[Zawgyi/Unicode]
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ Bhashan Char ကျွန်းပေါ် ရောက်နှင့်ပြီးသား ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေဟာ နေထိုင်ရေး အခက်အခဲရှိပြီး ကျွန်းပေါ်မှာ မနေလိုကြဘူးလို့ အဲဒီကျွန်းကို ကိုယ်တိုင်သွားရောက်လေ့လာခွင့်ရခဲ့တဲ့ ရိုဟင်ဂျာခေါင်းဆောင်တွေက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မဆုမွန်က စုံစမ်းမေးမြန်းထားတာ တင်ဆက်ပေးပါမယ်။
မြန်မာနိုင်ငံကနေ တိမ်းရှောင်ပြေးလာကြတဲ့ သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေက အခုဆို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စခန်းတွေထဲ လူဦးရေထူထပ် များပြားလွန်းလာတာကြောင့် နေထိုင်ရေး အဆင်ပြေအောင် ဒုက္ခသည်တချို့ကို နေရာခွဲပြီး ရွှေ့ပြောင်းနေရာချထားဖို့ စီစဉ်ထားတဲ့ ပင်လယ်ထဲက ကျွန်း- ဒီ Bhashan Char ကျွန်းဆီကို ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းအသီးသီးက ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေ၊ စခန်းတာဝန်ခံတွေ သွားလေ့လာနေကြတာ ဒီနေ့ဆို သုံးရက်မြောက်နေ့ဖြစ်ပါပြီ။ ဒီကနေ့မှာတော့ စိုက်ပျိုးခင်းတွေ၊ စာသင်ကျောင်းတွေကို အဓိကလေ့လာခဲ့ကြပါတယ်လို့ ခရီးစဉ်မှာလိုက်ပါခဲ့တဲ့ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်ကတဦးက ပြောပြပါတယ်။
"ကျနော်တို့ မနက်စောကြီးက မနက်စာစားပြီးတော့ ဟိုမှာ စိုက်ထားတဲ့ စိုက်ခင်းတွေဆီ သွားပါတယ်။ နောက် စာသင်ကျောင်းဆောက် ထားတယ်ပြောတယ်။ မူကြို မူလတန်းကျောင်း အလယ်တန်းကျောင်း ကျောင်းတွေကိုကိုလိုက်ပြတယ်။ ပြန်ဖို့ကတော့ မနက်ဖြန် မနက်စောစော ငါးနာရီခွဲလောက်မှာ ပြန်ကြမယ်လို့သတင်းရပါတယ်။"
မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့။ အခုက ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေရော ကမ့်မှာရှိတဲ့ခေါင်းဆောင်တွေရော လာလေ့လာကြတာ စနေကစရောက်တယ် တနင်္ဂနွေနေ့မှာ လေ့လာတယ်။ ဒီနေ့ တနင်္လာနေ့ဆိုလည်း စာသင်ကျောင်းတွေ သွားလေ့လာတယ်။ နောက်ပြီး တော့ ဒီမှာနေတဲ့သူတွေနဲ့လည်း တွေ့ရတယ်ဆိုတော့။ အဲ့ဒီကျွန်းရဲ့အခြေအနေကို ဘယ်လိုမြင်မိလဲရှင့်။ လူတွေနေဖို့သင့်တော်တယ်လို့ ထင်လား။ သူတို့အတွက် တခြား ဘာတွေလုပ်ပေးဖို့ ရော လိုအပ်မယ်လို့ထင်ပါသလဲ။
"အခုက ကျနော်တို့ လောလောဆယ် ပြောလို့မရသေးဘူး။ တခုကတော့ မသင့်တော်ဘူးဆိုတာတော့ ကျနော် ပြောနိုင်တယ်။ ဟိုနေ့ကလည်းပြောပြီးသားပဲ တိုတိုပြောရရင်တော့ မသင့်တော်ဘူးလို့ပဲ ကျနော်မြင်ပါတယ်။"
ကျွန်းကို သူတို့သွားလေ့လာချိန် အဲ့ဒီကျွန်းထဲမှာပဲ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရ ပို့ဆောင်ထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက ထွက်ပြေးလာကြတဲ့ လှေစီးပြေးဒုက္ခသည် ၃၀၀ ကျော်နဲ့တွေ့ဆုံခွင့်ရခဲ့ချိန်မှာတော့-ဒုက္ခသည်တွေက ရိုဟင်ဂျာခေါင်းဆောင်တွေကို သူတို့ကို ဒီကျွန်းမှာ မထားခဲ့ပဲ စခန်းတွေဆီကိုပဲခေါ်ဆောင်သွားဖို့ ဝိုင်းဝန်းတောင်းဆိုခဲ့ကြပါတယ်။ Bhashan Char ခရီးစဉ်မှာ လိုက်ပါသွားတဲ့ မော်လဝီဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တဦးက- လှေစီးပြေးဒုက္ခသည်တွေရဲ့တောင်းဆိုချက်ပြောပြပါတယ်။
"သူတို့ကို ငိုကြပြီးတော့ သူတို့ကိုပါ တခါတည်းခေါ်သွားပါ။ ကျနော်တို့ ဒီမှာ မနေချင်ဘူး။ကျနော်တို့ ဟိုမှာပဲနေချင်တယ်။ ကျနော်တို့ ညီအကိုမောင်နှမတွေ ရှိသေးတယ်။ ဒီမှာ မိန်းကလေးတွေရော၊ ယောက်ကျားလေးတွေရော ဒီမှာ လုံးဝမနေချင်ဘူး။ တခါတည်း ကျနော်တို့ကို ယူသွားပါလို့ ငိုပြီးပြောကြတယ်။ ကျနော်တို့ကတော့ ခဏ သည်းခံလိုက်ပါ။ကျနော်တို့ ခင်ဗျားတို့အတွက် အစီအစဉ်တွေကို အစိုးရနဲ့ တိုင်ပင်ပြီးတော့ ဆွေးနွေးမယ်။ သူတို့အစီအစဉ်တွေ ဘယ်လိုရှိတယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့ကြည့်လိုက်မယ်။ အဲ့တာကြောင့် ခဏလေး သည်းခံပြီးနေကြပါလို့ သူတို့ကို မှာထားပါတယ်။"
ကျွန်းထဲမှာ ခေတ္တခိုလှုံနေရတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအရေးက လက်ရှိမှာ COVID -19 ကပ်ရောဂါကာလကြီးလည်း ဖြစ်တာကြောင့် စီစဉ်ဖို့ အခက်အခဲတွေ ရှိနေတဲ့အကြောင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရေတပ်နဲ့ ကျွန်းတာဝန်ရှိသူတွေ ကရှင်းပြတယ်လို့ ခရီးစဉ်မှာ လိုက်ပါသွားတဲ့ ဘာလုခါလီစခန်းရဲ့ခေါင်းဆောင် -အရင် မောင်တောမြို့နယ် တောင်ပြိုလက်ဝဲက အထက်တန်းပြဆရာ ဆရာနုရ်မာမတ်ကပြောပြပါတယ်။
"သူတို့က ဒီမှာ ထောင်ကျတဲ့ ပုံစံနဲ့နေနေရတယ်လို့ပြောပါတယ်။ အဲ့တာကြောင့် ကျနော်တို့က ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရ တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပဲပြောခဲ့တယ်။ ပြောတော့ သူတို့ကပြောတာက အထက်က အဖွဲ့အစည်းတွေကို ပြောတယ် သူတို့ဒီမှာ နေနိုင်မှာမဟုတ်ဘူးဆိုတာ။ သူတို့မှာ မိဘတွေရှိသေးတယ်၊ ညီအကိုမောင်နှမတွေ ရှိသေးတယ်။ သူတို့တယောက်တည်းဒီမှာ မနေချင်ကြဘူး သူတို့မိသားစုဆီ ပို့ပေးမယ်။ မကြာခင်ပို့ပေးမယ်။ အခုကို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တွေဖြစ်နေလို့ နည်းနည်းလေးပဲကြာမယ် ပြောပါတယ်။"
အဲ့ဒီကျွန်းကိုရောက်နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ၃၀၆ ယောက်ဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ဧပြီလက မလေးရှားနိုင်ငံကို မှောင်ခိုစက်လှေ ၂ စင်းနဲ့ သွားဖို့ကြိုးစားရင်း ပင်လယ်ထဲမှာ သီတင်းပတ်နဲ့ချီ မျောပါပြီး ဒုက္ခရောက်နေကြရတဲ့ လှေစီးပြေးတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ကို COVID-19 ရောဂါ ကူးစက် ပျံ့နှံ့မှာ စိုးတဲ့အတွက် သူတို့ကို အဲဒီကျွန်းပေါ်မှာ ထားထားတယ်။ မြန်မာပြည်ကိုပြန်မယ်လို့ သဘောမတူရင် ဒီကျွန်းက ထွက်ခွင့်မပြုဘူးလို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အာဏာပိုင်တွေကပြောဆိုထားတာပါ။ ဒါပေမဲ့ ဒီကျွန်းမှာနေရင် အန္တရာယ်ရှိတာကြောင့် ဘာဆန်ချာကျွန်းမှာ ရှိနေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ အယောက် ၃၀၀ ကျော်ကို အဲဒီကျွန်းကနေ အမြန်ဆုံးရွှေ့ပေးဖို့ကိုလည်း လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ (HRW)က တောင်းဆိုထားပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရဘက်က ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံပေမဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို စိစစ်လက်ခံ သွားမယ်လို့တော့ ပြောထားပါတယ်။
[Unicode Version]
Bhashan Char ကြှနျးရောကျ ရိုဟငျဂြာမြားနထေိုငျရေးခကျခဲ
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ Bhashan Char ကြှနျးပေါျ ရောကျနှင့ျပွီးသား ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှဟော နထေိုငျရေး အခကျအခဲရှိပွီး ကြှနျးပေါျမှာ မနလေိုကွဘူးလို့ အဲဒီကြှနျးကို ကိုယျတိုငျသှားရောကျလေ့လာခှင့ျရခဲ့တဲ့ ရိုဟငျဂြာခေါငျးဆောငျတှကေ ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မဆုမှနျက စုံစမျးမေးမွနျးထားတာ တငျဆကျပေးပါမယျ။
မွနျမာနိုငျငံကနေ တိမျးရှောငျပွေးလာကွတဲ့ သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေ အခုဆို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ စခနျးတှထေဲ လူဦးရထေူထပျ မြားပွားလှနျးလာတာကွောင့ျ နထေိုငျရေး အဆငျပွအေောငျ ဒုက်ခသညျတခြို့ကို နရောခှဲပွီး ရှှေ့ပွောငျးနရောခထြားဖို့ စီစဉျထားတဲ့ ပငျလယျထဲက ကြှနျး- ဒီ Bhashan Char ကြှနျးဆီကို ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးအသီးသီးက ဘာသာရေးခေါငျးဆောငျတှေ၊ စခနျးတာဝနျခံတှေ သှားလေ့လာနကွေတာ ဒီနေ့ဆို သုံးရကျမွောကျနေ့ဖွဈပါပွီ။ ဒီကနေ့မှာတော့ စိုကျပြိုးခငျးတှေ၊ စာသငျကြောငျးတှကေို အဓိကလေ့လာခဲ့ကွပါတယျလို့ ခရီးစဉျမှာလိုကျပါခဲ့တဲ့ ဘာသာရေးခေါငျးဆောငျကတဦးက ပွောပွပါတယျ။
"ကနြောျတို့ မနကျစောကွီးက မနကျစာစားပွီးတော့ ဟိုမှာ စိုကျထားတဲ့ စိုကျခငျးတှဆေီ သှားပါတယျ။ နောကျ စာသငျကြောငျးဆောကျ ထားတယျပွောတယျ။ မူကွို မူလတနျးကြောငျး အလယျတနျးကြောငျး ကြောငျးတှကေိုကိုလိုကျပွတယျ။ ပွနျဖို့ကတော့ မနကျဖွနျ မနကျစောစော ငါးနာရီခှဲလောကျမှာ ပွနျကွမယျလို့သတငျးရပါတယျ။"
မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့။ အခုက ဘာသာရေးခေါငျးဆောငျတှရေော ကမ့ျမှာရှိတဲ့ခေါငျးဆောငျတှရေော လာလေ့လာကွတာ စနကေစရောကျတယျ တနငျ်ဂနှနေေ့မှာ လေ့လာတယျ။ ဒီနေ့ တနငျ်လာနေ့ဆိုလညျး စာသငျကြောငျးတှေ သှားလေ့လာတယျ။ နောကျပွီး တော့ ဒီမှာနတေဲ့သူတှနေဲ့လညျး တှေ့ရတယျဆိုတော့။ အဲ့ဒီ့ကြှနျးရဲ့အခွအေနကေို ဘယျလိုမွငျမိလဲရှင့ျ။ လူတှနေဖေို့သင့ျတောျတယျလို့ ထငျလား။ သူတို့အတှကျ တခွား ဘာတှလေုပျပေးဖို့ ရော လိုအပျမယျလို့ထငျပါသလဲ။
"အခုက ကနြောျတို့ လောလောဆယျ ပွောလို့မရသေးဘူး။ တခုကတော့ မသင့ျတောျဘူးဆိုတာတော့ ကနြောျ ပွောနိုငျတယျ။ ဟိုနေ့ကလညျးပွောပွီးသားပဲ တိုတိုပွောရရငျတော့ မသင့ျတောျဘူးလို့ပဲ ကနြောျမွငျပါတယျ။"
ကြှနျးကို သူတို့သှားလေ့လာခြိနျ အဲ့ဒီကြှနျးထဲမှာပဲ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရ ပို့ဆောငျထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံက ထှကျပွေးလာကွတဲ့ လှစေီးပွေးဒုက်ခသညျ ၃၀၀ ကြောျနဲ့တှေ့ဆုံခှင့ျရခဲ့ခြိနျမှာတော့-ဒုက်ခသညျတှကေ ရိုဟငျဂြာခေါငျးဆောငျတှကေို သူတို့ကို ဒီကြှနျးမှာ မထားခဲ့ပဲ စခနျးတှဆေီကိုပဲခေါျဆောငျသှားဖို့ ဝိုငျးဝနျးတောငျးဆိုခဲ့ကွပါတယျ။ Bhashan Char ခရီးစဉျမှာ လိုကျပါသှားတဲ့ မောျလဝီဘာသာရေးခေါငျးဆေောငျတဦးက- လှစေီးပွေးဒုက်ခသညျတှရေဲ့တောငျးဆိုခကြျပွောပွပါတယျ။
"သူတို့ကို ငိုကွပွီးတော့ သူတို့ကိုပါ တခါတညျးခေါျသှားပါ။ ကနြောျတို့ ဒီမှာ မနခေငြျဘူး။ကနြောျတို့ ဟိုမှာပဲနခေငြျတယျ။ ကနြောျတို့ ညီအကိုမောငျနှမတှေ ရှိသေးတယျ။ ဒီမှာ မိနျးကလေးတှရေော၊ ယောကျကြားလေးတှရေော ဒီမှာ လုံးဝမနခေငြျဘူး။ တခါတညျး ကနြောျတို့ကို ယူသှားပါလို့ ငိုပွီးပွောကွတယျ။ ကနြောျတို့ကတော့ ခဏ သညျးခံလိုကျပါ။ကနြောျတို့ ခငျဗြားတို့အတှကျ အစီအစဉျတှကေို အစိုးရနဲ့ တိုငျပငျပွီးတော့ ဆှေးနှေးမယျ။ သူတို့အစီအစဉျတှေ ဘယျလိုရှိတယျဆိုတာ ကနြောျတို့ကွည့ျလိုကျမယျ။ အဲ့တာကွောင့ျ ခဏလေး သညျးခံပွီးနကွေပါလို့ သူတို့ကို မှာထားပါတယျ။"
ကြှနျးကို သူတို့သှားလေ့လာခြိနျ အဲ့ဒီကြှနျးထဲမှာပဲ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရ ပို့ဆောငျထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံက ထှကျပွေးလာကွတဲ့ လှစေီးပွေးဒုက်ခသညျ ၃၀၀ ကြောျနဲ့တှေ့ဆုံခှင့ျရခဲ့ခြိနျမှာတော့-ဒုက်ခသညျတှကေ ရိုဟငျဂြာခေါငျးဆောငျတှကေို သူတို့ကို ဒီကြှနျးမှာ မထားခဲ့ပဲ စခနျးတှဆေီကိုပဲခေါျဆောငျသှားဖို့ ဝိုငျးဝနျးတောငျးဆိုခဲ့ကွပါတယျ။ Bhashan Char ခရီးစဉျမှာ လိုကျပါသှားတဲ့ မောျလဝီဘာသာရေးခေါငျးဆောငျတဦးက- လှစေီးပွေးဒုက်ခသညျတှရေဲ့တောငျးဆိုခကြျပွောပွပါတယျ။
"သူတို့က ဒီမှာ ထောငျကတြဲ့ ပုံစံနဲ့နနေရေတယျလို့ပွောပါတယျ။ အဲ့တာကွောင့ျ ကနြောျတို့က ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရ တာဝနျရှိသူတှနေဲ့ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပဲပွောခဲ့တယျ။ ပွောတော့ သူတို့ကပွောတာက အထကျက အဖှဲ့အစညျးတှကေို ပွောတယျ သူတို့ဒီမှာ နနေိုငျမှာမဟုတျဘူးဆိုတာ။ သူတို့မှာ မိဘတှရှေိသေးတယျ၊ ညီအကိုမောငျနှမတှေ ရှိသေးတယျ။ သူတို့တယောကျတညျးဒီမှာ မနခေငြျကွဘူး။ သူတို့မိသားစုဆီ ပို့ပေးမယျ။ မကွာခငျပို့ပေးမယျ။ အခုကို ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈတှဖွေဈနလေို့ နညျးနညျးလေးပဲကွာမယျ ပွောပါတယျ။"
အဲ့ဒီကြှနျးကိုရောကျနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာ ၃၀၆ ယောကျဟာ ပွီးခဲ့တဲ့ ဧပွီလက မလေးရှားနိုငျငံကို မှောငျခိုစကျလှေ ၂ စငျးနဲ့ သှားဖို့ကွိုးစားရငျး ပငျလယျထဲမှာ သီတငျးပတျနဲ့ခြီ မြောပါပွီး ဒုက်ခရောကျနကွေရတဲ့ လှစေီးပွေးတှေ ဖွဈပါတယျ။ သူတို့ကို COVID-19 ရောဂါ ကူးစကျ ပြံ့နှံ့မှာ စိုးတဲ့အတှကျ သူတို့ကို အဲဒီကြှနျးပေါျမှာ ထားထားတယျ။ မွနျမာပွညျကိုပွနျမယျလို့ သဘောမတူရငျ ဒီကြှနျးက ထှကျခှင့ျမပွုဘူးလို့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအာဏာပိုငျတှကေပွောဆိုထားတာပါ။ ဒါပမေဲ့ ဒီကြှနျးမှာနရေငျ အန်တရာယျရှိတာကွောင့ျ ဘာဆနျခြာကြှနျးမှာ ရှိနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာ အယောကျ ၃၀၀ ကြောျကို အဲဒီကြှနျးကနေ အမွနျဆုံးရှှေ့ပေးဖို့ကိုလညျး လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ (HRW)က တောငျးဆိုထားပါတယျ။ မွနျမာအစိုးရဘကျက ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံပမေဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေို စိစဈလကျခံ သှားမယျလို့တော့ ပွောထားပါတယျ။
