[Zawgyi/Unicode]
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရှေ့လထဲ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပဖို့ ရှိနေချိန်မှာပဲ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ ကူးစက်မှုနဲ့ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေ ကြုံနေရတာကြောင့် တိုင်းရင်းသား ဒေသတွေက မဲပေးမယ့်လုပ်ငန်းတွေမှာ စိန်ခေါ်မှုတွေ ကြုံနေရတဲ့အခြေအနေကို ပြောပြပါမယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မမေခက သတင်းပေးထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ တကျော့ပြန် ကပ်ရောဂါကူးစက်မှုတွေ စတင်ခဲ့တဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ စစ်ရေးတင်းမာမှုတွေလည်း ကြီးထွားနေတာကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ထိခိုက်မှာကို စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပဖို့ တလတောင်မပြည့်တော့တဲ့ အချိန်မှာပဲ စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည် သိန်းနဲ့ချီ ရှိနေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ တိုက်ပွဲတွေ ထပ်မံဖြစ်ပွားနေတာကြောင့် နောက်ထပ် ထွက်ပြေးရသူတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ မကြာသေးခင် ရက်တွေအတွင်း တိုက်ပွဲတွေဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်မှာ ဆိုရင်လည်း ရွေးကောက်ပွဲအတွက် မဲရုံ ၁၀၀ ကျော် စီစဉ်ထားပေမဲ့ နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့ မဲပေးတဲ့အချိန်မှာ မဲဆန္ဒရှင်တွေ အပြည့်အ၀ မဲပေးနိုင်ဖို့က မသေချာဘူးလို့လည်း မြို့နယ်ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင် အတွင်းရေးမှူး ဦးသန်းအေးကပြောပါတယ်။
"အကုန်လာပေးမလား ... မပေးလောက်ဘူး။ ဒီထဲမှာ စစ်ဘေးရှောင်ဖြစ်တာ၊ ကိုယ်အိမ်ပြန်ရောက်တာ တခြားနေရာတွေရောက်တာ ရှိတယ်။ ပြန်လာမဲပေးဖို့က နည်းနည်းဝေးသွားတာမျိုးတွေ ရှိရင် ရှိနိုင်တာပေါ့နော်။ မဲပေးတဲ့လူဦးရေလည်း လျော့လာနိုင်တယ်။ တိုက်ပွဲတွေကြောင့်စိတ်မဝင်စားတာ ဖြစ်နေတယ်။ နောက် COVID 19 ကာလလည်း ဖြစ်နေတော့ သူတို့က အပြင်မထွက်ရဲတာလည်းပါတယ်။"
ဒီသီတင်းပတ်ထဲမှာပဲ AA ရခိုင်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့နဲ့ တပ်မတော်ကြား တိုက်ပွဲတွေ အပြင်းအထန်ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ရသေ့တောင်မြို့နယ်မှာလည်း ရွေးကောက်ပွဲအတွက် မဲရုံ ၂၀၀ လောက် ပြင်ဆင်ထားပေမဲ့ လုံခြုံရေးစိုးရိမ်မှုတွေ ရှိနေပါတယ်။ တိုက်ပွဲတွေကြောင့် တိမ်းရှောင်နေရသူတွေ မဲပေးနိုင်အောင် စီစဉ်ထားပေမဲ့ လုံခြုံရေး စိုးရိမ်မှုကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲနေ့မှာ မဲပေးဖို့အတွက် စိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိနေတယ်လို့လည်း ရသေ့တောင်မြို့နယ်ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင် အတွင်းရေးမှူး နိုင်မျိုးလင်းကပြောပါတယ်။
"မြို့ပေါ်မှာ စစ်ဘေးရှောင် စခန်းတွေမှာ လာနေတဲ့သူရှိတယ်။ ပရဟိတ ဘုန်းကြီးကျောင်းတွေမှာ နေတာရှိတယ်။ ရွာမှာ မဲပေးလို့မရသူတွေကို လူတွေအများစုရှိရာ စစ်ဘေးရှောင်စခန်းမှာပဲ မဲရုံပြောင်းဖွင့်ပေးဖို့ လျာထားတယ်။ ခုလောလောဆယ်လျာထားတာက လတ်တလော တိုက်ပွဲရှောင်ပြည်သူတွေတွက်လျာထားတာ ရှိတယ်။ ဒီပြင်ကရှိတဲ့ လူတွေကတော့ ပုံမှန်တိုင်းပဲ လျာထားတယ်။ မဲပေးနိုင်တာမှာ လုံခြုံမှုကတော့ အခြေအနေကို စောင့်ကြည့်ရမှာဗျ။ ဒါကတော့ အတတ်ပြောမရဘူး။"
ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ကစလို့ AA အဖွဲ့နဲ့ တပ်မတော်ကြား တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်ပွားရာက တိမ်းရှောင်နေရသူ ၂၀၀,၀၀၀ ကျော် ရှိမယ်လို့လည်း ရခိုင်ပြည်နယ်က အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းတွေက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်ရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့က ဒါရိုက်တာ ကိုခိုင်ကောင်းစံကတော့ ကပ်ဘေးဒဏ်ကြုံနေရချိန်မှာပဲ စစ်ရေးတင်းမာမှုတွေ ကြီးထွားလာနေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်က မြို့နယ်တချို့မှာ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းတွေ လုပ်ကိုင်နိုင်မှာ မဟုတ်ဘဲ ထိခိုက်နိုင်တယ်လို့ သုံးသပ်ပါတယ်။
"ဒီကာလမျိုးမှာ အနည်းဆုံးမြို့နယ် ၅ မြို့နယ်အတွက်က မဲပေးဖို့ အဆင်ပြေနိုင်စရာ အကြောင်း မရှိဘူး။ ဘာကြောင့်လည်းဆိုတော့ ဒီလုံခြုံရေးအရရယ်၊ မဲဆန္ဒရှင် ပြည်သူလို့ ပြောရင်တော့ ဒီ လက်ရှိမှာ ကြုံနေရတဲ့ စစ်ဘေးဒုက္ခသည်တွေပေါ့နော် .... ၂၅၀,၀၀၀ လောက်ရှိတဲ့ စစ်ဘေးဒုက္ခသည်တွေက ဘယ်လိုမှ သူတို့ မဲပေးဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ ဖြစ်နေပါတယ်။"
စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ မဲပေးခွင့်ဆုံးရှုံးမယ့် အခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရချိန်မှာပဲ တချို့မဲဆန္ဒနယ်မြေတွေမှာ လုံခြုံရေးအရ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်မယ့် အခြေအနေမရှိဘူးလို့လည်း ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်းခရိုင် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် အတွင်းရေးမှုး ဦးနှစ်ဆန်းဦးကပြောပါတယ်။
"ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကို တင်ပြထားဆဲပေါ့။ ကုန်းကြမ်းက ဟုန်အိုက်ဆိုတဲ့ ကျေးရွာ အုပ်စုတခုပါ၊ အထူးဒေသ ၂ ရဲ့ ထိန်းချုပ်နယ်မြေထဲမှာ ပါနေတဲ့ နမ့် တစ် မြို့နယ်တခုလုံး၊ ၀ အထူးဒေသ ၂ လေးမြို့နယ်ဖြစ်တဲ့ နောက်ပန်ဆန်း၊ ပန်ဝါ၊ မိုင်းမော၊ နားဖမ်း၊ တန်ယမ်း၊ မန်တုံမြို့နယ်တွေမှာ မဲစာရင်းမကောက်နိုင်ခဲ့ဘူး။ ပြီးတော့ မန်တုံထဲက ဖောင်းကန်နဲ့ ဆိပ်ခေါင်ဆိုတဲ့ ကျေးရွာအုပ်စု အဲနေရာတွေကို မဲစာရင်းလည်း မကောက်နိုင်တော့ ကျနော်တို့က ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရန် အခက်အခဲ ရှိသောဒေသများဆိုပြီးတော့ အပေါ်ကိုတော့ တင်ပြလိုက်တယ်။ ကျနော်တို့ ကျော်မဲမြို့ စစ်ဘေးရှောင် စခန်းတွေကိုလည်း ရောက်လာတဲ့ မဲဆန္ဒရှင်တွေလည်း ရှိတာပဲ။ သက်ဆိုင်တဲ့ ကျေးရွာအုပ်ချုပ်ရေးကော်မရှင်တွေနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီးတော့ ကျနော်တို့က အတတ်နိုင်ဆုံးတော့ မဲပေးခွင့် ရရှိဖို့အတွက် တင်ပြ ဆောင်ရွက်သွားပါမယ်ခင်ဗျ။"
တိုင်းရင်းသားဒေသတခုဖြစ်တဲ့ ကရင်ပြည်နယ်မှာလည်း နယ်မြေလုံခြုံရေးနဲ့ ကပ်ရောဂါအန္တရာယ်ကြောင့် လှိုင်းဘွဲ့မြို့နယ်က ကျေးရွာအုပ်စု ၇ စုမှာ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပမယ့် အစီအစဉ်ကို ပယ်ဖျက်ဖို့ တင်ပြထားကြောင်း မြို့နယ်ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ဥက္ကဋ္ဌ ဦးဇော်ညွှန့်က ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှာတုန်းကလည်း နယ်မြေလုံခြုံရေး စိတ်မချရတာကြောင့် ဒီဒေသတွေမှာ ရွေးကောက်ပွဲမလုပ်နိုင်ခဲ့ပါဘူး။
၂၀၁၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ကချင်၊ ကရင်၊ မွန်နဲ့ ပဲခူးတိုင်းအတွင်းက မြို့ ၇ မြို့နဲ့ ကျေးရွာအုပ်စု ၆၀၀ လောက်အပြင် ရှမ်းပြည်နယ်ဘက်က မြို့နယ် ၇ ခုနဲ့ ဝ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ဒေသမှာ လုံခြုံရေးအခြေအနေကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပမယ့် အစီအစဉ်တွေကို ဖျက်ခဲ့ရဖူးပါတယ်။
[Unicode Version]
ကိုဗဈနဲ့ စဈရေးကွောင့ျ တိုငျးရငျးဒသေတခြို့ မဲပေးရေး အခကျကွုံဖှယျရှိ
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရှေ့လထဲ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပဖို့ ရှိနခြေိနျမှာပဲ ကိုဗဈကပျရောဂါ ကူးစကျမှုနဲ့ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှေ ကွုံနရေတာကွောင့ျ တိုငျးရငျးသား ဒသေတှကေ မဲပေးမယ့ျလုပျငနျးတှမှော စိနျခေါျမှုတှေ ကွုံနရေတဲ့အခွအေနကေို ပွောပွပါမယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မမခေက သတငျးပေးထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ တကြော့ပွနျ ကပျရောဂါကူးစကျမှုတှေ စတငျခဲ့တဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ စဈရေးတငျးမာမှုတှလေညျး ကွီးထှားနတောကွောင့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ ထိခိုကျမှာကို စိုးရိမျနကွေပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပဖို့ တလတောငျမပွည့ျတော့တဲ့ အခြိနျမှာပဲ စဈရှောငျဒုက်ခသညျ သိနျးနဲ့ခြီ ရှိနတေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ တိုကျပှဲတှေ ထပျမံဖွဈပှားနတောကွောင့ျ နောကျထပျ ထှကျပွေးရသူတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။ မကွာသေးခငျ ရကျတှအေတှငျး တိုကျပှဲတှဖွေဈပှားခဲ့တဲ့ ဘူးသီးတောငျမွို့နယျမှာ ဆိုရငျလညျး ရှေးကောကျပှဲအတှကျ မဲရုံ ၁၀၀ ကြောျ စီစဉျထားပမေဲ့ နိုဝငျဘာလ ၈ ရကျနေ့ မဲပေးတဲ့အခြိနျမှာ မဲဆန်ဒရှငျတှေ အပွည့ျအ၀ မဲပေးနိုငျဖို့က မသခြောဘူးလို့လညျး မွို့နယျရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျ အတှငျးရေးမှူး ဦးသနျးအေးကပွောပါတယျ။
"အကုနျလာပေးမလား ... မပေးလောကျဘူး။ ဒီထဲမှာ စဈဘေးရှောငျဖွဈတာ၊ ကိုယျအိမျပွနျရောကျတာ တခွားနရောတှရေောကျတာ ရှိတယျ။ ပွနျလာမဲပေးဖို့က နညျးနညျးဝေးသှားတာမြိုးတှေ ရှိရငျ ရှိနိုငျတာပေါ့နောျ။ မဲပေးတဲ့လူဦးရလေညျး လြော့လာနိုငျတယျ။ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျစိတျမဝငျစားတာ ဖွဈနတေယျ။ နောကျ COVID 19 ကာလလညျး ဖွဈနတေော့ သူတို့က အပွငျမထှကျရဲတာလညျးပါတယျ။"
ဒီသီတငျးပတျထဲမှာပဲ AA ရခိုငျလကျနကျကိုငျအဖှဲ့နဲ့ တပျမတောျကွား တိုကျပှဲတှေ အပွငျးအထနျဖွဈပှားခဲ့တဲ့ ရသေ့တောငျမွို့နယျမှာလညျး ရှေးကောကျပှဲအတှကျ မဲရုံ ၂၀၀ လောကျ ပွငျဆငျထားပမေဲ့ လုံခွုံရေးစိုးရိမျမှုတှေ ရှိနပေါတယျ။ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ တိမျးရှောငျနရေသူတှေ မဲပေးနိုငျအောငျ စီစဉျထားပမေဲ့ လုံခွုံရေး စိုးရိမျမှုကွောင့ျ ရှေးကောကျပှဲနေ့မှာ မဲပေးဖို့အတှကျ စိနျခေါျမှုတှေ ရှိနတေယျလို့လညျး ရသေ့တောငျမွို့နယျရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျ အတှငျးရေးမှူး နိုငျမြိုးလငျးကပွောပါတယျ။
"မွို့ပေါျမှာ စဈဘေးရှောငျ စခနျးတှမှော လာနတေဲ့သူရှိတယျ။ ပရဟိတ ဘုနျးကွီးကြောငျးတှမှော နတောရှိတယျ။ ရှာမှာ မဲပေးလို့မရသူတှကေို လူတှအေမြားစုရှိရာ စဈဘေးရှောငျစခနျးမှာပဲ မဲရုံပွောငျးဖှင့ျပေးဖို့ လြာထားတယျ။ ခုလောလောဆယျလြာထားတာက လတျတလော တိုကျပှဲရှောငျပွညျသူတှတှေကျလြာထားတာ ရှိတယျ။ ဒီပွငျကရှိတဲ့ လူတှကေတော့ ပုံမှနျတိုငျးပဲ လြာထားတယျ။ မဲပေးနိုငျတာမှာ လုံခွုံမှုကတော့ အခွအေနကေို စောင့ျကွည့ျရမှာဗြ။ ဒါကတော့ အတတျပွောမရဘူး။"
ပွီးခဲ့တဲ့နှဈကစလို့ AA အဖှဲ့နဲ့ တပျမတောျကွား တိုကျပှဲတှေ ဖွဈပှားရာက တိမျးရှောငျနရေသူ ၂၀၀,၀၀၀ ကြောျ ရှိမယျလို့လညျး ရခိုငျပွညျနယျက အရပျဘကျ အဖှဲ့အစညျးတှကေ ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျရှေးကောကျပှဲ လေ့လာစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့က ဒါရိုကျတာ ကိုခိုငျကောငျးစံကတော့ ကပျဘေးဒဏျကွုံနရေခြိနျမှာပဲ စဈရေးတငျးမာမှုတှေ ကွီးထှားလာနတေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျက မွို့နယျတခြို့မှာ ရှေးကောကျပှဲ လုပျငနျးတှေ လုပျကိုငျနိုငျမှာ မဟုတျဘဲ ထိခိုကျနိုငျတယျလို့ သုံးသပျပါတယျ။
"ဒီကာလမြိုးမှာ အနညျးဆုံးမွို့နယျ ၅ မွို့နယျအတှကျက မဲပေးဖို့ အဆငျပွနေိုငျစရာ အကွောငျး မရှိဘူး။ ဘာကွောင့ျလညျးဆိုတော့ ဒီလုံခွုံရေးအရရယျ၊ မဲဆန်ဒရှငျ ပွညျသူလို့ ပွောရငျတော့ ဒီ လကျရှိမှာ ကွုံနရေတဲ့ စဈဘေးဒုက်ခသညျတှပေေါ့နောျ .... ၂၅၀,၀၀၀ လောကျရှိတဲ့ စဈဘေးဒုက်ခသညျတှကေ ဘယျလိုမှ သူတို့ မဲပေးဖို့ဆိုတာ မဖွဈနိုငျတဲ့ အခွအေနမြေိုးမှာ ဖွဈနပေါတယျ။"
စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ မဲပေးခှင့ျဆုံးရှုံးမယ့ျ အခွအေနနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေခြိနျမှာပဲ တခြို့မဲဆန်ဒနယျမွတှေမှော လုံခွုံရေးအရ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျမယ့ျ အခွအေနမေရှိဘူးလို့လညျး ရှမျးပွညျမွောကျပိုငျးခရိုငျ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျ အတှငျးရေးမှုး ဦးနှဈဆနျးဦးကပွောပါတယျ။
"ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျကို တငျပွထားဆဲပေါ့။ ကုနျးကွမျးက ဟုနျအိုကျဆိုတဲ့ ကြေးရှာ အုပျစုတခုပါ၊ အထူးဒသေ ၂ ရဲ့ ထိနျးခြုပျနယျမွထေဲမှာ ပါနတေဲ့ နမ့ျ တဈ မွို့နယျတခုလုံး၊ ၀ အထူးဒသေ ၂ လေးမွို့နယျဖွဈတဲ့ နောကျပနျဆနျး၊ ပနျဝါ၊ မိုငျးမော၊ နားဖမျး၊ တနျယမျး၊ မနျတုံမွို့နယျတှမှော မဲစာရငျးမကောကျနိုငျခဲ့ဘူး။ ပွီးတော့ မနျတုံထဲက ဖောငျးကနျနဲ့ ဆိပျခေါငျဆိုတဲ့ ကြေးရှာအုပျစု အဲနရောတှကေို မဲစာရငျးလညျး မကောကျနိုငျတော့ ကနြောျတို့က ရှေးကောကျပှဲကငြျးပရနျ အခကျအခဲ ရှိသောဒသေမြားဆိုပွီးတော့ အပေါျကိုတော့ တငျပွလိုကျတယျ။ ကနြောျတို့ ကြောျမဲမွို့ စဈဘေးရှောငျ စခနျးတှကေိုလညျး ရောကျလာတဲ့ မဲဆန်ဒရှငျတှလေညျး ရှိတာပဲ။ သကျဆိုငျတဲ့ ကြေးရှာအုပျခြုပျရေးကောျမရှငျတှနေဲ့ ဆကျသှယျပွီးတော့ ကနြောျတို့က အတတျနိုငျဆုံးတော့ မဲပေးခှင့ျ ရရှိဖို့အတှကျ တငျပွ ဆောငျရှကျသှားပါမယျခငျဗြ။"
တိုငျးရငျးသားဒသေတခုဖွဈတဲ့ ကရငျပွညျနယျမှာလညျး နယျမွလေုံခွုံရေးနဲ့ ကပျရောဂါအန်တရာယျကွောင့ျ လှိုငျးဘှဲ့မွို့နယျက ကြေးရှာအုပျစု ၇ စုမှာ ရှေးကောကျပှဲကငြျးပမယ့ျ အစီအစဉျကို ပယျဖကြျဖို့ တငျပွထားကွောငျး မွို့နယျရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျဥက်ကဋ်ဌ ဦးဇောျညှှန့ျက ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲမှာတုနျးကလညျး နယျမွလေုံခွုံရေး စိတျမခရြတာကွောင့ျ ဒီဒသေတှမှော ရှေးကောကျပှဲမလုပျနိုငျခဲ့ပါဘူး။
၂၀၁၅ ခုနှဈ ရှေးကောကျပှဲမှာ ကခငြျ၊ ကရငျ၊ မှနျနဲ့ ပဲခူးတိုငျးအတှငျးက မွို့ ၇ မွို့နဲ့ ကြေးရှာအုပျစု ၆၀၀ လောကျအပွငျ ရှမျးပွညျနယျဘကျက မွို့နယျ ၇ ခုနဲ့ ဝ ကိုယျပိုငျအုပျခြုပျခှင့ျဒသေမှာ လုံခွုံရေးအခွအေနကွေောင့ျ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပမယ့ျ အစီအစဉျတှကေို ဖကြျခဲ့ရဖူးပါတယျ။
