(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာပြည်မှာ ကိုဗစ် ရောဂါ ကူးစက် သေဆုံးမှုမြင့်တက်လာတဲ့အပေါ်မှာ အစိုးရကျင့်သုံးနေတဲ့လက်ရှိ ကုသရေးလုပ်ငန်းတွေထိရောက်မှု ရှိပါ့မလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းတွေ ထွက်ပေါ်လာပါတယ်။ လက်ရှိကျင့် သုံးနေတဲ့ နည်းနာတွေအလုပ်ဖြစ်ရဲ့လား၊ ပြောင်းလဲကျင့်သုံးဖို့ လိုအပ်နေပါပြီလား ဆေးပညာရှင်တွေရဲ့ အမြင်တွေကို မမေခ စုစည်းတင်ပြသွားမှာပါ။
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုကို လပေါင်းအတန်ကြာ ဟန့်တားထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့ပေမယ့် ပြီးခဲ့တဲ့လ အတွင်းမှာ ကူးစက်မှု ရုတ်တရက်ခုန်တက်ခဲ့ပြီး အခုဆိုအတည်ပြုလူနာ သုံးထောင်ကျော်ရှိလာပါတယ်။ ကပ်ရောဂါကူး စက်မှု လျင်မြန်စွာ ပျံ့နှံ့လျက်ရှိပြီး ဆေးရုံတွေမှာ ရောဂါအတည်ပြုလူနာနဲ့သံသယလူနာအလွန်များပြားပြီး နေရာချထားရေးအားနည်းချက်တွေရှိနေတယ်လို့ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲ ရေးပိုင်းအပေါ်ဝေဖန်မှုတွေ ထွက်ပေါ်လာတယ်။ကူးစက်မှုနှုန်း ဆက်လက်မြန်ဆန်နေဦးမယ်ဆိုရင် အစိုးရကျင့်သုံးနေတဲ့လက်ရှိ ကုသရေးနဲ့ထိန်းချုပ်ရေးပုံစံ ထိရောက်မှုရှိပါ့မလား ဆိုတဲ့မေးခွန်းတွေ ထွက်လာပါတယ်။
ဒီလို စိုးရိမ်မှုတွေတိုးလာချိန်မှာ အစိုးရကျင့်သုံးနေတဲ့လက်ရှိ ကုသမှုပုံစံကို ပိုမိုပြည့်စုံ အောင် ဖြည့်စွက်ဖို့ အကြံပြုလိုက်သူကတော့ လက်ရှိ အင်းစိန်ဆေးရုံကြီးမှာကိုဗစ်လူမမာတွေကို ကုသမှုပေး နေတဲ့ ပါမောက္ခ ဒေါက်တာ မာမာကြည်ပါ။
“သာမန်အနေနဲ့ ဘဲတွေးတွေး ကျန်းမာရေး ရှု့ထောင့်ကနေတွေးတွေး အမတို့ဟာက တခုခုတော့ လုပ်ရမယ်ဆိုတာ ပေါ်လွင်တာပေါ့။ ပြောချင်တာက အမတို့ containment ကိုတော့ ကြိုးစားတယ်၊ ဆက်လည်းကြိုးစားတယ် ဒါပေမယ့် ဆက်သွားရမယ်ဆိုပေမယ့်နောက်ထပ်လုပ်ဆောင် မယ့်ဟာကိုစဉ်းစားဖို့သင့်နေပါပြီ။ ပေါ်လစီနဲ့ပတ်သတ်လို့ အခက်အခဲစဖြစ်နေပြီဆိုတာကို အမတို့ ယူဆတယ်။ ဘယ်လိုသွားမလဲဆိုတာ အမက အုပ်ချုပ်သူမဟုတ်၊ အာဏာပိုင်လည်းမဟုတ်တော့မပြောတတ်ပါဘူး။ ပညာရှင်ပဲဖြစ်တယ်ဆိုတော့ ခန့်မှန်းကြည့်တာတွေကိုတော့ အထက်ကိုလဲဒါ ကို ဆရာမကြီးတို့ တင်ပြထားပါတယ်။ သံသယလူနာတွေကို ဆေးရုံတင်မယ် ၊ သဘောကတော့ တချို့ contant တွေကို SWAB ယူပြီးတာ နဲ့ အိမ်ပြန်စောင့်ခိုင်းတယ် အိမ်မှာဘဲ Home Quarantine လုပ်ခိုင်းလိုက်တော့ ဥပမာဆိုပါတော့ အယောက် ၂၀ ကို အိမ်ပြန်လွတ်လိုက်တယ်၊ အဲဒီ၂၀ ကို ဆေးရုံ က ထမ်းထားတဲ့ burden နည်းသွားတယ်၊ အခန်းမလိုတော့ဘူး PPE တွေလည်း မသုံးရတော့ဘူး။ ပြောရရင် ဒီပရောဂျက်ကို စားသုံးသူကော ဆရာဝန်တွေပါ သဘောကျတယ်။ တကယ်တာဝန်ယူနေတဲ့ အခန်းထဲကို လိုက် စစ်နေရတဲ့သူတွေလည်း ကျေနပ်တယ်။”
ရန်ကုန်တိုင်း လှည်းကူးမြို့နယ်ရှိ ဖောင်ကြီးရှိ ဗဟိုဝန်ထမ်းတက္ကသိုလ် (အောက်မြန်မာပြည်) မှာ ကိုဗစ်-၁၉ လူနာအများဆုံးလက်ခံထားတဲ့နေရာတခုဖြစ်ပေမယ့် အခုတော့ နေရာမလုံလောက်တော့တာမို့ လူနာဆောင်တွေ တိုးချဲ့နေရပါတယ်။ စိုးရိမ်စရာတွေရှိပေမယ့်လည်းလက်ရှိအချိန်မှာ အစိုးရလုပ်ဆောင်ကိုင်တွယ်မှုက လုံလောက်မှုရှိသေးတယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံဆရာဝန်အသင်းက ဒေါက်တာမြင့်ဦးက ပြောပါတယ်။
“လက္ခဏာမရှိသူတွေထဲမှာ ဆီးချို ရှိတာတို့ ၊ ကင်ဆာ ရှိတာတို့ကို အဲလိုရောထားမလားဆိုတာကတော့ ကျနော့်တယောက်ထဲအမြင်နဲ့ သုံးသပ်ရင် မရောထားသင့်ဘူးပေါ့နော်။ သူတို့ကိုဆေးရုံမှာသီးသန့်တင်ရမယ်။ ဆီးချိုသမားက ပါရာစီတမော နဲ့မရဘူး။ နေ့စဉ် ဆေးသောက်ရမယ် အစားအသောက် ချင့်ချိန်ရမယ်။ ဆရာဝန်တယောက်အနေနု့ဲ ဒီလူတွေကိုရောမထားသင့်ဘူး။ အဲဒီတော့ Strategy ပြောင်းရမလားဆိုတော့ အစိုးရက နိုင်နေသေးတယ်။ ဆိုလိုတာက containment Strategy အရ ဒါ ကျဆုံးနေတယ်လို့ ကျနေ်ာတို့ ပြောလို့မရသေးဘူး။”
ဆီးချို၊ သွေးတိုး ရောဂါအခံရှိသူတွေ၊ ကင်ဆာနဲ့ ကိုယ်ခံအားထိခိုက် စေတဲ့ ဝေဒနာရှင်တွေမှာကိုဗစ်ရန်ကိုကာကွယ်ရသလို နဂိုအခံ ရောဂါ ကုသရေးပိုင်းမှာလည်း ကိုဗစ်ကြောင့် ကုသရေးအချို့ ရပ်နားလိုက်ရတဲ့အတွက် ဒီဝေဒနာရှင်တွေမှာ အခက်တွေ့နေရတယ်လို့ ဒေါက်တာမြင့်ဦးက ဆိုပါတယ်။ ကိုဗစ်မဟုတ်တဲ့တခြားရောဂါတွေအတွက် ပြင်ဆင်ထားသင့်လို့သူက ပြောပါတယ်။
“ခုနက Fever ဆေးခန်းတွေ ဖွင့်ပေးသလိုပဲ နောက် Fever မဟုတ်သော လူနာများအတွက် ဆေးခန်းတွေ ပေါ်လာရင်တော့ ပိုကောင်းတယ်။ လက်နဲ့ ကိုင်တာတွေ ရှိနိုင်တယ် လက်အိတ်တွေ စွတ်ရမယ်။ အဲလိုနည်းနဲ့ ဆေးခန်းတွေကို ပြန်ဖွင့်ခိုင်းမလားပေါ့နော် အဲဒီအတွက်လည်း level 2ဝတ်နိုင်ဖို့ဘယ်လို ပံ့ပိုးမလဲပေါ့နော်။ ဲ တမြို့နယ်မှာတခန်းလောက် ပေါ်လာရင်တော့ ပိုကောင်းတာပေါ့နော် ။ ကွာရန်တင်းပေါ်လစီ ကလည်း ဒီအချိန်မှာ တိတိကျကျ လုပ်ရမယ် မှန်တယ်လေ။ဒါက သိပ်အရေးကြီးနေတဲ့ ကာလဖြစ်တယ်။ အဲဒီလူတွေအတွက်ကို ကင်ဆာ တချို့လူတွေကို ရွှေ့ဆိုင်းတာရှိတယ်။ တချို့ကို မဖြစ်မနေလာခိုင်းတာတွေ ရှိတယ် အဲဒီအချိန်မှာ နယ်ကျော်ရတဲ့ ပြဿနာတွေလည်း ရှိတယ်။ ဘယ်လိုလုပ်မလဲပေါ့နော် COVID
ကိုသာအာရုံစိုက်နေတာ ကျနော်တို့ဆီမှာ ကူးစက်ရောဂါမဟုတ်ဘဲ သေတာ ၂သိန်း ၉ သောင်းကျော်သေခဲ့ပြီးပါပြီ ၂၀၁၆က။ အဲတော့အဲလူတွေအတွက် ဘယ်လိုလုပ်မလဲဆိုတာ နည်းဗျူဟာ တခုတော့ ချသင့်ပြီ။”
ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနကလည်း ရောဂါလက္ခဏာမပြဘဲ ပိုးရှိနေသူတွေ ကိုယ့်အနီးပတ်ဝန်းကျင်မှာ ရှိနေနိုင်တာကြောင့် ရောဂါကူးစက်မခံရဖို့ဆိုရင် လူစုလူဝေး ရှောင်ရှားတာ၊ တတ်နိုင်သလောက် နေအိမ်မှာပဲ နေထိုင်တာ၊ နှာခေါင်းနဲ့ ပါးစပ်စည်း တပ်ဆင်တာ၊ လက်ကို စနစ်တကျ စက္ကန့် ၂၀ ကြာအောင် ဆေးကြောတာမျိုးကို လိုက်နာ လုပ်ကိုင်ကြဖို့ သတိပေးတိုက်တွန်းနေပေမယ့် တချို့နေရာ တွေမှာခုထိ လိုက်နာဖို့ အားနည်းနေဆဲ ရှိပါတယ်။
................
မွနျမာ့ ကိုဗဈ ကာကှယျဟန့ျတားရေးလုပျငနျးစဉျ ပွငျဆငျဖို့ လိုအပျနသေလား
(Unicode)
မွနျမာပွညျမှာ ကိုဗဈ ရောဂါ ကူးစကျ သဆေုံးမှုမွင့ျတကျလာတဲ့အပေါျမှာ အစိုးရကငြ့ျသုံးနတေဲ့လကျရှိ ကုသရေးလုပျငနျးတှထေိရောကျမှု ရှိပါ့မလားဆိုတဲ့ မေးခှနျးတှေ ထှကျပေါျလာပါတယျ။ လကျရှိကငြ့ျ သုံးနတေဲ့ နညျးနာတှအေလုပျဖွဈရဲ့လား၊ ပွောငျးလဲကငြ့ျသုံးဖို့ လိုအပျနပေါပွီလား ဆေးပညာရှငျတှရေဲ့ အမွငျတှကေို မမခေ စုစညျးတငျပွသှားမှာပါ။
ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှုကို လပေါငျးအတနျကွာ ဟန့ျတားထိနျးသိမျးနိုငျခဲ့ပမေယ့ျ ပွီးခဲ့တဲ့လ အတှငျးမှာ ကူးစကျမှု ရုတျတရကျခုနျတကျခဲ့ပွီး အခုဆိုအတညျပွုလူနာ သုံးထောငျကြောျရှိလာပါတယျ။ ကပျရောဂါကူး စကျမှု လငြျမွနျစှာ ပြံ့နှံ့လကြျရှိပွီး ဆေးရုံတှမှော ရောဂါအတညျပွုလူနာနဲ့သံသယလူနာအလှနျမြားပွားပွီး နရောခထြားရေးအားနညျးခကြျတှရှေိနတေယျလို့ ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာန ရဲ့ စီမံခန့ျခှဲ ရေးပိုငျးအပေါျဝဖေနျမှုတှေ ထှကျပေါျလာတယျ။ကူးစကျမှုနှုနျး ဆကျလကျမွနျဆနျနေဦးမယျဆိုရငျ အစိုးရကငြ့ျသုံးနတေဲ့လကျရှိ ကုသရေးနဲ့ထိနျးခြုပျရေးပုံစံ ထိရောကျမှုရှိပါ့မလား ဆိုတဲ့မေးခှနျးတှေ ထှကျလာပါတယျ။
ဒီလို စိုးရိမျမှုတှတေိုးလာခြိနျမှာ အစိုးရကငြ့ျသုံးနတေဲ့လကျရှိ ကုသမှုပုံစံကို ပိုမိုပွည့ျစုံ အောငျ ဖွည့ျစှကျဖို့ အကွံပွုလိုကျသူကတော့ လကျရှိ အငျးစိနျဆေးရုံကွီးမှာကိုဗဈလူမမာတှကေို ကုသမှုပေး နတေဲ့ ပါမောက်ခ ဒေါကျတာ မာမာကွညျပါ။
“သာမနျအနနေဲ့ ဘဲတှေးတှေး ကနြျးမာရေး ရှု့ထောင့ျကနတှေေးတှေး အမတို့ဟာက တခုခုတော့ လုပျရမယျဆိုတာ ပေါျလှငျတာပေါ့။ ပွောခငြျတာက အမတို့ containment ကိုတော့ ကွိုးစားတယျ၊ ဆကျလညျးကွိုးစားတယျ ဒါပမေယ့ျ ဆကျသှားရမယျဆိုပမေယ့ျနောကျထပျလုပျဆောငျ မယ့ျဟာကိုစဉျးစားဖို့သင့ျနပေါပွီ။ ပေါျလစီနဲ့ပတျသတျလို့ အခကျအခဲစဖွဈနပွေီဆိုတာကို အမတို့ ယူဆတယျ။ ဘယျလိုသှားမလဲဆိုတာ အမက အုပျခြုပျသူမဟုတျ၊ အာဏာပိုငျလညျးမဟုတျတော့မပွောတတျပါဘူး။ ပညာရှငျပဲဖွဈတယျဆိုတော့ ခန့ျမှနျးကွည့ျတာတှကေိုတော့ အထကျကိုလဲဒါ ကို ဆရာမကွီးတို့ တငျပွထားပါတယျ။ သံသယလူနာတှကေို ဆေးရုံတငျမယျ ၊ သဘောကတော့ တခြို့ contant တှကေို SWAB ယူပွီးတာ နဲ့ အိမျပွနျစောင့ျခိုငျးတယျ အိမျမှာဘဲ Home Quarantine လုပျခိုငျးလိုကျတော့ ဥပမာဆိုပါတော့ အယောကျ ၂၀ ကို အိမျပွနျလှတျလိုကျတယျ၊ အဲဒီ၂၀ ကို ဆေးရုံ က ထမျးထားတဲ့ burden နညျးသှားတယျ၊ အခနျးမလိုတော့ဘူး PPE တှလေညျး မသုံးရတော့ဘူး။ ပွောရရငျ ဒီပရောဂကြျကို စားသုံးသူကော ဆရာဝနျတှပေါ သဘောကတြယျ။ တကယျတာဝနျယူနတေဲ့ အခနျးထဲကို လိုကျ စဈနရေတဲ့သူတှလေညျး ကြနေပျတယျ။”
ရနျကုနျတိုငျး လှညျးကူးမွို့နယျရှိ ဖောငျကွီးရှိ ဗဟိုဝနျထမျးတက်ကသိုလျ (အောကျမွနျမာပွညျ) မှာ ကိုဗဈ-၁၉ လူနာအမြားဆုံးလကျခံထားတဲ့နရောတခုဖွဈပမေယ့ျ အခုတော့ နရောမလုံလောကျတော့တာမို့ လူနာဆောငျတှေ တိုးခြဲ့နရေပါတယျ။ စိုးရိမျစရာတှရှေိပမေယ့ျလညျးလကျရှိအခြိနျမှာ အစိုးရလုပျဆောငျကိုငျတှယျမှုက လုံလောကျမှုရှိသေးတယျလို့ မွနျမာနိုငျငံဆရာဝနျအသငျးက ဒေါကျတာမွင့ျဦးက ပွောပါတယျ။
“လက်ခဏာမရှိသူတှထေဲမှာ ဆီးခြို ရှိတာတို့ ၊ ကငျဆာ ရှိတာတို့ကို အဲလိုရောထားမလားဆိုတာကတော့ ကနြော့ျတယောကျထဲအမွငျနဲ့ သုံးသပျရငျ မရောထားသင့ျဘူးပေါ့နောျ။ သူတို့ကိုဆေးရုံမှာသီးသန့ျတငျရမယျ။ ဆီးခြိုသမားက ပါရာစီတမော နဲ့မရဘူး။ နေ့စဉျ ဆေးသောကျရမယျ အစားအသောကျ ခငြ့ျခြိနျရမယျ။ ဆရာဝနျတယောကျအနနေု့ဲ ဒီလူတှကေိုရောမထားသင့ျဘူး။ အဲဒီတော့ Strategy ပွောငျးရမလားဆိုတော့ အစိုးရက နိုငျနသေေးတယျ။ ဆိုလိုတာက containment Strategy အရ ဒါ ကဆြုံးနတေယျလို့ ကနြေျာတို့ ပွောလို့မရသေးဘူး။”
ဆီးခြို၊ သှေးတိုး ရောဂါအခံရှိသူတှေ၊ ကငျဆာနဲ့ ကိုယျခံအားထိခိုကျ စတေဲ့ ဝဒေနာရှငျတှမှောကိုဗဈရနျကိုကာကှယျရသလို နဂိုအခံ ရောဂါ ကုသရေးပိုငျးမှာလညျး ကိုဗဈကွောင့ျ ကုသရေးအခြို့ ရပျနားလိုကျရတဲ့အတှကျ ဒီဝဒေနာရှငျတှမှော အခကျတှေ့နရေတယျလို့ ဒေါကျတာမွင့ျဦးက ဆိုပါတယျ။ ကိုဗဈမဟုတျတဲ့တခွားရောဂါတှအေတှကျ ပွငျဆငျထားသင့ျလို့သူက ပွောပါတယျ။
“ခုနက Fever ဆေးခနျးတှေ ဖှင့ျပေးသလိုပဲ နောကျ Fever မဟုတျသော လူနာမြားအတှကျ ဆေးခနျးတှေ ပေါျလာရငျတော့ ပိုကောငျးတယျ။ လကျနဲ့ ကိုငျတာတှေ ရှိနိုငျတယျ လကျအိတျတှေ စှတျရမယျ။ အဲလိုနညျးနဲ့ ဆေးခနျးတှကေို ပွနျဖှင့ျခိုငျးမလားပေါ့နောျ အဲဒီအတှကျလညျး level 2ဝတျနိုငျဖို့ဘယျလို ပံ့ပိုးမလဲပေါ့နောျ။ ဲ တမွို့နယျမှာတခနျးလောကျ ပေါျလာရငျတော့ ပိုကောငျးတာပေါ့နောျ ။ ကှာရနျတငျးပေါျလစီ ကလညျး ဒီအခြိနျမှာ တိတိကကြြ လုပျရမယျ မှနျတယျလေ။ဒါက သိပျအရေးကွီးနတေဲ့ ကာလဖွဈတယျ။ အဲဒီလူတှအေတှကျကို ကငျဆာ တခြို့လူတှကေို ရှှေ့ဆိုငျးတာရှိတယျ။ တခြို့ကို မဖွဈမနလောခိုငျးတာတှေ ရှိတယျ အဲဒီအခြိနျမှာ နယျကြောျရတဲ့ ပွူနာတှလေညျး ရှိတယျ။ ဘယျလိုလုပျမလဲပေါ့နောျ COVID
ကိုသာအာရုံစိုကျနတော ကနြောျတို့ဆီမှာ ကူးစကျရောဂါမဟုတျဘဲ သတော ၂သိနျး ၉ သောငျးကြောျသခေဲ့ပွီးပါပွီ ၂၀၁၆က။ အဲတော့အဲလူတှအေတှကျ ဘယျလိုလုပျမလဲဆိုတာ နညျးဗြူဟာ တခုတော့ ခသြင့ျပွီ။”
ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနကလညျး ရောဂါလက်ခဏာမပွဘဲ ပိုးရှိနသေူတှေ ကိုယ့ျအနီးပတျဝနျးကငြျမှာ ရှိနနေိုငျတာကွောင့ျ ရောဂါကူးစကျမခံရဖို့ဆိုရငျ လူစုလူဝေး ရှောငျရှားတာ၊ တတျနိုငျသလောကျ နအေိမျမှာပဲ နထေိုငျတာ၊ နှာခေါငျးနဲ့ ပါးစပျစညျး တပျဆငျတာ၊ လကျကို စနဈတကြ စက်ကန့ျ ၂၀ ကွာအောငျ ဆေးကွောတာမြိုးကို လိုကျနာ လုပျကိုငျကွဖို့ သတိပေးတိုကျတှနျးနပေမေယ့ျ တခြို့နရော တှမှောခုထိ လိုကျနာဖို့ အားနညျးနဆေဲ ရှိပါတယျ။
