တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ရွိဖို႔ ကိစၥက မလြယ္ပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ လက္ရွိသမၼတ ရွွီက်င္းပင္လက္ထက္မွာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ထိန္းခ်ဳပ္ေနတာေၾကာင့္ ပိုၿပီးေမွ်ာ္လင့္ဖို႔ ခက္ေနပါတယ္။ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြဘက္က နည္းပညာေတြကိုသံုးၿပီး အစိုးရနဲ႔ သေဘာထားကြဲလြဲသူေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားေျပာဆိုခြင့္ေတြကို ၿဖိဳခြင္းေနတဲ့အေၾကာင္း Bill Ide နဲ႔ Joyce Huang ေရးသားထားတဲ့သတင္းကို ကိုေက်ာ္ေအာင္လြင္ ဆက္ေျပာပါလိမ့္မယ္။
တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္အတြင္း သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အေပၚဖိႏွိပ္မႈေတြက သိသိသာသာ ရွိခဲ့တာပါ။ တ႐ုတ္ျပည္သူေတြ အတြက္ သတင္းေတြရႏိုင္မယ့္ လမ္ေၾကာင္းေတြကို ပိတ္ဆို႔တာ၊ တြစ္တာလို လူမႈကြန္ယက္ေတြအတြင္း ကိုယ့္သေဘာ ထားအျမင္ေတြ၊ သတင္းအခ်က္အလက္ ေရးသားတင္ျပတာေတြကိုလည္း ပိတ္ပင္မႈေတြ လုပ္ေနပါတယ္။ ေခတ္သစ္နည္း ပညာေတြကို သံုးၿပီး တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြက သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို ဖိဖိစီးစီးႏွိပ္ကြပ္ေနတာပါ။
ကမၻာမွာစီးပြါးေရးအရ ဒုတိယအႀကီးမားဆံုးႏို္င္ငံျဖစ္တဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ ေထာင္နဲ႔ခ်ီတဲ့ အင္တာနက္ဝဘ္ဆိုဒ္ေတြကို ပိတ္ပင္ထားပါတယ္။ Facebook, Gmail, Google, Instagramနဲ႔ Pinterest လို ဓါတ္ပံုသက္သက္တင္တဲ့ ဝဘ္ဆိုဒ္မ်ိဳးေတြကိုပါ ပိတ္ထားတာပါ။ သတင္းဝဘ္ဆိုဒ္ေတြထဲကဆိုရင္ VOA အဂၤလိပ္ပိုင္း၊VOA တ႐ုတ္ပိုင္း၊ BBC၊ The New York Times၊ Bloomberg နဲ႔ တျခားဝဘ္ဆိုဒ္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ပိတ္ထားပါတယ္။
ပညာရွင္ေတြ၊ အခြင့္အေရး အက်ိဳးေဆာင္ေတြရဲ႕ အင္တာနက္လူမႈကြန္ယက္ေတြအတြင္း ေရးသားခ်က္ေတြကို အၿပီး တိုင္ဖယ္ရွားတာေတြတင္မက တခ်ိဳ႕ဆိုရင္ လူမႈကြန္ယက္အတြင္းေရးသားမႈေတြကိုရပ္မလား၊ ေထာင္ထဲသြားမလားဆိုၿပီး အာဏာပိုင္ေတြဘက္က သတိေပးတဲ့အထိရွိခဲ့တာပါ။ အဲဒီအထဲမွာ တခ်ိဳ႕ကသူမ်ားေရးထားတဲ့ စာကို ကိုယ့္စာမ်က္ႏွာမွာ ျပန္တင္တာမ်ိဳး၊ သူမ်ားစာမ်က္ႏွာကို အမ်ားၾကည့္ႏိုင္ေအာင္ ခ်ိတ္ဆက္ေပးတာမ်ိဳးေလာက္နဲ႔တင္ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ သတိေပးတာကို ခံေနရတာပါ။ အခုလိုတင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ထိမ္းခ်ဳပ္ဖိႏွိပ္မႈေတြက သမၼတရွီက်င္းပင္လက္ထက္မွာ သိသိသာသာ လုပ္ေဆာင္ေနတာပါ။
အခုလိုတင္းက်ပ္မႈေတြေၾကာင့္ တ႐ုတ္ျပည္သူေတြရဲ႕ သေဘာထားအျမင္ေတြကို ျပင္ပကမၻာကသိဖို႔ ခက္လာေနတယ္လို႔ နယူးေယာက္အေျခစိုက္ Freedom Houseအဖြဲ႕ရဲ႕ ဆင္ဆာတည္းျဖတ္မႈေစာင့္ၾကည့္ေရးဌာနက သုေတသီ Sarah Cook ကေျပာပါတယ္။
"တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအတြင္း တြစ္တာသံုးစြဲေနသူေတြထဲက တခ်ိဳ႕ဟာ ႏိုင္ငံျခားသတင္းသမားေတြအတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ သတင္း အရင္းအျမစ္ေတြပါ။ တြစ္တာမွာသူတို႔ရဲ႕ေဖၚျပခ်က္ေတြ၊ အသံေတြ၊ သူတို႔ရဲ႕အျမင္ေတြ၊ သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြတင္မက ဗီဒီယိုေတြကိုပါျမင္ရၾကားရတာပါ။"
လူဦးေရ သန္းေပါင္းရွစ္ရာေက်ာ္ရွိတ့ဲ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ တြစ္တာ လူမႈကြန္ယက္သံုးစြဲသူက ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းကေန ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲ ရွိတာပါ။VOA တ႐ုတ္ဌာနရဲ႕ သတင္းဝဘ္ဆိုဒ္လက္ခံၾကည့္႐ႈတဲ့ ပံုမွန္ပရိတ္သတ္က ၇၈၀,၀၀၀ ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ တ႐ုတ္အစိုးရပိုင္ရွင္ဟြာသတင္းဌာနရဲ႕ အဂၤလိပ္လိုစာမ်က္ႏွာမွာ ပံုမွန္ပရိတ္သတ္က ၁၂သန္းေက်ာ္ရွိၿပီး ရွင္ဟြာရဲ႕ တ႐ုတ္ဘာသာစာမ်က္ႏွာမွာေတာ့ ပရိတ္သတ္တသန္းေက်ာ္ပဲ ရွိပါတယ္။
လက္ရွိတ႐ုတ္သမၼတ ရွီက်င္းပင္မတိုင္ခင္က အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ သမၼတ ဟူဂ်င္ေတာင္းလက္ထက္မွာ အရပ္ဘက္လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြအတြက္ ေနရာပိုရခဲ့တဲ့အျပင္ အင္တာနက္လူမႈကြန္ယက္သံုးစြဲမႈေတြလည္း သိပ္ၿပီးတင္းက်ပ္မႈေတြ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ရွီက်င္းပင္တက္လာၿပီးကတည္းက ေခတ္မီနည္းပညာေတြပိုသံုးၿပီး သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကိုအပီအျပင္ထိမ္းခ်ဳပ္လာတယ္ လို႔နယ္မယ္ေက်ာ္ တ႐ုတ္ဘေလာ့ဂါတဦးျဖစ္တဲ့ Zuo La ကေျပာပါတယ္။
"ရွီက်င္းပင္က သူ႔ရဲ႕အာဏာကို ခိုင္မာေအာင္ အတင္းအက်ပ္ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတာ ရွင္းပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သူ႕ လက္ထက္မွာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုေရးသားခြင့္ေတြအတြက္ ေနရာမရွိသေလာက္ပါပဲ။ အခုဆိုတ႐ုတ္ႏိုင္ငံအတြင္းမွာ အေသအခ်ာစံုစမ္းေထာက္လွမ္းၿပီး ေရးသားတင္ျပတဲ့ သတင္းသမားေတြ နည္းသည္ထက္နည္းလာေနပါၿပီ။ တ႐ုတ္ျပည္ သူေတြရဲ႕လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္ေတြလည္း ဖိႏွိပ္ခံထားရတာပါ။ ကိုယ့္ရဲ႕အျမင္ကိုေျပာဆိုမႈေၾကာင့္ အဖမ္းခံရသူေတြ လည္းတိုးလာေနပါတယ္။"
တ႐ုတ္ဘေလာ္ဂါ Zuo Laဟာ ရွီက်င္းပင္အာဏာမရခင္မွာပဲ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံထြက္လာခဲ့သူ ျဖစ္ၿပီး သူ႔ရဲ႕ဇနီးကထိုင္ဝမ္သူ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုေတာ့သူတို ႔၂ ဦးလံုး ထိုင္ဝမ္မွာ ေနၾကပါတယ္။
တ႐ုတ္အစိုးရဟာ သူတို႔သေဘာထားေတြကို ဝါဒျဖန္႔ခ်ီဖို႔ ေခတ္မွီနည္းပညာေတြကိုအႀကီးအက်ယ္သံုးေနသလို ျပည္သူေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုခြင့္ေတြကိုလည္း အျပင္းအထန္ဖိႏွိပ္ေနတာပါ။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ကုန္ပိုင္းက တ႐ုတ္ အစိုးရပိုင္ဆင္ဟြာသတင္းကေန ကမၻာ့ပထမဆံုး စက္႐ုပ္သတင္းတင္ဆက္သူကို သံုးျပခဲ့ပါတယ္။ AI လို႔ေခၚတဲ့ ဉာဏ္ရည္တု နည္းပညာကို သံုးစြဲထားတာပါ။
