(Zawgyi/Unicode)
ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပဖို့ ၁ လသာ ကျန်တော့တဲ့ အချိန်မှာပဲ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေက နိုင်ငံရေးပါတီတွေ အခက်အခဲပေါင်းစုံ ကြုံနေရတဲ့ အခြေအနေကို ပြောပြပေးပါမယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မမေခက တင်ပြပေးမှာပါ။
ရှေ့လထဲ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပဖို့ ရှိနေချိန်မှာပဲ ကပ်ရောဂါကူးစက်မှုတွေ တိုးနေဆဲဖြစ်တာကြောင့် သွားလာလှုပ်ရှားမှုတွေ ကန့်သတ်ထားတာတွေ၊ မဲဆန္ဒရှင်စာရင်း အမှားအယွင်းတွေနဲ့ အင်တာနက် ဆက်သွယ်မှု အခက်အခဲတွေလို တိုင်းရင်းသား ဒေသတွေမှာ စိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ ကြုံနေရတာပါ။
ကချင်ပြည်နယ်ပြည်သူ့ပါတီ ကဒေါ်ဒွဲဘူကတော့ ကပ်ရောဂါကာလ ကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့် နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုတွေကို ထင်သလောက် မလုပ်နိုင်ပဲ ဖြစ်နေရတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“သူများတွေလို ပါတီတွေအကုန်လုံး နာမည်ကြီးပြီးသား နာမည်ရှိပြီးသားပါတီတွေအတွက်က စည်းရုံးရတာ မခက်ဘူး ဒါပေမယ့် ကျမတို့ကျတော့ တော်တော်လေး အခက်အခဲတွေ ရှိတာပေါ့။ ကိုဗစ်ကာလ အနေအထားနဲ့စည်းကမ်းအောက်မှာလုပ်ရတော့ ပိုပြီးမှငွေကုန်ကြေးကျများတယ်။ အချိန်လည်း ကုန်တယ်၊ လူလည်းပိုပင်ပန်းတာပေါ့နော်။ ဒီလောက်လူ သိန်းဂဏန်းကို ၂လတွင်းမှာ တွေ့ဖို့ဆိုတာက သောင်းဂဏန်း တွေ့ဖို့တောင်မလွယ်ဘူးပေါ့နော်။ ကျမတို့ဆီမှာက တချို့ဒေသဆို အင်တာနက်အွန်လိုင်းတွေ၊ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးတွေ ခက်တယ်။ အဲဒါမျိုးနေရာမှာလည်း အခက်အခဲက နောက်တမျိုးပေါနော် နောက်တခု မဲဆွယ်ကာလ ၂လဆိုတာ အင်မတန်နည်းတယ်။ မဲစာရင်းသွားကြည့်ဖို့ ပြောမှ သူတို့က ပြောမှ အခုမှ နားလည်လာပြီးမှ တချို့ကျတော့ ခုထိမဲစာရင်းတောင်မကြည့်ကြဘူး။ သူတိုမဲစာရင်းပါလား၊ မပါလားတောင်မသိကြဘူး။ မသိတဲ့သူတွေက ပိုများတော့ဒီတကြိမ်လည်းတော်တော်ကျန်ခဲ့ဦးမယ်ထင်တယ်။”
ကချင်ပြည်နယ် ၊ ဖားကန့်ဒေသ ကျောက်စိမ်း တူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းမှာ အလုပ်လုပ်နေကြတဲ့ သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ မဲပေးခွင့် အခြေအနေတွေ မရေမရာဖြစ်နေတာဟာလည်း စိန်ခေါ်မှုတခုပါ။ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က မဲဆန္ဒနယ်မြေ ပြင်ပမှာ ရက်ပေါင်း ၉၀ ထက်မနည်း ရောက်နေသူတွေ ကိုယ့်ရောက်ရာအရပ်မှာ မဲပေးချင်ရင် ဒီသီတင်းပတ်ထဲ နောက်ဆုံးထား လျှောက်ထားဖို့ ခွင့်ပြုထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ဒီလိုလျှောက်ထားဖို့အတွက် အခက်အခဲတွေ ရှိနေတယ်လို့လည်း ဖားကန့်မြို့နယ် ဆိပ်မူကျေးရွာက ဦးရွှေသိန်းကပြောပါတယ်။
“သက်ဆိုင်ရာ ရာအိမ်မှူးတွေဆီမှာ မဲထည့်ခွင့်ရဖို့အတွက် ချဉ်းကပ်ဆောင်ရွက်တဲ့အခါမျာစာရင်းထဲမှာ ပါတဲ့ဟာ မဲစာရင်းကမှားတယ်ဆိုတာ မှားတဲ့ အကြောင်း ပြောရင်ဒါကို ပြန်ပြင်ပေးဖို့ ဆိုတာမျိုးထက်ဒီလောက်ကရတယ် ၊ ဘာမှမဖြစ်ဘူးတို့ အမြဲတမ်း ဒီလိုပြောတာမျိုးတွေ ရှိတယ်။ စာရင်းမှားလို့ မဲပေးခွင့်မရရင်ဘယ်သူတာဝန်ယူမလဲ ဆိုတဲ့ ကိစ္စမှာ ပြောစရာရှိလာတယ်။ သေချာတာတခုက ဒီမှာ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားတွေများတယ်။ ခြုံပြောရင် မဲထည့်ခွင့်မရသူ တော်တော်များများ ထက်ဝက်လောက်ရှိတယ်။ လူ ၁၀ယောက်မှာ ၅ယောက်ကမဲပေးခွင့် ရဖို့ အခက်အခဲနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတယ်လို့ ပြောလို့ရတယ်။”
ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပဖို့ လပိုင်းသာ လိုတော့တဲ့ အချိန်မှာပဲ ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခတွေ တကျော့ပြန် ပေါ်ပေါက်နေတာကလည်း စိန်ခေါ်မှုတခုဖြစ်နေပါတယ်။ ဒီရက်ပိုင်းအတွင်း မူဆယ်ခရိုင်မှာ တပ်မတော်နဲ့ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကြား တိုက်ပွဲတွေကြောင့် ဒေသခံတွေ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေကြရတာကြောင့် မဲပေးခွင့် ဆုံးရှုံးမယ့် အလားအလာတွေ ရှိနေတယ်လို့ မူဆယ် မဲဆန္ဒနနယ် ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်ရဲ့ ပြည်နယ် ကိုယ်စားလှယ်လောင်း စိုင်းကျော်သိန်းက ပြောပြပါတယ်။
“အတွေ့အကြုံ က၂၀၁၅ ရှိတယ်။ ၂၀၁၀လည်းရှိတယ်။ ၂၀၁၅ ကနေ အခု ၂၀၂၀ အထိ အချိန် ၅နှစ်ရခဲ့တယ်။ အဲလို ၅နှစ်ရှိ တာကိုတောင်မှပထမကြိမ် မဲမှားတာကို ပြောမယ်ဆိုရင် ပေါ့လျော့တာပေါ့ဗျာ။ နောက်ပြီးတော့ ဒုတိယအကြိမ်ပါ ထပ်မှားတော့ ကော်မရှင်ကပဲ အလုပ်မလုပ်တာလား မေးစရာဖြစ်လာတယ်။ စာရင်းကမှားတယ် တချို့လည်း မပါဘူး။ ထပ်ဖြည့်လည်းမပါဘူး။ ဒါမဖြစ်သင့်တဲ့ ကိစ္စတွေပေါ့ဗျာ။ ပြောရမယ်ဆိုရင် အခုကစစ်ဘေးရှောင်တွေတောင် ရှိလာတယ်။ စစ်ဘေးရှောင်တွေ အတွက် ဘယ်လိုမဲပေးရမလဲ ဆိုတာ ကျနော်တို့ ခရိုင်ကော်မရှင်က ဘယ်လို စည်းစားပေးမလဲပေါ့။ ပြေးလာသူတွေက ဘုန်းကြီးကျောင်း တကျောင်းထဲနေတာမဟုတ်ဘူး။ ၃၊ ၄ ကျောင်းလောက် သွားနေနေတယ် ခုရောနေတော့ စစ်ဘေးရှောင်တွေ တော်တော်အခက်အခဲရှိမယ်ထင်တာဘဲ။”
နိုင်ငံရေးပါတီပေါင်း ၉၀ ကျော်က ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေနဲ့ တသီးပုဂ္ဂလ ကိုယ်စားလှယ်လောင်း တွေ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ကြမယ့် နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့ ရွေးကောက်ပွဲမှာတော့ မဲပေးခွင့်ရှိသူ ၃၇ သန်းကျော် ရှိမယ်လို့လည်း ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
.............
ကိုဗဈကွောင့ျ တိုငျးရငျးသားပါတီတှေ ရှေးကောကျပှဲအတှကျ စိနျခေါျမှုတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေ
(Unicode)
ရှေးကောကျပှဲကငြျးပဖို့ ၁ လသာ ကနြျတော့တဲ့ အခြိနျမှာပဲ တိုငျးရငျးသားဒသေတှကေ နိုငျငံရေးပါတီတှေ အခကျအခဲပေါငျးစုံ ကွုံနရေတဲ့ အခွအေနကေို ပွောပွပေးပါမယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မမခေက တငျပွပေးမှာပါ။
ရှေ့လထဲ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပဖို့ ရှိနခြေိနျမှာပဲ ကပျရောဂါကူးစကျမှုတှေ တိုးနဆေဲဖွဈတာကွောင့ျ သှားလာလှုပျရှားမှုတှေ ကန့ျသတျထားတာတှေ၊ မဲဆန်ဒရှငျစာရငျး အမှားအယှငျးတှနေဲ့ အငျတာနကျ ဆကျသှယျမှု အခကျအခဲတှလေို တိုငျးရငျးသား ဒသေတှမှော စိနျခေါျမှုတှနေဲ့ ကွုံနရေတာပါ။
ကခငြျပွညျနယျပွညျသူ့ပါတီ ကဒေါျဒှဲဘူကတော့ ကပျရောဂါကာလ ကန့ျသတျခကြျတှကွေောင့ျ နိုငျငံရေးလှုပျရှားမှုတှကေို ထငျသလောကျ မလုပျနိုငျပဲ ဖွဈနရေတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“သူမြားတှလေို ပါတီတှအေကုနျလုံး နာမညျကွီးပွီးသား နာမညျရှိပွီးသားပါတီတှအေတှကျက စညျးရုံးရတာ မခကျဘူး ဒါပမေယ့ျ ကမြတို့ကတြော့ တောျတောျလေး အခကျအခဲတှေ ရှိတာပေါ့။ ကိုဗဈကာလ အနအေထားနဲ့စညျးကမျးအောကျမှာလုပျရတော့ ပိုပွီးမှငှကေုနျကွေးကမြြားတယျ။ အခြိနျလညျး ကုနျတယျ၊ လူလညျးပိုပငျပနျးတာပေါ့နောျ။ ဒီလောကျလူ သိနျးဂဏနျးကို ၂လတှငျးမှာ တှေ့ဖို့ဆိုတာက သောငျးဂဏနျး တှေ့ဖို့တောငျမလှယျဘူးပေါ့နောျ။ ကမြတို့ဆီမှာက တခြို့ဒသေဆို အငျတာနကျအှနျလိုငျးတှေ၊ လမျးပနျးဆကျသှယျရေးတှေ ခကျတယျ။ အဲဒါမြိုးနရောမှာလညျး အခကျအခဲက နောကျတမြိုးပေါနောျ နောကျတခု မဲဆှယျကာလ ၂လဆိုတာ အငျမတနျနညျးတယျ။ မဲစာရငျးသှားကွည့ျဖို့ ပွောမှ သူတို့က ပွောမှ အခုမှ နားလညျလာပွီးမှ တခြို့ကတြော့ ခုထိမဲစာရငျးတောငျမကွည့ျကွဘူး။ သူတိုမဲစာရငျးပါလား၊ မပါလားတောငျမသိကွဘူး။ မသိတဲ့သူတှကေ ပိုမြားတော့ဒီတကွိမျလညျးတောျတောျကနြျခဲ့ဦးမယျထငျတယျ။”
ကခငြျပွညျနယျ ၊ ဖားကန့ျဒသေ ကြောကျစိမျး တူးဖောျရေးလုပျငနျးမှာ အလုပျလုပျနကွေတဲ့ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ မဲပေးခှင့ျ အခွအေနတှေေ မရမေရာဖွဈနတောဟာလညျး စိနျခေါျမှုတခုပါ။ ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက မဲဆန်ဒနယျမွေ ပွငျပမှာ ရကျပေါငျး ၉၀ ထကျမနညျး ရောကျနသေူတှေ ကိုယ့ျရောကျရာအရပျမှာ မဲပေးခငြျရငျ ဒီသီတငျးပတျထဲ နောကျဆုံးထား လြှောကျထားဖို့ ခှင့ျပွုထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး ဒီလိုလြှောကျထားဖို့အတှကျ အခကျအခဲတှေ ရှိနတေယျလို့လညျး ဖားကန့ျမွို့နယျ ဆိပျမူကြေးရှာက ဦးရှှသေိနျးကပွောပါတယျ။
“သကျဆိုငျရာ ရာအိမျမှူးတှဆေီမှာ မဲထည့ျခှင့ျရဖို့အတှကျ ခဉြျးကပျဆောငျရှကျတဲ့အခါမြာစာရငျးထဲမှာ ပါတဲ့ဟာ မဲစာရငျးကမှားတယျဆိုတာ မှားတဲ့ အကွောငျး ပွောရငျဒါကို ပွနျပွငျပေးဖို့ ဆိုတာမြိုးထကျဒီလောကျကရတယျ ၊ ဘာမှမဖွဈဘူးတို့ အမွဲတမျး ဒီလိုပွောတာမြိုးတှေ ရှိတယျ။ စာရငျးမှားလို့ မဲပေးခှင့ျမရရငျဘယျသူတာဝနျယူမလဲ ဆိုတဲ့ ကိစ်စမှာ ပွောစရာရှိလာတယျ။ သခြောတာတခုက ဒီမှာ ရှှေ့ပွောငျးလုပျသားတှမြေားတယျ။ ခွုံပွောရငျ မဲထည့ျခှင့ျမရသူ တောျတောျမြားမြား ထကျဝကျလောကျရှိတယျ။ လူ ၁၀ယောကျမှာ ၅ယောကျကမဲပေးခှင့ျ ရဖို့ အခကျအခဲနဲ့ ရငျဆိုငျနရေတယျလို့ ပွောလို့ရတယျ။”
ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပဖို့ လပိုငျးသာ လိုတော့တဲ့ အခြိနျမှာပဲ ရှမျးပွညျနယျမွောကျပိုငျးမှာ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခတှေ တကြော့ပွနျ ပေါျပေါကျနတောကလညျး စိနျခေါျမှုတခုဖွဈနပေါတယျ။ ဒီရကျပိုငျးအတှငျး မူဆယျခရိုငျမှာ တပျမတောျနဲ့ တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှကွေား တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ ဒသေခံတှေ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျနကွေရတာကွောင့ျ မဲပေးခှင့ျ ဆုံးရှုံးမယ့ျ အလားအလာတှေ ရှိနတေယျလို့ မူဆယျ မဲဆန်ဒနနယျ ရှမျးတိုငျးရငျးသားမြား ဒီမိုကရစေီ အဖှဲ့ခြုပျရဲ့ ပွညျနယျ ကိုယျစားလှယျလောငျး စိုငျးကြောျသိနျးက ပွောပွပါတယျ။
“အတှေ့အကွုံ က၂၀၁၅ ရှိတယျ။ ၂၀၁၀လညျးရှိတယျ။ ၂၀၁၅ ကနေ အခု ၂၀၂၀ အထိ အခြိနျ ၅နှဈရခဲ့တယျ။ အဲလို ၅နှဈရှိ တာကိုတောငျမှပထမကွိမျ မဲမှားတာကို ပွောမယျဆိုရငျ ပေါ့လြော့တာပေါ့ဗြာ။ နောကျပွီးတော့ ဒုတိယအကွိမျပါ ထပျမှားတော့ ကောျမရှငျကပဲ အလုပျမလုပျတာလား မေးစရာဖွဈလာတယျ။ စာရငျးကမှားတယျ တခြို့လညျး မပါဘူး။ ထပျဖွည့ျလညျးမပါဘူး။ ဒါမဖွဈသင့ျတဲ့ ကိစ်စတှပေေါ့ဗြာ။ ပွောရမယျဆိုရငျ အခုကစဈဘေးရှောငျတှတေောငျ ရှိလာတယျ။ စဈဘေးရှောငျတှေ အတှကျ ဘယျလိုမဲပေးရမလဲ ဆိုတာ ကနြောျတို့ ခရိုငျကောျမရှငျက ဘယျလို စညျးစားပေးမလဲပေါ့။ ပွေးလာသူတှကေ ဘုနျးကွီးကြောငျး တကြောငျးထဲနတောမဟုတျဘူး။ ၃၊ ၄ ကြောငျးလောကျ သှားနနေတေယျ ခုရောနတေော့ စဈဘေးရှောငျတှေ တောျတောျအခကျအခဲရှိမယျထငျတာဘဲ။”
နိုငျငံရေးပါတီပေါငျး ၉၀ ကြောျက ကိုယျစားလှယျလောငျးတှနေဲ့ တသီးပုဂ်ဂလ ကိုယျစားလှယျလောငျး တှေ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျကွမယ့ျ နိုဝငျဘာလ ၈ ရကျနေ့ ရှေးကောကျပှဲမှာတော့ မဲပေးခှင့ျရှိသူ ၃၇ သနျးကြောျ ရှိမယျလို့လညျး ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။
