[Zawgyi/Unicode]
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ စတင်ဖြစ်ပွားချိန်က စလို့ အခက်ကြုံနေရတဲ့ ပြည်ပရောက် မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေဟာ အခုနောက်ဆုံး မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရောဂါကူးစက်မှုတွေ တိုးလာနေတဲ့ ရိုက်ခတ်မှုဒဏ်ပါ ခံနေကြရတဲ့အကြောင်း ပြောပြပါမယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က ပြောပြထားပါတယ်။
ကပ်ရောဂါကြုံရချိန်က စလို့ သွားလာလှုပ်ရှားမှုတွေ ကန့်သတ်ထားတာကြောင့် ပြည်ပရောက် မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ အခက်ကြုံနေရချိန်မှာပဲ အခုနောက်ထပ် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကူးစက်မှုတွေ မြင့်တက်လာတာကြောင့် နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာတွေနဲ့ပါ ရင်ဆိုင်နေကြရတာပါ။ သန်းနဲ့ချီတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ဆိုရင်လည်း ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းတွေ ရပ်ဆိုင်းထားရတာကြောင့် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားဆိုင်ရာ မူဝါဒတွေမှာလည်း အပြောင်းအလဲတွေ ရှိနေပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံက အိမ်နီးချင်း မြန်မာ၊ လာအိုနဲ့ ကမ္ဘောဒီးယား နိုင်ငံတွေက အလုပ်သမားတွေကို နေထိုင်ခွင့်နဲ့ အလုပ်လုပ်ခွင့် သက်တမ်းတိုးပေးဖို့ သြဂုတ်လ ၄ ရက်နေ့ကပဲ ကြေညာထားပေမဲ့ ၂ နိုင်ငံ သဘောတူညီချက်နဲ့ အလုပ်လုပ်ခွင့်ပြုမယ့် မြန်မာအလုပ်သမားတွေကို လက်ခံဖို့ အစီအစဉ်ကိုတော့ ဆိုင်းငံ့ထားတယ်လို့လည်း ဘန်ကောက်မြို့ မြန်မာသံရုံးက အလုပ်သမားသံအရာရှိ ဦးမျိုးမြင့်နိုင်က ပြောပါတယ်။
“ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ COVID ဆိုင်ရာ စမ်းသပ်မှု ၇၂ နာရီ ကိစ္စတွေရှိတယ်၊ ဒေါ်လာ ၁၀၀,၀၀၀ တန် အာမခံခြင်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ဟာ ရှိတယ်၊ နောက် ခရီးသွားရာဇဝင် ထောက်ခံချက်ရှိတယ်၊ ဒီဘက်က ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ် ဦးဆောင်တဲ့ ကိုဗစ်ကော်မတီကို တင်ပြပြီးတော့ ထိုင်းသံရုံးကနေ သွားလျှောက်တဲ့ ကိစ္စလေးတွေ ရှိတယ်။ အဲဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဒီဘက်ကတော့ (MoU လုပ်သားကို) လက်ခံနိုင်ခြင်း မရှိသေးပါဘူးခင်ဗျ။”
လတ်တလော ရောဂါကူးစက်မှုတွေ မြင့်တက်နေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက အလုပ်သမားတွေကို ထိုင်းနိုင်ငံက လက်မခံသေးပေမဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံထဲမှာ ရှိနေသူတွေကိုတော့ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းတွေအတွက် လမ်းဖွင့်ပေးဖို့ စီစဉ်နေတယ်လို့လည်း ထိုင်းနိုင်ငံအခြေစိုက် အလုပ်သမား ကူညီစောင့်ရှောက်ရေး ကော်မတီဝင် AAC အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ဦးခိုင်ကြီးက ပြောပါတယ်။
“တရားမဝင် အလုပ်သမားတွေကို အကုန်လုံးတရားဝင်အောင် ထိုင်းအစိုးရက လုပ်ပေးမယ်၊ ပြီးတော့ ဒီလူတွေ ပြည်ပကို ထွက်သွားမှာ သူတို့ အရမ်းကြောက်တာ ပေါ့နော်။ တချို့စက်ရုံတွေဆိုရင် အလုပ်သမားတောင် မရှိတဲ့ဘဝ ရောက်ကုန်တာပေါ့။ အဲဒီတော့ ဒီ ထိုင်းအစိုးရ မူဝါဒကတော့ ဒီ COVID-19 ကာလမှာ အလုပ်သမားတွေ အရမ်းရှားပါးသွားတော့ ဒီမှာရှိတဲ့ အလုပ်သမားတွေကို ဖမ်းတာဆီးတာတွေကို အကုန်လုံး ဖြေလျှော့ပြီးတော့ ကြိုက်တဲ့ အလုပ်ရုံကို ဝင်လုပ်ဆိုပြီးတော့ မူဝါဒ တခုကို ချမှတ်ထားတယ် အခုလောလောဆယ်၊ သူ့နိုင်ငံထဲမှာရှိတဲ့ အလုပ်သမားကိုပေါ့။ တခြားနိုင်ငံကတော့ ပေးမဝင်ဘူး။ ကျနော်တို့ ထိုင်းမှာရှိတဲ့ အလုပ်သမားကိုတော့ တော်တော်ကြီးကို အခွင့်အရေး ရသွားတာပေါ့။”
ကပ်ရောဂါကြောင့် ဧပြီလနောက်ပိုင်း ထိုင်းကနေ မြန်မာပြည်ပြန်လာတဲ့ အလုပ်သမားက ၁၀၀,၀၀၀ ဝန်းကျင်လောက်ရှိတယ်လို့လည်း မြန်မာသံရုံး အလုပ်သမား သံအရာရှိတွေက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
ခန့်မှန်ခြေ မြန်မာနိုင်ငံသား အလုပ်သမား ၅၅၀,၀၀၀ လောက် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံမှာလည်း မေလဆန်းကစလို့ ဒီလဆန်းအထိ မြန်မာနိုင်ငံကို တရားဝင်ပြန်လာတဲ့သူ ၂,၉၀၀ ကျော်ရှိပြီး နောက်ထပ် စာရင်းပေးထားသူကလည်း ၁၀,၀၀၀ ကျော်လောက်ရှိနေပါတယ်။ မလေးရှားအစိုးရကတော့ လုပ်သားလိုအပ်ချက် ရှိနေပေမဲ့လည်း ကျန်းမာရေးအခြေအနေအရ ပြည်ပလုပ်သား အထူးသဖြင့် မြန်မာလုပ်သားတွေ ထပ်ပြီး ခေါ်ယူဖို့ လတ်တလော ဆိုင်းငံ့ထားကြောင်း မလေးရှား မြန်မာသံရုံး အလုပ်သမားသံအရာရှိ ဦးအောင်ဇော်မင်းက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“မလေးရှားအစိုးရကလည်း အဲဒီလိုပဲ နိုင်ငံခြားသား အလုပ်သမားတွေ လောလောဆယ် ဝင်ခွင့်မပြုသေးဘူး၊ ဒီဘက်က calling ချပေးတာလည်း မရှိတော့ဘူး၊ ဟိုဘက်ကနေ လာမယ့်သူတွေကိုလည်း လက်မခံသေးဘူး အခုအချိန်မှာလေ။ အရင် ပထမဦးဆုံး (မြန်မာလုပ်သားတွေ) ပြန်ပို့လိုက်တဲ့ အခြေအနေမှာ ကိုဗစ်ကြောင့်က အများကြီးပါတယ်၊ အခုနောက်ပိုင်းကျတော့ ပါမစ်တွေ သက်တမ်းကုန်ကြတော့ ကလေးတွေက မနေချင်ကြတော့ သူတို့က မြန်မာပြည် ပြန်မယ်ဆိုတဲ့ဟာမျိုး သံရုံးနဲ့အစီအစဉ်နဲ့ ပြန်ကြတာပေါ့နော်။ ကိုဗစ်ကြောင့်လည်း ပါတာပေါ့။”
အိမ်နီးချင်း တရုတ်နိုင်ငံကလည်း မြန်မာလုပ်သားကိစ္စကို မတ်လကုန်ကစပြီး နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးဂိတ်တွေ ကန့်သတ်ပြီး လူဝင်ခွင့် မပေးတော့တာမျိုးနဲ့ တင်းတင်းကျပ်ကျပ် ကိုင်တွယ်လာတာပါ။ မကြာသေးခင်က တရုတ် ယူနန်ပြည်နယ်၊ ရွှေလီမြို့က မြန်မာနှစ်ယောက်မှာ ကိုဗစ်ရောဂါတွေ့ရှိပြီးနောက်ပိုင်း မြန်မာနဲ့ ထိစပ်နေတဲ့ နယ်စပ်တလျှောက်မှာ ပြည်နယ်အစိုးရက လုံခြုံရေးပိုပြီး ချထားလိုက်ပါတယ်။ တမြို့လုံးကိုလည်း ရောဂါစစ်ဆေးပြီး အဲဒီနောက်ပိုင်း ဝင်လာတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသား ဘယ်သူ့ကိုမှ ခွင့်မပြုတော့ပါဘူး။ ရွှေလီမြို့ရဲ့ လက်ရှိ အခြေအနေကို မြန်မာလုပ်သား စိုင်းကျော်စွာ ကအခုလိုပြောပါတယ်။
“ရွှေလီမှာ lockdown ချပြီးမှ ကျန်းမာရေး ထောက်ခံချက် ဆက်လုပ်ရသေးတယ်၊ ဧည့်စာရင်းလည်း တိုင်ရတယ်၊ တရားဝင်အထောက်အထား ရှိပေမဲ့ ဧည့်စာရင်း မတိုင်ထားရင်ဖမ်းမယ် အဲဒီလိုပြောတယ်ဗျ။ ဒီမှာက ရပ်ကွက်တိုင်းကိုဝင်ဖို့ မြန်မာနိုင်ငံသားဖြစ်ရင်အတော်ခက်ခဲတယ်၊ အခုကျနော်နေတဲ့ မြို့ဆိုရင် မံစီဗျ ရွှေလီနားမှာပဲ ကွန်မန်ဒိုအကျီဝတ်ထားတဲ့သူတွေ အဲလူတွေစောင့်နေတာ ဟိုဘက်ထိပ် ဒီဘက်ထိပ်၊ လမ်းတွေလည်းပိတ်။ ကျနော်က ဆေးသုတ်တာဆိုတော့ အလုပ် site က မြို့ပြင်ဘက်သွားရတယ်၊ တချို့ရွာတွေဆို လုံးဝအဝင်မခံတဲ့ ရွာတွေရှိတယ်။ သူတို့က မြန်မာလို့ အော်တာ မဟုတ်ဘူး နိုင်ငံနဲ့တပ်ပြီးအော်တာ “မြန်သင်း” လို့ ပြောတာ မြန်သင်းဆို လုံးဝအဝင်မခံနဲ့ ဆိုတဲ့ ရွာတွေရှိတယ်။ အခုနောက်ပိုင်း နေရထိုင်ရတာ အတော်ဆိုးတယ်။”
ပြည်ပက အခြေခံလုပ်သားတွေကို တရုတ်အစိုးရက အခုထိတရားဝင်ခေါ်ယူတာ မရှိသေးပေမဲ့ မြန်မာသံရုံးဘက်က တောင်းဆိုခဲ့လို့ မြန်မာနဲ့နီးတဲ့ နယ်စပ်မြို့ တွေမှာတော့ ယာယီနေထိုင်၊ အလုပ်လုပ်ခွင့်ကိုတနှစ်သက်တမ်းတိုးပေးတာမျိုး၊ နယ်စပ်ဝင်ထွက်ခွင့်ကို ရက်တိုးပေးထားတာမျိုးတော့ ဖြေလျှော့ခဲ့တာပါ။ တရားဝင်လုပ်သား စေလွှတ်ဖို့ကိစ္စလည်း မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ ချဉ်းကပ်ခဲ့ဖူးကြောင်း ပေကျင်းမြို့ မြန်မာသံရုံးက သံမှူးကြီး ဦးဟန်ဝင်းအောင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“နှစ်နိုင်ငံ တရားဝင်အလုပ်သမားတွေ စေလွှတ်ဖို့ကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဒီဘက်ကို ကျနော်တို့ နည်းနည်းချဉ်းကပ်ပြီး ကြိုးစားခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း တရုတ်ဗဟိုအစိုးရပေါ့နော် သူတို့ရဲ့ ချမှတ်ထားတဲ့ ဥပဒေတွေ မူဝါဒတွေကျတော့ ပြည်ပကနေ အလုပ်သမား တရားဝင်ခေါ်တာ မရှိပါဘူး ဆိုပြီးတော့ သူတို့ဘက်ကနေ ဖြေကြားလာတာ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူကအလုပ်သမား အကုန်လုံးကို မလာလုပ်ရဘူးလို့ မဟုတ်ဘူး၊ လာလို့ရတယ်၊ သူတို့စံနှုန်း သတ်မှတ်ချက်တွေနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ အလုပ်သမားတွေဆိုရင် လာလို့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရရင် သူတို့ အခြေခံလုပ်သားတွေကို သတ်မှတ်ထားတာ မဟုတ်ဘူးပေါ့နော်၊ ဘွဲ့ရ ကုမ္ပဏီမှာလုပ်တဲ့ဟာမျိုး ဒါမျိုးတွေ သူတို့ work permit ပေးတာရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တယ်ဟုန်ပြည်နယ်ခွဲတွေ၊ ဘာတွေမှာကျတော့ သူက ဒီ အလုပ်သမားတွေအတွက် ခွင့်ပြုထားတာ ရှိပါတယ်။”
မြန်မာ့လုပ်သားအင်အားရဲ့ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်က ပြည်ပမှာ လုပ်နေကြတာပါ။ ပြည်ပရောက်မြန်မာလုပ်သားတွေ အိမ်ပြန်ပို့ငွေက ၂၀၁၇ နောက်ပိုင်း တနှစ်ကို အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃.၅ ကနေ ၁၀ ဘီလီယံအထိ ရှိတယ်လို့ ILO ရဲ့ စစ်တမ်းတခုမှာ ဖော်ပြထားပြီး ဒါက မြန်မာတနိုင်ငံလုံး ပြည်ပပို့ကုန်ဝင်ငွေ အားလုံးရဲ့ ထက်ဝက်လောက် ရှိနေတာပါ။ ဒေါ်လာဘီလျံနဲ့ချီ ဝင်ငွေကျသွားလို့ မြန်မာ ပြည်တွင်းမှာ ကျပ်တည်းမှုတွေ ရှိနေကြောင်း ILO နဲ့ ပူးပေါင်းလုပ်ကိုင်နေတဲ့ ကော့သောင်းမြို့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား ပညာရေးစင်တာ MEC တာဝန်ခံ ဦးမိုးဝေက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
ထိုင်း၊ မလေးရှား၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ စင်္ကာပူ၊ ယူအေအီး၊ ကိုရီးယား ဒီနိုင်ငံတွေမှာ တရားဝင်ရော၊ တရားမဝင် အလုပ်လုပ်နေတဲ့ မြန်မာအများစုဟာ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်လာလို့ တချို့ကလည်း အစိုးရအစီအစဉ်နဲ့ အလုံးအရင်းလိုက် နေရပ်ပြန်နေဆဲဖြစ်ပြီး မြန်မာအစိုးရတော့ ပြည်တွင်းစက်ရုံတွေ အလုပ်ပြန်လည်ပတ်ဖို့နဲ့ ပြည်ပပြန် မြန်မာလုပ်သားတွေ အလုပ်ရဖို့ပါ စဉ်းစားနေကြောင်း မကြာသေးခင်က ထုတ်ပြန်ချက်တွေမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
[Unicode Version]
ပွညျပ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးလုပျသားမြား အခကျအခဲတှပေိုလာ
ကိုဗဈကပျရောဂါ စတငျဖွဈပှားခြိနျက စလို့ အခကျကွုံနရေတဲ့ ပွညျပရောကျ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှဟော အခုနောကျဆုံး မွနျမာနိုငျငံမှာ ရောဂါကူးစကျမှုတှေ တိုးလာနတေဲ့ ရိုကျခတျမှုဒဏျပါ ခံနကွေရတဲ့အကွောငျး ပွောပွပါမယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက ပွောပွထားပါတယျ။
ကပျရောဂါကွုံရခြိနျက စလို့ သှားလာလှုပျရှားမှုတှေ ကန့ျသတျထားတာကွောင့ျ ပွညျပရောကျ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ အခကျကွုံနရေခြိနျမှာပဲ အခုနောကျထပျ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကူးစကျမှုတှေ မွင့ျတကျလာတာကွောင့ျ နောကျဆကျတှဲ ပွူနာတှနေဲ့ပါ ရငျဆိုငျနကွေရတာပါ။ သနျးနဲ့ခြီတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ အလုပျလုပျကိုငျနတေဲ့ ထိုငျးနိုငျငံမှာ ဆိုရငျလညျး ကုနျထုတျလုပျငနျးတှေ ရပျဆိုငျးထားရတာကွောင့ျ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားဆိုငျရာ မူဝါဒတှမှောလညျး အပွောငျးအလဲတှေ ရှိနပေါတယျ။ ထိုငျးနိုငျငံက အိမျနီးခငြျး မွနျမာ၊ လာအိုနဲ့ ကမ်ဘောဒီးယား နိုငျငံတှကေ အလုပျသမားတှကေို နထေိုငျခှင့ျနဲ့ အလုပျလုပျခှင့ျ သကျတမျးတိုးပေးဖို့ သွဂုတျလ ၄ ရကျနေ့ကပဲ ကွညောထားပမေဲ့ ၂ နိုငျငံ သဘောတူညီခကြျနဲ့ အလုပျလုပျခှင့ျပွုမယ့ျ မွနျမာအလုပျသမားတှကေို လကျခံဖို့ အစီအစဉျကိုတော့ ဆိုငျးငံ့ထားတယျလို့လညျး ဘနျကောကျမွို့ မွနျမာသံရုံးက အလုပျသမားသံအရာရှိ ဦးမြိုးမွင့ျနိုငျက ပွောပါတယျ။
“ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကနြောျတို့ COVID ဆိုငျရာ စမျးသပျမှု ၇၂ နာရီ ကိစ်စတှရှေိတယျ၊ ဒေါျလာ ၁၀၀,၀၀၀ တနျ အာမခံခွငျးနဲ့ ပတျသကျတဲ့ဟာ ရှိတယျ၊ နောကျ ခရီးသှားရာဇဝငျ ထောကျခံခကြျရှိတယျ၊ ဒီဘကျက ထိုငျးဝနျကွီးခြုပျ ဦးဆောငျတဲ့ ကိုဗဈကောျမတီကို တငျပွပွီးတော့ ထိုငျးသံရုံးကနေ သှားလြှောကျတဲ့ ကိစ်စလေးတှေ ရှိတယျ။ အဲဒါတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဒီဘကျကတော့ (MoU လုပျသားကို) လကျခံနိုငျခွငျး မရှိသေးပါဘူးခငျဗြ။”
လတျတလော ရောဂါကူးစကျမှုတှေ မွင့ျတကျနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံက အလုပျသမားတှကေို ထိုငျးနိုငျငံက လကျမခံသေးပမေဲ့ ထိုငျးနိုငျငံထဲမှာ ရှိနသေူတှကေိုတော့ အလုပျအကိုငျအခှင့ျအလမျးတှအေတှကျ လမျးဖှင့ျပေးဖို့ စီစဉျနတေယျလို့လညျး ထိုငျးနိုငျငံအခွစေိုကျ အလုပျသမား ကူညီစောင့ျရှောကျရေး ကောျမတီဝငျ AAC အမှုဆောငျဒါရိုကျတာ ဦးခိုငျကွီးက ပွောပါတယျ။
“တရားမဝငျ အလုပျသမားတှကေို အကုနျလုံးတရားဝငျအောငျ ထိုငျးအစိုးရက လုပျပေးမယျ၊ ပွီးတော့ ဒီလူတှေ ပွညျပကို ထှကျသှားမှာ သူတို့ အရမျးကွောကျတာ ပေါ့နောျ။ တခြို့စကျရုံတှဆေိုရငျ အလုပျသမားတောငျ မရှိတဲ့ဘဝ ရောကျကုနျတာပေါ့။ အဲဒီတော့ ဒီ ထိုငျးအစိုးရ မူဝါဒကတော့ ဒီ COVID-19 ကာလမှာ အလုပျသမားတှေ အရမျးရှားပါးသှားတော့ ဒီမှာရှိတဲ့ အလုပျသမားတှကေို ဖမျးတာဆီးတာတှကေို အကုနျလုံး ဖွလြှေော့ပွီးတော့ ကွိုကျတဲ့ အလုပျရုံကို ဝငျလုပျဆိုပွီးတော့ မူဝါဒ တခုကို ခမြှတျထားတယျ အခုလောလောဆယျ၊ သူ့နိုငျငံထဲမှာရှိတဲ့ အလုပျသမားကိုပေါ့။ တခွားနိုငျငံကတော့ ပေးမဝငျဘူး။ ကနြောျတို့ ထိုငျးမှာရှိတဲ့ အလုပျသမားကိုတော့ တောျတောျကွီးကို အခှင့ျအရေး ရသှားတာပေါ့။”
ကပျရောဂါကွောင့ျ ဧပွီလနောကျပိုငျး ထိုငျးကနေ မွနျမာပွညျပွနျလာတဲ့ အလုပျသမားက ၁၀၀,၀၀၀ ဝနျးကငြျလောကျရှိတယျလို့လညျး မွနျမာသံရုံး အလုပျသမား သံအရာရှိတှကေ ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။
ခန့ျမှနျခွေ မွနျမာနိုငျငံသား အလုပျသမား ၅၅၀,၀၀၀ လောကျ အလုပျလုပျကိုငျနတေဲ့ မလေးရှားနိုငျငံမှာလညျး မလေဆနျးကစလို့ ဒီလဆနျးအထိ မွနျမာနိုငျငံကို တရားဝငျပွနျလာတဲ့သူ ၂,၉၀၀ ကြောျရှိပွီး နောကျထပျ စာရငျးပေးထားသူကလညျး ၁၀,၀၀၀ ကြောျလောကျရှိနပေါတယျ။ မလေးရှားအစိုးရကတော့ လုပျသားလိုအပျခကြျ ရှိနပေမေဲ့လညျး ကနြျးမာရေးအခွအေနအေရ ပွညျပလုပျသား အထူးသဖွင့ျ မွနျမာလုပျသားတှေ ထပျပွီး ခေါျယူဖို့ လတျတလော ဆိုငျးငံ့ထားကွောငျး မလေးရှား မွနျမာသံရုံး အလုပျသမားသံအရာရှိ ဦးအောငျဇောျမငျးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“မလေးရှားအစိုးရကလညျး အဲဒီလိုပဲ နိုငျငံခွားသား အလုပျသမားတှေ လောလောဆယျ ဝငျခှင့ျမပွုသေးဘူး၊ ဒီဘကျက calling ခပြေးတာလညျး မရှိတော့ဘူး၊ ဟိုဘကျကနေ လာမယ့ျသူတှကေိုလညျး လကျမခံသေးဘူး အခုအခြိနျမှာလေ။ အရငျ ပထမဦးဆုံး (မွနျမာလုပျသားတှေ) ပွနျပို့လိုကျတဲ့ အခွအေနမှော ကိုဗဈကွောင့ျက အမြားကွီးပါတယျ၊ အခုနောကျပိုငျးကတြော့ ပါမဈတှေ သကျတမျးကုနျကွတော့ ကလေးတှကေ မနခေငြျကွတော့ သူတို့က မွနျမာပွညျ ပွနျမယျဆိုတဲ့ဟာမြိုး သံရုံးနဲ့အစီအစဉျနဲ့ ပွနျကွတာပေါ့နောျ။ ကိုဗဈကွောင့ျလညျး ပါတာပေါ့။”
အိမျနီးခငြျး တရုတျနိုငျငံကလညျး မွနျမာလုပျသားကိစ်စကို မတျလကုနျကစပွီး နယျစပျကုနျသှယျရေးဂိတျတှေ ကန့ျသတျပွီး လူဝငျခှင့ျ မပေးတော့တာမြိုးနဲ့ တငျးတငျးကပြျကပြျ ကိုငျတှယျလာတာပါ။ မကွာသေးခငျက တရုတျ ယူနနျပွညျနယျ၊ ရှှလေီမွို့က မွနျမာနှဈယောကျမှာ ကိုဗဈရောဂါတှေ့ရှိပွီးနောကျပိုငျး မွနျမာနဲ့ ထိစပျနတေဲ့ နယျစပျတလြှောကျမှာ ပွညျနယျအစိုးရက လုံခွုံရေးပိုပွီး ခထြားလိုကျပါတယျ။ တမွို့လုံးကိုလညျး ရောဂါစဈဆေးပွီး အဲဒီနောကျပိုငျး ဝငျလာတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသား ဘယျသူ့ကိုမှ ခှင့ျမပွုတော့ပါဘူး။ ရှှလေီမွို့ရဲ့ လကျရှိ အခွအေနကေို မွနျမာလုပျသား စိုငျးကြောျစှာ ကအခုလိုပွောပါတယျ။
“ရှှလေီမှာ lockdown ခပြွီးမှ ကနြျးမာရေး ထောကျခံခကြျ ဆကျလုပျရသေးတယျ၊ ဧည့ျစာရငျးလညျး တိုငျရတယျ၊ တရားဝငျအထောကျအထား ရှိပမေဲ့ ဧည့ျစာရငျး မတိုငျထားရငျဖမျးမယျ အဲဒီလိုပွောတယျဗြ။ ဒီမှာက ရပျကှကျတိုငျးကိုဝငျဖို့ မွနျမာနိုငျငံသားဖွဈရငျအတောျခကျခဲတယျ၊ အခုကနြောျနတေဲ့ မွို့ဆိုရငျ မံစီဗြ ရှှလေီနားမှာပဲ ကှနျမနျဒိုအကြီဝတျထားတဲ့သူတှေ အဲလူတှစေောင့ျနတော ဟိုဘကျထိပျ ဒီဘကျထိပျ၊ လမျးတှလေညျးပိတျ။ ကနြောျက ဆေးသုတျတာဆိုတော့ အလုပျ site က မွို့ပွငျဘကျသှားရတယျ၊ တခြို့ရှာတှဆေို လုံးဝအဝငျမခံတဲ့ ရှာတှရှေိတယျ။ သူတို့က မွနျမာလို့ အောျတာ မဟုတျဘူး နိုငျငံနဲ့တပျပွီးအောျတာ “မွနျသငျး” လို့ ပွောတာ မွနျသငျးဆို လုံးဝအဝငျမခံနဲ့ ဆိုတဲ့ ရှာတှရှေိတယျ။ အခုနောကျပိုငျး နရေထိုငျရတာ အတောျဆိုးတယျ။”
ပွညျပက အခွခေံလုပျသားတှကေို တရုတျအစိုးရက အခုထိတရားဝငျခေါျယူတာ မရှိသေးပမေဲ့ မွနျမာသံရုံးဘကျက တောငျးဆိုခဲ့လို့ မွနျမာနဲ့နီးတဲ့ နယျစပျမွို့ တှမှောတော့ ယာယီနထေိုငျ၊ အလုပျလုပျခှင့ျကိုတနှဈသကျတမျးတိုးပေးတာမြိုး၊ နယျစပျဝငျထှကျခှင့ျကို ရကျတိုးပေးထားတာမြိုးတော့ ဖွလြှေော့ခဲ့တာပါ။ တရားဝငျလုပျသား စလှေှတျဖို့ကိစ်စလညျး မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ ခဉြျးကပျခဲ့ဖူးကွောငျး ပကေငြျးမွို့ မွနျမာသံရုံးက သံမှူးကွီး ဦးဟနျဝငျးအောငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“နှဈနိုငျငံ တရားဝငျအလုပျသမားတှေ စလှေှတျဖို့ကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဒီဘကျကို ကနြောျတို့ နညျးနညျးခဉြျးကပျပွီး ကွိုးစားခဲ့ဖူးပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး တရုတျဗဟိုအစိုးရပေါ့နောျ သူတို့ရဲ့ ခမြှတျထားတဲ့ ဥပဒတှေေ မူဝါဒတှကေတြော့ ပွညျပကနေ အလုပျသမား တရားဝငျခေါျတာ မရှိပါဘူး ဆိုပွီးတော့ သူတို့ဘကျကနေ ဖွကွေားလာတာ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ သူကအလုပျသမား အကုနျလုံးကို မလာလုပျရဘူးလို့ မဟုတျဘူး၊ လာလို့ရတယျ၊ သူတို့စံနှုနျး သတျမှတျခကြျတှနေဲ့ ကိုကျညီတဲ့ အလုပျသမားတှဆေိုရငျ လာလို့ရပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပွောရရငျ သူတို့ အခွခေံလုပျသားတှကေို သတျမှတျထားတာ မဟုတျဘူးပေါ့နောျ၊ ဘှဲ့ရ ကုမ်ပဏီမှာလုပျတဲ့ဟာမြိုး ဒါမြိုးတှေ သူတို့ work permit ပေးတာရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တယျဟုနျပွညျနယျခှဲတှေ၊ ဘာတှမှောကတြော့ သူက ဒီ အလုပျသမားတှအေတှကျ ခှင့ျပွုထားတာ ရှိပါတယျ။”
မွနျမာ့လုပျသားအငျအားရဲ့ ၂၀ ရာခိုငျနှုနျးကြောျက ပွညျပမှာ လုပျနကွေတာပါ။ ပွညျပရောကျမွနျမာလုပျသားတှေ အိမျပွနျပို့ငှကေ ၂၀၁၇ နောကျပိုငျး တနှဈကို အမရေိကနျ ဒေါျလာ ၃.၅ ကနေ ၁၀ ဘီလီယံအထိ ရှိတယျလို့ ILO ရဲ့ စဈတမျးတခုမှာ ဖောျပွထားပွီး ဒါက မွနျမာတနိုငျငံလုံး ပွညျပပို့ကုနျဝငျငှေ အားလုံးရဲ့ ထကျဝကျလောကျ ရှိနတောပါ။ ဒေါျလာဘီလြံနဲ့ခြီ ဝငျငှကေသြှားလို့ မွနျမာ ပွညျတှငျးမှာ ကပြျတညျးမှုတှေ ရှိနကွေောငျး ILO နဲ့ ပူးပေါငျးလုပျကိုငျနတေဲ့ ကော့သောငျးမွို့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမား ပညာရေးစငျတာ MEC တာဝနျခံ ဦးမိုးဝကေ ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
ထိုငျး၊ မလေးရှား၊ တရုတျ၊ အိန်ဒိယ၊ စငျ်ကာပူ၊ ယူအအေီး၊ ကိုရီးယား ဒီနိုငျငံတှမှော တရားဝငျရော၊ တရားမဝငျ အလုပျလုပျနတေဲ့ မွနျမာအမြားစုဟာ အလုပျလကျမဲ့ဖွဈလာလို့ တခြို့ကလညျး အစိုးရအစီအစဉျနဲ့ အလုံးအရငျးလိုကျ နရေပျပွနျနဆေဲဖွဈပွီး မွနျမာအစိုးရတော့ ပွညျတှငျးစကျရုံတှေ အလုပျပွနျလညျပတျဖို့နဲ့ ပွညျပပွနျ မွနျမာလုပျသားတှေ အလုပျရဖို့ပါ စဉျးစားနကွေောငျး မကွာသေးခငျက ထုတျပွနျခကြျတှမှော ဖောျပွထားပါတယျ။
