[Zawgyi/Unicode]
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ ကူးစက်မှုတွေ ကြုံနေရချိန်မှာ ကျင်းပမယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ကြိုတင်မဲပေးမယ့်သူ အရေအတွက် အရင်ထက် ပိုများမယ်လို့ ခန့်မှန်းနေတာကြောင့် အမှားအယွင်းတွေနဲ့ အားနည်းချက်တွေ မဖြစ်ဖို့လည်း သတိပေးနေကြတဲ့အကြောင်း ပြောပြပါမယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မမေခက သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
ကပ်ရောဂါကြောင့် သွားလာလှုပ်ရှားမှုတွေ ကန့်သတ်ထားရတာကြောင့် ဒီနှစ်ရွေးကောက်ပွဲမှာ ကြိုတင်မဲပေးမယ့်သူတွေအတွက် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က အစီအစဉ်သစ်တွေကို ပြင်ဆင်နေတာပါ။ သက်ကြီးပိုင်းတွေ ရှေ့သီတင်းပတ်ကစ ကြိုတင်မဲပေးမယ့် အစီအစဉ်အပါအဝင် ပြည်တွင်းပြည်ပ ကြိုတင်မဲပေးသူ အရေအတွက် ဒီနှစ်မှာ ပိုများမယ်လို့ ခန့်မှန်းထားကြောင်းလည်း ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ညွှန်ကြားရေးမှုးချုပ် ဦးခင်မောင်ဦးကပြောပါတယ်။
"ကြိုတင်မဲဆိုတာကတော့ နိုင်ငံခြားကြိုတင်မဲလည်း ရှိတယ်လေ။ ကျောင်းတွေ၊ ဆေးရုံတွေ၊ အချုပ်တွေ အဲဒီမှာရှိတဲ့ ကြိုတင်မဲလည်းရှိတယ်လေ။ နောက်ပြီးတော့ တပ်မတော်ဝင်များနဲ့ အတူနေ မိသားစုတွေရဲ့ ကြိုတင်မဲလည်း ရှိတယ်လေ။ ဥပဒေနဲ့အညီ အဲဒါတွေကလည်းရှိတယ်။ အဲဒါတွေအပြင် ၁၀ ရက်ကြိုတင်မဲဆိုတာလည်းရှိတယ်၊ ၂ ရက် ကြိုတင်မဲဆိုတာလည်း ရှိတာပေါ့နော့်။ ရှိတဲ့အခါကျတော့ process ကတော့ အဲဒီအတိုင်းရှိမယ်။ အခုဟာကျတော့ ဒီမှာက ကိုဗစ်ကြောင့် ထူးခြားတာလေးကတော့ အသက် ၆၀ အထက် stay at home မြို့တွေရှိတယ်။ နောက် ၁ square kilometer မှာ လူ ၅,၀၀၀ အထက် ရှိတဲ့ နေရာတွေ... မြို့နယ် ၇၀ ကျော် ရှိတယ်။ အဲဒီက ပုဂ္ဂိုလ်တွေက ကိုဗစ် အန္တရာယ်ရှိတော့ ကြိုတင်မဲပေးခိုင်းတာကြောင့် ကြိုတင်မဲတွေ ရှိတယ်။ ကြိုတင်မဲ process က လုပ်နေတာတွေလည်း ရှိတယ်။ နောက် ၂၉ ရက်ကနေ ၅ ရက်အထိ ထပ်လုပ်မှာတွေလည်း ရှိတယ်။ မရောက်သေးတာတွေလည်းရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ သာမန်အားဖြင့်တော့ ဒီကိုဗစ်ကြောင့် နည်းနည်းတော့ တိုးလာမှာပေါ့လေ။ ဒါ ဥပဒေနဲ့အညီလုပ်တာဖြစ်ပါတယ်။"
ရန်ကုန်နဲ့ မန္တလေးတိုင်းအတွင်း ၃၄ မြို့နယ်က သက်ကြီးပိုင်းတွေအတွက် အိမ်တိုင်ယာရောက်သွားပြီး ကြိုတင်မဲတွေ ကောက်ခံမယ့် အစီအစဉ်ကို ကော်မရှင်က အောက်တိုဘာလ ၂၉ ရက်နေ့ကနေ နိုဝင်ဘာ ၅ ရက်အတွင်း ဆောင်ရွက်သွားဖို့ ရည်ရွယ်ထားတာပါ။
ကပ်ရောဂါကြောင့် ကြိုတင်မဲပေးမယ့်သူတွေ ပိုများလာတာနဲ့အမျှ အခက်အခဲတွေနဲ့ အမှားအယွင်းတွေ ပိုများလာမှာကိုလည်း ရွေးကောက်ပွဲ အကဲခတ်တွေကြားမှာ စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။ အရင်က ရွေးကောက်ပွဲတွေမှာ ကြိုတင်မဲ ကောက်ခံမှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ ပြဿနာတွေပေါ်ခဲ့ဖူးတာကြောင့် စနစ်တကျ ပြင်ဆင်ထားဖို့ လိုတယ်လို့လည်း ရွေးကောက်ပွဲ စောင့်ကြည့် အကဲခတ်နေတဲ့ Open Myanmar Initiative (OMI) က အမှုဆောင် ဒါရိုက်တာ ဦးအေးကျော်က ပြောပါတယ်။
"သေချာတာက အဲဒီလို လျှို့ဝှက်ဆန္ဒပြုခန်းတို့၊ ဘာတို့ မရှိဘဲနဲ့ မဲပေးတာက open ကြီးလို ဖြစ်နေတော့လေ... ပုံမှန် ကျနော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေအရ ကြိုတင်မဲ ပေးရတဲ့ အရေအတွက်က တော်တော်လေး ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့်နည်းတာပေါ့နော်။ ကူးစက်ရောဂါကလည်း ကျရောက်နေတဲ့ ကာလဖြစ်တော့ ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် သေချာတယ်... ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်တောင် ဖြစ်လာနိုင်တာပေါ့နော်။ အဲဒီတော့ ကြိုတင်မဲတွေကတော့ သိပ်လွတ်လပ်မှုမရှိဘူးပေါ့နော်။ အဲဒီလို လွတ်လပ်မှုမရှိတဲ့ အခြေအနေတွေ ရှိတဲ့အတွက် ကြိုတင်မဲ များတာနဲ့ အမျှ ဒီရွေးကောက်ပွဲရဲ့ တရားမျှတမှု လွတ်လပ်တဲ့ဟာကတော့ ထိခိုင်လာနိုင်တာမျိုးတော့ ရှိတယ်ဗျ။ အဲဒီတော့ ကော်မရှင်ကလည်း အဲဒီကြိုတင်မဲတွေကို ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ပေါ့နော်... မဲထည့်ခိုင်းဖို့ လုပ်မလဲဆိုတဲ့ဟာက အခုအချိန်အထိ ထုတ်ပြန်တာမျိုးတွေ မရှိသေးဘူး။ ကိုယ့်တိုက်အရှေ့ကို ကိုယ်က အပေါ်ကနေအောက်ဆင်းပြီး ထည့်ရမှာလား။ ဘယ်နေ့ ဘယ်ရက်လာမှာလဲ။ အဲဒါမျိုးတွေကို မဲဆန္ဒရှင်တွေဆီ သိအောင် လုပ်သင့်တယ်လို့ တိုက်တွန်းချင်တယ်ဗျ။
Panna Institute က ပရိုဂရမ် မန်နေဂျာ ဦးအောင်နိုင်မော်ကတော့ ကြိုတင်မဲပေးနိုင်အောင် ကော်မရှင်က စီစဉ်နေတဲ့အပေါ် ကြိုဆိုပေမဲ့ အားနည်းချက်တွေလည်း ရှိနေတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲ စောင့်ကြည့် အကဲခတ်သူတွေ အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ကော်မရှင်က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေ အားနည်းနေတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
"ကြိုတင်မဲပေးတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့က ဒီမဲရုံမှူး လက်မှတ်ထိုးတာမဟုတ်ဘူး။ စာရွက်ရဲ့နောက်ကျော၊ ဒီ မဲလက်မှတ်ရဲ့ နောက်ကျောမှာ သက်ဆိုင်ရာ ကော်မရှင် အဖွဲ့ခွဲက တာဝန်ရှိတဲ့သူရဲ့ လက်မှတ်နဲ့ ပါဖို့လိုတယ်။ အဲဒီတချက်ကို မဖြစ်မနေ သိဖို့လိုတယ်။ ကြိုတင်မဲက ကိုယ်က ပေးတော့ပေးလိုက်ပါရဲ့ ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ကြိုတင်မဲပေးတဲ့ မဲလက်မှတ်ရဲ့ နောက်ကျောဘက်မှာ သက်ဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲရဲ့ seal တံဆိပ်နဲ့ လက်မှတ်မပါဘူးဆိုရင် ဒါသည် ပယ်မဲ ဖြစ်နိုင်တယ်ပေါ့နော်။ အဲဒါကြောင့်မို့ ကြိုတင်မဲပေးမယ့်သူတွေက ကြိုတင်မဲရဲ့ နောက်ကျောဘက်ကို မဖြစ်မနေ သေချာကြည့်ဖို့လိုတယ်။"
နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့မှာ ကျင်းပမယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာတော့ နိုင်ငံရေးပါတီပေါင်း ၉၀ ကျော်နဲ့ တသီးပုဂ္ဂလ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ကြမှာဖြစ်ပြီး မဲပေးခွင့်ရှိသူ ၃၇ သန်းကျော် ရှိမယ်လို့လည်း ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က သတင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ကပ်ရောဂါကာလ သွားလာလှုပ်ရှားမှုတွေ ကန့်သတ်ထားတာကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ထိခိုက်နိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းနေကြသလို လွတ်လပ်မျှတတဲ့ အခြေအနေတွေ မရှိဘူးဆိုပြီး မဲဆန္ဒ နယ်မြေတချို့မှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပမယ့်အစီအစဉ်ကို ပယ်ဖျက်ထားတာကြောင့် ခန့်မှန်းခြေမဲဆန္ဒရှင် ၁,၀၀၀,၀၀၀ ကျော်လောက် မဲပေးခွင့် ဆုံးရှုံးရမယ့် အခြေအနေမှာ ရှိနေပါတယ်။
[Unicode Version]
ကိုဗဈကာလ ကငြျးပမယ့ျရှေးကောကျပှဲ ကွိုတငျမဲပေးသူ မြားနိုငျ
ကိုဗဈကပျရောဂါ ကူးစကျမှုတှေ ကွုံနရေခြိနျမှာ ကငြျးပမယ့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ ကွိုတငျမဲပေးမယ့ျသူ အရအေတှကျ အရငျထကျ ပိုမြားမယျလို့ ခန့ျမှနျးနတောကွောင့ျ အမှားအယှငျးတှနေဲ့ အားနညျးခကြျတှေ မဖွဈဖို့လညျး သတိပေးနကွေတဲ့အကွောငျး ပွောပွပါမယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မမခေက သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
ကပျရောဂါကွောင့ျ သှားလာလှုပျရှားမှုတှေ ကန့ျသတျထားရတာကွောင့ျ ဒီနှဈရှေးကောကျပှဲမှာ ကွိုတငျမဲပေးမယ့ျသူတှအေတှကျ ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက အစီအစဉျသဈတှကေို ပွငျဆငျနတောပါ။ သကျကွီးပိုငျးတှေ ရှေ့သီတငျးပတျကစ ကွိုတငျမဲပေးမယ့ျ အစီအစဉျအပါအဝငျ ပွညျတှငျးပွညျပ ကွိုတငျမဲပေးသူ အရအေတှကျ ဒီနှဈမှာ ပိုမြားမယျလို့ ခန့ျမှနျးထားကွောငျးလညျး ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျညှှနျကွားရေးမှုးခြုပျ ဦးခငျမောငျဦးကပွောပါတယျ။
"ကွိုတငျမဲဆိုတာကတော့ နိုငျငံခွားကွိုတငျမဲလညျး ရှိတယျလေ။ ကြောငျးတှေ၊ ဆေးရုံတှေ၊ အခြုပျတှေ အဲဒီမှာရှိတဲ့ ကွိုတငျမဲလညျးရှိတယျလေ။ နောကျပွီးတော့ တပျမတောျဝငျမြားနဲ့ အတူနေ မိသားစုတှရေဲ့ ကွိုတငျမဲလညျး ရှိတယျလေ။ ဥပဒနေဲ့အညီ အဲဒါတှကေလညျးရှိတယျ။ အဲဒါတှအေပွငျ ၁၀ ရကျကွိုတငျမဲဆိုတာလညျးရှိတယျ၊ ၂ ရကျ ကွိုတငျမဲဆိုတာလညျး ရှိတာပေါ့နော့ျ။ ရှိတဲ့အခါကတြော့ process ကတော့ အဲဒီအတိုငျးရှိမယျ။ အခုဟာကတြော့ ဒီမှာက ကိုဗဈကွောင့ျ ထူးခွားတာလေးကတော့ အသကျ ၆၀ အထကျ stay at home မွို့တှရှေိတယျ။ နောကျ ၁ square kilometer မှာ လူ ၅,၀၀၀ အထကျ ရှိတဲ့ နရောတှေ... မွို့နယျ ၇၀ ကြောျ ရှိတယျ။ အဲဒီက ပုဂ်ဂိုလျတှကေ ကိုဗဈ အန်တရာယျရှိတော့ ကွိုတငျမဲပေးခိုငျးတာကွောင့ျ ကွိုတငျမဲတှေ ရှိတယျ။ ကွိုတငျမဲ process က လုပျနတောတှလေညျး ရှိတယျ။ နောကျ ၂၉ ရကျကနေ ၅ ရကျအထိ ထပျလုပျမှာတှလေညျး ရှိတယျ။ မရောကျသေးတာတှလေညျးရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ သာမနျအားဖွင့ျတော့ ဒီကိုဗဈကွောင့ျ နညျးနညျးတော့ တိုးလာမှာပေါ့လေ။ ဒါ ဥပဒနေဲ့အညီလုပျတာဖွဈပါတယျ။"
ရနျကုနျနဲ့ မန်တလေးတိုငျးအတှငျး ၃၄ မွို့နယျက သကျကွီးပိုငျးတှအေတှကျ အိမျတိုငျယာရောကျသှားပွီး ကွိုတငျမဲတှေ ကောကျခံမယ့ျ အစီအစဉျကို ကောျမရှငျက အောကျတိုဘာလ ၂၉ ရကျနေ့ကနေ နိုဝငျဘာ ၅ ရကျအတှငျး ဆောငျရှကျသှားဖို့ ရညျရှယျထားတာပါ။
ကပျရောဂါကွောင့ျ ကွိုတငျမဲပေးမယ့ျသူတှေ ပိုမြားလာတာနဲ့အမြှ အခကျအခဲတှနေဲ့ အမှားအယှငျးတှေ ပိုမြားလာမှာကိုလညျး ရှေးကောကျပှဲ အကဲခတျတှကွေားမှာ စိုးရိမျနကွေပါတယျ။ အရငျက ရှေးကောကျပှဲတှမှော ကွိုတငျမဲ ကောကျခံမှုနဲ့ ပတျသကျလို့ ပွူနာတှပေေါျခဲ့ဖူးတာကွောင့ျ စနဈတကြ ပွငျဆငျထားဖို့ လိုတယျလို့လညျး ရှေးကောကျပှဲ စောင့ျကွည့ျ အကဲခတျနတေဲ့ Open Myanmar Initiative (OMI) က အမှုဆောငျ ဒါရိုကျတာ ဦးအေးကြောျက ပွောပါတယျ။
"သခြောတာက အဲဒီလို လြှို့ဝှကျဆန်ဒပွုခနျးတို့၊ ဘာတို့ မရှိဘဲနဲ့ မဲပေးတာက open ကွီးလို ဖွဈနတေော့လေ... ပုံမှနျ ကနြောျတို့ ရှေးကောကျပှဲဥပဒအေရ ကွိုတငျမဲ ပေးရတဲ့ အရအေတှကျက တောျတောျလေး ရာခိုငျနှုနျးအားဖွင့ျနညျးတာပေါ့နောျ။ ကူးစကျရောဂါကလညျး ကရြောကျနတေဲ့ ကာလဖွဈတော့ ရာခိုငျနှုနျးအားဖွင့ျ သခြောတယျ... ၄၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျတောငျ ဖွဈလာနိုငျတာပေါ့နောျ။ အဲဒီတော့ ကွိုတငျမဲတှကေတော့ သိပျလှတျလပျမှုမရှိဘူးပေါ့နောျ။ အဲဒီလို လှတျလပျမှုမရှိတဲ့ အခွအေနတှေေ ရှိတဲ့အတှကျ ကွိုတငျမဲ မြားတာနဲ့ အမြှ ဒီရှေးကောကျပှဲရဲ့ တရားမြှတမှု လှတျလပျတဲ့ဟာကတော့ ထိခိုငျလာနိုငျတာမြိုးတော့ ရှိတယျဗြ။ အဲဒီတော့ ကောျမရှငျကလညျး အဲဒီကွိုတငျမဲတှကေို ဘယျလိုပုံစံနဲ့ပေါ့နောျ... မဲထည့ျခိုငျးဖို့ လုပျမလဲဆိုတဲ့ဟာက အခုအခြိနျအထိ ထုတျပွနျတာမြိုးတှေ မရှိသေးဘူး။ ကိုယ့ျတိုကျအရှေ့ကို ကိုယျက အပေါျကနအေောကျဆငျးပွီး ထည့ျရမှာလား။ ဘယျနေ့ ဘယျရကျလာမှာလဲ။ အဲဒါမြိုးတှကေို မဲဆန်ဒရှငျတှဆေီ သိအောငျ လုပျသင့ျတယျလို့ တိုကျတှနျးခငြျတယျဗြ။
Panna Institute က ပရိုဂရမျ မနျနဂြော ဦးအောငျနိုငျမောျကတော့ ကွိုတငျမဲပေးနိုငျအောငျ ကောျမရှငျက စီစဉျနတေဲ့အပေါျ ကွိုဆိုပမေဲ့ အားနညျးခကြျတှလေညျး ရှိနတေယျလို့ မွငျပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ရှေးကောကျပှဲ စောင့ျကွည့ျ အကဲခတျသူတှေ အရပျဘကျ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ကောျမရှငျက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှေ အားနညျးနတေယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
"ကွိုတငျမဲပေးတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့က ဒီမဲရုံမှူး လကျမှတျထိုးတာမဟုတျဘူး။ စာရှကျရဲ့နောကျကြော၊ ဒီ မဲလကျမှတျရဲ့ နောကျကြောမှာ သကျဆိုငျရာ ကောျမရှငျ အဖှဲ့ခှဲက တာဝနျရှိတဲ့သူရဲ့ လကျမှတျနဲ့ ပါဖို့လိုတယျ။ အဲဒီတခကြျကို မဖွဈမနေ သိဖို့လိုတယျ။ ကွိုတငျမဲက ကိုယျက ပေးတော့ပေးလိုကျပါရဲ့ ဒါပမေဲ့ ကိုယျကွိုတငျမဲပေးတဲ့ မဲလကျမှတျရဲ့ နောကျကြောဘကျမှာ သကျဆိုငျရာ ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျအဖှဲ့ခှဲရဲ့ seal တံဆိပျနဲ့ လကျမှတျမပါဘူးဆိုရငျ ဒါသညျ ပယျမဲ ဖွဈနိုငျတယျပေါ့နောျ။ အဲဒါကွောင့ျမို့ ကွိုတငျမဲပေးမယ့ျသူတှကေ ကွိုတငျမဲရဲ့ နောကျကြောဘကျကို မဖွဈမနေ သခြောကွည့ျဖို့လိုတယျ။"
နိုဝငျဘာလ ၈ ရကျနေ့မှာ ကငြျးပမယ့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာတော့ နိုငျငံရေးပါတီပေါငျး ၉၀ ကြောျနဲ့ တသီးပုဂ်ဂလ လှှတျတောျကိုယျစားလှယျတှေ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျကွမှာဖွဈပွီး မဲပေးခှင့ျရှိသူ ၃၇ သနျးကြောျ ရှိမယျလို့လညျး ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက သတငျးထုတျပွနျထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး ကပျရောဂါကာလ သှားလာလှုပျရှားမှုတှေ ကန့ျသတျထားတာကွောင့ျ ရှေးကောကျပှဲ လုပျငနျးစဉျမှာ ထိခိုကျနိုငျတယျလို့ ခန့ျမှနျးနကွေသလို လှတျလပျမြှတတဲ့ အခွအေနတှေေ မရှိဘူးဆိုပွီး မဲဆန်ဒ နယျမွတေခြို့မှာ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပမယ့ျအစီအစဉျကို ပယျဖကြျထားတာကွောင့ျ ခန့ျမှနျးခွမေဲဆန်ဒရှငျ ၁,၀၀၀,၀၀၀ ကြောျလောကျ မဲပေးခှင့ျ ဆုံးရှုံးရမယ့ျ အခွအေနမှော ရှိနပေါတယျ။
