(Zawgyi / Unicode)
နိုင်ငံခြား ငွေကြေး လဲလှယ်မှု အတွက် ဝယ်ဈေးနှုန်း၊ ရောင်းဈေးနှုန်းတွေကို မြန်မာနိုင်ငံတော် ဗဟိုဘဏ်က ပြန်လည် သတ်မှတ်လိုက်ပါတယ်။ နိုင်ငံခြား ငွေကြေး အလွန်အကျွံဈေးတက်မှာကြောင့် အခုလို ကန့်သတ်တာ ဖြစ်ကြောင်း ဗဟိုဘဏ် တာဝန်ရှိသူက ပြောဆိုထားပေမယ့် ဗဟိုဘဏ် ရည်ရွယ်တဲ့ အတိုင်း ဖြစ်လာပါ့မလားဆိုတဲ့ အပေါ်မှာတော့ သတိထား စောင့်ကြည့်နေကြပါတယ်။ ဒီသီတင်းပတ် စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြထားပါတယ်။
နိုင်ငံခြားငွေ အရောင်းအဝယ်မှာ ဗဟိုဘဏ်က နေ့စဉ် သတ်မှတ်တဲ့ ဈေးနှုန်းရဲ့ ၀ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်း အတိုး၊ အလျှော့နဲ့ အရောင်းအဝယ် လုပ်ကြဖို့ နိုဝင်ဘာလ ၉ ရက်နေ့မှာ ဗဟိုဘဏ်က ပြန်လည် စည်းကမ်း တင်းကြပ်လိုက်ပါတယ်။ ဒီသတ်မှတ်ချက် အရ အမေရိကန် တဒေါ်လာကို နိုဝင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့က ဗဟိုဘဏ် ရည်ညွှန်းဈေး ၁၇၇၆ ကျပ် ဖြစ်တာကြောင့် တဒေါ်လာကို ၈ ကျပ်ကျော် ဝန်းကျင် အတိုး အလျှော့နဲ့ တရားဝင် အရောင်းအဝယ် လုပ်ခွင့်ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံခြားငွေဈေး တက်သွားမှာကို ကန့်သတ်တာဖြစ်ကြာင်း ဗဟိုဘဏ် ဒုတိယ ဥက္ကဌ ဦးဝင်းသော်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ AD လိုင်စင်ရဘဏ်တွေ၊ AD လိုင်စင်ရတဲ့ ဘဏ်မှာရှိတဲ့ money changer တွေ၊ နောက် ကုမ္ပဏီတွေကယူထားတဲ့ money changer တွေ အားလုံးပါပါတယ်။ ထိန်းသိမ်းမှုတခု လုပ်တာပါပဲ။ ဈေးကွက်ထဲမှာ အလွန်အကျွံ မြင့်တက်မားမှုမဖြစ်အောင် အတိုင်းအတာတခုအနေနဲ့ ဒါ limit တခုပေါ့နော်။”
AD လိုင်စင်ရဘဏ် ဆိုတာကတော့ နိုင်ငံခြားသုံး ငွေကြေး ရောင်းဝယ် ဖောက်ကားခွင့် ရထားတဲ့ ဘဏ်တွေကို ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ MC လိုင်စင် ဆိုတာကတော့ နိုင်ငံခြားငွေ အရောင်းအဝယ်လိုင်စင် ရထားသူတွေကို ဆိုလိုတာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံတွင်း နိုင်ငံခြား ငွေကြေး ဈေးကွက်မှာ ဗဟိုဘဏ်ရဲ့ ရည်ညွှန်းဈေးနဲ့ အရောင်းအဝယ် လုပ်ကြရတာကတော့ အထူးအဆန်း မဟုတ်ပါဘူး။ အရင် သမ္မတ ဦးသိန်းစိန် လက်ထက် ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ဘဏ္ဍာနှစ်က စလို့ ဗဟိုဘဏ်က ရည်ညွှန်းဈေးနှုန်း သတ်မှတ်ချက်နဲ့ တရားဝင် နိုင်ငံခြားငွေ အရောင်းအဝယ်တွေ လုပ်ခဲ့ကြတာပါ။ အဲဒီအချိန်က စလို့ နိုင်ငံခြားငွေ တရားဝင် လဲလှယ် ရောင်းဝယ် ကြတဲ့ လုပ်ငန်းများဟာ ဗဟိုဘဏ် သတ်မှတ်ဈေးနှုန်းရဲ့ ၀ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်း အတိုး အလျှော့နဲ့ အရောင်းအဝယ် လုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ ၀ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်း အရ ဆိုရင်တော့ ဗဟိုဘဏ် သတ်မှတ်ဈေးနှုန်း ၁,၀၀၀ ကျပ်တိုင်းမှာ ၈ ကျပ် အတိုးအလျှော့ လုပ်နိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်မှာတော့ နိုင်ငံခြားငွေကြေး အထူးသဖြင့်တော့ အမေရိကန် ဒေါ်လာဈေးက ကျပ် ၂၀၀၀ ကျော်ထိ ဈေးတက်သွားပြီးနောက်ပိုင်းမှာတော့ ဗဟိုဘဏ်ဘက်က နိုင်ငံခြား ငွေလဲနှုန်းကို ထိန်းနိုင်ရေး နည်းမျိုးစုံ ဆောင်ရွက်လာပါတယ်။ အမေရိကန် တဒေါ်လာကို မြန်မာငွေ ၁,၇၀၀ လောက်မှာ ထိန်းထားနိုင်ဖို့ လုပ်မယ့် အကြောင်း ဗဟိုဘဏ် ဒုဥက္ကဋ္ဌ ဦးဝင်းသော်က ဗွီအိုအေကို စက်တင်ဘာလ ၂ ရက်နေ့က ပြောပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ ထိန်းချုပ်မယ်ဆိုတဲ့ အပိုင်းမှာ နှစ်ပိုင်းရှိပါတယ်၊ ဒေါ်လာဈေးဆိုတာတော့ ကိုယ်လိုချင်သလိုဈေးကို ထိန်းချုပ်လို့တော့ မရဘူးပေါ့။ သို့သော် ထိုက်သင့်တဲ့ ဈေးတခုအပေါ်မှာ အရောင်းအဝယ်ဖြစ်အောင်ရယ်၊ မလိုအပ်ဘဲနဲ့ ဒေါ်လာဈေးမြင့်မားမှုနဲ့အတူ ကျန်တဲ့ကုန်စည်ဈေးနှုန်းတွေ မမြင့်မားအောင်တော့ ကျနော်တို့ ထိန်းရမှာပေါ့။ ဆိုတော့ အကြမ်းဖျင်းကတော့ ကျနော်တို့က ၁၇၀၀ ( ကျပ်) အတွင်းမှာပဲရှိအောင် ကျနော်တို့ထိန်းဖို့ လျာထားပါတယ်။”
ဒီနောက် စက်တင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့မှာတော့ နိုင်ငံခြားငွေကြေး ရောင်းဈေး ဝယ်ဈေးကြား ကွာဟချက် သတ်မှတ်မှု ပယ်ဖျက်ခြင်းဆိုပြီး ဗဟိုဘဏ် ဒုတိယ ဥက္ကဌ ဦးဝင်းသော် လက်မှတ်ရေးထိုး ထုတ်ပြန်လိုက်ပါတယ်။ နိုင်ငံခြားငွေကြေး အရောင်းအဝယ် လုပ်ကြသူတွေ ဗဟိုဘဏ် ရည်ညွှန်းဈေးရဲ့ ၀ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်း အတိုးအလျှော့နဲ့ လုပ်ဖို့ မလိုတော့ဘူးဆိုတဲ့ ကြေညာချက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒီ ကြေညာချက် ထုတ်ပြီး ၂ လ နီးပါး အကြာ နိုဝင်ဘာလ ၉ ရက်နေ့မှာဘဲ ဗဟိုဘဏ် သတ်မှတ် ရည်ညွှန်းဈေးနဲ့ အရောင်းအဝယ် လုပ်ကြဖို့ ပြန်ပြီး ညွှန်ကြားလာတာပါ။ ဒီတကြိမ် ညွှန်ကြားတာမှာတော့ အတိုးအလျှော့ လုပ်နိုင်တဲ့ ပမာဏကိုလည်း လျှော့လိုက်ပါတယ်။ အရင်က ကျပ် ၁,၀၀၀ ကို ၈ ကျပ် အတိုးအလျှော့ လုပ်နိုင်တာကနေ အခုအခါမှာ ကျပ် ၁,၀၀၀ အတွက် ၅ ကျပ် အတိုးအလျှော့လုပ်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ဗဟိုဘဏ်ရဲ့ ကန့်သတ်ချက်သစ်ဟာ လက်တွေ့မကျဘူးလို့ ရှုမြင်ကြသူတွေလည်း ရှိပါတယ်။
“ ဒီဥပဒေ ထုတ်လိုက်ရင် လူတွေက ကြောက်မယ်။ ကြောက်လို့ ရှိရင် ဈေးက ကျမှာပေါ့။ ”
ဦးစိန်ဌေးဟာ အမေရိကန် အခြေစိုက် စီးပွားရေး ပညာရှင် တဦး ဖြစ်ပါတယ်။
“ခနဘဲ ကျမှာဘဲ ဘာဖြစ်နိုင်သလဲ ဆိုရင် ကောင်းပြီး အခု သူတို့ သတ်မှတ်တဲ့ ဈေးက ၁၇၀၀ ဝန်းကျင်ပေါ့ဗျာ။ ဆိုတော့ ဝယ်တဲ့ နေရာမှာ သူတို့နှုန်းနဲ့ 0.5 % နဲ့ အဝယ်ပြမယ်။ ရောင်းရင်လည်း ခုနက နှုန်းလေးနဲ့ ရောင်းပေးမယ်။ သို့သော် ရောင်းစရာ မရှိတော့ပါဘူးဆိုပြီးမှ အရောင်းပိတ်လိုက်မှာပေါ့။ ပိတ်ရင် ဘာ အကျိုးဆက် ဖြစ်လာမလဲ ဆိုတော့ မှောင်ခို - ဒေါ်လာ အပြင်မှာ မှောင်ခို ရောင်းတဲ့ စနစ် ပေါ်လာမှာဘဲ။”
ဗဟိုဘဏ်ရဲ့ ဒီကြေညာချက် ထွက်လာပြီးနောက်မှာတော့ ပြင်ပ ပေါက်ဈေးနဲ့ ဗဟိုဘဏ် သတ်မှတ်ဈေးနှုန်းက အကြမ်းဖျဉ်း တဒေါ်လာကို ၂၀၀ ကျပ်လောက် ကွာဟနေတာကြောင့် အရောင်းမရှိဘဲ ဝယ်လိုသူတွေ များလာပါတယ်။ နိုင်ငံတဝန်းက ငွေလဲ ကောင်တာတွေမှာလည်း ဝယ်လို့ ရသမျှ ပြန်ရောင်းပေးမှာ ဖြစ်ကြောင်း အသိပေးထားပါတယ်။
ဗဟိုဘဏ်ဘက်က နိုင်ငံခြား ငွေကြေး ဈေးနှုန်း ထိန်းချုပ်နိုင်ရေး ကြိုးပမ်းလာတဲ့ အချက်ဟာ နိုင်ငံရဲ့ အရန်ငွေကြေး မလုံလောက်မှု ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေကြောင့်လို့လည်း စီးပွားရေး ပညာရှင် ဦးစိန်ဌေးက ယူဆပါတယ်။ ADB -အာရှ ဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်ရဲ့ တရားဝင် စာရင်းတွေ အရ အရင် အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အစိုးရ လက်ထက် ၂၀၂၀ အကုန်မှာ နိုင်ငံ အရန်ငွေ ဒေါ်လာ သန်း ၇,၀၀၀ ကျော် ရှိခဲ့တဲ့ အခြေအနေနဲ့ အခု စစ်တပ် အာဏာရယူထားတဲ့ အခြေအနေ ၂ ခုကို နှိုင်းယှဉ်ပြီး သူက အခုလို ပြောပါတယ်။
“ ကုန်သွယ်မှုတွေ ကျလာတဲ့ အခါမှာ အရန်ငွေ ကျလာပြီ။ အရန်ငွေ ကျလာရင် သူတို့ဆီမှာ အရန်ငွေ မရှိရင် ဘယ်ဟာနဲ့ ပြန်သွင်းမလဲ။ Import က သွင်းရမယ်လေ။ ဒါကြောင့် အခု လောလောဆယ် လုပ်လာတာက ဒီ ကုန်သွယ်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင် Export Earning (ပို့ကုန် ဝင်ငွေ) က ရတဲ့ ငွေကို တလ အတွင်းမှာ ဗဟိုဘဏ်ကို ပြန်သွင်းပါ။ ဒါ ပိုက်ဆံ လက်ထဲ မရှိလို့ ပြန်စုတာ။ Revenue ပြန်ယူတာပေါ့။ နောက်တခါ သွင်းကုန်တွေ။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၅ နှစ်တာ ကာလမှာ ဆိုရင် Import (သွင်းကုန်) က များတာဗျ။ ၂၀၂၀ မှာ ဆိုရင် ဒေါ်လာ သန်း ၅၀၀ ဖိုးထိ သွင်းကုန်က ပိုများတာ။ အခု သွင်းကုန်ကို လျှော့ချလာတယ်။ ပို့ကုန်ကျတော့ သွင်းကုန်ကို လျှော့မှ။ မလျှော့ရင် ကြာရင် အရန်ငွေ လျော့လျော့လာမယ်။ ဒါကြောင့်မို့ အဲလို ဖြစ်လာတာ။ ”
တချိန်တည်းမှာဘဲ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အတွင်း ပို့ကုန် တင်ပို့ထားပြီး ပို့ကုန် ရငွေ စာရင်း မရှင်းကြသေးတဲ့ ကုမ္ပဏီ ၆၀၀ ကျော်ကိုလည်း ရက်ပေါင်း ၃၀ အတွင်း စာရင်း ရှင်းကြဖို့ နိုဝင်ဘာလ ၂ ရက်နေ့မှာ ကြေညာခဲ့ပြီး ဒီကြေညာချက်ဟာဆိုရင် နိုင်ငံခြားငွေ ကနေ မြန်မာ ကျပ်ငွေ ပြောင်းလဲဖို့ ကြေညာချက် မဟုတ်ကြောင်း ဗဟိုဘဏ်ရဲ့ နိုင်ငံခြားသုံးငွေ စီမံခန့်ခွဲရေးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ဒေါ်မေတိုးဝင်းက ဗွီအိုအေရဲ့ မေးမြန်းမှုကို စာရေး အကြောင်းပြန်ပါတယ်။ ပို့ကုန် ရငွေ စာရင်း ရှင်းဖို့ ကျန်တဲ့ ကုမ္ပဏီ ၆၆၃ ခု ရှိနေပြီး ဒီ ကုမ္ပဏီတွေ အနေနဲ့ ပို့ကုန် ရငွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ သတ်မှတ်ချိန် အတွင်း စာရင်းမရှင်းပါက အရေးယူမယ်လို့လည်း ပြောဆိုထားပါတယ်။
(Unicode)
နိုငျငံခွား ငှလေဲနှုနျးကို မွနျမာနိုငျငံတောျ ဗဟိုဘဏျ တငျးတငျးကွပျကွပျ ထိနျးခြုပျ
နိုငျငံခွား ငှကွေေး လဲလှယျမှု အတှကျ ဝယျဈေးနှုနျး၊ ရောငျးဈေးနှုနျးတှကေို မွနျမာနိုငျငံတောျ ဗဟိုဘဏျက ပွနျလညျ သတျမှတျလိုကျပါတယျ။ နိုငျငံခွား ငှကွေေး အလှနျအကြှံဈေးတကျမှာကွောင့ျ အခုလို ကန့ျသတျတာ ဖွဈကွောငျး ဗဟိုဘဏျ တာဝနျရှိသူက ပွောဆိုထားပမေယ့ျ ဗဟိုဘဏျ ရညျရှယျတဲ့ အတိုငျး ဖွဈလာပါ့မလားဆိုတဲ့ အပေါျမှာတော့ သတိထား စောင့ျကွည့ျနကွေပါတယျ။ ဒီသီတငျးပတျ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွထားပါတယျ။
နိုငျငံခွားငှေ အရောငျးအဝယျမှာ ဗဟိုဘဏျက နေ့စဉျ သတျမှတျတဲ့ ဈေးနှုနျးရဲ့ ၀ ဒသမ ၅ ရာခိုငျနှုနျး အတိုး၊ အလြှော့နဲ့ အရောငျးအဝယျ လုပျကွဖို့ နိုဝငျဘာလ ၉ ရကျနေ့မှာ ဗဟိုဘဏျက ပွနျလညျ စညျးကမျး တငျးကွပျလိုကျပါတယျ။ ဒီသတျမှတျခကြျ အရ အမရေိကနျ တဒေါျလာကို နိုဝငျဘာလ ၁၀ ရကျနေ့က ဗဟိုဘဏျ ရညျညှှနျးဈေး ၁၇၇၆ ကပြျ ဖွဈတာကွောင့ျ တဒေါျလာကို ၈ ကပြျကြောျ ဝနျးကငြျ အတိုး အလြှော့နဲ့ တရားဝငျ အရောငျးအဝယျ လုပျခှင့ျရတာ ဖွဈပါတယျ။ နိုငျငံခွားငှဈေေး တကျသှားမှာကို ကန့ျသတျတာဖွဈကွာငျး ဗဟိုဘဏျ ဒုတိယ ဥက်ကဌ ဦးဝငျးသောျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ AD လိုငျစငျရဘဏျတှေ၊ AD လိုငျစငျရတဲ့ ဘဏျမှာရှိတဲ့ money changer တှေ၊ နောကျ ကုမ်ပဏီတှကေယူထားတဲ့ money changer တှေ အားလုံးပါပါတယျ။ ထိနျးသိမျးမှုတခု လုပျတာပါပဲ။ ဈေးကှကျထဲမှာ အလှနျအကြှံ မွင့ျတကျမားမှုမဖွဈအောငျ အတိုငျးအတာတခုအနနေဲ့ ဒါ limit တခုပေါ့နောျ။”
AD လိုငျစငျရဘဏျ ဆိုတာကတော့ နိုငျငံခွားသုံး ငှကွေေး ရောငျးဝယျ ဖောကျကားခှင့ျ ရထားတဲ့ ဘဏျတှကေို ဆိုလိုတာ ဖွဈပါတယျ။ MC လိုငျစငျ ဆိုတာကတော့ နိုငျငံခွားငှေ အရောငျးအဝယျလိုငျစငျ ရထားသူတှကေို ဆိုလိုတာပါ။
မွနျမာနိုငျငံတှငျး နိုငျငံခွား ငှကွေေး ဈေးကှကျမှာ ဗဟိုဘဏျရဲ့ ရညျညှှနျးဈေးနဲ့ အရောငျးအဝယျ လုပျကွရတာကတော့ အထူးအဆနျး မဟုတျပါဘူး။ အရငျ သမ်မတ ဦးသိနျးစိနျ လကျထကျ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ဘဏ်ဍာနှဈက စလို့ ဗဟိုဘဏျက ရညျညှှနျးဈေးနှုနျး သတျမှတျခကြျနဲ့ တရားဝငျ နိုငျငံခွားငှေ အရောငျးအဝယျတှေ လုပျခဲ့ကွတာပါ။ အဲဒီအခြိနျက စလို့ နိုငျငံခွားငှေ တရားဝငျ လဲလှယျ ရောငျးဝယျ ကွတဲ့ လုပျငနျးမြားဟာ ဗဟိုဘဏျ သတျမှတျဈေးနှုနျးရဲ့ ၀ ဒသမ ၈ ရာခိုငျနှုနျး အတိုး အလြှော့နဲ့ အရောငျးအဝယျ လုပျခဲ့ကွပါတယျ။ ၀ ဒသမ ၈ ရာခိုငျနှုနျး အရ ဆိုရငျတော့ ဗဟိုဘဏျ သတျမှတျဈေးနှုနျး ၁,၀၀၀ ကပြျတိုငျးမှာ ၈ ကပြျ အတိုးအလြှော့ လုပျနိုငျတာ ဖွဈပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ ၂၀၂၁ ခုနှဈ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျမှာတော့ နိုငျငံခွားငှကွေေး အထူးသဖွင့ျတော့ အမရေိကနျ ဒေါျလာဈေးက ကပြျ ၂၀၀၀ ကြောျထိ ဈေးတကျသှားပွီးနောကျပိုငျးမှာတော့ ဗဟိုဘဏျဘကျက နိုငျငံခွား ငှလေဲနှုနျးကို ထိနျးနိုငျရေး နညျးမြိုးစုံ ဆောငျရှကျလာပါတယျ။ အမရေိကနျ တဒေါျလာကို မွနျမာငှေ ၁,၇၀၀ လောကျမှာ ထိနျးထားနိုငျဖို့ လုပျမယ့ျ အကွောငျး ဗဟိုဘဏျ ဒုဥက်ကဋ်ဌ ဦးဝငျးသောျက ဗှီအိုအကေို စကျတငျဘာလ ၂ ရကျနေ့က ပွောပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ ထိနျးခြုပျမယျဆိုတဲ့ အပိုငျးမှာ နှဈပိုငျးရှိပါတယျ၊ ဒေါျလာဈေးဆိုတာတော့ ကိုယျလိုခငြျသလိုဈေးကို ထိနျးခြုပျလို့တော့ မရဘူးပေါ့။ သို့သောျ ထိုကျသင့ျတဲ့ ဈေးတခုအပေါျမှာ အရောငျးအဝယျဖွဈအောငျရယျ၊ မလိုအပျဘဲနဲ့ ဒေါျလာဈေးမွင့ျမားမှုနဲ့အတူ ကနြျတဲ့ကုနျစညျဈေးနှုနျးတှေ မမွင့ျမားအောငျတော့ ကနြောျတို့ ထိနျးရမှာပေါ့။ ဆိုတော့ အကွမျးဖငြျးကတော့ ကနြောျတို့က ၁၇၀၀ ( ကပြျ) အတှငျးမှာပဲရှိအောငျ ကနြောျတို့ထိနျးဖို့ လြာထားပါတယျ။”
ဒီနောကျ စကျတငျဘာလ ၁၀ ရကျနေ့မှာတော့ နိုငျငံခွားငှကွေေး ရောငျးဈေး ဝယျဈေးကွား ကှာဟခကြျ သတျမှတျမှု ပယျဖကြျခွငျးဆိုပွီး ဗဟိုဘဏျ ဒုတိယ ဥက်ကဌ ဦးဝငျးသောျ လကျမှတျရေးထိုး ထုတျပွနျလိုကျပါတယျ။ နိုငျငံခွားငှကွေေး အရောငျးအဝယျ လုပျကွသူတှေ ဗဟိုဘဏျ ရညျညှှနျးဈေးရဲ့ ၀ ဒသမ ၈ ရာခိုငျနှုနျး အတိုးအလြှော့နဲ့ လုပျဖို့ မလိုတော့ဘူးဆိုတဲ့ ကွညောခကြျ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဒီ ကွညောခကြျ ထုတျပွီး ၂ လ နီးပါး အကွာ နိုဝငျဘာလ ၉ ရကျနေ့မှာဘဲ ဗဟိုဘဏျ သတျမှတျ ရညျညှှနျးဈေးနဲ့ အရောငျးအဝယျ လုပျကွဖို့ ပွနျပွီး ညှှနျကွားလာတာပါ။ ဒီတကွိမျ ညှှနျကွားတာမှာတော့ အတိုးအလြှော့ လုပျနိုငျတဲ့ ပမာဏကိုလညျး လြှော့လိုကျပါတယျ။ အရငျက ကပြျ ၁,၀၀၀ ကို ၈ ကပြျ အတိုးအလြှော့ လုပျနိုငျတာကနေ အခုအခါမှာ ကပြျ ၁,၀၀၀ အတှကျ ၅ ကပြျ အတိုးအလြှော့လုပျဖို့ ဖွဈပါတယျ။
ဗဟိုဘဏျရဲ့ ကန့ျသတျခကြျသဈဟာ လကျတှေ့မကဘြူးလို့ ရှုမွငျကွသူတှလေညျး ရှိပါတယျ။
“ ဒီဥပဒေ ထုတျလိုကျရငျ လူတှကေ ကွောကျမယျ။ ကွောကျလို့ ရှိရငျ ဈေးက ကမြှာပေါ့။ ”
ဦးစိနျဌေးဟာ အမရေိကနျ အခွစေိုကျ စီးပှားရေး ပညာရှငျ တဦး ဖွဈပါတယျ။
“ခနဘဲ ကမြှာဘဲ ဘာဖွဈနိုငျသလဲ ဆိုရငျ ကောငျးပွီး အခု သူတို့ သတျမှတျတဲ့ ဈေးက ၁၇၀၀ ဝနျးကငြျပေါ့ဗြာ။ ဆိုတော့ ဝယျတဲ့ နရောမှာ သူတို့နှုနျးနဲ့ 0.5 % နဲ့ အဝယျပွမယျ။ ရောငျးရငျလညျး ခုနက နှုနျးလေးနဲ့ ရောငျးပေးမယျ။ သို့သောျ ရောငျးစရာ မရှိတော့ပါဘူးဆိုပွီးမှ အရောငျးပိတျလိုကျမှာပေါ့။ ပိတျရငျ ဘာ အကြိုးဆကျ ဖွဈလာမလဲ ဆိုတော့ မှောငျခို - ဒေါျလာ အပွငျမှာ မှောငျခို ရောငျးတဲ့ စနဈ ပေါျလာမှာဘဲ။”
ဗဟိုဘဏျရဲ့ ဒီကွညောခကြျ ထှကျလာပွီးနောကျမှာတော့ ပွငျပ ပေါကျဈေးနဲ့ ဗဟိုဘဏျ သတျမှတျဈေးနှုနျးက အကွမျးဖဉြျး တဒေါျလာကို ၂၀၀ ကပြျလောကျ ကှာဟနတောကွောင့ျ အရောငျးမရှိဘဲ ဝယျလိုသူတှေ မြားလာပါတယျ။ နိုငျငံတဝနျးက ငှလေဲ ကောငျတာတှမှောလညျး ဝယျလို့ ရသမြှ ပွနျရောငျးပေးမှာ ဖွဈကွောငျး အသိပေးထားပါတယျ။
ဗဟိုဘဏျဘကျက နိုငျငံခွား ငှကွေေး ဈေးနှုနျး ထိနျးခြုပျနိုငျရေး ကွိုးပမျးလာတဲ့ အခကြျဟာ နိုငျငံရဲ့ အရနျငှကွေေး မလုံလောကျမှု ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနကွေောင့ျလို့လညျး စီးပှားရေး ပညာရှငျ ဦးစိနျဌေးက ယူဆပါတယျ။ ADB -အာရှ ဖှံ့ဖွိုးရေးဘဏျရဲ့ တရားဝငျ စာရငျးတှေ အရ အရငျ အမြိုးသား ဒီမိုကရစေီ အစိုးရ လကျထကျ ၂၀၂၀ အကုနျမှာ နိုငျငံ အရနျငှေ ဒေါျလာ သနျး ၇,၀၀၀ ကြောျ ရှိခဲ့တဲ့ အခွအေနနေဲ့ အခု စဈတပျ အာဏာရယူထားတဲ့ အခွအေနေ ၂ ခုကို နှိုငျးယှဉျပွီး သူက အခုလို ပွောပါတယျ။
“ ကုနျသှယျမှုတှေ ကလြာတဲ့ အခါမှာ အရနျငှေ ကလြာပွီ။ အရနျငှေ ကလြာရငျ သူတို့ဆီမှာ အရနျငှေ မရှိရငျ ဘယျဟာနဲ့ ပွနျသှငျးမလဲ။ Import က သှငျးရမယျလေ။ ဒါကွောင့ျ အခု လောလောဆယျ လုပျလာတာက ဒီ ကုနျသှယျမှုနဲ့ ပတျသကျရငျ Export Earning (ပို့ကုနျ ဝငျငှေ) က ရတဲ့ ငှကေို တလ အတှငျးမှာ ဗဟိုဘဏျကို ပွနျသှငျးပါ။ ဒါ ပိုကျဆံ လကျထဲ မရှိလို့ ပွနျစုတာ။ Revenue ပွနျယူတာပေါ့။ နောကျတခါ သှငျးကုနျတှေ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ၅ နှဈတာ ကာလမှာ ဆိုရငျ Import (သှငျးကုနျ) က မြားတာဗြ။ ၂၀၂၀ မှာ ဆိုရငျ ဒေါျလာ သနျး ၅၀၀ ဖိုးထိ သှငျးကုနျက ပိုမြားတာ။ အခု သှငျးကုနျကို လြှော့ခလြာတယျ။ ပို့ကုနျကတြော့ သှငျးကုနျကို လြှော့မှ။ မလြှော့ရငျ ကွာရငျ အရနျငှေ လြော့လြော့လာမယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ အဲလို ဖွဈလာတာ။ ”
တခြိနျတညျးမှာဘဲ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အတှငျး ပို့ကုနျ တငျပို့ထားပွီး ပို့ကုနျ ရငှေ စာရငျး မရှငျးကွသေးတဲ့ ကုမ်ပဏီ ၆၀၀ ကြောျကိုလညျး ရကျပေါငျး ၃၀ အတှငျး စာရငျး ရှငျးကွဖို့ နိုဝငျဘာလ ၂ ရကျနေ့မှာ ကွညောခဲ့ပွီး ဒီကွညောခကြျဟာဆိုရငျ နိုငျငံခွားငှေ ကနေ မွနျမာ ကပြျငှေ ပွောငျးလဲဖို့ ကွညောခကြျ မဟုတျကွောငျး ဗဟိုဘဏျရဲ့ နိုငျငံခွားသုံးငှေ စီမံခန့ျခှဲရေးဌာန ညှှနျကွားရေးမှူးခြုပျ ဒေါျမတေိုးဝငျးက ဗှီအိုအရေဲ့ မေးမွနျးမှုကို စာရေး အကွောငျးပွနျပါတယျ။ ပို့ကုနျ ရငှေ စာရငျး ရှငျးဖို့ ကနြျတဲ့ ကုမ်ပဏီ ၆၆၃ ခု ရှိနပွေီး ဒီ ကုမ်ပဏီတှေ အနနေဲ့ ပို့ကုနျ ရငှနေဲ့ ပတျသကျလို့ သတျမှတျခြိနျ အတှငျး စာရငျးမရှငျးပါက အရေးယူမယျလို့လညျး ပွောဆိုထားပါတယျ။
