(Zawgyi / Unicode)
COVID-19 ကြောင့် လူသေဆုံးတယ်ဆိုတဲ့ သတင်းမှားကို ဖော်ပြခဲ့တဲ့ သတင်းဌာန အယ်ဒီတာချုပ်တဦးရဲ့အမှုကို အလျင်အမြန်စစ်ဆေးပြီး ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ခဲ့တာနဲ့ ပတ်သက်လို့ နိုင်ကွန်းအိန်က တင်ပြပေးထားပါတယ်။
ကရင်ပြည်နယ်၊ ဘားအံမြို့အခြေစိုက် တဲ့ပြောသတင်းဌာန အယ်ဒီတာချုပ် ဦးဇော်မင်းဦး (ခ) ဦးဇော်ရဲထက်ကို ပုဒ်မ ၅၀၅(ခ) နဲ့ ဖမ်းဆီး စွဲချက်တင်ပြီး စီရင်ချက်ချတာ သိပ်မြန်တာကြောင့် ဥပဒေကြောင်းအရ ခုခံချေပခွင့် အလုံအလောက် မရခဲ့ဘူးလို့ ဦးဇော်ရဲထက်ရဲ့အမှုကို လိုက်ပါဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ ရှေ့နေ ဒေါ်မြင့်သူဇာမော်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ဥပဒေမှာ ပြဋ္ဌာန်းထားတာကတော့ အမှုစစ်တဲ့အခါမှာ အေးအေးဆေးဆေးနဲ့ စစ်ပါ့မယ်ဆိုတဲ့ အရာတွေနဲ့ ပြဋ္ဌာန်းထားပေမယ့် တရားသူကြီးကတော့ တနေ့တည်းမှာ ဘယ်နှစ်ယောက် အပြီးစစ်ပါ့မယ်ဆိုတော့ သိပ်ပြီးတော့ မြန်တာပေါ့။ မြန်တယ် တရားသူကြီးကို ဘယ်လိုမှ ပြောလို့မရဘူး။ မနည်းတောင်းပန်တောင်မှ အဆင်မပြေဘူး။ ရှိတယ် အယူခံတင်ဖို့။ ကျမတို့ ဒီတနင်္လာနေ့ အယူခံတင်မယ်လေ။”
မြဝတီမြို့မှာ COVID-19 ရောဂါကြောင့် လူတဦးသေဆုံးကြောင်း သတင်းမှား ဖော်ပြခဲ့တဲ့အတွက် နိုင်ငံတော်အကြည်ညိုပျက်စေမှု ပုဒ်မ ၅၀၅(ခ) နဲ့ ဘားအံမြို့နယ် တရားရုံးကနေ ဦးဇော်ရဲထက်ကို ထောင်ဒဏ် ၂ နှစ် ကျခံစေဖို့ မေလ ၂၀ ရက်နေ့မှာ အမိန့်ချမှတ်ခဲ့တာပါ။
အဲဒီသတင်းကို ဖော်ပြခဲ့တဲ့ ဧပြီလ ၁၃ ရက်နေ့ ညနေပိုင်းမှာပဲ ဦးဇော်ရဲထက်ကို ရဲတပ်ဖွဲ့က ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး ဘားအံမြို့မ ရဲစခန်းမှာ အချုပ်ချထားခဲ့ပြီးတဲ့နောက် တလအကြာ မေလ ၁၄ ရက်နေ့မှာ ပထမအကြိမ် ရုံးထုတ်စစ်ဆေးပါတယ်။ အဲဒီနောက် တပတ်နီးပါးအကြာ မေလ ၂၀ ရက်နေ့မှာ စီရင်ချက်ချလိုက်တာကြောင့် အမှုတခုလုံးကို တလကျော်ကျော်အတွင်း အပြီးသတ် စီရင်ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာပါ။
သတင်းမှားဖော်ပြမိလို့ နိုင်ငံတော်အကြည်ညိုပျက်စေမှု ပုဒ်မ ၅၀၅(ခ) နဲ့ တရားစွဲတာဟာ မဖြစ်သင့်သလို ဒီဖြစ်စဉ်အတွက် သတင်းမီဒီယာကောင်စီကို အကြောင်းကြားသင့်တယ်လို့ ကောင်စီအတွင်းရေးမှူး ဦးမြင့်ကျော်က ပြောပါတယ်။
“ကျနော့်အမြင်မှာတော့ ဒီပုဒ်မနဲ့ မစွဲသင့်ဘူးပေါ့နော်။ ဒီပုဒ်မက ၅၀၅(ခ) က တကယ့်ကို အများပြည်သူ အထိတ်တလန့် ဖြစ်စေတဲ့အတွက် တခြားသောကိစ္စမျိုးတွေ သုံးတဲ့ဟာ။ သို့သော် ဒီသတင်းထုတ်ပြန်မှုမှာ သုံးတာ နစ်နာစေလိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက် ရှိကောင်းရှိမယ်လို့ ထင်တယ်။ သို့သော် ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ဒီဟာက ကောင်စီကို အရင်တိုင်ကြားသင့်တယ်ပေါ့နော်။ သတင်းဖော်ပြမှုနဲ့ ပတ်သက်ရင်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလိုမဟုတ်ဘဲနဲ့ တန်းပြီးတော့ ဖမ်းဆီးပြီးတော့ တလလောက်အတွင်းမှာပဲပေါ့နော် စီရင်ချက်ချလိုက်တာ အဲဒါတော့ မဖြစ်သင့်ဘူးထင်ပါတယ်။”
ဦးဇော်မင်းဦးကို စဖမ်းသွားတဲ့အချိန်ကနေ နောက်ဆုံး ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်လိုက်တဲ့ အချိန်ထိ ဖြစ်စဉ်ကိုတော့ တဲ့ပြောသတင်းဌာန အကြီးတန်းသတင်းထောက် ကိုရန်အောင်စိုးက ပြောပြပါတယ်။
“သူ့သတင်းဝက်ဘ်ဆိုက်မှာ မြဝတီ ကိုဗစ်လူနာ သေဆုံးဆိုပြီးတော့ သတင်းကိုတင်တယ် ဆိုပြီးတော့ သူ့ကို ဘားအံမြို့နယ် မြို့မရဲစခန်းကနေ ရဲသား ၃ ဦးနဲ့ သူနေတဲ့အိမ်မှာ သွားဖမ်းတာပေါ့။ ၁၄ ရက်နေ့မှာ သူ့ကို ရုံးထုတ်တယ်။ ရုံးထုတ်တဲ့အချိန်ကျတော့ ရာဇသတ်ကြီး ဥပဒေပုဒ်မ ၂၆၉/၅၀၅(ခ) နဲ့ဖွင့်တယ်။ တရားလိုက ဘားအံမြို့နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူး။ သူ့ကို တရားသူကြီးက ရမန်ကြီးတပတ်ပေါ့ ၁၄ ရက်ချုပ်မိန့်ပေးထားတယ်။ နောက်ရက်ချိန်းရောက်တဲ့ အချိန်မှာ သူ့ကိုစစ်တယ်။ စစ်တဲ့အချိန်မှာ တရားလိုက ဘားအံမြို့နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူး မဟုတ်တော့ဘဲနဲ့ ခရိုင်ဦးစီးအရာရှိ ဖြစ်သွားတယ်။ သူ့ကို အလုပ်ကြမ်းနဲ့ထောင်ဒဏ် ၂ နှစ်ချလိုက်တယ်။ ၂၀ ရက်နေ့မှာ။”
မြဝတီ ကိုဗစ်လူနာ သေဆုံးမှုသတင်းဟာ သတင်းမှားဖြစ်တယ်လို့ သိသိချင်း ဦးဇော်မင်းဦးက မှားယွင်းကြောင်း တောင်းပန်ခဲ့တယ်လို့ ဇနီးဖြစ်သူ ဒေါ်ဖြူဖြူဝင်းက ပြောပါတယ်။
“ဒီသတင်းတင်တာကတော့ ၁၃ ရက်နေ့ နေ့လယ်လောက်မှာ တင်တယ်။ ညနေ ၅ နာရီလောက်မှာ လာဖမ်းသွားတယ်။ သတင်းမှားကြောင့် သူတို့လာခေါ်သွားတယ်။ သူ ဘားအံရဲစခန်း ရောက်တဲ့အခါမှာ စာဖတ်သူတွေကို သူ သတင်းမှားယွင်းကြောင်း ပြန်လည်တောင်းပန်စာ သူတင်လိုက်တယ်။”
အခုလို ပြစ်ဒဏ်စီရင်ခံရတဲ့အပေါ် တရားမျှတမှု လိုချင်ကြောင်းလည်း ဒေါ်ဖြူဖြူဝင်းက ပြောပါတယ်။
“ဒီအပေါ်မှာတော့ ကျမလည်း ဥပဒေအကြောင်း နားမလည်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် သတင်းသမားနဲ့တော့ မကိုက်ညီဘူးလို့ မြင်ပါတယ်။ အမှန်တရားအတိုင်းတော့ ဖြစ်ချင်တယ်ရှင်။ ကျမအမျိုးသားမို့လို့ ပြောတာမဟုတ်ပါဘူး။ တရားရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အယောက်တိုင်းဆီကို အမှန်တရားအတိုင်း မျှမျှတတနဲ့ အမှန်တရားအတိုင်းပဲ ဖြစ်စေချင်တယ်။”
ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ပြီးတဲ့နောက် ဦးဇော်မင်းဦးကို တောင်ကလေးအကျဉ်းထောင်မှာ လက်ရှိ ထိန်းသိမ်းထားပါတယ်။
ဦးဇော်မင်းဦးဟာ ၂၀၁၃ ခုနှစ်မှာ ဖားစည်သံ သတင်းဂျာနယ်ကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး အဲဒီကာလမှာလည်း သတင်းဖော်ပြမှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ အာဏာပိုင်တွေကနေ အရေးယူတာ ခံခဲ့ရဖူးပါတယ်။
တဲ့ပြောသတင်းဌာနကို ၂၀၁၉ ခုနှစ်လောက်မှာ ပြန်လည်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး အွန်လိုင်းသတင်းဌာနအဖြစ် သတင်းတွေကို ရေးသားတင်ပြခဲ့တာပါ။
ဦးဇော်မင်းဦးကို ချက်ချင်း ပြန်လွှတ်ပေးဖို့ သတင်းသမားများ အကာအကွယ်ပေးရေး ကော်မတီ (CPJ) နဲ့ နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များအဖွဲ့ (RSF) တို့က မေလ ၂၂ ရက်နေ့မှာ ကြေညာချက်ထုတ်ပြန် တောင်းဆိုထားပါတယ်။ အခုလို အလျင်အမြန်စစ်ဆေးပြီး ပြင်းထန်တဲ့ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်တာဟာ မြန်မာနိုင်ငံက သတင်းသမားတွေ အားလုံးကို အာဏာပိုင်တွေက ခြိမ်းခြောက် ဖိအားပေးချင်တယ်ဆိုတာ ပြနေတယ်လို့ RSF ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဝေဖန်ထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ COVID-19 ရောဂါ အရေးပေါ်ကာလအတွင်း အထူးသဖြင့် လူမှုကွန်ရက် စာမျက်နှာတွေပေါ်မှာ သတင်းမှားတွေ တွေ့ရလေ့ရှိပါတယ်။ သတင်းမှား၊ သတင်းတုတွေ မပြန့်အောင် မြန်မာနိုင်ငံ သတင်းမီဒီယာကောင်စီက ကြပ်မတ်ပေးဖို့ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာနက မေလ ၂၀ ရက်နေ့ကပဲ စာပေးပို့ထားပါတယ်။
--------------------------------
(Unicode)
တဲ့ပွောသတငျးဌာန အယျဒီတာခြုပျပေါျ တရားစီရငျ ပွဈဒဏျပေးမှု ဝဖေနျပွောဆို
COVID-19 ကွောင့ျ လူသဆေုံးတယျဆိုတဲ့ သတငျးမှားကို ဖောျပွခဲ့တဲ့ သတငျးဌာန အယျဒီတာခြုပျတဦးရဲ့အမှုကို အလငြျအမွနျစဈဆေးပွီး ထောငျဒဏျခမြှတျခဲ့တာနဲ့ ပတျသကျလို့ နိုငျကှနျးအိနျက တငျပွပေးထားပါတယျ။
ကရငျပွညျနယျ၊ ဘားအံမွို့အခွစေိုကျ တဲ့ပွောသတငျးဌာန အယျဒီတာခြုပျ ဦးဇောျမငျးဦး (ခ) ဦးဇောျရဲထကျကို ပုဒျမ ၅၀၅(ခ) နဲ့ ဖမျးဆီး စှဲခကြျတငျပွီး စီရငျခကြျခတြာ သိပျမွနျတာကွောင့ျ ဥပဒကွေောငျးအရ ခုခံခြပေခှင့ျ အလုံအလောကျ မရခဲ့ဘူးလို့ ဦးဇောျရဲထကျရဲ့အမှုကို လိုကျပါဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ ရှေ့နေ ဒေါျမွင့ျသူဇာမောျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ဥပဒမှော ပွဋ်ဌာနျးထားတာကတော့ အမှုစဈတဲ့အခါမှာ အေးအေးဆေးဆေးနဲ့ စဈပါ့မယျဆိုတဲ့ အရာတှနေဲ့ ပွဋ်ဌာနျးထားပမေယ့ျ တရားသူကွီးကတော့ တနေ့တညျးမှာ ဘယျနှဈယောကျ အပွီးစဈပါ့မယျဆိုတော့ သိပျပွီးတော့ မွနျတာပေါ့။ မွနျတယျ တရားသူကွီးကို ဘယျလိုမှ ပွောလို့မရဘူး။ မနညျးတောငျးပနျတောငျမှ အဆငျမပွဘေူး။ ရှိတယျ အယူခံတငျဖို့။ ကမြတို့ ဒီတနငျ်လာနေ့ အယူခံတငျမယျလေ။”
မွဝတီမွို့မှာ COVID-19 ရောဂါကွောင့ျ လူတဦးသဆေုံးကွောငျး သတငျးမှား ဖောျပွခဲ့တဲ့အတှကျ နိုငျငံတောျအကွညျညိုပကြျစမှေု ပုဒျမ ၅၀၅(ခ) နဲ့ ဘားအံမွို့နယျ တရားရုံးကနေ ဦးဇောျရဲထကျကို ထောငျဒဏျ ၂ နှဈ ကခြံစဖေို့ မလေ ၂၀ ရကျနေ့မှာ အမိန့ျခမြှတျခဲ့တာပါ။
အဲဒီသတငျးကို ဖောျပွခဲ့တဲ့ ဧပွီလ ၁၃ ရကျနေ့ ညနပေိုငျးမှာပဲ ဦးဇောျရဲထကျကို ရဲတပျဖှဲ့က ဖမျးဆီးခဲ့ပွီး ဘားအံမွို့မ ရဲစခနျးမှာ အခြုပျခထြားခဲ့ပွီးတဲ့နောကျ တလအကွာ မလေ ၁၄ ရကျနေ့မှာ ပထမအကွိမျ ရုံးထုတျစဈဆေးပါတယျ။ အဲဒီနောကျ တပတျနီးပါးအကွာ မလေ ၂၀ ရကျနေ့မှာ စီရငျခကြျခလြိုကျတာကွောင့ျ အမှုတခုလုံးကို တလကြောျကြောျအတှငျး အပွီးသတျ စီရငျဆုံးဖွတျခဲ့တာပါ။
သတငျးမှားဖောျပွမိလို့ နိုငျငံတောျအကွညျညိုပကြျစမှေု ပုဒျမ ၅၀၅(ခ) နဲ့ တရားစှဲတာဟာ မဖွဈသင့ျသလို ဒီဖွဈစဉျအတှကျ သတငျးမီဒီယာကောငျစီကို အကွောငျးကွားသင့ျတယျလို့ ကောငျစီအတှငျးရေးမှူး ဦးမွင့ျကြောျက ပွောပါတယျ။
“ကနြော့ျအမွငျမှာတော့ ဒီပုဒျမနဲ့ မစှဲသင့ျဘူးပေါ့နောျ။ ဒီပုဒျမက ၅၀၅(ခ) က တကယ့ျကို အမြားပွညျသူ အထိတျတလန့ျ ဖွဈစတေဲ့အတှကျ တခွားသောကိစ်စမြိုးတှေ သုံးတဲ့ဟာ။ သို့သောျ ဒီသတငျးထုတျပွနျမှုမှာ သုံးတာ နဈနာစလေိုတဲ့ ရညျရှယျခကြျ ရှိကောငျးရှိမယျလို့ ထငျတယျ။ သို့သောျ ဘာပဲဖွဈဖွဈ ဒီဟာက ကောငျစီကို အရငျတိုငျကွားသင့ျတယျပေါ့နောျ။ သတငျးဖောျပွမှုနဲ့ ပတျသကျရငျ။ ဒါပမေယ့ျ အဲဒီလိုမဟုတျဘဲနဲ့ တနျးပွီးတော့ ဖမျးဆီးပွီးတော့ တလလောကျအတှငျးမှာပဲပေါ့နောျ စီရငျခကြျခလြိုကျတာ အဲဒါတော့ မဖွဈသင့ျဘူးထငျပါတယျ။”
ဦးဇောျမငျးဦးကို စဖမျးသှားတဲ့အခြိနျကနေ နောကျဆုံး ပွဈဒဏျခမြှတျလိုကျတဲ့ အခြိနျထိ ဖွဈစဉျကိုတော့ တဲ့ပွောသတငျးဌာန အကွီးတနျးသတငျးထောကျကိုရနျအောငျစိုးက ပွောပွပါတယျ။
“သူ့သတငျးဝကျဘျဆိုကျမှာ မွဝတီ ကိုဗဈလူနာ သဆေုံးဆိုပွီးတော့ သတငျးကိုတငျတယျ ဆိုပွီးတော့ သူ့ကို ဘားအံမွို့နယျ မွို့မရဲစခနျးကနေ ရဲသား ၃ ဦးနဲ့ သူနတေဲ့အိမျမှာ သှားဖမျးတာပေါ့။ ၁၄ ရကျနေ့မှာ သူ့ကို ရုံးထုတျတယျ။ ရုံးထုတျတဲ့အခြိနျကတြော့ ရာဇသတျကွီး ဥပဒပေုဒျမ ၂၆၉/၅၀၅(ခ) နဲ့ဖှင့ျတယျ။ တရားလိုက ဘားအံမွို့နယျ အုပျခြုပျရေးမှူး။ သူ့ကို တရားသူကွီးက ရမနျကွီးတပတျပေါ့ ၁၄ ရကျခြုပျမိန့ျပေးထားတယျ။ နောကျရကျခြိနျးရောကျတဲ့ အခြိနျမှာ သူ့ကိုစဈတယျ။ စဈတဲ့အခြိနျမှာ တရားလိုက ဘားအံမွို့နယျ အုပျခြုပျရေးမှူး မဟုတျတော့ဘဲနဲ့ ခရိုငျဦးစီးအရာရှိ ဖွဈသှားတယျ။ သူ့ကို အလုပျကွမျးနဲ့ထောငျဒဏျ ၂ နှဈခလြိုကျတယျ။ ၂၀ ရကျနေ့မှာ။”
မွဝတီ ကိုဗဈလူနာ သဆေုံးမှုသတငျးဟာ သတငျးမှားဖွဈတယျလို့ သိသိခငြျး ဦးဇောျမငျးဦးက မှားယှငျးကွောငျး တောငျးပနျခဲ့တယျလို့ ဇနီးဖွဈသူ ဒေါျဖွူဖွူဝငျးက ပွောပါတယျ။
“ဒီသတငျးတငျတာကတော့ ၁၃ ရကျနေ့ နေ့လယျလောကျမှာ တငျတယျ။ ညနေ ၅ နာရီလောကျမှာ လာဖမျးသှားတယျ။ သတငျးမှားကွောင့ျ သူတို့လာခေါျသှားတယျ။ သူ ဘားအံရဲစခနျး ရောကျတဲ့အခါမှာ စာဖတျသူတှကေို သူ သတငျးမှားယှငျးကွောငျး ပွနျလညျတောငျးပနျစာ သူတငျလိုကျတယျ။”
အခုလို ပွဈဒဏျစီရငျခံရတဲ့အပေါျ တရားမြှတမှု လိုခငြျကွောငျးလညျး ဒေါျဖွူဖွူဝငျးက ပွောပါတယျ။
“ဒီအပေါျမှာတော့ ကမြလညျး ဥပဒအေကွောငျး နားမလညျပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ သတငျးသမားနဲ့တော့ မကိုကျညီဘူးလို့ မွငျပါတယျ။ အမှနျတရားအတိုငျးတော့ ဖွဈခငြျတယျရှငျ။ ကမြအမြိုးသားမို့လို့ ပွောတာမဟုတျပါဘူး။ တရားရငျဆိုငျနရေတဲ့ အယောကျတိုငျးဆီကို အမှနျတရားအတိုငျး မြှမြှတတနဲ့ အမှနျတရားအတိုငျးပဲ ဖွဈစခေငြျတယျ။”
ထောငျဒဏျခမြှတျပွီးတဲ့နောကျ ဦးဇောျမငျးဦးကို တောငျကလေးအကဉြျးထောငျမှာ လကျရှိ ထိနျးသိမျးထားပါတယျ။
ဦးဇောျမငျးဦးဟာ ၂၀၁၃ ခုနှဈမှာ ဖားစညျသံ သတငျးဂြာနယျကို စတငျတညျထောငျခဲ့ပွီး အဲဒီကာလမှာလညျး သတငျးဖောျပွမှုနဲ့ ပတျသကျလို့ အာဏာပိုငျတှကေနေ အရေးယူတာ ခံခဲ့ရဖူးပါတယျ။
တဲ့ပွောသတငျးဌာနကို ၂၀၁၉ ခုနှဈလောကျမှာ ပွနျလညျတညျထောငျခဲ့ပွီး အှနျလိုငျးသတငျးဌာနအဖွဈ သတငျးတှကေို ရေးသားတငျပွခဲ့တာပါ။
ဦးဇောျမငျးဦးကို ခကြျခငြျး ပွနျလှှတျပေးဖို့ သတငျးသမားမြား အကာအကှယျပေးရေး ကောျမတီ (CPJ) နဲ့ နယျစညျးမခွား သတငျးထောကျမြားအဖှဲ့ (RSF) တို့က မလေ ၂၂ ရကျနေ့မှာ ကွညောခကြျထုတျပွနျ တောငျးဆိုထားပါတယျ။ အခုလို အလငြျအမွနျစဈဆေးပွီး ပွငျးထနျတဲ့ပွဈဒဏျ ခမြှတျတာဟာ မွနျမာနိုငျငံက သတငျးသမားတှေ အားလုံးကို အာဏာပိုငျတှကေ ခွိမျးခွောကျ ဖိအားပေးခငြျတယျဆိုတာ ပွနတေယျလို့ RSF ရဲ့ ထုတျပွနျခကြျမှာ ဝဖေနျထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ COVID-19 ရောဂါ အရေးပေါျကာလအတှငျး အထူးသဖွင့ျ လူမှုကှနျရကျ စာမကြျနှာတှပေေါျမှာ သတငျးမှားတှေ တှေ့ရလေ့ရှိပါတယျ။ သတငျးမှား၊ သတငျးတုတှေ မပွန့ျအောငျ မွနျမာနိုငျငံ သတငျးမီဒီယာကောငျစီက ကွပျမတျပေးဖို့ ပွညျထဲရေးဝနျကွီးဌာနက မလေ ၂၀ ရကျနေ့ကပဲ စာပေးပို့ထားပါတယျ။
