[Zawgyi/Unicode]
ကချင်ပြည်နယ် ဖားကန့်ကျောက်စိမ်းတွင်းမှာ လူပေါင်း ၁၇၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ မတော်တဆမှုနဲ့ ဆက်နွယ်ပြီး တပ်မတော်က အဆင့်မြင့် အရာရှိ နှစ် ယောက်ကို အရေးယူလိုက်တဲ့အကြောင်း ပြောပြပေးချင်ပါတယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် မမေခက သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
ဖားကန့်မြို့နယ် ဝှေခါကျေးရွာအနီး ကျောက်စိမ်းလုပ်ကွက်မှာ လူပေါင်း ၁၇၂ ယောက်ထက်မနည်း သေဆုံးပြီး၊ ၅၄ ယောက် ဒဏ်ရာရခဲ့တဲ့ မြေပြိုကျမှုအတွက် လုံခြုံရေးတာဝန်ရှိသူတွေအဖြစ် တပ်မှူး တဦးနဲ့ ကချင်ပြည်နယ် လုံခြုံရေးနဲ့ နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးတို့ကို အရေးယူလိုက်ကြောင်း တပ်မတော် သတင်းမှန်ပြန်ကြားရေးအဖွဲ့ ပြောခွင့်ရသူ ဗိုလ်မှူးချုပ် ဇော်မင်းထွန်းက ပြောပါတယ်။
"လုံခြုံရေးအရ တာဝန်ရှိသူနေရာမှာ အဲနေရာမှာ ကန့်သတ်ထားတာ၊ တားမြစ်ထားတာ၊ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းဒေသန္တရ အမိန့်တွေ ရှိမယ်။ ဒါတွေနဲ့ပတ်သတ်လို့ ချိုးဖောက်ခဲ့တာတွေ၊ လိုက်နာဖို့ အားနည်းခဲ့တာတွေ၊ မလိုက်နာတာတွေ၊ လုံခြုံရေးအရ တာဝန်ယူနေရသူတွေအနေနဲ့ ဒါတွေကို တားဆီးဖို့၊ ကန့်သတ်ဖို့ ဒါတွေနဲ့ပတ်သတ်လို့ အဆင့်ဆင့်တင်ပြရမှာတွေရှိပါလိမ့်မယ်။ ဒါတွေကို လိုက်နာဖို့ အားနည်းခဲ့တယ်။ လိုက်နာဖို့ ပျက်ကွက်ခဲ့တယ်။ ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်ဆိုရင် အရေးယူခံရမှာဖြစ်ပါတယ်။ တပ်မတော်ရဲ့ စစ်ဘက် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းအတိုင်း ဆောင်ရွက်သွားပါလိမ့်မယ်။ စစ်တရား ရုံးဖွဲ့စစ်ဆေးတာတွေ ရှိပါလိမ့်မယ်။"
မတော်တဆမှုမှာ တာဝန်ရှိသူတွေအဖြစ် တပ်မတော်က အရေးယူလိုက်တဲ့ လုပ်ရပ်ကိုတော့ ဖားကန့်မြို့နယ် အမျိုးသားလွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ် ဦးခင်မောင်မြင့်ကတော့ ကြိုဆိုလိုက်ပါတယ်။ အလားတူ အစိုးရအနေနဲ့လည်း တာဝန်ရှိတဲ့သူတွေကို အရေးယူဖို့လည်း တိုက်တွန်းခဲ့တာပါ။
"အဲလိုဖြစ်ရတာက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မရှိလို့ အဲတော့နောက်နောင်စံပြအနေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်အောင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မယ်ဆိုတဲ့သဘောနဲ့ လုပ်ပေးတယ်လို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်။ ရဲဘက်ကလည်း လာမယ်ထင်တယ်။ တပ်ကတော့ ပြတ်ပြတ်သားသားလုပ်ပြသလိုကျနော်တို့ ရဲဘက်ကလည်း ပြတ်ပြတ်သားသား လုပ်ပြရမယ်လေ။ ပြည်တဲရေးဘက်က လာစစ်တယ်၊ တပ်ဘက်ကို တိတိကျကျ အရေးယူပေးတယ်။ ကျနော်တို့ အစိုးရဘက်ပိုင်းကလည်း သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီး၊ သက်ဆိုင်ရာဌာနဆိုင်ရာတွေကို အရေးယူပြဖို့လိုတယ်။ လုပ်ပြမှလည်း ပူးပေါင်းလို့ရမှာလေ။"
မြန်မာအစိုးရရဲ့ သယံဇာတနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးဝန်ကြီး ဦးအုန်းဝင်း ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ဦးဆောင်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အဖွဲ့ကတော့ မတော်တဆမှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ ကချင်ပြည်နယ် ဖားကန့်ဒေသမှာ သွားရောက် စစ်ဆေးခဲ့တာပါ။ စုံစမ်းရေးအဖွဲ့ဟာ ဖားကန့်ဒေသက ကျောက်စိမ်းတူးဖော်ရေး လုပ်ငန်းရှင်တွေနဲ့ ကုမ္ပဏီတာဝန်ရှိသူတွေကို မေးမြန်းစစ်ဆေးတာတွေ၊ ကွင်းဆင်းလေ့လာတာတွေ လုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။
ကချင်ပြည်နယ် ဖားကန့်မြို့နယ်က မြေပြိုကျတဲ့ မြင်ကွင်း တချို့။
တပ်မတော်ကတော့ အရေးယူလိုက်တဲ့ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အရာရှိတွေကို လတ်တလောမူလတာဝန်တွေမှာ ပြန်လည်တာဝန်ထမ်းဆောင်ဖို့ ညွှန်ကြားထားပြီး ဆက်လက်အရေးယူသွားမှာဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုထားပါတယ်။
ကချင်ငြိမ်းချမ်းရေးကွန်ရက် ညှိနှိုင်းရေးမှူး ဒေါ်ခွန်ဂျာကတော့ လက်တွေ့အရေးယူတဲ့ လုပ်ရပ်တွေနဲ့ ထိရောက်တဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ ရှိမှသာ အခုလို အဖြစ်ဆိုးမျိုးကို ရှောင်ရှားနိုင်မယ်လို့ မြင်ပါတယ်။
"အက်ရှင်ယူတာကောင်းပါတယ်။ ဒီဥစ္စာက နိုင်ငံရေးအရ အမည်ကောင်းပဲ ရဖို့လား၊ ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာထိ သက်ရောက်မှာလဲဆိုတာ ကျမတို့ မသိဘူးရှင့်။ ကျမတို့ အနေနဲ့ ဖြစ်စေချင်တာကတော့ မှားတဲ့ဟာ မှားပြီးပြီ။ ရှိနေတဲ့ နိုင်ငံတော်ဘက်က ဘတ်ဂျက် စိုက်ထုတ်မှု၊ CSR ဖန်တွေလည်း ရှိတယ်။ ဒါတွေအကုန်လုံးနဲ့ ပြုပြင်မွမ်းမံလို့ရသမျှအ ကုန်ပြုပြင်မွမ်းမံပြီးတော့ လက်ရှိမှာ ထပ်မဖြစ်ဖို့ လုပ်သလို အနာဂတ်မှာ မဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်ဖို့ ကာကွယ်မှုတွေ လုပ်ဖို့နဲ့ တရားဥပဒေတွေ စိုးမိုးအောင်လုပ်ဖို့ လိုပါတယ်ရှင့်။ မလုပ်ဘဲ ဒီ နှစ်ယောက်ပဲ အရေးယူရင်တော့ ထိရောက်မှု မရှိဘူး ယူဆတယ်။ သက်ရောက်မှု မသိတဲ့အခါ အရေးယူမှုကို ကြိုဆိုတယ်လို့ ပြောဖို့လည်းနည်းနည်းခက်ပါတယ်ရှင့်။"
ဖားကန့်ဒေသမှာ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တုန်းကလည်း မြေစာပုံပြိုကျရာမှ လူ ၁၀၀ လောက် သေဆုံးခဲ့ဖူးပါတယ်။ အခုလို မတော်တဆမှုတွေ ဖြစ်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေထဲမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကျောက်မျက်ဥပဒေကို အတည်ပြုထားပေမဲ့ လက်တွေ့ ကျင့်သုံးနိုင်မှု မရှိတာဟာလည်း အကြောင်းရင်းတခုအဖြစ်နဲ့ အကဲခတ်တချို့က ထောက်ပြနေကြတာပါ။
နိုင်ငံတကာ သဘာဝသယံဇာတ စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့တခုဖြစ်တဲ့ Global Witness ကတော့ ကချင်ပြည်နယ်မှာ ကျောက်စိမ်းတူးဖော်မှုတွေကို အစိုးရက ထိန်းချုပ်ဖို့ ပျက်ကွက်နေတာကြောင့် ဖားကန့်ဒေသမှာ အခုလို ထိခိုက်သေဆုံးမှုတွေ ကြုံနေရတာလို့ ပြောပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ်ထဲ ကြုံခဲ့ရတဲ့ ဖြစ်ရပ်အတွက် စိတ်မကောင်းဖြစ်ရကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်၊ အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများအသင်း အာဆီယံနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ အခြေစိုက် အမေရိကန်သံရုံးတို့ကလည်း ကြေညာချက်တွေ အသီးသီး ထုတ်ပြန်ပြောဆိုထားကြပါတယ်။
[Unicode Version]
ဖားကန့ျ မွပွေိုလူသဆေုံးမှု တပျမတောျအဆင့ျမွင့ျအရာရှိ နှဈဦး အရေးယူခံရ
ကခငြျပွညျနယျ ဖားကန့ျကြောကျစိမျးတှငျးမှာ လူပေါငျး ၁၇၀ ကြောျ သဆေုံးခဲ့ရတဲ့ မတောျတဆမှုနဲ့ ဆကျနှယျပွီး တပျမတောျက အဆင့ျမွင့ျ အရာရှိ နှဈ ယောကျကို အရေးယူလိုကျတဲ့အကွောငျး ပွောပွပေးခငြျပါတယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ မမခေက သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
ဖားကန့ျမွို့နယျ ဝှခေါကြေးရှာအနီး ကြောကျစိမျးလုပျကှကျမှာ လူပေါငျး ၁၇၂ ယောကျထကျမနညျး သဆေုံးပွီး၊ ၅၄ ယောကျ ဒဏျရာရခဲ့တဲ့ မွပွေိုကမြှုအတှကျ လုံခွုံရေးတာဝနျရှိသူတှအေဖွဈ တပျမှူး တဦးနဲ့ ကခငြျပွညျနယျ လုံခွုံရေးနဲ့ နယျစပျရေးရာဝနျကွီးတို့ကို အရေးယူလိုကျကွောငျး တပျမတောျ သတငျးမှနျပွနျကွားရေးအဖှဲ့ ပွောခှင့ျရသူ ဗိုလျမှူးခြုပျ ဇောျမငျးထှနျးက ပွောပါတယျ။
"လုံခွုံရေးအရ တာဝနျရှိသူနရောမှာ အဲနရောမှာ ကန့ျသတျထားတာ၊ တားမွဈထားတာ၊ စညျးမဉြျးစညျးကမျးဒသေန်တရ အမိန့ျတှေ ရှိမယျ။ ဒါတှနေဲ့ပတျသတျလို့ ခြိုးဖောကျခဲ့တာတှေ၊ လိုကျနာဖို့ အားနညျးခဲ့တာတှေ၊ မလိုကျနာတာတှေ၊ လုံခွုံရေးအရ တာဝနျယူနရေသူတှအေနနေဲ့ ဒါတှကေို တားဆီးဖို့၊ ကန့ျသတျဖို့ ဒါတှနေဲ့ပတျသတျလို့ အဆင့ျဆင့ျတငျပွရမှာတှရှေိပါလိမ့ျမယျ။ ဒါတှကေို လိုကျနာဖို့ အားနညျးခဲ့တယျ။ လိုကျနာဖို့ ပကြျကှကျခဲ့တယျ။ ခြိုးဖောကျခဲ့တယျဆိုရငျ အရေးယူခံရမှာဖွဈပါတယျ။ တပျမတောျရဲ့ စဈဘကျ လုပျထုံးလုပျနညျးအတိုငျး ဆောငျရှကျသှားပါလိမ့ျမယျ။ စဈတရား ရုံးဖှဲ့စဈဆေးတာတှေ ရှိပါလိမ့ျမယျ။"
မတောျတဆမှုမှာ တာဝနျရှိသူတှအေဖွဈ တပျမတောျက အရေးယူလိုကျတဲ့ လုပျရပျကိုတော့ ဖားကန့ျမွို့နယျ အမြိုးသားလှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျ ဦးခငျမောငျမွင့ျကတော့ ကွိုဆိုလိုကျပါတယျ။ အလားတူ အစိုးရအနနေဲ့လညျး တာဝနျရှိတဲ့သူတှကေို အရေးယူဖို့လညျး တိုကျတှနျးခဲ့တာပါ။
"အဲလိုဖွဈရတာက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု မရှိလို့ အဲတော့နောကျနောငျစံပွအနနေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျအောငျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမယျဆိုတဲ့သဘောနဲ့ လုပျပေးတယျလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ။ ရဲဘကျကလညျး လာမယျထငျတယျ။ တပျကတော့ ပွတျပွတျသားသားလုပျပွသလိုကနြောျတို့ ရဲဘကျကလညျး ပွတျပွတျသားသား လုပျပွရမယျလေ။ ပွညျတဲရေးဘကျက လာစဈတယျ၊ တပျဘကျကို တိတိကကြြ အရေးယူပေးတယျ။ ကနြောျတို့ အစိုးရဘကျပိုငျးကလညျး သကျဆိုငျရာဝနျကွီး၊ သကျဆိုငျရာဌာနဆိုငျရာတှကေို အရေးယူပွဖို့လိုတယျ။ လုပျပွမှလညျး ပူးပေါငျးလို့ရမှာလေ။"
မွနျမာအစိုးရရဲ့ သယံဇာတနဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးဝနျကွီး ဦးအုနျးဝငျး ဥက်ကဋ်ဌအဖွဈ ဦးဆောငျတဲ့ စုံစမျးစဈဆေးရေး အဖှဲ့ကတော့ မတောျတဆမှုနဲ့ ပတျသကျလို့ ကခငြျပွညျနယျ ဖားကန့ျဒသေမှာ သှားရောကျ စဈဆေးခဲ့တာပါ။ စုံစမျးရေးအဖှဲ့ဟာ ဖားကန့ျဒသေက ကြောကျစိမျးတူးဖောျရေး လုပျငနျးရှငျတှနေဲ့ ကုမ်ပဏီတာဝနျရှိသူတှကေို မေးမွနျးစဈဆေးတာတှေ၊ ကှငျးဆငျးလေ့လာတာတှေ လုပျခဲ့ကွပါတယျ။
တပျမတောျကတော့ အရေးယူလိုကျတဲ့ စဈဘကျဆိုငျရာ အရာရှိတှကေို လတျတလောမူလတာဝနျတှမှော ပွနျလညျတာဝနျထမျးဆောငျဖို့ ညှှနျကွားထားပွီး ဆကျလကျအရေးယူသှားမှာဖွဈကွောငျး ပွောဆိုထားပါတယျ။
ကခငြျငွိမျးခမြျးရေးကှနျရကျ ညှိနှိုငျးရေးမှူး ဒေါျခှနျဂြာကတော့ လကျတှေ့အရေးယူတဲ့ လုပျရပျတှနေဲ့ ထိရောကျတဲ့ ပွုပွငျပွောငျးလဲမှုတှေ ရှိမှသာ အခုလို အဖွဈဆိုးမြိုးကို ရှောငျရှားနိုငျမယျလို့ မွငျပါတယျ။
"အကျရှငျယူတာကောငျးပါတယျ။ ဒီဥစ်စာက နိုငျငံရေးအရ အမညျကောငျးပဲ ရဖို့လား၊ ဘယျလောကျအတိုငျးအတာထိ သကျရောကျမှာလဲဆိုတာ ကမြတို့ မသိဘူးရှင့ျ။ ကမြတို့ အနနေဲ့ ဖွဈစခေငြျတာကတော့ မှားတဲ့ဟာ မှားပွီးပွီ။ ရှိနတေဲ့ နိုငျငံတောျဘကျက ဘတျဂကြျ စိုကျထုတျမှု၊ CSR ဖနျတှလေညျး ရှိတယျ။ ဒါတှအေကုနျလုံးနဲ့ ပွုပွငျမှမျးမံလို့ရသမြှအ ကုနျပွုပွငျမှမျးမံပွီးတော့ လကျရှိမှာ ထပျမဖွဈဖို့ လုပျသလို အနာဂတျမှာ မဖွဈအောငျ လုပျဆောငျဖို့ ကာကှယျမှုတှေ လုပျဖို့နဲ့ တရားဥပဒတှေေ စိုးမိုးအောငျလုပျဖို့ လိုပါတယျရှင့ျ။ မလုပျဘဲ ဒီ နှဈယောကျပဲ အရေးယူရငျတော့ ထိရောကျမှု မရှိဘူး ယူဆတယျ။ သကျရောကျမှု မသိတဲ့အခါ အရေးယူမှုကို ကွိုဆိုတယျလို့ ပွောဖို့လညျးနညျးနညျးခကျပါတယျရှင့ျ။"
ဖားကန့ျဒသေမှာ ၂၀၁၅ ခုနှဈတုနျးကလညျး မွစောပုံပွိုကရြာမှ လူ ၁၀၀ လောကျ သဆေုံးခဲ့ဖူးပါတယျ။ အခုလို မတောျတဆမှုတှေ ဖွဈရတဲ့ အကွောငျးရငျးတှထေဲမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကြောကျမကြျဥပဒကေို အတညျပွုထားပမေဲ့ လကျတှေ့ ကငြ့ျသုံးနိုငျမှု မရှိတာဟာလညျး အကွောငျးရငျးတခုအဖွဈနဲ့ အကဲခတျတခြို့က ထောကျပွနကွေတာပါ။
နိုငျငံတကာ သဘာဝသယံဇာတ စောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့တခုဖွဈတဲ့ Global Witness ကတော့ ကခငြျပွညျနယျမှာ ကြောကျစိမျးတူးဖောျမှုတှကေို အစိုးရက ထိနျးခြုပျဖို့ ပကြျကှကျနတောကွောင့ျ ဖားကန့ျဒသေမှာ အခုလို ထိခိုကျသဆေုံးမှုတှေ ကွုံနရေတာလို့ ပွောပါတယျ။
ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးပတျထဲ ကွုံခဲ့ရတဲ့ ဖွဈရပျအတှကျ စိတျမကောငျးဖွဈရကွောငျး ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျ၊ အရှေ့တောငျအာရှ နိုငျငံမြားအသငျး အာဆီယံနဲ့ မွနျမာနိုငျငံ အခွစေိုကျ အမရေိကနျသံရုံးတို့ကလညျး ကွညောခကြျတှေ အသီးသီး ထုတျပွနျပွောဆိုထားကွပါတယျ။
