(Zawgyi / Unicode)
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကြောင့် ကြုံလာရတဲ့ အကျပ်အတည်း ဒုက္ခတွေ လွန်မြောက်နိုင်ဖို့နဲ့ ဒေသတွင်း စီးပွားရေး ပြန်လည်အားကောင်းလာစေဖို့ ဘယ်လို ပြန်လည်ကုစားကြမလဲ ဆိုတာကို နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားကြဖို့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်က တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။ စနေနေ့ကကျင်းပတဲ့ East Asia Summit - EAS အရှေ့အာရှထိပ်သီး အွန်လိုင်းစည်းဝေးပွဲမှာ အဲဒီလို ပြောဆိုလိုက်ကြောင်း AFP နဲ့ Reuters သတင်းတွေကို အခြေခံပြီး ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်က တင်ပြထားပါတယ်။
အာဆီယံရဲ့ လက်ရှိ အလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံက ကမကထပြုပြီး ကျင်းပတဲ့ ၁၅ ကြိမ်မြောက် အရှေ့အာရှထိပ်သီး အွန်လိုင်းစည်းဝေးပွဲကို နိုဝင်ဘာ ၁၄ ရက် စနေနေ့က အာဆီယံအပါအဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈ နိုင်ငံက ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် Antonio Guterres၊ ကမ္ဘာ့ဘဏ်ဥက္ကဋ္ဌ David Malpass တို့လည်း ပါဝင်တက်ရောက် ဆွေးနွေးခဲ့တာပါ။
နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်လည်း မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စားပြု ခေါင်းဆောင်အဖြစ် အွန်လိုင်းကတဆင့် တက်ရောက်ခဲ့ပါတယ်။
တောင်တရုတ်ပင်လယ်ပြင် ရေပိုင်နက် အငြင်းပွားနေတဲ့ကိစ္စနဲ့ တရုတ်-အမေရိကန် နှစ်နိုင်ငံကြား တင်းမာမှုတွေ ဆက်ရှိနေချိန်မှာ အခုလို အရှေ့အာရှ ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲကို ကျင်းပနေတာပါ။ ဒါပေမယ့် စနေနေ့ ဆွေးနွေးမှုမှာတော့ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါအလွန်ကာလ ဘယ်လိုကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းကြမလဲဆိုတဲ့ အကြောင်းအရာက အဓိက လွှမ်းမိုးခဲ့ပါတယ်။
အခုချိန်ထိဆိုရင် အာရှဒေသက ပြည်သူတွေကြား ကိုဗစ်ကူးစက်မှုပေါင်း အနည်းဆုံး ၁၄ သန်းရှိပြီး ကိုဗစ်ကြောင့် သေဆုံးသူ ၂ သိန်းခွဲကျော် ရှိလာနေပြီဖြစ်တယ်လို့ ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ်က ဆိုပါတယ်။
ဒါကြောင့် အာရှဒေသတွင်းက ပြည်သူတွေ ဆင်းရဲတွင်းထဲ ပြန်ရောက်မသွားရအောင် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ကြဖို့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် Antonio Guterres က တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
“COVID-19 ကပ်ရောဂါရဲ့ ဆိုးကျိုးကြောင့် အရှေ့အာရှဒေသကြီး တခုတည်းမှာတင် ပြည်သူ ၃၉ သန်းလောက် ဆင်းရဲတဲ့ဘဝကို ပြန်ရောက်မယ့် အခြေအနေ ရှိနေပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရေရှည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုတဲ့ ပန်းတိုင်ကို အရောက်လှမ်းနိုင်ဖို့ ကမ္ဘာ့လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းကလည်း သွေးစည်းညီညွတ်မှု၊ ကိုယ်ချင်းစာစိတ်နဲ့အတူ နဂိုတိုးတက်တဲ့ အခြေအနေမျိုး ပြန်ရရှိနိုင်ဖို့ ဒီကပ်ရောဂါရဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ဝိုင်းဝန်းကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းပေးစေလိုပါတယ်။”
ကိုဗစ်ပြဿနာကို ကိုင်တွယ်ရာမှာ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးရေး၊ ပဲရစ် ရာသီဥတု သဘောတူညီချက်တွေနဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်ဖို့ လိုတယ်လို့ ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ် Guterres က မေတ္တာရပ်ခံသွားပါတယ်။
“လေထုညစ်ညမ်းမှု လုံးဝမရှိရအောင် လုပ်ဆောင်သွားမယ်ဆိုတဲ့ တရုတ်၊ ဂျပန်၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတွေရဲ့ မကြာသေးခင်က ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချီးကျူးလိုပါတယ်။ ၂၀၅၀ ခုနှစ်ရောက်ရင် ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ လုံးဝကင်းစင်ရေးအတွက် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ ကျောက်မီးသွေးသုံး ဓာတ်အားပေးစက်ရုံအသစ်တွေ ဆောက်လုပ်တာ၊ အဲဒါမျိုး ဆောက်လုပ်နိုင်ဖို့ ငွေကြေးကူညီ ထောက်ပံ့တာတွေ ရပ်ဆိုင်းကြဖို့ တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။ ကာဗွန်ထုတ်လွှင့်မှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ နိုင်ငံတိုင်းမှာ ဒဏ်ရိုက်တဲ့စနစ်တခု ထားသင့်ပြီး လောင်စာဆီ အစားထိုးသုံးစွဲမှုကို အဆုံးသတ်ဖို့ လိုပါတယ်။ COVID-19 အကျပ်အတည်းကို ကျနော်တို့ တုံ့ပြန်ရာမှာ ရေရှည်ခံမယ့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနဲ့ ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ပဲရစ် သဘောတူညီချက်တွေနဲ့ ဟန်ချက်ညီညီ ကိုယ်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့လည်း လိုပါတယ်။”
ကိုဗစ်ကြောင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးမှာ အသွားအလာ ကန့်သတ်မှုနဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ပုံကိုင်ပုံတွေလည်း ပြောင်းလဲလာတာကို ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ ထောက်ပြကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကိုဗစ်အလွန်ကာလ ဒေသတွင်း စီးပွားရေး ပြန်အားကောင်းလာနိုင်ဖို့ အရင်နဲ့မတူတဲ့ စီးပွားရေးပုံစံသစ်တွေနဲ့ ချဉ်းကပ်နိုင်ရေး ပြင်ဆင်ထားဖို့လိုတယ်လို့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်ဥက္ကဋ္ဌ David Malpass ကလည်း အကြံပေးသွားပါတယ်။
“လက်ရှိ အကျပ်အတည်းကို ကြည့်ရင် အရှေ့အာရှဒေသဟာ ဒီ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကို အရင်ဆုံး ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတာဖြစ်ပေမယ့် ဒီကပ်ဘေးဒုက္ခကနေ အရင်ဆုံး ပြန်လည်လွတ်မြောက်နိုင်မယ့် အနေအထားမှာ ရှိပါတယ်။ ကိုဗစ်အလွန်ကာလမှာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်း အသစ်တွေ၊ ကဏ္ဍအသစ်တွေကို ပြောင်းလုပ်နိုင်ဖို့အတွက်ရော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု၊ အားထုတ်မှုနဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေကို ဘယ်လိုအသုံးချသွားမလဲဆိုတာ နိုင်ငံတိုင်းက ပြင်ဆင်ထားဖို့ လိုပါတယ်။”
၁၅ ကြိမ်မြောက် အရှေ့အာရှ ထိပ်သီးစည်းဝေးပွဲဟာ နိုဝင်ဘာ ၁၂ ရက်ကနေ ၁၅ ရက်အထိ ကျင်းပနေတဲ့ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (အာဆီယံ) ၃၇ ကြိမ်မြောက် ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲရဲ့ ဆက်စပ်ဆွေးနွေးပွဲတခု ဖြစ်ပါတယ်။
EAS အရှေ့အာရှထိပ်သီး အွန်လိုင်းစည်းဝေးပွဲမှာ အာဆီယံ ၁၀ နိုင်ငံ ခေါင်းဆောင်တွေအပြင် တရုတ်၊ ဂျပန်၊ တောင်ကိုရီးယား၊ အိန္ဒိယ၊ သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်၊ အမေရိကန်နဲ့ ရုရှားနိုင်ငံက ခေါင်းဆောင်တွေ တက်ရောက်ကြပါတယ်။ ဒီဆွေးနွေးပွဲကို ရုရှားသမ္မတ ပူတင်ကိုယ်တိုင် တက်ရောက်ပေမယ့် အမေရိကန်နိုင်ငံ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် အမျိုးသားလုံခြုံရေး အကြံပေး Robert O'Brien သာ တက်ရောက်ခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။
-------------------------
(Unicode)
ကိုဗဈလှနျကာလ ပွနျလညျထူထောငျရေး အရှေ့အာရှ ထိပျသီးတှေ ဆှေးနှေး
ကိုဗဈကပျရောဂါကွောင့ျ ကွုံလာရတဲ့ အကပြျအတညျး ဒုက်ခတှေ လှနျမွောကျနိုငျဖို့နဲ့ ဒသေတှငျး စီးပှားရေး ပွနျလညျအားကောငျးလာစဖေို့ ဘယျလို ပွနျလညျကုစားကွမလဲ ဆိုတာကို နိုငျငံတှအေနနေဲ့ ကွိုတငျပွငျဆငျထားကွဖို့ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျက တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။ စနနေေ့ကကငြျးပတဲ့ East Asia Summit - EAS အရှေ့အာရှထိပျသီး အှနျလိုငျးစညျးဝေးပှဲမှာ အဲဒီလို ပွောဆိုလိုကျကွောငျး AFP နဲ့ Reuters သတငျးတှကေို အခွခေံပွီး ကိုဉာဏျဝငျးအောငျက တငျပွထားပါတယျ။
အာဆီယံရဲ့ လကျရှိ အလှည့ျကြဥက်ကဋ်ဌ ဗီယကျနမျနိုငျငံက ကမကထပွုပွီး ကငြျးပတဲ့ ၁၅ ကွိမျမွောကျ အရှေ့အာရှထိပျသီး အှနျလိုငျးစညျးဝေးပှဲကို နိုဝငျဘာ ၁၄ ရကျ စနနေေ့က အာဆီယံအပါအဝငျ နိုငျငံပေါငျး ၁၈ နိုငျငံက ခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျ Antonio Guterres၊ ကမ်ဘာ့ဘဏျဥက်ကဋ်ဌ David Malpass တို့လညျး ပါဝငျတကျရောကျ ဆှေးနှေးခဲ့တာပါ။
နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျလညျး မွနျမာနိုငျငံကိုယျစားပွု ခေါငျးဆောငျအဖွဈ အှနျလိုငျးကတဆင့ျ တကျရောကျခဲ့ပါတယျ။
တောငျတရုတျပငျလယျပွငျ ရပေိုငျနကျ အငွငျးပှားနတေဲ့ကိစ်စနဲ့ တရုတျ-အမရေိကနျ နှဈနိုငျငံကွား တငျးမာမှုတှေ ဆကျရှိနခြေိနျမှာ အခုလို အရှေ့အာရှ ထိပျသီးဆှေးနှေးပှဲကို ကငြျးပနတောပါ။ ဒါပမေယ့ျ စနနေေ့ ဆှေးနှေးမှုမှာတော့ ကိုဗဈကပျရောဂါအလှနျကာလ ဘယျလိုကိုငျတှယျ ဖွရှေငျးကွမလဲဆိုတဲ့ အကွောငျးအရာက အဓိက လှှမျးမိုးခဲ့ပါတယျ။
အခုခြိနျထိဆိုရငျ အာရှဒသေက ပွညျသူတှကွေား ကိုဗဈကူးစကျမှုပေါငျး အနညျးဆုံး ၁၄ သနျးရှိပွီး ကိုဗဈကွောင့ျ သဆေုံးသူ ၂ သိနျးခှဲကြောျ ရှိလာနပွေီဖွဈတယျလို့ ကုလအတှငျးရေးမှူးခြုပျက ဆိုပါတယျ။
ဒါကွောင့ျ အာရှဒသေတှငျးက ပွညျသူတှေ ဆငျးရဲတှငျးထဲ ပွနျရောကျမသှားရအောငျ ကွိုတငျပွငျဆငျကွဖို့ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျ Antonio Guterres က တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
“COVID-19 ကပျရောဂါရဲ့ ဆိုးကြိုးကွောင့ျ အရှေ့အာရှဒသေကွီး တခုတညျးမှာတငျ ပွညျသူ ၃၉ သနျးလောကျ ဆငျးရဲတဲ့ဘဝကို ပွနျရောကျမယ့ျ အခွအေနေ ရှိနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ရရှေညျ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးဆိုတဲ့ ပနျးတိုငျကို အရောကျလှမျးနိုငျဖို့ ကမ်ဘာ့လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးကလညျး သှေးစညျးညီညှတျမှု၊ ကိုယျခငြျးစာစိတျနဲ့အတူ နဂိုတိုးတကျတဲ့ အခွအေနမြေိုး ပွနျရရှိနိုငျဖို့ ဒီကပျရောဂါရဲ့ စိနျခေါျမှုတှကေို ဝိုငျးဝနျးကိုငျတှယျ ဖွရှေငျးပေးစလေိုပါတယျ။”
ကိုဗဈပွူနာကို ကိုငျတှယျရာမှာ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ ရရှေညျဖှံ့ဖွိုးရေး၊ ပဲရဈ ရာသီဥတု သဘောတူညီခကြျတှနေဲ့ လိုကျလြောညီထှဖွေဈဖို့ လိုတယျလို့ ကုလအတှငျးရေးမှူးခြုပျ Guterres က မတေ်တာရပျခံသှားပါတယျ။
“လထေုညဈညမျးမှု လုံးဝမရှိရအောငျ လုပျဆောငျသှားမယျဆိုတဲ့ တရုတျ၊ ဂပြနျ၊ တောငျကိုရီးယားနိုငျငံတှရေဲ့ မကွာသေးခငျက ဆုံးဖွတျခကြျကို ခြီးကြူးလိုပါတယျ။ ၂၀၅၀ ခုနှဈရောကျရငျ ကာဗှနျဓာတျငှေ့ လုံးဝကငျးစငျရေးအတှကျ ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှအေနနေဲ့ ကြောကျမီးသှေးသုံး ဓာတျအားပေးစကျရုံအသဈတှေ ဆောကျလုပျတာ၊ အဲဒါမြိုး ဆောကျလုပျနိုငျဖို့ ငှကွေေးကူညီ ထောကျပံ့တာတှေ ရပျဆိုငျးကွဖို့ တိုကျတှနျးလိုပါတယျ။ ကာဗှနျထုတျလှှင့ျမှုနဲ့ ပတျသကျလို့ နိုငျငံတိုငျးမှာ ဒဏျရိုကျတဲ့စနဈတခု ထားသင့ျပွီး လောငျစာဆီ အစားထိုးသုံးစှဲမှုကို အဆုံးသတျဖို့ လိုပါတယျ။ COVID-19 အကပြျအတညျးကို ကနြောျတို့ တုံ့ပွနျရာမှာ ရရှေညျခံမယ့ျ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးနဲ့ ရာသီဥတုဆိုငျရာ ပဲရဈ သဘောတူညီခကြျတှနေဲ့ ဟနျခကြျညီညီ ကိုယျတှယျဖွရှေငျးဖို့လညျး လိုပါတယျ။”
ကိုဗဈကွောင့ျ ကမ်ဘာ့နိုငျငံအသီးသီးမှာ အသှားအလာ ကန့ျသတျမှုနဲ့ စီးပှားရေး လုပျပုံကိုငျပုံတှလေညျး ပွောငျးလဲလာတာကို ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ ထောကျပွကွပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကိုဗဈအလှနျကာလ ဒသေတှငျး စီးပှားရေး ပွနျအားကောငျးလာနိုငျဖို့ အရငျနဲ့မတူတဲ့ စီးပှားရေးပုံစံသဈတှနေဲ့ ခဉြျးကပျနိုငျရေး ပွငျဆငျထားဖို့လိုတယျလို့ ကမ်ဘာ့ဘဏျဥက်ကဋ်ဌ David Malpass ကလညျး အကွံပေးသှားပါတယျ။
“လကျရှိ အကပြျအတညျးကို ကွည့ျရငျ အရှေ့အာရှဒသေဟာ ဒီ ကိုဗဈကပျရောဂါကို အရငျဆုံး ရငျဆိုငျခဲ့ရတာဖွဈပမေယ့ျ ဒီကပျဘေးဒုက်ခကနေ အရငျဆုံး ပွနျလညျလှတျမွောကျနိုငျမယ့ျ အနအေထားမှာ ရှိပါတယျ။ ကိုဗဈအလှနျကာလမှာ စီးပှားရေးလုပျငနျး အသဈတှေ၊ ကဏ်ဍအသဈတှကေို ပွောငျးလုပျနိုငျဖို့အတှကျရော ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှု၊ အားထုတျမှုနဲ့ ကြှမျးကငြျမှုတှကေို ဘယျလိုအသုံးခသြှားမလဲဆိုတာ နိုငျငံတိုငျးက ပွငျဆငျထားဖို့ လိုပါတယျ။”
၁၅ ကွိမျမွောကျ အရှေ့အာရှ ထိပျသီးစညျးဝေးပှဲဟာ နိုဝငျဘာ ၁၂ ရကျကနေ ၁၅ ရကျအထိ ကငြျးပနတေဲ့ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျး (အာဆီယံ) ၃၇ ကွိမျမွောကျ ထိပျသီးဆှေးနှေးပှဲရဲ့ ဆကျစပျဆှေးနှေးပှဲတခု ဖွဈပါတယျ။
EAS အရှေ့အာရှထိပျသီး အှနျလိုငျးစညျးဝေးပှဲမှာ အာဆီယံ ၁၀ နိုငျငံ ခေါငျးဆောငျတှအေပွငျ တရုတျ၊ ဂပြနျ၊ တောငျကိုရီးယား၊ အိန်ဒိယ၊ သွစတွေးလြ၊ နယူးဇီလနျ၊ အမရေိကနျနဲ့ ရုရှားနိုငျငံက ခေါငျးဆောငျတှေ တကျရောကျကွပါတယျ။ ဒီဆှေးနှေးပှဲကို ရုရှားသမ်မတ ပူတငျကိုယျတိုငျ တကျရောကျပမေယ့ျ အမရေိကနျနိုငျငံ ကိုယျစားလှယျအဖွဈ အမြိုးသားလုံခွုံရေး အကွံပေး Robert O'Brien သာ တကျရောကျခဲ့တာ တှေ့ရပါတယျ။
