(Zawgyi/Unicode)
COVID-19 ကပ်ရောဂါကို ရင်ဆိုင်ကြတာမှာ နည်းပညာနဲ့ ပစ္စည်းကိရိယာပိုင်း အတော်လေးပြည့်စုံတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ တောင် အခက်အခဲတွေ့ကြရပါတယ်။ ဒီထဲမှာမှ ဆေးမှတ်တမ်း၊ လူနာတွေရဲ့ကိုယ်ရေးမှတ်တမ်းတွေကို ဟက်ကာတွေက အွန်လိုင်းကနေ ခိုးယူဖို့ ကြိုးစားတာတွေလည်းရှိတယ်လို့ နယူးယောက်မြို့က ဆေးရုံတခုမှာ တာဝန် ထမ်းဆောင်နေတဲ့ သတင်းနည်းပညာရပ် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာမြန်မာ-အမေရိကန် အင်ဂျင်နီယာ တဦးဖြစ်သူ ကိုမိုက်ကယ်လ်ကျော်သူက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
ဒီအခြေအနေတွေကို သူကိုယ်တိုင်နဲ့ သူ့လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက်တွေ ဘယ်လို ရင်ဆိုင် လုပ်ဆောင်ကြရတယ်ဆိုတာ မဆုမွန်က ဆက်သွယ်မေးမြန်းတဲ့အခါ သူက အခုလို စရှင်းပြပါတယ်။
ကိုမိုက်ကယ်လ်။ ။ ကျနော်က Presbyterian Hospital ဆေးရုံမှာ Security Engineer ပိုင်းကို တာဝန်ယူပေးနေတာပါ။ ကျနော်တို့ဆေးရုံက Columbia တက္ကသိုလ်နဲ့ Cornell တက္ကသိုလ်ရဲ့ Medical Center ဖြစ်တဲ့အတွက် ဆရာဝန်တွေရော ဆေးဘက်ဆိုင်ရာပစ္စည်းတွေရော၊ နည်းပညာပိုင်းရော တော်တော်များများ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လို့ တကယ်တမ်း ဒီပြဿနာဖြစ်လာတဲ့အချိန်မှာတော့ ဒီလောက်ဖြစ်လာလိမ့်မယ်လို့လည်း မှန်းထားတာ မရှိတော့ ကျနော်တို့မှာလည်း တော်တော်အခက်အခဲတွေဖြစ်ရပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးဖြစ်နေတာကို အသုံးချပြီးတော့ Medical record ဆေးမှတ်တမ်းတွေ Patient Data လူနာတွေရဲ့ကိုယ်ရေးမှတ်တမ်းတွေကို ရအောင် ဟက်ကာတွေဘက်က လာပြီးခိုးယူတာမျိုး အနေအထားလည်းရှိတော့ ကျနော်တို့ တာဝန်ယူရတဲ့အပိုင်းမှာ အလုပ်တွေပိုများ တာဝန် ပိုကြီးလာတွေရှိပါတယ်။
နောက်တခုက အခု ရှေ့တန်းမှာ ဦးဆောင်ပြီး လုပ်နေကြရတဲ့ တာဝန်ယူကုသပေးနေရတဲ့ ဆရာဝန်တွေ နပ်စ်သူနာပြုတွေကလည်း အချိန်ရှည်လုပ်လာရတာတွေ ရှိတော့ ပင်ပန်းတာတွေရှိလာတယ်။ ကျနော်တို့ရဲ့Corporate office ကလူတွေ Head office ကလူတွေ အကုန်လုံး က Volunteer ပါပေးကြတယ်။ Volunteer ဘယ်လိုကူကြလဲဆိုရင် Onsite ဆေးရုံတွေ ကို ကျနော်တို့တွေ Schedule အချိန်တွေခွဲပြီး လုပ်ပေးတယ်။ ကျနော်တို့က ဥပမာ ဆရာဝန်တွေ နပ်စ်တွေက လူနာကို ကြည့်နေချိန်မှာ လုပ်ငန်းခွင်ပိုအဆင်ပြေအောင် Computer on Wheels လို့ခေါ်တာပေါ့နော် Workstation on wheel အနေနဲ့ cartတွေနဲ့ နောက်ကနေလိုက်ပြီးတော့ Data entry လုပ်ပေးတာတွေ လုပ်ပေးတယ်။ နောက် စာရင်းမှတ်ပေး Patient ကိုပေးတဲ့ ဆေးမှတ်တမ်းတွေRecord လုပ်ပေးတယ်။ မူလက နပ်စ်က လုပ်ပေးတာမျိုးပေမဲ့ ကျနော်တို့တွေ အကုန်ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးပြီး ကိုယ်တိုင်ကို site တွေထဲအထိသွားပြီး Volunteer လုပ်ပေးတာတွေရှိပါတယ်။ ဆေးရုံမှာက ထင်ထားတာထက် လောလောဆယ်အခြေအနေကဆို လူနာတွေက မှန်းထားတာကို ပိုများလာနေတဲ့အတွက် တချို့အရေးမကြီးတဲ့လူနာတွေဆို နေအိမ်တွေမှာပဲ ပြန်နေခိုင်းပြီး ဆေးကုသမှုခံဖို့ ညွှန်ကြားချက်တွေလည်း ရှိပါတယ်။
မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ ဒီအခြေအနေကို အဓိက မေးတာကတော့ COVID-19 က ကျမတို့မြန်မာပြည်မှာ ကေ့စ်နံပတ်တစ်ကနေစပြီးတော့ အခုဆို အယောက်၂၀ အထိကူးစက်ခံနေရပြီပေါ့နော်။ အဲ့တော့ အများပြည်သူဘက်က လူနာပိုးတွေ့ရှိမှု နောက်ဆုံးအခြေအနေတွေကို ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနကနေ စောင့်ပြီးတော့မှ နားထောင်နေကြရတယ် ညဉ့်နက်တဲ့အထိကိုပေါ့နော်။ သတင်းမီဒီယာတွေအပါပေါ့နော် အဲ့ဒီ့အချိန်မှာ သတင်းထုတ်ပြန်နိုင်မှုတွေ လူနာတွေရဲ့ကိုယ်ရေးမှတ်တမ်းတွေအပေါ် ထုတ်ပြန်နိုင်မှုတွေမှာ အားနည်းချက်တွေရှိနေတာတွေကို တွေ့ရတယ်။ အမေရိကန်မှာဆိုရင် သက်ဆိုင်ရာပြည်နယ် အာဏာပိုင်တွေ မြို့တော်ဝန်တွေကအစ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွေလုပ်ပြီး အချိန်နဲ့တပြေးညီသတင်းထုတ်ပြန်နိုင်မှုတွေ လုပ်တယ်။ အဲ့တော့ လက်ရှိကိုမိုက်ကယ်လ်တွေ သတင်းပြုစုတာ မှတ်တမ်းတွေလုပ်နေတဲ့ အနေအထားအတွေ့အကြုံနဲ့ယှဉ်ပြီးတော့ မြန်မာပြည်ရဲ့သတင်းထုတ်ပြန်နိုင်မှုအပေါ် ဘယ်လိုအကြံပြုနိုင်တာရှိပါသလဲရှင့်။
ကိုမိုက်ကယ်လ်။ ။ ကျနော်တို့ နယူးယောက်မှာဆိုရင် တကယ်တမ်းဖြစ်လာပြီဆိုတော့ နယူးယောက်မြို့တော်ရော ပြည်နယ်အစိုးရရော မနိုင်တော့တဲ့အခါ ဗဟိုအစိုးရရဲ့ အကူအညီတွေ လိုအပ်လာတာတွေ ရှိတယ်။ အခုဆိုရင် စစ်တပ်ရဲ့အင်အား စစ်တပ်ရဲ့အကူညီတွေကို ယူရတာကို ရှိလာပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့စစ်တပ်ကနေကြည်းတပ်ကဆို လူနာ ၃,၀၀၀ ဆန့်တဲ့ဆေးရုံလာဖွင့်ပေးတာ ရှိတယ်။ ရေတပ်ကနေ ကုတင် ၁,၀၀၀ ဆန့်တဲ့သင်္ဘောလာပေးတယ်။ လက်ရှိမြန်မာပြည်ရဲ့အနေအထားကကျတော့ တကယ်အရမ်းကြီး Active center မဖြစ်သေးဘူးဆိုတော့ အခုအချိန်မှာ ဖြစ်နိုင်မယ်ဆိုရင် အစိုးရရယ် ပြည်သူရယ် တပ်မတော်ရယ် ဘာအစွဲတွေမှ မထားဘဲ ပြည်သူကို မျက်နှာကိုပဲကြည့်ပြီး အရေးပေါ်ပြင်ဆင်သင့်ပါတယ်။ နောက်တခုက အစိုးရကိုချည်းပဲလည်း ဝေဖန်မနေဘဲ ဒီလိုအချိန်မှာ အငြင်းမပွားကြဖို့ အကောင်းဆုံး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ အဓိကကတော့ ကိုယ်တတ်နိုင်တာတွေပေါ့ ဥပမာ ကျနော်တို့နယူးယောက်မှာ ဆိုရင် Volunteer အများကြီးထွက်လာတယ်။ ဝိုင်းလုပ်ကြတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေမှာတော့ တယောက်နဲ့တယောက် အမုန်းပွားမယ့်စကားတွေ၊ အငြင်းပွားမယ့်စကားတွေ မပြောကြဘဲနဲ့ ကိုယ်ဘာလုပ်နိုင်လဲ၊ ကိုယ်ဘာတတ်နိုင်လဲဆိုတာကို ဝိုင်းလုပ်ကြဖို့ အချိန်ကျနေပါပြီ။ တတ်နိုင်သလောက် ဝိုင်းကူပေးကြဖို့ ပြောချင်ပါတယ်။
မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့။ ကိုမိုက်ကယ်လ်ကလည်း အခုနယူးယောက်မှာ ရှိနေတယ်။ နယူးယောက်ကဆိုရင်လည်း အခုအမေရိကန်ပြည်ထောင်စု တခုလုံးမှာ ကူးစက်မှု သေဆုံးမှုအခြေအနေက တခြားပြည်နယ်တွေထက်စာရင် အခြေအနေဆိုးတယ်လို့ပြောလို့ရပါတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေ အနေအထား ကိုဗစ်ကာလမှာပေါ့နော် နေ့စဉ်လူနေမှုပုံစံပြောင်းသွားတာတွေ လုပ်ငန်းခွင် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်မှုပြောင်းလဲသွားတဲ့အနေအထားကိုလည်း ပြောပြပေးပါဦး။ အမေရိကန်ရောက်မြန်မာတွေ ဒီအခြေအနေကို တွေ့ကြုံနေရသလို မြန်မာပြည်ဆိုလည်း အခုဆို အယောက်၂၀ ဖြစ်သွားပြီ မြန်မာပြည်သူတွေလည်း ကြုံလာရနေတဲ့အပေါ် ဘယ်လိုအကြံညဏ် မျှဝေချင်တာရှိပါလဲ။
ကိုမိုက်ကယ်လ်။ ။ အခုကျနော်တို့နေတဲ့ နယူးယောက် ဆိုရင် အဆိုးဝါးဆုံး သေဆုံးတာရော ရောဂါပြန့့်ပွားမှုရော အများဆုံးဖြစ်နေတယ်။ ဒီလိုအခြေအနေမှာတော့ အကောင်းဆုံးပြင်ဆင်ထားပြီး အတတ်နိုင်ဆုံး နေပါတယ်။ သတင်းဆိုးတွေကို နားထောင်ပြီး စိုးရိမ်မှုတွေမြင့်လာတာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ anxiety disorder နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတွေပါဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒီလိုမဖြစ်လာနိုင်အောင် မိသားစုထဲမှာလည်း ရင်သွေးလေးရှိတော့ ဒါကို သတိထားပြီးနေတယ်။ COVID-19 က ဒီကာလမှာ အလုပ်တွေ လူနေမှုပုံစံအပြောင်းအလဲတွေ ကြောင့် ဒီလိုမလိုလားအပ်တဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာတွေပါ မဖြစ်လာအောင် အထူးသတိထားပြီးနေသင့်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ့ထဲကမှ အကောင်းတွေးနိုင်တာက အရင်ကဆို မိသားစုကို အချိန်မပေးနိုင်ကြဘူး ကလေးတွေက ကျောင်း ကျနော်တို့တွေက အလုပ်တွေပဲသွားနေတော့ အခုလို အိမ်မှာပဲ နေကြရတဲ့အချိန် မိသားစုနဲ့ ကစားတာမျိုး အချိန်ပိုပေးနိုင်တယ်။ အိမ်မှာပဲ နေတာများလာရင် သွေးလည်ပတ်မှု မရှိဘူးဆိုရင် မနက်-ည ပုံမှန်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပေးတယ်။
အဓိက အရေးကြီးဆုံးကတော့ အိမ်ထဲမှာပါ အိမ်အပြင်လုံးဝ မထွက်ပါနဲ့။ နောက် ကိုယ်လေ့လာသင်ယူနိုင်တဲ့ သင်တန်းမျိုးတွေရှိမယ်။ မြန်မာပြည်မှာဆိုလည်း လေ့လာခွင့်ရတယ်လို့ပဲ သဘောထားပြီး ဟင်းချက်နည်း သင်တန်းမျိုး၊ ဘာသာစကားသင်တန်းမျိုး၊ ချုပ်လုပ်သင်တန်းတွေမျိုးလို ငါအချိန်ရတုန်း တခုခုကို လေ့လာထားလိုက်မယ်ဆိုတဲ့ စိတ်မျိုးနဲ့ သင်ယူနေမယ်ဆိုရင် ငါ အိမ်ထဲ ပိတ်မိနေပါလားဆိုတဲ့ အတွေးအမြင်မရှိတော့ပါဘူး။ အတတ်နိုင်ဆုံး အပြင်မထွက်ကြဘူးဆိုရင် ဒီရောဂါဆိုးကြီး ပျံ့နှံ့မှုက နည်းသွားနိုင်သလို တဘက်ကနေ အခုရှေ့တန်းကနေ လုပ်နေရတဲ့ သူနာပြုတွေ ဆရာဝန်တွေကို ကူညီရာရောက်ပါတယ်။ ဖြစ်နိုင်ရင် အိမ်ထဲမှာပါနေ anxiety စိတ်ဖိစီးမှုတွေ မဖြစ်အောင် ကိုယ်ဝါသနာပါတာတခုခုကို လေ့လာနေကြပါလို့ အကြံပြုချင်ပါတယ်။
နယူးယောက်မြို့တော် Presbyterian Hospital ဆေးရုံမှာ IT-Security Engineer နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာလုံခြုံရေးအင်ဂျင်နီယာအဖြစ် တာဝန်ယူလုပ်ကိုင်နေတဲ့ ကိုမိုက်ကယ်လ်ကျော်သူကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းခဲ့တာပါရှင်။
[Unicode Version]
နယူးယောကျက IT ပညာရှငျတဦးရဲ့ COVID-19 အရေး လုပျငနျးအတှေ့အကွုံ
COVID-19 ကပျရောဂါကို ရငျဆိုငျကွတာမှာ နညျးပညာနဲ့ ပစ်စညျးကိရိယာပိုငျး အတောျလေးပွည့ျစုံတဲ့ နိုငျငံတှမှော တောငျ အခကျအခဲတှေ့ကွရပါတယျ။ ဒီထဲမှာမှ ဆေးမှတျတမျး၊ လူနာတှရေဲ့ကိုယျရေးမှတျတမျးတှကေို ဟကျကာတှကေ အှနျလိုငျးကနေ ခိုးယူဖို့ ကွိုးစားတာတှလေညျးရှိတယျလို့ နယူးယောကျမွို့က ဆေးရုံတခုမှာ တာဝနျ ထမျးဆောငျနတေဲ့ သတငျးနညျးပညာရပျ လုံခွုံရေးဆိုငျရာမွနျမာ-အမရေိကနျ အငျဂငြျနီယာ တဦးဖွဈသူ ကိုမိုကျကယျလျကြောျသူက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
ဒီအခွအေနတှေကေို သူကိုယျတိုငျနဲ့ သူ့လုပျဖောျကိုငျဘကျတှေ ဘယျလို ရငျဆိုငျ လုပျဆောငျကွရတယျဆိုတာ မဆုမှနျက ဆကျသှယျမေးမွနျးတဲ့အခါ သူက အခုလို စရှငျးပွပါတယျ။
ကိုမိုကျကယျလျ။ ။ကနြောျက Presbyterian Hospital ဆေးရုံမှာ Security Engineer ပိုငျးကို တာဝနျယူပေးနတောပါ။ ကနြောျတို့ဆေးရုံက Columbia တက်ကသိုလျနဲ့ Cornell တက်ကသိုလျရဲ့ Medical Center ဖွဈတဲ့အတှကျ ဆရာဝနျတှရေော ဆေးဘကျဆိုငျရာပစ်စညျးတှရေော၊ နညျးပညာပိုငျးရော တောျတောျမြားမြား ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လို့ တကယျတမျး ဒီပွူနာဖွဈလာတဲ့အခြိနျမှာတော့ ဒီလောကျဖွဈလာလိမ့ျမယျလို့လညျး မှနျးထားတာ မရှိတော့ ကနြောျတို့မှာလညျး တောျတောျအခကျအခဲတှဖွေဈရပါတယျ။ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးဖွဈနတောကို အသုံးခပြွီးတော့ Medical record ဆေးမှတျတမျးတှေ Patient Data လူနာတှရေဲ့ကိုယျရေးမှတျတမျးတှကေို ရအောငျ ဟကျကာတှဘေကျက လာပွီးခိုးယူတာမြိုး အနအေထားလညျးရှိတော့ ကနြောျတို့ တာဝနျယူရတဲ့အပိုငျးမှာ အလုပျတှပေိုမြား တာဝနျ ပိုကွီးလာတှရှေိပါတယျ။
နောကျတခုက အခု ရှေ့တနျးမှာ ဦးဆောငျပွီး လုပျနကွေရတဲ့ တာဝနျယူကုသပေးနရေတဲ့ ဆရာဝနျတှေ နပျဈသူနာပွုတှကေလညျး အခြိနျရှညျလုပျလာရတာတှေ ရှိတော့ ပငျပနျးတာတှရှေိလာတယျ။ ကနြောျတို့ရဲ့Corporate office ကလူတှေ Head office ကလူတှေ အကုနျလုံး က Volunteer ပါပေးကွတယျ။ Volunteer ဘယျလိုကူကွလဲဆိုရငျ Onsite ဆေးရုံတှေ ကို ကနြောျတို့တှေ Schedule အခြိနျတှခှေဲပွီး လုပျပေးတယျ။ ကနြောျတို့က ဥပမာ ဆရာဝနျတှေ နပျဈတှကေ လူနာကို ကွည့ျနခြေိနျမှာ လုပျငနျးခှငျပိုအဆငျပွအေောငျ Computer on Wheels လို့ခေါျတာပေါ့နောျ Workstation on wheel အနနေဲ့ cartတှနေဲ့ နောကျကနလေိုကျပွီးတော့ Data entry လုပျပေးတာတှေ လုပျပေးတယျ။ နောကျ စာရငျးမှတျပေး Patient ကိုပေးတဲ့ ဆေးမှတျတမျးတှေRecord လုပျပေးတယျ။ မူလက နပျဈက လုပျပေးတာမြိုးပမေဲ့ ကနြောျတို့တှေ အကုနျကနြျးမာရေးစဈဆေးပွီး ကိုယျတိုငျကို site တှထေဲအထိသှားပွီး Volunteer လုပျပေးတာတှရှေိပါတယျ။ ဆေးရုံမှာက ထငျထားတာထကျ လောလောဆယျအခွအေနကေဆို လူနာတှကေ မှနျးထားတာကို ပိုမြားလာနတေဲ့အတှကျ တခြို့အရေးမကွီးတဲ့လူနာတှဆေို နအေိမျတှမှောပဲ ပွနျနခေိုငျးပွီး ဆေးကုသမှုခံဖို့ ညှှနျကွားခကြျတှလေညျး ရှိပါတယျ။
မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ ဒီအခွအေနကေို အဓိက မေးတာကတော့ COVID-19 က ကမြတို့မွနျမာပွညျမှာ ကေ့ဈနံပတျတဈကနစေပွီးတော့ အခုဆို အယောကျ၂၀ အထိကူးစကျခံနရေပွီပေါ့နောျ။ အဲ့တော့ အမြားပွညျသူဘကျက လူနာပိုးတှေ့ရှိမှု နောကျဆုံးအခွအေနတှေကေို ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနကနေ စောင့ျပွီးတော့မှ နားထောငျနကွေရတယျ ညဉ့ျနကျတဲ့အထိကိုပေါ့နောျ။ သတငျးမီဒီယာတှအေပါပေါ့နောျ အဲ့ဒီ့အခြိနျမှာ သတငျးထုတျပွနျနိုငျမှုတှေ လူနာတှရေဲ့ကိုယျရေးမှတျတမျးတှအေပေါျ ထုတျပွနျနိုငျမှုတှမှော အားနညျးခကြျတှရှေိနတောတှကေို တှေ့ရတယျ။ အမရေိကနျမှာဆိုရငျ သကျဆိုငျရာပွညျနယျ အာဏာပိုငျတှေ မွို့တောျဝနျတှကေအစ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲတှလေုပျပွီး အခြိနျနဲ့တပွေးညီသတငျးထုတျပွနျနိုငျမှုတှေ လုပျတယျ။ အဲ့တော့ လကျရှိကိုမိုကျကယျလျတှေ သတငျးပွုစုတာ မှတျတမျးတှလေုပျနတေဲ့ အနအေထားအတှေ့အကွုံနဲ့ယှဉျပွီးတော့ မွနျမာပွညျရဲ့သတငျးထုတျပွနျနိုငျမှုအပေါျ ဘယျလိုအကွံပွုနိုငျတာရှိပါသလဲရှင့ျ။
ကိုမိုကျကယျလျ။ ။ ကနြောျတို့ နယူးယောကျမှာဆိုရငျ တကယျတမျးဖွဈလာပွီဆိုတော့ နယူးယောကျမွို့တောျရော ပွညျနယျအစိုးရရော မနိုငျတော့တဲ့အခါ ဗဟိုအစိုးရရဲ့ အကူအညီတှေ လိုအပျလာတာတှေ ရှိတယျ။ အခုဆိုရငျ စဈတပျရဲ့အငျအား စဈတပျရဲ့အကူညီတှကေို ယူရတာကို ရှိလာပါတယျ။ အမရေိကနျရဲ့စဈတပျကနကွေညျးတပျကဆို လူနာ ၃,၀၀၀ ဆန့ျတဲ့ဆေးရုံလာဖှင့ျပေးတာ ရှိတယျ။ ရတေပျကနေ ကုတငျ ၁,၀၀၀ ဆန့ျတဲ့သငျ်ဘောလာပေးတယျ။ လကျရှိမွနျမာပွညျရဲ့အနအေထားကကတြော့ တကယျအရမျးကွီး Active center မဖွဈသေးဘူးဆိုတော့ အခုအခြိနျမှာ ဖွဈနိုငျမယျဆိုရငျ အစိုးရရယျ ပွညျသူရယျ တပျမတောျရယျ ဘာအစှဲတှမှေ မထားဘဲ ပွညျသူကို မကြျနှာကိုပဲကွည့ျပွီး အရေးပေါျပွငျဆငျသင့ျပါတယျ။ နောကျတခုက အစိုးရကိုခညြျးပဲလညျး ဝဖေနျမနဘေဲ ဒီလိုအခြိနျမှာ အငွငျးမပှားကွဖို့ အကောငျးဆုံး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျကွဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ အဓိကကတော့ ကိုယျတတျနိုငျတာတှပေေါ့ ဥပမာ ကနြောျတို့နယူးယောကျမှာ ဆိုရငျ Volunteer အမြားကွီးထှကျလာတယျ။ ဝိုငျးလုပျကွတယျ။ ဒီလိုအခွအေနမှောတော့ တယောကျနဲ့တယောကျ အမုနျးပှားမယ့ျစကားတှေ၊ အငွငျးပှားမယ့ျစကားတှေ မပွောကွဘဲနဲ့ ကိုယျဘာလုပျနိုငျလဲ၊ ကိုယျဘာတတျနိုငျလဲဆိုတာကို ဝိုငျးလုပျကွဖို့ အခြိနျကနြပေါပွီ။ တတျနိုငျသလောကျ ဝိုငျးကူပေးကွဖို့ ပွောခငြျပါတယျ။
မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့။ ကိုမိုကျကယျလျကလညျး အခုနယူးယောကျမှာ ရှိနတေယျ။ နယူးယောကျကဆိုရငျလညျး အခုအမရေိကနျပွညျထောငျစု တခုလုံးမှာ ကူးစကျမှု သဆေုံးမှုအခွအေနကေ တခွားပွညျနယျတှထေကျစာရငျ အခွအေနဆေိုးတယျလို့ပွောလို့ရပါတယျ။ ဒီလိုအခွအေနေ အနအေထား ကိုဗဈကာလမှာပေါ့နောျ နေ့စဉျလူနမှေုပုံစံပွောငျးသှားတာတှေ လုပျငနျးခှငျ လုပျကိုငျဆောငျရှကျမှုပွောငျးလဲသှားတဲ့အနအေထားကိုလညျး ပွောပွပေးပါဦး။ အမရေိကနျရောကျမွနျမာတှေ ဒီအခွအေနကေို တှေ့ကွုံနရေသလို မွနျမာပွညျဆိုလညျး အခုဆို အယောကျ၂၀ ဖွဈသှားပွီ မွနျမာပွညျသူတှလေညျး ကွုံလာရနတေဲ့အပေါျ ဘယျလိုအကွံညဏျ မြှဝခေငြျတာရှိပါလဲ။
ကိုမိုကျကယျလျ။ ။ အခုကနြောျတို့နတေဲ့ နယူးယောကျ ဆိုရငျ အဆိုးဝါးဆုံး သဆေုံးတာရော ရောဂါပွန့ျပှားမှုရော အမြားဆုံးဖွဈနတေယျ။ ဒီလိုအခွအေနမှောတော့ အကောငျးဆုံးပွငျဆငျထားပွီး အတတျနိုငျဆုံး နပေါတယျ။ သတငျးဆိုးတှကေို နားထောငျပွီး စိုးရိမျမှုတှမွေင့ျလာတာနဲ့ ပတျသကျတဲ့ anxiety disorder နောကျဆကျတှဲဆိုးကြိုးတှပေါဖွဈလာနိုငျပါတယျ။ ဒီလိုမဖွဈလာနိုငျအောငျ မိသားစုထဲမှာလညျး ရငျသှေးလေးရှိတော့ ဒါကို သတိထားပွီးနတေယျ။ COVID-19 က ဒီကာလမှာ အလုပျတှေ လူနမှေုပုံစံအပွောငျးအလဲတှေ ကွောင့ျ ဒီလိုမလိုလားအပျတဲ့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာတှပေါ မဖွဈလာအောငျ အထူးသတိထားပွီးနသေင့ျပါတယျ။ အဲ့ဒီ့ထဲကမှ အကောငျးတှေးနိုငျတာက အရငျကဆို မိသားစုကို အခြိနျမပေးနိုငျကွဘူး ကလေးတှကေ ကြောငျး ကနြောျတို့တှကေ အလုပျတှပေဲသှားနတေော့ အခုလို အိမျမှာပဲ နကွေရတဲ့အခြိနျ မိသားစုနဲ့ ကစားတာမြိုး အခြိနျပိုပေးနိုငျတယျ။ အိမျမှာပဲ နတောမြားလာရငျ သှေးလညျပတျမှု မရှိဘူးဆိုရငျ မနကျ-ည ပုံမှနျလေ့ကငြ့ျခနျးလုပျပေးတယျ။
အဓိက အရေးကွီးဆုံးကတော့ အိမျထဲမှာပါ အိမျအပွငျလုံးဝ မထှကျပါနဲ့။ နောကျ ကိုယျလေ့လာသငျယူနိုငျတဲ့ သငျတနျးမြိုးတှရှေိမယျ။ မွနျမာပွညျမှာဆိုလညျး လေ့လာခှင့ျရတယျလို့ပဲ သဘောထားပွီး ဟငျးခကြျနညျး သငျတနျးမြိုး၊ ဘာသာစကားသငျတနျးမြိုး၊ ခြုပျလုပျသငျတနျးတှမြေိုးလို ငါအခြိနျရတုနျး တခုခုကို လေ့လာထားလိုကျမယျဆိုတဲ့ စိတျမြိုးနဲ့ သငျယူနမေယျဆိုရငျ ငါ အိမျထဲ ပိတျမိနပေါလားဆိုတဲ့ အတှေးအမွငျမရှိတော့ပါဘူး။ အတတျနိုငျဆုံး အပွငျမထှကျကွဘူးဆိုရငျ ဒီရောဂါဆိုးကွီး ပြံ့နှံ့မှုက နညျးသှားနိုငျသလို တဘကျကနေ အခုရှေ့တနျးကနေ လုပျနရေတဲ့ သူနာပွုတှေ ဆရာဝနျတှကေို ကူညီရာရောကျပါတယျ။ ဖွဈနိုငျရငျ အိမျထဲမှာပါနေ anxiety စိတျဖိစီးမှုတှေ မဖွဈအောငျ ကိုယျဝါသနာပါတာတခုခုကို လေ့လာနကွေပါလို့ အကွံပွုခငြျပါတယျ။
နယူးယောကျမွို့တောျ Presbyterian Hospital ဆေးရုံမှာ IT-Security Engineer နညျးပညာပိုငျးဆိုငျရာလုံခွုံရေးအငျဂငြျနီယာအဖွဈ တာဝနျယူလုပျကိုငျနတေဲ့ ကိုမိုကျကယျလျကြောျသူကို ဆကျသှယျမေးမွနျးခဲ့တာပါရှငျ။
