[Zawgyi/Unicode]
သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေရဲ့ ရင်သွေးငယ် ကလေးတွေ ပညာဆက်လက်သင်ကြားခွင့်နဲ့ လူငယ်တွေအတွက် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပညာရပ်တွေ၊ လေ့လာခွင့်တွေ ဆုံးရှုံးပြီး သူတို့ရဲ့ ဘဝအနာဂတ်မျှော်လင့်ချက်တွေ မှေးမှိန်နေကြတဲ့ အကြောင်းနဲ့ သူတို့ဖြစ်စေချင်တဲ့ ဆန္ဒတောင်းဆိုချက်တွေကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မဆုမွန်က စုစည်းတင်ပြပေးထားပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ သုံးနှစ်ကျော်က ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း အာဆာအစွန်းရောက်အဖွဲ့ရဲ့ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေရဲ့နောက်ပိုင်း စစ်တပ်နဲ့နယ်မြေခံ လုံခြုံရေးအဖွဲ့တွေရဲ့ နယ်မြေရှင်းလင်းမှုတွေအတွင်း အသက်အန္တရာယ်စိုးရိမ်ရလို့ ဒေသခံရိုဟင်ဂျာ မူဆလင် သိန်းနဲ့ချီပြီး အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက်ကို ထွက်ပြေးခိုလှုံခဲ့ကြရပါတယ်။ ဒီလိုအသက်လုတိမ်းရှောင်ထွက်ပြေးခဲ့ရသူတွေထဲ လူမမည်ကလေးငယ်တွေ နဲ့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်တွေပါ ပါလာကြပါတယ်။ အခုဆိုရင် ရိုဟင်ဂျာစခန်းသုံးဆယ်ကျော်ထဲမှာ ရိုဟင်ဂျာ ကလေးငယ်တွေဟာ သိန်းနဲ့ချီပြီးရှိနေကြပါတယ်။
ဒီရိုဟင်ဂျာကလေးတွေအတွက် စခန်းတွေထဲမှာ ဘာသာရေးကျောင်းတွေ၊ မြန်မာဘာသာ၊ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစတဲ့ သင်ကြားရေးစင်တာတွေ ဖွင့်လှစ်ပြီး စာဆက်လက် သင်ကြားပေးနေတယ်ဆိုပေမဲ့ မူလတန်းလွန်လို့ အလယ်တန်း၊ အထက်တန်းအဆင့် ဆက်ပြီး ပညာသင်ကြားခွင့် အခက်အခဲ အတော်လေးဖြစ်နေတာပါ။ ပညာဆက်သင်ခွင့်မရှိတော့ လူငယ်တွေလည်း လမ်းပျောက်နေကြလို့ ဘာလုခါလီဒုက္ခသည်စခန်း တာဝန်ခံလည်းဖြစ် ရခိုင်ပြည်နယ် မောင်တောမြို့နယ် တောင်ပြိုလက်ဝဲမြို့ အထက်တန်းပြစေတနာ့ဝန်ထမ်းကျောင်းဆရာလုပ်ခဲ့ဖူးတဲ့ ဆရာနုရ်မာမတ် ကတော့- အတော်လေးကို စိုးရိမ်နေတာပါ။
"အင်မတန်ကို စိုးရိမ်စရာကောင်းတယ်။ ပထမတုန်းက Learning Center ဆိုပြီးဖွင့်ထားတယ်။Informal Education Center ဆိုပြီးလည်း လုပ်ထားတယ် အဲ့တာ ဘာမှထိရောက်တာလည်းမရှိဘူး။ အခုက စိုးရိမ်စရာကတော့ မကုန်ပါဘူး။ ကလေးတွေက ကျောင်းတွေလည်း ဆက်သင်လို့မရဘူး။ ပညာရေးလည်း လုံးဝ အားနည်းသွားတယ်၊ အဲ့တာကို အရမ်းစိုးရိမ်တယ်။ သူတို့ ဘာတခုမှလည်း နားမလည်ဘူး။ ပညာရေးကိုလည်း တလုံးမှ မသိဘူး အင်မတန်မှကို စိုးရိမ်စရာကောင်းပါတယ်။ အခုလောလောဆယ်တော့ ကျနော်တို့တွေ တင်ပြထားတာရှိတယ် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရကို။ သူတို့ကပြောတာက အဆင့်ဆင့်ဖြစ် လာလိမ့်မယ်လို့ ကျနော်တို့ကို ကတိပေးထားတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုဒီမှာက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကာလဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဒီမှာက ကျောင်းတွေလည်း တော်တော်ပိတ်ထားရတယ်ဆိုတော့ လောလောဆယ် အဆင်မပြေဘူးဖြစ်နေတယ်။"
ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာ ကလေးငယ်တွေရဲ့ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းတွေနဲ့ စနစ်တကျသင်ပေးတဲ့ပညာသင်ကြားရေးကို သင်ယူပေးနိုင်တာတွေ အားနည်းတဲ့ အနာဂတ်မျိုးဆက်အတွက် စိုးရိမ်စရာအနေအထားပါလို့ ဇန်တော်လီ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ် ၁၅ မှာ ခိုလှုံနေထိုင်တဲ့ ဒုက္ခသည် ဦးမောင်ကျော်မြင့်က ပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့ ညီအကိုမောင်နှမတွေ ရှိတယ်။ သူတို့အတွက် အဓိက ပြောချင်တာက စိတ်မကောင်းဖြစ်နေပါတယ်ခင်ဗျ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် ဒီမှာက ကမ့်ထဲမှာ ဘာပညာရေးမှ မရှိဘူး။ NGO တွေကတော့ ကလေးတွေအတွက် စာသင်ကြားရေး စင်တာတွေဖွင့်ထားတယ်။ ဒါပေမဲ့လို့Systematically စနစ်တကျ မြန်မာ Curriculum သင်ရိုးညွှန်းတန်းနဲ့ စာသေချာသင်ပေးနိုင်ဖို့ အခြေအနေမရှိဘူး။ ဒါကြောင့် ကျနော်တို့ရဲ့ Generation မျိုးဆက်တွေရဲ့အနာဂတ်အတွက် တအားကိုစိုးရိမ်ပါတယ်။ အဲ့တာကြောင့်မို့လို့ လူမျိုးတမျိုးမှာ ပညာရေးဆိုတာ တအားကိုအရေးကြီးပါတယ်။ ကျနော်တို့အတွက် အနာဂတ်ရှိပါ့မလားလို့ ပြောချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။"
COVID 19 ကပ်ရောဂါကာလ ဒုက္ခသည်စခန်းအသီးသီးမှာ စာသင်ကျောင်းတွေ ခေတ္တပိတ်ခိုင်းထားချိန်ရိုဟင်ဂျာ ကလေးငယ်တွေရဲ့ လက်ရှိပညာသင်ကြားနေကြရတဲ့ အခြေအနေကို ဘာလုခါလီစခန်း အမှတ်(၉) ဦးကျော်မြင့်(ခေါ်) ဦးအီအစ္စလာမ်က အခုလို ရှင်းပြပါတယ်။
"ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ UN-NGO တွေက Learning Center တွေဆိုပြီးဖွင့်ထားတာရှိပါတယ်။ အခု ကိုဗစ်၁၉ ကာလဆိုတော့ အကုန်လုံးပိတ်ထားတယ်။ ဒီမှာ စေတနာ့ဝန်ထမ်းကျောင်းဆရာတွေရှိတယ်။ သူတို့က အိမ်ထဲမှာပဲ လောလောဆယ် အနည်းငယ်ကို စာသင်ကြားပေးနေပါတယ်။ နောက် ဘာသာရေးစာသင်ကျောင်းတွေမှာလည်း အရင်လိုသင်ကြားခွင့်မရှိသလောက် ဖြစ်သွားတယ်။ ကိုဗစ်ကာလဖြစ်နေတော့ ဘာသာရေးကျောင်းတွေအများအပြားလည်းပိတ်ပင်ထားတယ်။ ကိုဗစ်ကာလ Lock down ချထားတာကြာလာရင်တော့ ကလေးတွေရဲ့ပညာရေးကလည်း ထိခိုက်နစ်နာမှာကိုလည်း ကျနော်တို့က အင်မတန်စိုးရိမ်ကြပါတယ်ခင်ဗျ။ နောက် ကလေးတွေ မကောင်းတဲ့လမ်းကြောင်းတွေပေါ်ရောက်သွားမှာကိုလည်း ကျနော်တို့စိတ်ပူတယ်။"
လတ်တလောမှာတော့-ရိုဟင်ဂျာ ကလေးငယ်တွေအတွက် သင်ထောက်ကူပစ္စည်းတွေ အလုံအလောက်ရရှိရေးနဲ့ စာသင်ကျောင်းတွေ သင်ကြားရေးစင်တာတွေ ထပ်ဖွင့်လှစ်နိုင်ရေး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရနဲ့ UNICEF အပါအဝင် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေကြပါတယ်လို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဒုက္ခသည်စခန်းတွေက ကျောင်းဆရာတွေကပြောပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးကို လက်ခံမထားတဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်က သူတို့တွေကို နေရပ်ရင်းပြန်ခေါ်နိုင်ရေး နှောင့်နှေးနေချိန်မှာပဲ- ကုလသမဂ္ဂ အပါအဝင် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းက တာဝန်ရှိသူတွေ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် စခန်းတွေကို လာရောက်ကြတဲ့အချိန်တိုင်းလည်း သူတို့နစ်နာခဲ့ရတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုတွေအတွက် တရားမျှတမှုနဲ့အတူ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို တောင်းဆိုချိန်တိုင်း ရိုဟင်ဂျာကလေးငယ်တွေ ပညာရေးမထိခိုက်စေဖို့ ကလေးတွေရဲ့ ပညာရေးတွေကို အဓိက တောင်းဆိုခဲ့ကြတယ်လို့လည်း ဒုက္ခသည်တွေကပြောပါတယ်။
[Unicode Version]
ရိုဟငျဂြာကလေးငယျမြား ပညာသငျခှင့ျဆုံးရှုံး
သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှရေဲ့ ရငျသှေးငယျ ကလေးတှေ ပညာဆကျလကျသငျကွားခှင့ျနဲ့ လူငယျတှအေတှကျ အသကျမှေးဝမျးကြောငျး ပညာရပျတှေ၊ လေ့လာခှင့ျတှေ ဆုံးရှုံးပွီး သူတို့ရဲ့ ဘဝအနာဂတျမြှောျလင့ျခကြျတှေ မှေးမှိနျနကွေတဲ့ အကွောငျးနဲ့ သူတို့ဖွဈစခေငြျတဲ့ ဆန်ဒတောငျးဆိုခကြျတှကေို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မဆုမှနျက စုစညျးတငျပွပေးထားပါတယျ။
လှနျခဲ့တဲ့ သုံးနှဈကြောျက ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျး အာဆာအစှနျးရောကျအဖှဲ့ရဲ့ အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှရေဲ့နောကျပိုငျး စဈတပျနဲ့နယျမွခေံ လုံခွုံရေးအဖှဲ့တှရေဲ့ နယျမွရှေငျးလငျးမှုတှအေတှငျး အသကျအန်တရာယျစိုးရိမျရလို့ ဒသေခံရိုဟငျဂြာ မူဆလငျ သိနျးနဲ့ခြီပွီး အိမျနီးခငြျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျကို ထှကျပွေးခိုလှုံခဲ့ကွရပါတယျ။ ဒီလိုအသကျလုတိမျးရှောငျထှကျပွေးခဲ့ရသူတှထေဲ လူမမညျကလေးငယျတှေ နဲ့ ကိုယျဝနျဆောငျမိခငျတှပေါ ပါလာကွပါတယျ။ အခုဆိုရငျ ရိုဟငျဂြာစခနျးသုံးဆယျကြောျထဲမှာ ရိုဟငျဂြာ ကလေးငယျတှဟော သိနျးနဲ့ခြီပွီးရှိနကွေပါတယျ။
ဒီရိုဟငျဂြာကလေးတှအေတှကျ စခနျးတှထေဲမှာ ဘာသာရေးကြောငျးတှေ၊ မွနျမာဘာသာ၊ အငျ်ဂလိပျဘာသာစတဲ့ သငျကွားရေးစငျတာတှေ ဖှင့ျလှဈပွီး စာဆကျလကျ သငျကွားပေးနတေယျဆိုပမေဲ့ မူလတနျးလှနျလို့ အလယျတနျး၊ အထကျတနျးအဆင့ျ ဆကျပွီး ပညာသငျကွားခှင့ျ အခကျအခဲ အတောျလေးဖွဈနတောပါ။ ပညာဆကျသငျခှင့ျမရှိတော့ လူငယျတှလေညျး လမျးပြောကျနကွေလို့ ဘာလုခါလီဒုက်ခသညျစခနျး တာဝနျခံလညျးဖွဈ ရခိုငျပွညျနယျ မောငျတောမွို့နယျ တောငျပွိုလကျဝဲမွို့ အထကျတနျးပွစတေနာ့ဝနျထမျးကြောငျးဆရာလုပျခဲ့ဖူးတဲ့ ဆရာနုရျမာမတျ ကတော့- အတောျလေးကို စိုးရိမျနတောပါ။
"အငျမတနျကို စိုးရိမျစရာကောငျးတယျ။ ပထမတုနျးက Learning Center ဆိုပွီးဖှင့ျထားတယျ။Informal Education Center ဆိုပွီးလညျး လုပျထားတယျ အဲ့တာ ဘာမှထိရောကျတာလညျးမရှိဘူး။ အခုက စိုးရိမျစရာကတော့ မကုနျပါဘူး။ ကလေးတှကေ ကြောငျးတှလေညျး ဆကျသငျလို့မရဘူး။ ပညာရေးလညျး လုံးဝ အားနညျးသှားတယျ၊ အဲ့တာကို အရမျးစိုးရိမျတယျ။ သူတို့ ဘာတခုမှလညျး နားမလညျဘူး။ ပညာရေးကိုလညျး တလုံးမှ မသိဘူး အငျမတနျမှကို စိုးရိမျစရာကောငျးပါတယျ။ အခုလောလောဆယျတော့ ကနြောျတို့တှေ တငျပွထားတာရှိတယျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရကို။ သူတို့ကပွောတာက အဆင့ျဆင့ျဖွဈ လာလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျတို့ကို ကတိပေးထားတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုဒီမှာက ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကာလဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျဒီမှာက ကြောငျးတှလေညျး တောျတောျပိတျထားရတယျဆိုတော့ လောလောဆယျ အဆငျမပွဘေူးဖွဈနတေယျ။"
ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာ ကလေးငယျတှရေဲ့ သငျရိုးညှှနျးတမျးတှနေဲ့ စနဈတကသြငျပေးတဲ့ပညာသငျကွားရေးကို သငျယူပေးနိုငျတာတှေ အားနညျးတဲ့ အနာဂတျမြိုးဆကျအတှကျ စိုးရိမျစရာအနအေထားပါလို့ ဇနျတောျလီ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျး အမှတျ ၁၅ မှာ ခိုလှုံနထေိုငျတဲ့ ဒုက်ခသညျ ဦးမောငျကြောျမွင့ျက ပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့ ညီအကိုမောငျနှမတှေ ရှိတယျ။ သူတို့အတှကျ အဓိက ပွောခငြျတာက စိတျမကောငျးဖွဈနပေါတယျခငျဗြ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုရငျ ဒီမှာက ကမ့ျထဲမှာ ဘာပညာရေးမှ မရှိဘူး။ NGO တှကေတော့ ကလေးတှအေတှကျ စာသငျကွားရေး စငျတာတှဖှေင့ျထားတယျ။ ဒါပမေဲ့လို့Systematically စနဈတကြ မွနျမာ Curriculum သငျရိုးညှှနျးတနျးနဲ့ စာသခြောသငျပေးနိုငျဖို့ အခွအေနမေရှိဘူး။ ဒါကွောင့ျ ကနြောျတို့ရဲ့ Generation မြိုးဆကျတှရေဲ့အနာဂတျအတှကျ တအားကိုစိုးရိမျပါတယျ။ အဲ့တာကွောင့ျမို့လို့ လူမြိုးတမြိုးမှာ ပညာရေးဆိုတာ တအားကိုအရေးကွီးပါတယျ။ ကနြောျတို့အတှကျ အနာဂတျရှိပါ့မလားလို့ ပွောခငြျပါတယျခငျဗြ။"
COVID 19 ကပျရောဂါကာလ ဒုက်ခသညျစခနျးအသီးသီးမှာ စာသငျကြောငျးတှေ ခတေ်တပိတျခိုငျးထားခြိနျရိုဟငျဂြာ ကလေးငယျတှရေဲ့ လကျရှိပညာသငျကွားနကွေရတဲ့ အခွအေနကေို ဘာလုခါလီစခနျး အမှတျ(၉) ဦးကြောျမွင့ျ(ခေါျ) ဦးအီအစ်စလာမျက အခုလို ရှငျးပွပါတယျ။
"ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော UN-NGO တှကေ Learning Center တှဆေိုပွီးဖှင့ျထားတာရှိပါတယျ။ အခု ကိုဗဈ၁၉ ကာလဆိုတော့ အကုနျလုံးပိတျထားတယျ။ ဒီမှာ စတေနာ့ဝနျထမျးကြောငျးဆရာတှရှေိတယျ။ သူတို့က အိမျထဲမှာပဲ လောလောဆယျ အနညျးငယျကို စာသငျကွားပေးနပေါတယျ။ နောကျ ဘာသာရေးစာသငျကြောငျးတှမှောလညျး အရငျလိုသငျကွားခှင့ျမရှိသလောကျ ဖွဈသှားတယျ။ ကိုဗဈကာလဖွဈနတေော့ ဘာသာရေးကြောငျးတှအေမြားအပွားလညျးပိတျပငျထားတယျ။ ကိုဗဈကာလ Lock down ခထြားတာကွာလာရငျတော့ ကလေးတှရေဲ့ပညာရေးကလညျး ထိခိုကျနဈနာမှာကိုလညျး ကနြောျတို့က အငျမတနျစိုးရိမျကွပါတယျခငျဗြ။ နောကျ ကလေးတှေ မကောငျးတဲ့လမျးကွောငျးတှပေေါျရောကျသှားမှာကိုလညျး ကနြောျတို့စိတျပူတယျ။"
လတျတလောမှာတော့-ရိုဟငျဂြာ ကလေးငယျတှအေတှကျ သငျထောကျကူပစ်စညျးတှေ အလုံအလောကျရရှိရေးနဲ့ စာသငျကြောငျးတှေ သငျကွားရေးစငျတာတှေ ထပျဖှင့ျလှဈနိုငျရေး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရနဲ့ UNICEF အပါအဝငျ ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျနကွေပါတယျလို့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဒုက်ခသညျစခနျးတှကေ ကြောငျးဆရာတှကေပွောပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးကို လကျခံမထားတဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျက သူတို့တှကေို နရေပျရငျးပွနျခေါျနိုငျရေး နှောင့ျနှေးနခြေိနျမှာပဲ- ကုလသမဂ်ဂ အပါအဝငျ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးက တာဝနျရှိသူတှေ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ စခနျးတှကေို လာရောကျကွတဲ့အခြိနျတိုငျးလညျး သူတို့နဈနာခဲ့ရတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံရမှုတှအေတှကျ တရားမြှတမှုနဲ့အတူ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ အခှင့ျအရေးတှကေို တောငျးဆိုခြိနျတိုငျး ရိုဟငျဂြာကလေးငယျတှေ ပညာရေးမထိခိုကျစဖေို့ ကလေးတှရေဲ့ ပညာရေးတှကေို အဓိက တောငျးဆိုခဲ့ကွတယျလို့လညျး ဒုက်ခသညျတှကေပွောပါတယျ။
