မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ် - 19 ရောဂါ အဖြစ်များလွန်းလာပြီး၊ ဆေးရုံတွေ အလျှင်မမီတော့တာကြောင့်၊ အိမ်မှာပဲစောင့် ကိုယ့်ဟာကိုယ်ကုသရရင်း သေဆုံးကြရသူတွေ ရုတ်တရက် မြင့်မားလာနေပါတယ်။
အခုလိုအချိန်မှာ အထူးကုသမားတော်ကြီးတွေ ဝိုင်းဝန်းပြုစုထားတဲ့ ကိုဗစ်ကုသမူညွှန်ကြားချက် (Clinical Guideline) အပေါ် အခြေခံပြီး၊ အိမ်မှာ အတတ်နိုင်ဆုံး စီမံကုသသင့်တာတွေ ရှိပါတယ်။ ပထမဆုံးတစ်ခုကတော့ လက်ရှိအများရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အောက်ဆီဂျင် ပိုရနိုင်ရေး အထောက်အကူပြုတဲ့ မှောက်အိပ် အသက်ရူနည်းပါ။
ကျန်းမာရေးဌာနကလည်း ဒါကို အင်တာနက်ကတဆင့် ရှင်းပြထားပါတယ်။ ပက်လက်အနေအထားကနေ ဘေးတစောင်း စပြောင်းပြီး၊ ခဏနေလျှင် မှောက်အိပ်ဖို့ ပြင်တာပါ။ ဒီအတွက် ခေါင်းအုံးတွေကို ခေါင်းရှေ့မှာ (၁) လုံး၊ အလယ်မှာ (ရင်ဘတ်နဲ့ပေါင်တဝိုက်) (၂) လုံးနဲ့၊ နောက်ဆုံး (ခြေဖျားတဝိုက်) မှာ (၁) လုံးထားကာ၊ အပေါ်ကနေ မှောက်အိပ်လိုက်တာပါ။ အခုလို မှောက်အိပ်တာကို မိနစ် (၃၀) ကနေ (၃) နာရီ၊ (၄) နာရီအထိ သက်သာသလို နေနိုင်ပါတယ်။ ပြီးလျှင် မိနစ် (၃၀) ခန့်ပြန်နားပြီး၊ နောက်တစ်ခေါက် ပြန်မှောက်အိပ်နိုင်ပါတယ်။ အခုလိုနေခြင်းအားဖြင့် အောက်ဆီဂျင်ကျနေတဲ့ ကိုဗစ်လူနာတွေရဲ့ အောက်ဆီဂျင် ပြန်တက်လာတာကို လက်တွေ့တွေ့ထားပြီးဖြစ်ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် လူနာအခန်းကိုလည်း လေဝင်လေထွက် (Ventilation) ကောင်းအောင်၊ လိုအပ်လျှင် ပြတင်းပေါက်တွေအကုန်ဖွင့်ကာ စီမံထားခြင်းဖြင့်၊ အသက်ရူမွန်းကြပ်တာကို သက်သာစေနိုင်ပါတယ်။ လေစိမ်းတိုက်မှာ စိုးရိမ်ပြီး အားလုံးပိတ်ထားတဲ့ နည်းလမ်းမှားမျိုး မလုပ်သင့်တော့ပါဘူး။
တခါတရံမှာ ကိုဗစ်ကြောင့် ချောင်းဆက်တိုက်ဆိုးကာ ရင်ဘတ်အောင့်ပြီး အသက်ရူရခက်သလိုမျိုးလည်း အောက်ဆီဂျင် တကယ်မကျဘဲ ဖြစ်နေတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လူနာတွေအနေနဲ့ အောက်ဆီဂျင် ကျတာကြောင့်လို့ မှားယွင်းယူဆမိနိုင်ပါတယ်။ အခုလို ရင်ဘတ်အောင့် ကျောအောင့် ဖြစ်လာတာအတွက်၊ ပါရာစီတမော မနက်တစ်ကြိမ် ညတစ်ကြိမ် သောက်ခြင်းဖြင့် သက်သာနိုင်ပါတယ်။ ဖြစ်နိုင်လျှင်တော့ အောက်ဆီဂျင်တိုင်း ကရိယာလေး ဆောင်ထားပြီးလည်း တိုင်းနေသင့်ပါတယ်။ အကယ်၍ မသက်သာဘဲ အသက်ရူကြပ်တာပိုဆိုးလာပါက၊ အောက်ဆီဂျင်တိုင်းကြည့်သင့်ပါတယ်။
အောက်ဆီဂျင်ကျလာလျှင်တော့၊ အောက်ဆီဂျင်တိုင်းထားတဲ့ ပမာဏအဆင့်အလိုက်၊ အောက်ဆီဂျင် အနည်းနဲ့အများ ပေးဖို့လိုပါတယ်။ အောက်ဆီဂျင် အဆင့် (SPO2 Level) ၉၅ အောက်ကျလာပါက၊ စသတိထားပြီး၊ ဥပမာ ၉၂ (သို့မဟုတ်) ၉၀ အောက်ရောက်သွားလျှင်၊ အောက်ဆီဂျင် တစ်လီတာ စပေးနိုင်ပါတယ်။ အကယ်၍ အောက်ဆီဂျင် ၈၂ လောက်အထိ ကျသွားပါက၊ (၃) လီတာခန့်ပေးနိုင်ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ကိုဗစ်ဖြစ်လာတဲ့ လက္ခဏာအဆင့်တွေအလိုက်လည်း သောက်သင့်တဲ့ဆေးတွေရှိပါတယ်။ ကိုဗစ်ကြောင့် ဖျားတာ ကိုယ်လက်ကိုက်တာဖြစ်လာလျှင် ပါရာစီတမော မနက်တစ်ကြိမ်၊ ညတစ်ကြိမ် သောက်သင့်ပါတယ်။ ချောင်းဆိုးလာလျှင် ချောင်းဆိုးပျောက် ဆေးရည် (သို့မဟုတ်) ဆေးလုံး (Cough Tablet) မနက်၊ နေ့၊ ည ၃ ကြိမ်သောက်နိုင်ပါတယ်။ လည်ချောင်းနာပါဆက်ဖြစ်လာလျှင် ဘက်တီးရီးယားပိုးကိုသံသယရှိလာပါက၊ ပဋိဇီဝဆေး (ပိုးသတ်ဆေး) Azithromycin (၅၀၀) မီလီဂရမ်ကို၊ တစ်နေ့ တစ်လုံးနဲ့ (၅) ရက်သောက်နိုင်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ အားဆေး ဗီတာမင် စီ တစ်နေ့ (၅၀၀) မီလီဂရမ်လည်း သောက်နိုင်ပါတယ်။ အောက်ဆီဂျင်ကျလာချိန်မှာ တွဲပေးနိုင်တဲ့ Prednisolone ကတော့၊ ရောဂါအခံရှိမရှိ ဖုန်းနဲ့ပြောရတာမှာ မသေချာတာမို့၊ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးဒဏ် (Complication) စိုးရိမ်ရချိန်မှာ၊ အလွယ်ပေးလိုက်ဖို့ ခက်ခဲနေပါသေးတယ်။ တစ်ခုသတိပြုရမှာကတော့၊ ကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့ မတိုင်ပင်ပဲ၊ မြန်မာဆေး၊ အင်္ဂလိပ်ဆေးတွေကို သူများပြောတိုင်း အယုံလွယ်ပြီး စမ်းမသောက်သင့်ပါဘူး။
အခုလို ကိုဗစ်လူနာများလာတာအတွက်၊ ဆေးရုံကုတင်တွေနဲ့ အောက်ဆီဂျင်တွေ တိုးချဲ့ဖို့ လိုလာနေတာအပြင်၊ ကာကွယ်ဆေးကိုလည်း အတတ်နိုင်ဆုံး ထိုးသင့်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်ရှိက ကာကွယ်ဆေး လူ တစ်သန်းကျော်သာ ထိုးရသေးပြီး၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတချို့ကိုယ်တိုင် တကြိမ်သာထိုးရသေးတာမို့၊ နောက်ထပ် သန်းတွေနဲ့ချီ ထပ်ထိုးပေးနိုင်ရေး စောင့်ဆိုင်းနေရချိန်မှာ၊ လက်ရှိဖြစ်နှုန်းများနေတာကို လိုက်မမီနိုင်မှာ စိုးရိမ်ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကို အဓိက ကာကွယ်ခြင်းကတော့ အကောင်းဆုံးဖြစ်နေပါသေးတယ်။
ဒီနေရာမှာ လူစုလူဝေးဖြစ်နေသေးတာတွေ (ဥပမာ ဘဏ်မှာတန်းစီတာ၊ အောက်ဆီဂျင် မလုံလောက်လို့ တန်းစီတာ၊ သုဿန်တွေမှာ တန်းစီနေရတာ) တွေကို ရှေ့မှာမဖြစ်နိုင်အောင် အတတ်နိုင်ဆုံး စီမံဖြေရှင်းသင့်ပါတယ်။ တကယ်တော့ အခုလို လူစုလူဝေးတွေကို လူပြန်ချဲပစ်နိုင်ပြီး၊ အဓိက အိမ်မှာပဲ အများစု ကာလတစ်ခုနေပေးကာ၊ မဖြစ်မနေထွက်ရလျှင်လည်း Mask ပါးစပ်နဲ့နှာခေါင်စည်းတပ်၊ ဘာကိုင်မိကိုင်မိလက်ပြန်ဆေး၊ ခပ်ခွာခွာနေပေးကြလျှင်တော့၊ သိပ်မကြာဘဲ ကူးစက်မူနှုန်း အတော်ပြန်ကျသွားနိုင်ပါတယ်။ လတ်တလောအဖြစ်များနေတာကို ရင်ဆိုင်ရာမှာလည်း၊ စိတ်ရင်းစေတနာအမှန်နဲ့ ဝိုင်းကူပေးကာ၊ အရူံးမပေးဘဲ စိတ်ဓာတ်ခိုင်မာစွာ၊ ရရာနည်းလမ်းနဲ့ ကြိုးပမ်းသွားလျှင် ဒီကိုဗစ်ကို ကျော်လွှားသွားနိုင်မှာပါ။
ကိုဗစ်လူနာတွေ ဆေးရုံတက်နိုင်ရေး စီမံပေးနေရင်း၊ အိမ်မှာဆက်စောင့် ကုသနေရတဲ့ လူနာတွေကိုလည်း ဖုန်းနဲ့အတတ်နိုင်ဆုံး ဖြေကြားပေးနေကာ၊ အမည်ရင်းမဖော်လိုတဲ့၊ ကျန်းမာရေးတာဝန်ရှိသူ ဒေါက်တာရွှေဘကို၊ ကိုဝင်းမင်းက မေးမြန်းထားပါတယ်။
==Unicode==
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈ - 19 ရောဂါ အဖွဈမြားလှနျးလာပွီး၊ ဆေးရုံတှေ အလြှငျမမီတော့တာကွောင့ျ၊ အိမျမှာပဲစောင့ျ ကိုယ့ျဟာကိုယျကုသရရငျး သဆေုံးကွရသူတှေ ရုတျတရကျ မွင့ျမားလာနပေါတယျ။
အခုလိုအခြိနျမှာ အထူးကုသမားတောျကွီးတှေ ဝိုငျးဝနျးပွုစုထားတဲ့ ကိုဗဈကုသမူညှှနျကွားခကြျ (Clinical Guideline) အပေါျ အခွခေံပွီး၊ အိမျမှာ အတတျနိုငျဆုံး စီမံကုသသင့ျတာတှေ ရှိပါတယျ။ ပထမဆုံးတဈခုကတော့ လကျရှိအမြားရငျဆိုငျနရေတဲ့ အောကျဆီဂငြျ ပိုရနိုငျရေး အထောကျအကူပွုတဲ့ မှောကျအိပျ အသကျရူနညျးပါ။
ကနြျးမာရေးဌာနကလညျး ဒါကို အငျတာနကျကတဆင့ျ ရှငျးပွထားပါတယျ။ ပကျလကျအနအေထားကနေ ဘေးတစောငျး စပွောငျးပွီး၊ ခဏနလြှေငျ မှောကျအိပျဖို့ ပွငျတာပါ။ ဒီအတှကျ ခေါငျးအုံးတှကေို ခေါငျးရှေ့မှာ (၁) လုံး၊ အလယျမှာ (ရငျဘတျနဲ့ပေါငျတဝိုကျ) (၂) လုံးနဲ့၊ နောကျဆုံး (ခွဖြေားတဝိုကျ) မှာ (၁) လုံးထားကာ၊ အပေါျကနေ မှောကျအိပျလိုကျတာပါ။ အခုလို မှောကျအိပျတာကို မိနဈ (၃၀) ကနေ (၃) နာရီ၊ (၄) နာရီအထိ သကျသာသလို နနေိုငျပါတယျ။ ပွီးလြှငျ မိနဈ (၃၀) ခန့ျပွနျနားပွီး၊ နောကျတဈခေါကျ ပွနျမှောကျအိပျနိုငျပါတယျ။ အခုလိုနခွေငျးအားဖွင့ျ အောကျဆီဂငြျကနြတေဲ့ ကိုဗဈလူနာတှရေဲ့ အောကျဆီဂငြျ ပွနျတကျလာတာကို လကျတှေ့တှေ့ထားပွီးဖွဈပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ လူနာအခနျးကိုလညျး လဝေငျလထှေကျ (Ventilation) ကောငျးအောငျ၊ လိုအပျလြှငျ ပွတငျးပေါကျတှအေကုနျဖှင့ျကာ စီမံထားခွငျးဖွင့ျ၊ အသကျရူမှနျးကွပျတာကို သကျသာစနေိုငျပါတယျ။ လစေိမျးတိုကျမှာ စိုးရိမျပွီး အားလုံးပိတျထားတဲ့ နညျးလမျးမှားမြိုး မလုပျသင့ျတော့ပါဘူး။
တခါတရံမှာ ကိုဗဈကွောင့ျ ခြောငျးဆကျတိုကျဆိုးကာ ရငျဘတျအောင့ျပွီး အသကျရူရခကျသလိုမြိုးလညျး အောကျဆီဂငြျ တကယျမကဘြဲ ဖွဈနတေတျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ လူနာတှအေနနေဲ့ အောကျဆီဂငြျ ကတြာကွောင့ျလို့ မှားယှငျးယူဆမိနိုငျပါတယျ။ အခုလို ရငျဘတျအောင့ျ ကြောအောင့ျ ဖွဈလာတာအတှကျ၊ ပါရာစီတမော မနကျတဈကွိမျ ညတဈကွိမျ သောကျခွငျးဖွင့ျ သကျသာနိုငျပါတယျ။ ဖွဈနိုငျလြှငျတော့ အောကျဆီဂငြျတိုငျး ကရိယာလေး ဆောငျထားပွီးလညျး တိုငျးနသေင့ျပါတယျ။ အကယျ၍ မသကျသာဘဲ အသကျရူကွပျတာပိုဆိုးလာပါက၊ အောကျဆီဂငြျတိုငျးကွည့ျသင့ျပါတယျ။
အောကျဆီဂငြျကလြာလြှငျတော့၊ အောကျဆီဂငြျတိုငျးထားတဲ့ ပမာဏအဆင့ျအလိုကျ၊ အောကျဆီဂငြျ အနညျးနဲ့အမြား ပေးဖို့လိုပါတယျ။ အောကျဆီဂငြျ အဆင့ျ (SPO2 Level) ၉၅ အောကျကလြာပါက၊ စသတိထားပွီး၊ ဥပမာ ၉၂ (သို့မဟုတျ) ၉၀ အောကျရောကျသှားလြှငျ၊ အောကျဆီဂငြျ တဈလီတာ စပေးနိုငျပါတယျ။ အကယျ၍ အောကျဆီဂငြျ ၈၂ လောကျအထိ ကသြှားပါက၊ (၃) လီတာခန့ျပေးနိုငျပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ ကိုဗဈဖွဈလာတဲ့ လက်ခဏာအဆင့ျတှအေလိုကျလညျး သောကျသင့ျတဲ့ဆေးတှရှေိပါတယျ။ ကိုဗဈကွောင့ျ ဖြားတာ ကိုယျလကျကိုကျတာဖွဈလာလြှငျ ပါရာစီတမော မနကျတဈကွိမျ၊ ညတဈကွိမျ သောကျသင့ျပါတယျ။ ခြောငျးဆိုးလာလြှငျ ခြောငျးဆိုးပြောကျ ဆေးရညျ (သို့မဟုတျ) ဆေးလုံး (Cough Tablet) မနကျ၊ နေ့၊ ည ၃ ကွိမျသောကျနိုငျပါတယျ။ လညျခြောငျးနာပါဆကျဖွဈလာလြှငျ ဘကျတီးရီးယားပိုးကိုသံသယရှိလာပါက၊ ပဋိဇီဝဆေး (ပိုးသတျဆေး) Azithromycin (၅၀၀) မီလီဂရမျကို၊ တဈနေ့ တဈလုံးနဲ့ (၅) ရကျသောကျနိုငျပါတယျ။ ဒီနရောမှာ အားဆေး ဗီတာမငျ စီ တဈနေ့ (၅၀၀) မီလီဂရမျလညျး သောကျနိုငျပါတယျ။ အောကျဆီဂငြျကလြာခြိနျမှာ တှဲပေးနိုငျတဲ့ Prednisolone ကတော့၊ ရောဂါအခံရှိမရှိ ဖုနျးနဲ့ပွောရတာမှာ မသခြောတာမို့၊ နောကျဆကျတှဲ ဆိုးကြိုးဒဏျ (Complication) စိုးရိမျရခြိနျမှာ၊ အလှယျပေးလိုကျဖို့ ခကျခဲနပေါသေးတယျ။ တဈခုသတိပွုရမှာကတော့၊ ကြှမျးကငြျသူတှနေဲ့ မတိုငျပငျပဲ၊ မွနျမာဆေး၊ အငျ်ဂလိပျဆေးတှကေို သူမြားပွောတိုငျး အယုံလှယျပွီး စမျးမသောကျသင့ျပါဘူး။
အခုလို ကိုဗဈလူနာမြားလာတာအတှကျ၊ ဆေးရုံကုတငျတှနေဲ့ အောကျဆီဂငြျတှေ တိုးခြဲ့ဖို့ လိုလာနတောအပွငျ၊ ကာကှယျဆေးကိုလညျး အတတျနိုငျဆုံး ထိုးသင့ျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ လကျရှိက ကာကှယျဆေး လူ တဈသနျးကြောျသာ ထိုးရသေးပွီး၊ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတခြို့ကိုယျတိုငျ တကွိမျသာထိုးရသေးတာမို့၊ နောကျထပျ သနျးတှနေဲ့ခြီ ထပျထိုးပေးနိုငျရေး စောင့ျဆိုငျးနရေခြိနျမှာ၊ လကျရှိဖွဈနှုနျးမြားနတောကို လိုကျမမီနိုငျမှာ စိုးရိမျရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကိုယ့ျကိုယျကို အဓိက ကာကှယျခွငျးကတော့ အကောငျးဆုံးဖွဈနပေါသေးတယျ။
ဒီနရောမှာ လူစုလူဝေးဖွဈနသေေးတာတှေ (ဥပမာ ဘဏျမှာတနျးစီတာ၊ အောကျဆီဂငြျ မလုံလောကျလို့ တနျးစီတာ၊ သုူနျတှမှော တနျးစီနရေတာ) တှကေို ရှေ့မှာမဖွဈနိုငျအောငျ အတတျနိုငျဆုံး စီမံဖွရှေငျးသင့ျပါတယျ။ တကယျတော့ အခုလို လူစုလူဝေးတှကေို လူပွနျခြဲပဈနိုငျပွီး၊ အဓိက အိမျမှာပဲ အမြားစု ကာလတဈခုနပေေးကာ၊ မဖွဈမနထှေကျရလြှငျလညျး Mask ပါးစပျနဲ့နှာခေါငျစညျးတပျ၊ ဘာကိုငျမိကိုငျမိလကျပွနျဆေး၊ ခပျခှာခှာနပေေးကွလြှငျတော့၊ သိပျမကွာဘဲ ကူးစကျမူနှုနျး အတောျပွနျကသြှားနိုငျပါတယျ။ လတျတလောအဖွဈမြားနတောကို ရငျဆိုငျရာမှာလညျး၊ စိတျရငျးစတေနာအမှနျနဲ့ ဝိုငျးကူပေးကာ၊ အရူံးမပေးဘဲ စိတျဓာတျခိုငျမာစှာ၊ ရရာနညျးလမျးနဲ့ ကွိုးပမျးသှားလြှငျ ဒီကိုဗဈကို ကြောျလှှားသှားနိုငျမှာပါ။
ကိုဗဈလူနာတှေ ဆေးရုံတကျနိုငျရေး စီမံပေးနရေငျး၊ အိမျမှာဆကျစောင့ျ ကုသနရေတဲ့ လူနာတှကေိုလညျး ဖုနျးနဲ့အတတျနိုငျဆုံး ဖွကွေားပေးနကော၊ အမညျရငျးမဖောျလိုတဲ့၊ ကနြျးမာရေးတာဝနျရှိသူ ဒေါကျတာရှှဘေကို၊ ကိုဝငျးမငျးက မေးမွနျးထားပါတယျ။
