(Zawgyi/Unicode)
COVID-19 ကပ်ရောဂါဆိုင်ရာအကြပ်အတည်းအခြေအနေကြောင့် ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ နိုင်ငံတော်အဆင့် မူဝါဒတွေ၊ ကျွမ်းကျင် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်း အရင်းအမြစ်တွေ၊ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့တွေမှာ လိုအပ်ချက် ကြီးကြီးမားမားရှိနေတာဆိုတာ ပေါ်လွင်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့အကြောင်း ကိုဇော်ထက် ပြောပြမှာပါ။
NLD အစိုးရလက်ထက်မှာ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေးအသုံးစရိတ်ကို ရာခိုင်နှုန်းနည်းနည်း ထပ်ထိုး သုံးစွဲထားပေမဲ့ ကျန်းမာရေးလိုအပ်ချက်ကများ လာလို့ ဘဏ္ဍာရေးကော်မရှင်က ထပ်တိုးသုံးစွဲဖို့ အတည်ပြုထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် လွှတ်တော်ပြန်စတာနဲ့ COVID-19 အရေးပေါ် အသုံးစရိတ် အတွက်ပါ ဆွေးနွေးသွားဖို့ရှိတယ်လို့ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် စီးပွားရေးအကြံပေး ဦးဇော်ဖေဝင်းက VOA ကို ပြောပါတယ်။
“ အကျပ်အတည်းတော့ အကျပ်အတည်းပါပဲ။ သို့သော်လည်းပဲ တတ်နိုင်သလောက်တော့ တိုးသုံးဖို့ရာ သူတို့ (အစိုးရ) အစီအစဉ်ရှိပါတယ်။ အခုဆိုရင် ထပ်တိုးအသုံးစရိတ်ကို ဘဏ္ဍာရေးကော်မရှင်က အတည်ပြုထားပြီးပြီ၊ အဲဒါကို လွှတ်တော်ကနေ ပြန်ပြီး အတည်ပြု ပေးရမယ်ပေါ့။ အဲဒီတော့ လွှတ်တော်အစည်းအဝေး ပြန်လုပ်တဲ့အခါမှာ အဲဒီကိစ္စတွေဟာ လိုအပ်တာတွေက အများကြီးရှိမယ်ဆိုတော့ COVID အတွက်ကို ထပ်ပြီးတော့ အရေးပေါ်ရံပုံငွေသဘောမျိုး ထပ်ပြီး တိုးပေးချင်လည်း ပေးရမယ့် အနေအထားမျိုးရှိပါတယ်။”
ပြည်နယ်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုစနစ်က မြို့ကြီးတွေထက်စာရင် ပိုအားနည်းပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုး ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာခဲ့ပြီးမှ၊ အခုလို COVID-19 ရောဂါဖြစ်လာမှ ပေါ်လွင်လာတယ်လို့ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေက ပြောပါတယ်။
“ ဒီဟာက Wuhan virus infection က ကျနော်တို့ကို alert လုပ်လိုက်တာ၊ ကျနော်တို့ကို တန့်လှန့်လိုက်တာပဲပေါ့နော်။ ကျနော်တို့ တိုင်းပြည်မှာ လူသားလုံခြုံရေးအတွက် အဓိက ပြင်ဆင်ရတော့မယ့်အချက် ဆိုတဲ့ဟာ ဒါက ကျနော်တို့အတွက် အကျိုးအမြတ်လို့ ပြောလို့ရတယ်။ လူသားလုံခြုံရေးကို နိုင်ငံတော်အစိုးရ ဘက်ဂျက်ကနေ ပြည်ထောင်စုရန်ပုံငွေကနေ ဘယ်လောက်သုံးမလဲ ဆိုတဲ့ဟာ budget sharing ပေါ့၊ ကျနော်တို့က ဂရုစိုက်ရတော့မယ်။ တက်လာတဲ့ အနိုင်ရ အစိုးရတိုင်း ဒီဟာကို သေသေချာချာ အာရုံစိုက်သင့်တယ်။”
ကချင်ပြည်နယ်က ဆရာဝန်တဦးဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာ အမ်ကောန်လ ပြောသွားတာပါ။ လိုအပ်ချက်တွေရှိနေပေမဲ့ အစိုးရရဲ့ အမျိုးသားကျန်းမာရေးစီမံကိန်းတွေ တိုးပြီးလုပ်သွားနိုင်မယ်လို့ ရှမ်းအရှေ့ပိုင်း ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဦးစီးဋ္ဌာနမှူး ဒေါက်တာမြင့်ကျော်က ပြောပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ ပြည်မနဲ့ ယှဉ်မယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့ဘက်က ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းလိုအပ်မှု နဂိုကတည်းက ရှိပါတယ်ဗျ။ သို့သော် COVID မဖြစ်ခင်ကလည်း နှစ်အလိုက် ကျနော်တို့က အခြေခံ အဆောက်အအုံပိုင်းဆိုင်ရာရော၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းအင်အား မွေးထုတ်ပေးမှုရော လူတိုင်းလက်လှမ်းမီတဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု universal health coverage ကိုရောက်အောင် သွားနေတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံရဲ့ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးမှုအခြေအနေ၊ ခွင့်ပြုအင်အား ဘဏ္ဍာငွေ ချထားနိုင်မှုအခြေအနေမှာ မူတည်ပြီးတော့ နဂိုရှိပြီးသား စီမံကိန်းတွေအပေါ်မှာ အခြေခံပြီး တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်သွားမယ်လို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်ခင်ဗျ။”
၂၀၁၈- ၂၀၁၉ ဘဏ္ဍာနှစ် ပြည်ထောင်စု စုစုပေါင်း အသုံးစရိတ်မှာ ပါဝင်တဲ့ ရာခိုင်နှုန်းက စီမံကိန်းနဲ့ဘဏ္ဍာရေးက ၂၃.၀၈ နဲ့ အများဆုံးဖြစ်ပြီး ကာကွယ်ရေးက ၁၃.၁၉ ရှိပါတယ်။ ကျန်းမာရေးနဲ့ အာကစားမှာတော့ ၄.၅၈ ရာခိုင်နှုန်းသုံးစွဲထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အစိုးရဲ့ ငွေစာရင်းအချက်အလက်အရဆိုရင် ကာကွယ်ရေး အသုံးစရိတ်က ဝင်ငွေရဲ့၂၀% အထိ တချိန်က ရှိခဲ့ဖူးတာပါ။
ငြိမ်းချမ်းရေးကြောင့် ပြည်တွင်း တိုက်ပွဲတွေဆင်နွဲနေရတယ်ဆိုတဲ့ တပ်မတော်ရဲ့ ဘက်ဂျက် တောင်းဆိုမှုတွေ အပေါ်မှာလည်း အစိုးရက ပြန်သုံးသပ်ဖို့ အကြံပြုတာလည်းရှိပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ရဲ့ လူသားလုံခြုံရေးက တပ်မတော်ရဲ့ လူသားလုံခြုံရေးနဲ့ အတူတူပဲဗျ၊ အဲဒီဟာကို သဘောပေါက်ဖို့လိုမယ်၊ အဲဒီတော့ တပ်မတော်ရဲ့ဘက်ဂျက်တွေ၊ ဘက်ဂျက်တောင်းဆိုမှုတွေ၊ ပြည်ထောင်စု ရန်ပုံငွေအပေါ်မှာဒီအပေါ်မှာ ထည့်ဝင်စဉ်းစားသင့်ပြီလို့ အကြံပြုတိုက်တွန်းလိုတယ် တပ်မတော်ကိုလည်း။”
ဒေါက်တာ အမ်ကောန်လ ပြောသွားတာပါ။ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် စီးပွားရေးအကြံပေး ဦးဇော်ဖေဝင်း ကတော့ အစိုးရအနေနဲ့ အသုံးစရိတ်တွေ ပိုသုံးရမှာဖြစ်လို့ ဝင်ငွေရမယ့်အပိုင်းကိုလည်း အားစိုက်လုပ်ဖို့ အကြံပေးပါတယ်၊ ကာကွယ်ရေးအသုံးစရိတ် အပေါ်လည်း သူက အခုလိုဝေဖန်ထားပါတယ်။
“ တိုင်းပြည် မငြိမ်းချမ်းတာလည်း ပါတာပေါ့၊ အာဏာပိုင် ပုဂ္ဂိုလ်တွေကလည်း တပ်မတော်က ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဖြစ်တာလည်းပဲ တကြောင်း ပါတာပေါ့။ လွှတ်တော်အနေနဲ့ကလည်း ကာကွယ်ရေး ဘက်ဂျက်ဆိုရင် ဘာမှ စစ်ဆေးခွင့် မရှိဘူးပေါ့နော် ဒီအတိုင်းခွင့်ပြုခဲ့ရတဲ့ သဘောမျိုးရှိတယ်၊ အဲဒါကြောင့် များနေတယ်။”
အခုလို အရေးကြီးတဲ့အချိန်မှာ ခွင့်ပြုထားတဲ့ ထပ်တိုး ကျန်းမာရေး အသုံးစရိတ်ထက် ပိုပြီးလိုနိုင်လို့ အရေးပေါ်ထုတ်သုံးငွေကြေးအနေနဲ့ နိုင်ငံတော် သမ္မတက ခွင့်ပြုပေးဖို့လည်း စီးပွားရေး ပညာရှင်တချို့က အကြံပြုပါတယ်။
...................
COVID-19 က မွနျမာမှာ ကနြျးမာရေးကဏ်ဍ လိုအပျခကြျရှိနတောကို မီးမောငျးထိုးပွနေ
(Unicode)
COVID-19 ကပျရောဂါဆိုငျရာအကွပျအတညျးအခွအေနကွေောင့ျ ကနြျးမာရေးနဲ့ပတျသကျတဲ့ နိုငျငံတောျအဆင့ျ မူဝါဒတှေ၊ ကြှမျးကငြျ ကနြျးမာရေးဝနျထမျး အရငျးအမွဈတှေ၊ ဆေးဘကျဆိုငျရာ အထောကျအပံ့တှမှော လိုအပျခကြျ ကွီးကွီးမားမားရှိနတောဆိုတာ ပေါျလှငျခဲ့တယျဆိုတဲ့အကွောငျး ကိုဇောျထကျ ပွောပွမှာပါ။
NLD အစိုးရလကျထကျမှာ ပညာရေး၊ ကနြျးမာရေးအသုံးစရိတျကို ရာခိုငျနှုနျးနညျးနညျး ထပျထိုး သုံးစှဲထားပမေဲ့ ကနြျးမာရေးလိုအပျခကြျကမြား လာလို့ ဘဏ်ဍာရေးကောျမရှငျက ထပျတိုးသုံးစှဲဖို့ အတညျပွုထားပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ လှှတျတောျပွနျစတာနဲ့ COVID-19 အရေးပေါျ အသုံးစရိတျ အတှကျပါ ဆှေးနှေးသှားဖို့ရှိတယျလို့ ပွညျထောငျစုလှှတျတောျ စီးပှားရေးအကွံပေး ဦးဇောျဖဝေငျးက VOA ကို ပွောပါတယျ။
“ အကပြျအတညျးတော့ အကပြျအတညျးပါပဲ။ သို့သောျလညျးပဲ တတျနိုငျသလောကျတော့ တိုးသုံးဖို့ရာ သူတို့ (အစိုးရ) အစီအစဉျရှိပါတယျ။ အခုဆိုရငျ ထပျတိုးအသုံးစရိတျကို ဘဏ်ဍာရေးကောျမရှငျက အတညျပွုထားပွီးပွီ၊ အဲဒါကို လှှတျတောျကနေ ပွနျပွီး အတညျပွု ပေးရမယျပေါ့။ အဲဒီတော့ လှှတျတောျအစညျးအဝေး ပွနျလုပျတဲ့အခါမှာ အဲဒီကိစ်စတှဟော လိုအပျတာတှကေ အမြားကွီးရှိမယျဆိုတော့ COVID အတှကျကို ထပျပွီးတော့ အရေးပေါျရံပုံငှသေဘောမြိုး ထပျပွီး တိုးပေးခငြျလညျး ပေးရမယ့ျ အနအေထားမြိုးရှိပါတယျ။”
ပွညျနယျတှရေဲ့ ကနြျးမာရေး စောင့ျရှောကျမှုစနဈက မွို့ကွီးတှထေကျစာရငျ ပိုအားနညျးပါတယျ။ ဒီလိုအခွအေနမြေိုး ဆယျစုနှဈမြားစှာကွာခဲ့ပွီးမှ၊ အခုလို COVID-19 ရောဂါဖွဈလာမှ ပေါျလှငျလာတယျလို့ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှကေ ပွောပါတယျ။
“ ဒီဟာက Wuhan virus infection က ကနြောျတို့ကို alert လုပျလိုကျတာ၊ ကနြောျတို့ကို တန့ျလှန့ျလိုကျတာပဲပေါ့နောျ။ ကနြောျတို့ တိုငျးပွညျမှာ လူသားလုံခွုံရေးအတှကျ အဓိက ပွငျဆငျရတော့မယ့ျအခကြျ ဆိုတဲ့ဟာ ဒါက ကနြောျတို့အတှကျ အကြိုးအမွတျလို့ ပွောလို့ရတယျ။ လူသားလုံခွုံရေးကို နိုငျငံတောျအစိုးရ ဘကျဂကြျကနေ ပွညျထောငျစုရနျပုံငှကေနေ ဘယျလောကျသုံးမလဲ ဆိုတဲ့ဟာ budget sharing ပေါ့၊ ကနြောျတို့က ဂရုစိုကျရတော့မယျ။ တကျလာတဲ့ အနိုငျရ အစိုးရတိုငျး ဒီဟာကို သသေခြောခြာ အာရုံစိုကျသင့ျတယျ။”
ကခငြျပွညျနယျက ဆရာဝနျတဦးဖွဈတဲ့ ဒေါကျတာ အမျကောနျလ ပွောသှားတာပါ။ လိုအပျခကြျတှရှေိနပေမေဲ့ အစိုးရရဲ့ အမြိုးသားကနြျးမာရေးစီမံကိနျးတှေ တိုးပွီးလုပျသှားနိုငျမယျလို့ ရှမျးအရှေ့ပိုငျး ပွညျသူ့ကနြျးမာရေးဦးစီးဋ်ဌာနမှူး ဒေါကျတာမွင့ျကြောျက ပွောပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ ပွညျမနဲ့ ယှဉျမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့ဘကျက ကနြျးမာရေးဝနျထမျးလိုအပျမှု နဂိုကတညျးက ရှိပါတယျဗြ။ သို့သောျ COVID မဖွဈခငျကလညျး နှဈအလိုကျ ကနြောျတို့က အခွခေံ အဆောကျအအုံပိုငျးဆိုငျရာရော၊ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးအငျအား မှေးထုတျပေးမှုရော လူတိုငျးလကျလှမျးမီတဲ့ ကနြျးမာရေး စောင့ျရှောကျမှု universal health coverage ကိုရောကျအောငျ သှားနတော ဖွဈတဲ့အတှကျ နိုငျငံရဲ့ တိုးတကျဖှံ့ဖွိုးမှုအခွအေနေ၊ ခှင့ျပွုအငျအား ဘဏ်ဍာငှေ ခထြားနိုငျမှုအခွအေနမှော မူတညျပွီးတော့ နဂိုရှိပွီးသား စီမံကိနျးတှအေပေါျမှာ အခွခေံပွီး တိုးမွှင့ျဆောငျရှကျသှားမယျလို့ ကနြောျမွငျပါတယျခငျဗြ။”
၂၀၁၈- ၂၀၁၉ ဘဏ်ဍာနှဈ ပွညျထောငျစု စုစုပေါငျး အသုံးစရိတျမှာ ပါဝငျတဲ့ ရာခိုငျနှုနျးက စီမံကိနျးနဲ့ဘဏ်ဍာရေးက ၂၃.၀၈ နဲ့ အမြားဆုံးဖွဈပွီး ကာကှယျရေးက ၁၃.၁၉ ရှိပါတယျ။ ကနြျးမာရေးနဲ့ အာကစားမှာတော့ ၄.၅၈ ရာခိုငျနှုနျးသုံးစှဲထားတာကို တှေ့ရပါတယျ။ အစိုးရဲ့ ငှစောရငျးအခကြျအလကျအရဆိုရငျ ကာကှယျရေး အသုံးစရိတျက ဝငျငှရေဲ့၂၀% အထိ တခြိနျက ရှိခဲ့ဖူးတာပါ။
ငွိမျးခမြျးရေးကွောင့ျ ပွညျတှငျး တိုကျပှဲတှဆေငျနှဲနရေတယျဆိုတဲ့ တပျမတောျရဲ့ ဘကျဂကြျ တောငျးဆိုမှုတှေ အပေါျမှာလညျး အစိုးရက ပွနျသုံးသပျဖို့ အကွံပွုတာလညျးရှိပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ရဲ့ လူသားလုံခွုံရေးက တပျမတောျရဲ့ လူသားလုံခွုံရေးနဲ့ အတူတူပဲဗြ၊ အဲဒီဟာကို သဘောပေါကျဖို့လိုမယျ၊ အဲဒီတော့ တပျမတောျရဲ့ဘကျဂကြျတှေ၊ ဘကျဂကြျတောငျးဆိုမှုတှေ၊ ပွညျထောငျစု ရနျပုံငှအေပေါျမှာဒီအပေါျမှာ ထည့ျဝငျစဉျးစားသင့ျပွီလို့ အကွံပွုတိုကျတှနျးလိုတယျ တပျမတောျကိုလညျး။”
ဒေါကျတာ အမျကောနျလ ပွောသှားတာပါ။ ပွညျထောငျစုလှှတျတောျ စီးပှားရေးအကွံပေး ဦးဇောျဖဝေငျး ကတော့ အစိုးရအနနေဲ့ အသုံးစရိတျတှေ ပိုသုံးရမှာဖွဈလို့ ဝငျငှရေမယ့ျအပိုငျးကိုလညျး အားစိုကျလုပျဖို့ အကွံပေးပါတယျ၊ ကာကှယျရေးအသုံးစရိတျ အပေါျလညျး သူက အခုလိုဝဖေနျထားပါတယျ။
“ တိုငျးပွညျ မငွိမျးခမြျးတာလညျး ပါတာပေါ့၊ အာဏာပိုငျ ပုဂ်ဂိုလျတှကေလညျး တပျမတောျက ပုဂ်ဂိုလျတှေ ဖွဈတာလညျးပဲ တကွောငျး ပါတာပေါ့။ လှှတျတောျအနနေဲ့ကလညျး ကာကှယျရေး ဘကျဂကြျဆိုရငျ ဘာမှ စဈဆေးခှင့ျ မရှိဘူးပေါ့နောျ ဒီအတိုငျးခှင့ျပွုခဲ့ရတဲ့ သဘောမြိုးရှိတယျ၊ အဲဒါကွောင့ျ မြားနတေယျ။”
အခုလို အရေးကွီးတဲ့အခြိနျမှာ ခှင့ျပွုထားတဲ့ ထပျတိုး ကနြျးမာရေး အသုံးစရိတျထကျ ပိုပွီးလိုနိုငျလို့ အရေးပေါျထုတျသုံးငှကွေေးအနနေဲ့ နိုငျငံတောျ သမ်မတက ခှင့ျပွုပေးဖို့လညျး စီးပှားရေး ပညာရှငျတခြို့က အကွံပွုပါတယျ။
