(Zawgyi/Unicode)
ရခိုင်ပြည်နယ်က၊ မြောက်ဦးဒေသကို ကမ္ဘာ့ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် စာရင်းဝင်ဖြစ်ရေး နောက်ဆုံး အဆိုပြုလွှာတင်မယ့် အစီအစဉ်ကို နောက် ၁ နှစ် ရွှေ့ဆိုင်းလိုက်တဲ့အကြောင်း ပြောပြပါမယ်။ VOA မြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုသက်နိုင်က ရခိုင်ပြည်နယ်ကနေ သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
ရှေးဟောင်းစေတီပုထိုးတွေနဲ့ ထင်ရှားတဲ့ မြောက်ဦးဒေသကို ကုလသမဂ္ဂ ပညာရေး၊ သိပ္ပံနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့ (UNESCO) ရဲ့ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် စာရင်းဝင်ဖြစ်ဖို့ စီစဉ်နေပေမယ့် လွန်ခဲ့တဲ့ တနှစ်ကျော်ကစ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေနဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ကစခဲ့တဲ့ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကြောင့် နောက်တနှစ် ရွှေ့ဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
UNESCO စာရင်းဝင်ဖြစ်ရေး ဒီနှစ်ထဲမှာ နောက်ဆုံး အဆိုပြုလွှာတင်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားပေမဲ့ အခြေအနေအရ ရွှေ့လိုက်ရတာလို့လည်း မြောက်ဦးယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်ဒေသ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ ဥက္ကဌ ဒေါ်ခင်သန်းက ပြောပါတယ်။
“ကျမတို့ကတော့ ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီမှာ နောက်ဆုံးအဆိုပြုလွှာကို တင်ပြီးပြီဆိုပြီးတော့ ကျမတို့ နားလည်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် လိုအပ်နေတာက စီမံခန့်ခွဲမှူတွေ လိုအပ်နေတယ်ဆိုပြီးတော့ နောက်ဆက်တွဲ ထပ်တင်မယ်ဆိုပြီးတော့ ကျမတို့ သိခဲ့ရတယ်။ သိပြီးတော့ မှ COVIDဖြစ် တယ် နောက်ပြီးတော့ နယ်မြေမငြိမ်မသက်ဖြစ်တော့ အဲဒီနှစ်ခုကြောင့် သူတို့က တစ်နှစ် နောက်ဆုတ်မယ်ဆိုတာ အခုမှ သိရတယ်။”
ရခိုင်လက်နက်ကိုင် AA အဖွဲ့နဲ့ တပ်မတော်ကြား ပဋိပက္ခတွေကြောင့် ကိုးသောင်းဘုရား အပါအဝင် ရှေးဟောင်း စေတီပုထိုးနဲ့ အဆောက်အအုံတချို့ ထိခိုက်ပျက်စီးမှုတွေ ရှိခဲ့ကြောင်း လည်း မြောက်ဦးယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်ဒေသ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ က ပြောဆိုထားပါတယ်။
လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေနဲ့ ကပ်ရောဂါကြောင့် ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် စာရင်းဝင်ဖြစ်ဖို့ လျှောက် ထားတဲ့ အစီအစဉ် နှောင့်နှေးခဲ့ရပေမယ့် အဆိုပြုလွှာအတွက် ပြင်ဆင်နေတာတွေ ရှိတယ်လို့ လည်း ရခိုင်ပြည်နယ် ရှေးဟောင်းသုတေသနဲ့ အမျိုးသားပြတိုက်ဦးစီးဌာန ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် များဌာနခွဲ ညွန်ကြားရေးမှူး ဦးစိုးစိုးလင်းက ပြောပါတယ်။
“အဓိကတော့ နယ်မြေဒေသအခြေအနေပေါ့လေ။ ကျနော်မရောက်ခင်ကတည်းက ဒီဖက်မှာက ပြင်ဆင်ထားတာတွေရှိပါတယ်။ ဝင်ဖို့ရာအတွက်လေ။ အဲတာတွေက တော်တော်များ များပြည့်စုံနေပါတယ်။ ပြည့်စုံနေပေမယ့် ဒီဘက်မှာက နယ်မြေဒေသအနေအထားအရ ဖြစ်နေတောတွေ့တော့ ကျနော်တို့က ပြန်ပြီးတော့ updateာလုပ်တာတို့ လိုအပ်တာတွေကို ဆောင်ရွက်ပေးတာတို့ လိုအပ်တာတွေကို ညှိနိုင်းတာတို့ လုပ်ဆောင်နေတာ အတော်လေး ပြည့်စုံနေပါပြီ။”
မြောက်ဦးဒေသကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းဝင်ဖြစ်ရေး အဆိုပြုလွှာ မူကြမ်းကို UNESCO ထံ ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာ တင်သွင်းခဲ့ပြီး အပြီးသတ် အဆိုပြုလွှာကို ဒီနှစ်ဆန်းမှာ ပေးပို့ဖို့ စီစဉ်ထားပေမဲ့ ပဋိပက္ခတွေကြောင့် ပညာရှင်တွေ ကွင်းဆင်းလေ့လာမှုတွေ မလုပ်နိုင်ပဲ ဖြစ်နေရတယ်လို့ လည်း သာသနာရေးနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီး သူရဦးအောင်ကိုက ပြောဆိုထားတာပါ။
မြောက်ဦးဒေသကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် စာရင်းဝင်ဖြစ်ဖို့ ဒေသခံနိုင်ငံရေး အသိုင်းအဝန်းကလည်း ဝိုင်းဝန်းကြိုးပမ်းခဲ့ကြပေမဲ့ လုံခြုံရေးနဲ့ ကပ်ရောဂါ အန္တရာယ်ကြောင့် အစီအစဉ် နှောင့်နှေးခဲ့ရ တဲ့အတွက် စိတ်မကောင်း ဖြစ်မိတယ်လို့လည်း မြောက်ဦးမြို့နယ် ပြည်နယ်လွှတ်တော်အမတ် ဦးထွန်းသာစိန် ကပြောပါတယ်။
“ ဒါတွေဟာ တကယ် အမျိုးသားအမွေအနှစ်ဖြစ်တယ်။ နိုင်ငံရဲ့ အမွေအနှစ်ဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် ထိန်းသိမ်းရမယ်ဆိုပြီးတော့ ပြည်သူတွေကလည်း တောင်းဆိုတယ်။ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်တွေ ကလည်း ပြည်သူ့တောင်းဆိုချက်ကို အကောင် အထည်ဖော်ခဲ့ တယ်ပေါ့ နော်။ ကျနော်တို့ကတော့ လွတ်တော်ထဲမှာ ပြည်သူ့ကိုယ်စားအလုပ်လုပ် ပေးခဲ့ပါ တယ်။ အဲဒီအပေါ်မှာ အစိုးရအနေနဲ့ အကောင်အထည် ဖော်ဆောင်ရွက်တာတွေက အားနည်းနေ သေးတယ်လို့ မြင်တယ်။ အခုလည်းပဲ အဆိုပြုလွှာတင်ဖို့ တစ်နှစ်နောက်ဆုတ် လိုက်တယ်။ ဆိုတော့ ကျနော်တို့ ကြိုးစားခဲ့တာ အရာမထင်တော့ ကျနော်တို့လည်း စိတ်မကောင်းပါဘူး။”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရှေးဟောင်းစေတီပုထိုးတွေနဲ့ ထင်ရှားတဲ့ ပုဂံဒေသကိုတော့ UNESCO ရဲ့ ကမ္ဘာ့ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ် စာရင်းဝင်အဖြစ် ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာပဲ အသိအမှတ်ပြု လက်ခံထားပြီး၊ ပျုခေတ်ရှေးဟောင်းမြို့တွေဖြစ်တဲ့ သရေခေတ္တရာ၊ ဗိဿနိုးနဲ့ ဟန်လင်း တို့ကိုလည်း ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာပဲ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းမှာ ထည့်သွင်းထားပါတယ်။
................
မွောကျဦးဒသေ ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈ အဆိုပွုလှှာ တငျသှငျးရေး တနှဈရှှေ့ဆိုငျး
(Unicode)
ရခိုငျပွညျနယျက၊ မွောကျဦးဒသေကို ကမ်ဘာ့ရှေးဟောငျးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ စာရငျးဝငျဖွဈရေး နောကျဆုံး အဆိုပွုလှှာတငျမယ့ျ အစီအစဉျကို နောကျ ၁ နှဈ ရှှေ့ဆိုငျးလိုကျတဲ့အကွောငျး ပွောပွပါမယျ။ VOA မွနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုသကျနိုငျက ရခိုငျပွညျနယျကနေ သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
ရှေးဟောငျးစတေီပုထိုးတှနေဲ့ ထငျရှားတဲ့ မွောကျဦးဒသေကို ကုလသမဂ်ဂ ပညာရေး၊ သိပ်ပံနဲ့ ယဉျကြေးမှုအဖှဲ့ (UNESCO) ရဲ့ ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈ စာရငျးဝငျဖွဈဖို့ စီစဉျနပေမေယ့ျ လှနျခဲ့တဲ့ တနှဈကြောျကစ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှနေဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈကစခဲ့တဲ့ ကိုဗဈကပျရောဂါကွောင့ျ နောကျတနှဈ ရှှေ့ဖို့ ဆုံးဖွတျလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။
UNESCO စာရငျးဝငျဖွဈရေး ဒီနှဈထဲမှာ နောကျဆုံး အဆိုပွုလှှာတငျဖို့ ရညျရှယျထားပမေဲ့ အခွအေနအေရ ရှှေ့လိုကျရတာလို့လညျး မွောကျဦးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈဒသေ ထိနျးသိမျး စောင့ျရှောကျရေးအဖှဲ့ ဥက်ကဌ ဒေါျခငျသနျးက ပွောပါတယျ။
“ကမြတို့ကတော့ ၂၀၂၀ ဇနျနဝါရီမှာ နောကျဆုံးအဆိုပွုလှှာကို တငျပွီးပွီဆိုပွီးတော့ ကမြတို့ နားလညျခဲ့တယျ။ ဒါပမေယ့ျ လိုအပျနတောက စီမံခန့ျခှဲမှူတှေ လိုအပျနတေယျဆိုပွီးတော့ နောကျဆကျတှဲ ထပျတငျမယျဆိုပွီးတော့ ကမြတို့ သိခဲ့ရတယျ။ သိပွီးတော့ မှ COVIDဖွဈ တယျ နောကျပွီးတော့ နယျမွမေငွိမျမသကျဖွဈတော့ အဲဒီနှဈခုကွောင့ျ သူတို့က တဈနှဈ နောကျဆုတျမယျဆိုတာ အခုမှ သိရတယျ။”
ရခိုငျလကျနကျကိုငျ AA အဖှဲ့နဲ့ တပျမတောျကွား ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ ကိုးသောငျးဘုရား အပါအဝငျ ရှေးဟောငျး စတေီပုထိုးနဲ့ အဆောကျအအုံတခြို့ ထိခိုကျပကြျစီးမှုတှေ ရှိခဲ့ကွောငျး လညျး မွောကျဦးယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈဒသေ ထိနျးသိမျး စောင့ျရှောကျရေးအဖှဲ့ က ပွောဆိုထားပါတယျ။
လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှနေဲ့ ကပျရောဂါကွောင့ျ ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈ စာရငျးဝငျဖွဈဖို့ လြှောကျ ထားတဲ့ အစီအစဉျ နှောင့ျနှေးခဲ့ရပမေယ့ျ အဆိုပွုလှှာအတှကျ ပွငျဆငျနတောတှေ ရှိတယျလို့ လညျး ရခိုငျပွညျနယျ ရှေးဟောငျးသုတသေနဲ့ အမြိုးသားပွတိုကျဦးစီးဌာန ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈ မြားဌာနခှဲ ညှနျကွားရေးမှူး ဦးစိုးစိုးလငျးက ပွောပါတယျ။
“အဓိကတော့ နယျမွဒေသေအခွအေနပေေါ့လေ။ ကနြောျမရောကျခငျကတညျးက ဒီဖကျမှာက ပွငျဆငျထားတာတှရှေိပါတယျ။ ဝငျဖို့ရာအတှကျလေ။ အဲတာတှကေ တောျတောျမြား မြားပွည့ျစုံနပေါတယျ။ ပွည့ျစုံနပေမေယ့ျ ဒီဘကျမှာက နယျမွဒေသေအနအေထားအရ ဖွဈနတေောတှေ့တော့ ကနြောျတို့က ပွနျပွီးတော့ updateာလုပျတာတို့ လိုအပျတာတှကေို ဆောငျရှကျပေးတာတို့ လိုအပျတာတှကေို ညှိနိုငျးတာတို့ လုပျဆောငျနတော အတောျလေး ပွည့ျစုံနပေါပွီ။”
မွောကျဦးဒသေကို ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈစာရငျးဝငျဖွဈရေး အဆိုပွုလှှာ မူကွမျးကို UNESCO ထံ ၂၀၁၉ ခုနှဈမှာ တငျသှငျးခဲ့ပွီး အပွီးသတျ အဆိုပွုလှှာကို ဒီနှဈဆနျးမှာ ပေးပို့ဖို့ စီစဉျထားပမေဲ့ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ ပညာရှငျတှေ ကှငျးဆငျးလေ့လာမှုတှေ မလုပျနိုငျပဲ ဖွဈနရေတယျလို့ လညျး သာသနာရေးနဲ့ ယဉျကြေးမှုဝနျကွီး သူရဦးအောငျကိုက ပွောဆိုထားတာပါ။
မွောကျဦးဒသေကို ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈ စာရငျးဝငျဖွဈဖို့ ဒသေခံနိုငျငံရေး အသိုငျးအဝနျးကလညျး ဝိုငျးဝနျးကွိုးပမျးခဲ့ကွပမေဲ့ လုံခွုံရေးနဲ့ ကပျရောဂါ အန်တရာယျကွောင့ျ အစီအစဉျ နှောင့ျနှေးခဲ့ရ တဲ့အတှကျ စိတျမကောငျး ဖွဈမိတယျလို့လညျး မွောကျဦးမွို့နယျ ပွညျနယျလှှတျတောျအမတျ ဦးထှနျးသာစိနျ ကပွောပါတယျ။
“ ဒါတှဟော တကယျ အမြိုးသားအမှအေနှဈဖွဈတယျ။ နိုငျငံရဲ့ အမှအေနှဈဖွဈတယျ။ ဒါကွောင့ျ ထိနျးသိမျးရမယျဆိုပွီးတော့ ပွညျသူတှကေလညျး တောငျးဆိုတယျ။ လှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျတှေ ကလညျး ပွညျသူ့တောငျးဆိုခကြျကို အကောငျ အထညျဖောျခဲ့ တယျပေါ့ နောျ။ ကနြောျတို့ကတော့ လှတျတောျထဲမှာ ပွညျသူ့ကိုယျစားအလုပျလုပျ ပေးခဲ့ပါ တယျ။ အဲဒီအပေါျမှာ အစိုးရအနနေဲ့ အကောငျအထညျ ဖောျဆောငျရှကျတာတှကေ အားနညျးနေ သေးတယျလို့ မွငျတယျ။ အခုလညျးပဲ အဆိုပွုလှှာတငျဖို့ တဈနှဈနောကျဆုတျ လိုကျတယျ။ ဆိုတော့ ကနြောျတို့ ကွိုးစားခဲ့တာ အရာမထငျတော့ ကနြောျတို့လညျး စိတျမကောငျးပါဘူး။”
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရှေးဟောငျးစတေီပုထိုးတှနေဲ့ ထငျရှားတဲ့ ပုဂံဒသေကိုတော့ UNESCO ရဲ့ ကမ်ဘာ့ယဉျကြေးမှုအမှအေနှဈ စာရငျးဝငျအဖွဈ ၂၀၁၉ ခုနှဈမှာပဲ အသိအမှတျပွု လကျခံထားပွီး၊ ပြုခတျေရှေးဟောငျးမွို့တှဖွေဈတဲ့ သရခေတေ်တရာ၊ ဗိူနိုးနဲ့ ဟနျလငျး တို့ကိုလညျး ၂၀၁၄ ခုနှဈမှာပဲ ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈစာရငျးမှာ ထည့ျသှငျးထားပါတယျ။
