို ဆကျပွီးတော့ ကွိုးစားနတေယျဆိုတာကို ပွသရာရောကျပါတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဆိုတဲ့ အခေါျအဝေါျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ သူတို့ပွဌာနျးသတျမှတျခကြျက ဘယျလိုရှိပါလဲ။ အခု ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျတို့ အစိုးရလကျထကျမှာ။
ဖွေ ။ ။ အမရေိကနျနိုငျငံကလညျး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး သူတို့ သတျမှတျခကြျတှေ ရှိပါတယျ။ အဓိက သူတို့သတျမှတျခကြျက (၃) ခုကို အခွတေညျပွီးတော့ သတျမှတျတာတှေ ရှိတယျ။ အဲဒါကတော့ မတရားနဲ့ ဥပဒတှေနေဲ့ ဖမျးဆီးခံရတယျဆိုရငျလဲ ဒီလိုကိစ်စရပျတှကေို နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအဖွဈ သတျမှတျတာ ရှိတယျ။ နောကျတဈခုက ဥပဒအေရတော့ တရားတယျ။ ဒါပမေဲ့ ခံရတဲ့ ပွဈမှုပွဈဒဏျတှကေ သူကြူးလှနျတဲ့ ပွဈမှုပွဈဒဏျထကျ ပိုပွီးတော့ ကွီးမားနတေယျ၊ မြားပွားနတေယျဆိုရငျ ဒီလိုမြိုးကို နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအဖွဈ သတျမှတျတယျ။ နောကျတဈခုက ကိုးကှယျတဲ့ ဘာသာတှေ၊ ယုံကွညျခကြျတှေ မတူလို့ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံရတယျ၊ နောကျတဈခုက နိုငျငံရေးအရ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးတယျ - politically motivated arrest နိုငျငံရေးအရ ရညျရှယျခကြျရှိရှိနဲ့ ဖမျးဆီးတယျဆိုရငျလဲ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားလို့ သတျမှတျတာ ရှိပါတယျ။ နောကျတဈခုက ကနြောျတို့နဲ့လဲ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား အဓိပ်ပါယျဖှင့ျဆိုခကြျတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အပွနျအလှနျ ဆှေးနှေးတာတှလေညျး ရှိပါတယျ။ နိုငျငံတကာမှာတော့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား အဓိပ်ပါယျဖှင့ျဆိုခကြျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဘုံသဘောတူညီခကြျ၊ နိုငျငံတကာ သဘောတူညီခကြျတော့ မရှိသေးပါဘူး။ အဲဒီလိုပဲ နိုငျငံအလိုကျ သတျမှတျထားတဲ့ သဘောတူညီခကြျတှေ ရှိပါတယျ။ အဲဒါက အမရေိကနျမှာလညျး သတျမှတျထားတာ ရှိတယျ။ ဥရောပသမဂ်ဂမှာလညျး သတျမှတျထားတာ ရှိတယျ။ ဥရောပသမဂ်ဂအဖှဲ့ဝငျတှဆေိုရငျ သူတို့သတျမှတျထားတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား အဓိပ်ပါယျဖှင့ျဆိုခကြျဆိုတာကို ဥရောပသမဂ်ဂအဖှဲ့ဝငျ နိုငျငံတှကေ လိုကျနာရတယျ။ ဒီလိုမြိုးတှေ ရှိတယျ။
နောကျတဈခါ ကနြောျတို့ နိုငျငံမှာတော့ ဖွဈအောငျလုပျတာတှေ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ တရားဝငျ ဒီအခြိနျအထိ ဖွဈမလာသေးဘူး။ ဒီလိုအခကျအခဲမြိုးတှေ ရှိတယျ။ နောကျတဈခုက နိုငျငံရေးအကဉြျးသားပွူနာကို ဖွရှေငျးတဲ့အခါမှာ သုသသေနစာတမျးကနေ ထောကျပွနတောက မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ပွူနာ မပွီဆုံးသေးတဲ့ အဓိကအကွောငျး ရှိတယျ။ အကွောငျးအရပျ (၃) ရပျကို ထောကျပွတာ ရှိတယျ။ အဲဒါကတော့ နိုငျငံရေးအရ အဓိပ်ပါယျဖှင့ျဆိုခကြျ မရှိတာ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ရှိတယျဆိုတာကို အသိအမှတျ မပွုတဲ့ကိစ်စ။ ဒါကလဲ သူတို့ထောကျပွတဲ့ ထောကျပွခကြျ ရှိပါတယျ။ နောကျတဈခုက မွနျမာနိုငျငံက ဥပဒတှေကေ ခတျေနောကျကနြတေယျ။ အငျ်ဂလိပျအစိုးရလကျထကျကတညျးက ရေးဆှဲထားတဲ့ ဥပဒတှေေ ဖွဈနတေယျ။ ဒီ ဖိနှိပျတဲ့ ဥပဒတှေကွေောင့ျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ဖွဈလာတယျ။ နောကျတဈခုကတော့ ပွညျတှငျးစဈ။ ပွညျတှငျးစဈကွောင့ျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ဖွဈလာတယျ။
နောကျတဈခုကတော့ အခွခေံလူ့အခှင့ျအရေးတှကေို အစိုးရက ဖွရှေငျးပေးတာမြိုးတှေ အားနညျးတယျ။ နောကျတဈခုက အဲဒါတှကေို ကန့ျသတျတာမြားတယျ။ ဒါတှကွေောင့ျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ဖွဈလာတယျဆိုတဲ့ ကောကျခကြျတှေ ရှိကွတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလို မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ဆကျပွီးရှိနတေယျလို့ အမရေိကနျလှှတျတောျဘကျက သတျမှတျလို့ရှိရငျ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျလို့ သူတို့ရဲ့ မူဝါဒတှေ ခမြှတျတဲ့အခါမှာ ဘယျလိုသကျရောကျမှုတှေ ရှိနိုငျမလဲ။
ဖွေ ။ ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ပွူနာဆိုတာက အရအေတှကျ ပွူနာ မဟုတျဘူး။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ပွူနာသညျ မွနျမာနိုငျငံရေးဖွဈစဉျတှေ နောကျ လူ့အခှင့ျအရေးတှနေဲ့ တိုကျရိုကျဆကျစပျနတော ရှိပါတယျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးတှေ ရှိနတေယျဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ နိုငျငံရေးဖွဈစဉျ တိုးတကျမှုတှမှော နှေးကှေးနတေယျလို့ အနိမ့ျဆုံးကနေ ကောကျခကြျခလြေ့ရှိတယျ။ နောကျတဈခုက လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ တကယ့ျလူ့အခှင့ျအရေး စံခြိနျစံနှုနျးတှနေဲ့ ပွည့ျနတောမြိုး မရှိဘူး။ လူ့အခှင့ျအရေးတှကေ ဆကျလကျကြူးလှနျနဆေဲပဲ ဖွဈတယျဆိုတဲ့ ကောကျခကြျမြိုးကိုလညျး ခမြှတျထားတာ ရှိပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ သူတို့ထောကျပွတဲ့အထဲမှာ ပွညျတှငျးစဈကွောင့ျဆိုတာလဲ ပါတယျ။ ဒီနေ့ ပွညျတှငျးစဈကွောင့ျ ရခိုငျပွညျနယျမှာဆိုရငျ တိုငျးရငျးသားတှကေ သံသယနဲ့ ဖမျးဆီးခံနရေတာရှိတယျ။ ညဉျးပနျးနှိပျစကျခံနရေတာတှေ ရှိတယျ။ အဲဒီလိုပဲ စဈကွောရေးမှာ သသှေားတာတှလေညျး ရှိတယျ။ နောကျ ပြောကျဆုံးနတောတှလေညျး ရှိတယျ။ ဒီလိုကိစ်စရပျတှကေ အမြားကွီးဖွဈနတေယျ။ အငျတာနကျကို ပိတျထားတာတှလေညျး ရှိတယျ။ အငျတာနကျပိတျထားတယျဆိုပမေယ့ျ ဒီလိုသတငျးတှကေတော့ နရောအသီးသီးကနေ နိုငျငံတကာကိုလညျး ထှကျနတေယျဆိုတော့ ဒီလိုမြိုး ဖုံးအုပျထားလို့ မရဘူး။ အငျတာနကျ ပိတျထားတယျဆိုတာကလညျး နိုငျငံတောျတောျမြားမြားမှာ အငျတာနကျပိတျတယျဆိုတဲ့ ဖွဈစဉျကို လကျခံလေ့ မရှိဘူး။ ဒါကလဲ နိုငျငံတောျအတှကျ တကယျကို ဂုဏျသိက်ခာပကြျစရာ။ နောကျတဈခါ နိုငျငံတောျအစိုးရအနနေဲ့ ဒါက လူ့အခှင့ျအရေးကို လေးစားလိုကျနာမှု အားနညျးတယျဆိုတဲ့ သတျမှတျခကြျမြားကို ဖွဈစတေယျ။ နောကျတဈခုက လှတျလပျစှာ ပွောဆိုလို့ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံထားရတဲ့ ဒေါငျးတို့မြိုးဆကျပေါ့။ ဒီလိုမြိုးကို ဖမျးတယျဆိုရငျလဲ ဒါက နိုငျငံတောျရဲ့ ဂုဏျသိက်ခာ၊ အစိုးရရဲ့ ဂုဏျသိက်ခာတှကေို တောျတောျလေး ထိခိုကျစပွေီးတော့ အဲဒီရဲ့ နောကျဆကျတှဲအနနေဲ့ သူတို့က မွနျမာနိုငျငံမှာ လာပွီးတော့ ရငျးနှီးမွုပျနံှတော့မယျဆိုရငျ အဲဒီနိုငျငံရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အခွအေနကေို သုံးသပျလေ့ ရှိပါတယျ။ လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနေ၊ တိုးတကျနတေယျ၊ ကောငျးမှနျနတေယျဆိုရငျ ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှေ ပိုပွီးတော့ လာနိုငျတဲ့ အနအေထားမြိုးတှေ ရှိတယျ။ တခြို့ ကုမ်ပဏီကွီးတှကေ ဂုဏျသိက်ခာရှိတဲ့ ကုမ်ပဏီကွီးတှကေ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျတဲ့ နိုငျငံတှကေို ရှောငျလေ့ရှိတယျ။ ဒါကိုတော့ ကနြောျတို့က သတိထားရပါမယျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ပွူနာဆိုတာက လူတှကေို ဖမျးလိုကျလို့ ငါတို့ ဘာမှထိခိုကျစရာ မရှိဘူးလို့ စဉျးစားလို့မရဘဲနဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ပွူနာသညျ မွနျမာနိုငျငံရေး ဖွဈစဉျတိုးတကျမှုကို နိုငျငံတကာက တိုငျးတာနဲ့ စံခြိနျစံတဈခုထဲမှာ ပါတယျဆိုတာကိုတော့ ကနြောျတို့အားလုံး နားလညျထားဖို့တော့ လိုတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုအမရေိကနျမှာ အပွောငျးအလဲတှေ ဖွဈလာပွီ၊ ဒီမိုကရကျက ဂြိုးဘိုငျဒနျ ဦးဆောငျတဲ့ အစိုးရတကျလာမယျ။ အထူးသဖွင့ျ လှှတျတောျထဲမှာလညျး ဒီမိုကရကျတှကေ ကွီးစိုးထားပွီဆိုတော့ အခုလို မွနျမာ့အရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားကိစ်စမြိုး၊ တခွားမွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျတဲ့ ကိစ်စတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး လှှတျတောျက ဖိအားပေးဆောငျရှကျလာမယျ၊ ပွဌာနျးခကြျတှေ သတျမှတျလာမယျဆိုတဲ့ အနအေထားမြိုး ဘယျလိုရှိလာနိုငျမလဲ။ အဲဒီအနအေထားနဲ့ ပတျသကျပွီး ဘယျလိုမွငျသလဲ။
ဖွေ ။ ။ မြားသောအားဖွင့ျ မွနျမာနိုငျငံကိစ်စနဲ့ ပတျသကျလို့ရှိရငျ အမရေိကမှာ ဒီပါတီကွီး နှဈခုက သဘောထားတူလေ့ရှိတယျ။ အငွငျးအခုနျတှေ သိပျမဖွဈကွဘဲနဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျတှကေို ထောကျခံကွတာ မြားပါတယျ။ အခု ဒီမိုကရကျ ရလာတဲ့အခါမှာလဲ ကနြောျတို့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျတှကေို ဘယျလိုဦးဆောငျပွီး လုပျမှာလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့ ပွနျစဉျးစားရမယျ။ အဲဒီဦးဆောငျပွီးလုပျမယ့ျ အမတျတှကေိုလညျး ကနြောျတို့ ခဉြျးကပျဖို့လိုတယျ။ ခဉြျးကပျပွီးတော့ ဒီအဆိုကို ပွနျပွီး ဆကျကွိုးစားမလားပေါ့။ ဒီလိုမြိုးတှကေိုလဲ ကနြောျတို့က lobby နဲ့ advocacy တှေ လုပျကွရမှာပါ။ လုပျတဲ့အခါမှာလဲ ကနြောျတို့က အစိုးရကလဲ သူ့နညျးသူ့ဟနျနဲ့ သူလုပျရမယျ။ ဒါပမေဲ့ ဘာလိုအပျတာလဲဆိုတော့ ကနြောျတို့ လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနေ မွနျမာနိုငျငံထဲမှာ တကယျတိုးတကျဖို့ လုပျရတယျ။ အဲဒီလို တိုးတကျဖို့ကို အစိုးရအနနေဲ့ လုပျဖို့လိုတယျ။ ပထမဦးဆုံး ကနြောျတို့ လှယျလှယျကူကူ လုပျလို့ရတာရှိတယျ။ နိုငျငံတကာကို အစိုးရအနနေဲ့ နိုငျငံရေးအရ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ပွူနာကို ဖွရှေငျးဖို့၊ လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနတှေေ တိုးတကျဖို့အတှကျ စိတျဆန်ဒပွငျးပွတဲ့ political will ကို ပွသရမယျ။ အဲဒီလို ပွနိုငျဖို့ဆိုရငျ ကုလသမဂ်ဂမှာ ICCPR နိုငျငံသားနဲ့ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေး။ နောကျတဈခုက commission against torture ညဉျးပမျးနှိပျစကျမှုတှကေ ဆန့ျကငြျတိုကျဖကြျတဲ့ နိုငျငံတကာဥပဒတှေေ။ ဒီလိုဥပဒတှေကေို လကျမှတျထိုးခွငျးအားဖွင့ျ နိုငျငံတကာကိုလညျး ကနြောျတို့က ဆန်ဒရှိတယျ။ ကနြောျတို့ လုပျဖို့ကွိုးစားတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ဒီဟာကို အတညျပွုလကျမှတျထိုးတာမြိုးနဲ့ ကနြောျတို့ ပွတယျ။ အဲဒီလိုပွတဲ့ဆိုရငျလဲ နိုငျငံတကာကလညျး သူတို့က စဉျးစားမယျ။ ပွူနာတဈခုကို ဖွရှေငျးဖို့ဆိုတာ အခြိနျယူတတျတယျ။ အခြိနျလညျး လိုတတျတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီပွူနာကို တကယျဖွရှေငျးနတေဲ့ process ကို အစိုးရက နိုငျငံတကာကို ခပြွဖို့လိုတယျ။ အဲဒီလို ခပြွတယျဆိုရငျ အဲဒီခပြွမှုက တကယျလုပျဆောငျနတေယျ။ မှနျကနျတယျ၊ တိုးတကျနိုငျမယျဆိုရငျလဲ သူတို့ရဲ့ နိုငျငံခွားရေးရာ ပေါျလစီကို ပွနျပွီးတော့ ပွုပွငျပွောငျးလဲဖို့ စဉျးစားလိမ့ျမယျ။
အဲဒီလိုပဲ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ရှိနတောကလဲ၊ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှဘေကျက၊ မိသားစုဝငျတှဘေကျက တကယျနဈနာသူတှဘေကျကလဲ သူတို့ရဲ့ သားသမီးတှကေို ပွနျလှတျလာအောငျ။ အဲဒီလိုပဲ မတရားသဖွင့ျ ဖမျးဆီးမှုတှေ မရှိတော့အောငျ ဒါကိုတော့ လိုလားကွပါတယျ။ ဆိုတဲ့အခါကွတေ့ာ ဒီလူတှကေို အမွနျဆုံး ပွနျလှှတျပေးဖို့လိုတယျ။ လှှတျပေးတဲ့အခါမှာ အနိမ့ျဆုံးတော့ မွနျမာနိုငျငံ နှဈဆနျးတဈရကျနပေေါ့။ မွနျမာနှဈသဈကူးနေ့ပေါ့။ အဲဒီလိုနေ့ရကျမြိုးဆိုရငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို လှှတျပေးလေ့ရှိတယျ။ အဲဒီလို လှှတျပေးတဲ့အခါကွရငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို ခွှငျးခကြျမရှိ လှှတျပေးဖို့လိုတယျ။ ပွီးတဲ့အခါကွတော့ အမှုရငျဆိုငျနရေတဲ့လူတှကေို ပလပျပေးဖို့လိုတယျ။ အရငျတဈခေါကျ ၂၀၁၅-၁၆ အစိုးရ ဖွဈလာပွီးတဲ့အခါမှာ လှှတျပေးခဲ့တဲ့ နမူနာတှေ ရှိတယျ။ အဲဒီလိုပဲ အခု ၂၀၂၁ အစိုးရ ဖှဲ့ပွီးသှားလို့ နှဈသဈကူးနမှော ဒီလိုမြိုး လှှတျပေးမယျဆိုရငျတော့ နိုငျငံတကာက ဒီအပေါျမှာ ကောငျးခြီးပေးမယျ။ လကျခုပျသွဘာတီးကွမယျ။ အဲဒီလိုမြိုး လုပျတယျဆိုရငျ သူ့ရဲ့ နိုငျငံခွားရေးရာ ပေါျလစီကို စဉျးစားတဲ့အခါမှာ ဒါက တိုးတကျမှုဖွဈစဉျအဖွဈနဲ့ ထည့ျသှငျးစဉျးစားမှာဖွဈတယျ။
မေး ။ ။ အထူးသဖွင့ျ နိုငျငံတကာက ထောကျပွနတောကတော့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ဦးဆောငျနတေဲ့ NLD အစိုးရ တကျလာတဲ့အခြိနျအထိ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ကိစ်စကို မဖွရှေငျးဘူးဆိုတဲ့ အနအေထားမှာ အစိုးရဘကျက သူတို့က ဘာကွောင့ျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို ဆကျပွီးတော့ သူတို့လကျထကျမှာ ဆကျပွီးတော့ ရှိနတောကို ဘာကွောင့ျ မဖွရှေငျးနိုငျတာလဲလို့ မွငျမိပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကတော့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ရှိတယျဆိုတာကို အစိုးရကိုယျတိုငျက အသိအမှတျပွုနတေဲ့ အနအေထားမှာ ရှိမနဘေူး။ ရနျမံရနျခါမှာတော့ သူတို့က နိုငျငံရေးအကဉြျးသားရှိတယျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားကို ဘယျလိုသတျမှတျတယျဆိုတဲ့ အဓိပ်ပါယျဖှင့ျဆိုခကြျကို သူတို့ ပွောဆိုတာမြိုးတှေ ရှိတယျ။ ၂၀၁၆ တုနျးကလဲ နိုငျငံတောျအတိုငျပငျရုံးက ဝနျကွီး ဦးကြောျတင့ျဆှကေ ပွောတာရှိတယျ။ မနေ့တနေ့ကပဲ နိုငျငံတောျသမ်မတရုံးက ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူ ဦးဇောျဌေးကလညျး နိုငျငံရေးအကဉြျးသား အဓိပ်ပါယျသတျမှတျခကြျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပွောဆိုတာ ရှိတယျ။ အဲဒီသတျမှတျခကြျအရဆိုရငျ သူက ဘောငျအရမျးကဉြျးလှနျအားကွီးတယျ။ သူတို့ရဲ့ စဉျးစားခကြျတှကေ အမွငျကဉြျးတယျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားကို အသိအမှတျ မပွုခငြျဘူးဆိုတဲ့ သဘောမြိုးကို သကျရောကျနတောကို တှေ့ရတယျ။ ဒီလိုပုံစံမြိုးနဲ့တော့ ဒီပွူနာကို ဖွရှေငျးလို့ရမှာ မဟုတျဘူး။ ပွူနာကို ဖွရှေငျးခငြျတယျဆိုရငျ ပွူနာ ရှိနတေယျဆိုတာကို နံပတျတဈ အသိအမှတျပွုဖို့လိုတယျ။ ပွီးနောကျ အဲဒီပွူနာကို ဘယျလိုဖွရှေငျးမလဲဆိုတဲ့ဟာကို တိုငျပငျဆှေးနှေးဖို့လိုတယျ။ အဲဒီလို တိုငျပငျဆှေးနှေးပွီးတဲ့အခါမှာ ပွူနာတှကေို ဖွရှေငျးနိုငျတဲ့ အဓိပ်ပါယျဖှင့ျဆိုခကြျကို ဖှင့ျမယျဆိုရငျတော့ ပွူနာက အနှေးနဲ့အမွနျ ပွီသှားလိမ့ျမယျ။ အခုကတော့ ပွူနာကို အသိအမှတျမပွုတဲ့အတှကျ ပွူနာက ပွီမှာမဟုတျဘူး။
နောကျတဈခုက နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ပွူနာတှကေ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အမြိုးသားပွနျလညျသင့ျမွတျရေး ပွူနာနဲ့ တိုကျရိုကျသကျဆိုငျနတေယျ။ ဥပမာ တိုငျးရငျးသားတှနေဲ့ ကနြောျတို့က ငွိမျးခမြျးရေးလုပျဖို့ ကွိုးစားတယျ။ အမြိုးသားပွနျလညျသင့ျမွတျရေးလုပျဖို့ ကွိုးစားတယျ။ တပွိုငျနကျထဲမှာ တိုငျးရငျးသားတှေ ဖိနှိပျခံနရေတယျ။ မတရားညဉျးပမျးနှိပျစကျခံနရေတယျ။ သတျဖွတျခံနရေတယျဆိုလို့ရှိရငျ ဒီတိုငျးရငျးသားတှနေဲ့ ပွလေညျရေးကို ဘယျလိုသှားမလဲ။ ဒါက တကယျကို ကွီးကယြျတဲ့မေးခှနျး။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားပွူနာကို သေးသေးလေး၊ မလုပျလဲရပါတယျဆိုပွီးတော့ ထားလို့ မသင့ျတောျဘူး။ အဲဒီလိုမြိုးထားရငျ ပွူနာက တဖွညျးဖွညျးနဲ့ ပိုကွီးလာနိုငျတဲ့ အနအေထားမြိုးတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ပွူနာကို ပိုပွီးတော့ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးလို့ရတဲ့ အနအေထားမြိုးမှာ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးခွငျးသညျသာ ပွူနာကို ဖွရှေငျးခွငျးက အထိရောကျဆုံး ဖွဈတယျ။ ဒါကိုတော့ အစိုးရဘကျက သသေခြောခြာ လေးလေးနကျနကျ စဉျးစားဖို့လိုတယျ။ ဖွရှေငျးခကြျတှလေညျး သူတို့ဘကျက ရှိနိုငျပါတယျ။ သူတို့က လကျနကျကိုငျတပျဖှဲ့တှကေို ထိနျးခြုပျလို့ မရတဲ့ အနအေထားမြိုးတှလေညျး ရှိတယျ။ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံဥပဒအေရ ဒါပမေဲ့ အစိုးရက တရားစှဲနတေဲ့ ကိစ်စတှကေလညျး ထုနဲ့ထညျနဲ့ ရှိတယျ။ အဲဒီတော့ အစိုးရက ဥပဒတှေကေို မတရားတဲ့ ဖိနှိပျတဲ့ အငျ်ဂလိပျအစိုးရ ခထြားတဲ့ ဥပဒတှေေ။ နောကျထပျထပျဆှဲတဲ့တဲ့ ဥပဒတှေထေဲမှာလညျး ပွညျသူတှရေဲ့ ငွိမျးခမြျးစှာ ဆန်ဒပွခှင့ျတှကေို ခြုပျခယြျထားတဲ့ ဥပဒတှေကေို အကွောငျးပွပွီးတော့ ဖမျးနတောက တကယျတမျးကွတော့ တရားမဝငျဘူး။ ဒါက နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမွောကျတယျ။ ဒါက အမရေိကနျရဲ့ သတျမှတျခကြျထဲမှာလဲ အဲဒီလိုရှိတယျ။ ဥရောပသမဂ်ဂရဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအဖွဈ သတျမှတျခကြျထဲမှာလညျး ဒီလိုစံခြိနျစံနှုနျးတှေ ပါတယျ။ ဆိုတဲ့အခါကွတော့ ကနြောျတို့ နိုငျငံတကာ စံခြိနျစံနှုနျးတှကေို ထည့ျသှငျးစဉျးစားဖို့လိုတယျ။ ကနြောျတို့နဲ့ မဟာမိတျပွုနတေဲ့ ဆကျသှယျနတေဲ့ နိုငျငံတှရေဲ့ နိုငျငံခွားရေးရာ ပေါျလစီထဲမှာ ဒါကို ထည့ျသှငျးစဉျးစားနတေယျဆိုရငျ ဒါကိုပွလေညျအောငျ ကနြောျတို့က အလုပျနဲ့ သကျသပွေဖို့ လိုအပျပါတယျ။
မအငျကွငျးနိုငျ -- AAPP တှဲဘကျအထှထှေအေတှငျးရေးမှူး ကိုဘိုကွညျ ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးခဲ့တာပါ။ ကြေးဇူးတငျပါတယျ ကိုဘိုကွညျ။
