[Zawgyi/Unicode]
COVID 19 ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ကူးစက်မှုတွေ ရှိနေချိန် ရိုဟင်ဂျာစခန်းတွေထဲ ဖျားနာ မကျန်းမာသူတွေ များလာတဲ့အတွက် ဒုက္ခသည်တွေ စိုးရိမ်နေကြတဲ့အကြောင်းပြောပြချင်ပါတယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မဆုမွန်က တင်ဆက်ပေးထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံကနေ တိမ်းရှောင်လာကြတဲ့ သိန်းချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေ ခိုလှုံနေထိုင်ရာ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်ကမ့်တွေထဲမှာ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ကိုဗစ် ၁၉ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုတွေ သေဆုံးသူတွေရှိနေလို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံထဲက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်း ၃၀ကျော်ရဲ့ အဝင်အထွက် အသွားအလာတွေကို ကန့်သတ်ထားသလို လူစုလူဝေးစုစည်းမှုတွေကို တားမြစ်ထားပြီး မဖြစ်မနေ သွားလာရသူတွေကိုလည်း တင်းတင်းကြပ်ကြပ် ကျန်းမာရေး စစ်ဆေးနေပါတယ်။
ဒါပေမဲ့လည်း ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေထဲ အခုရက်ပိုင်း ကမ့်တွေထဲမှာ နာမကျန်းဖျားနာသူတွေ များလာနေတာကြောင့် ဒုက္ခသည်တွေ အတော်လေး စိုးရိမ်နေကြတယ်လို့ ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်းက စေတနာ့ဝန်ထမ်း ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တဦးဖြစ်တဲ့ ဦးအောင်မြိုင်ကပြောပါတယ်။
"COVID 19 ဖြစ်မှာ ကျနော်တို့ ဒုက္ခသည်စခန်းတခုလုံး အရမ်းစိုးရိမ်နေကြပါတယ်ခင်ဗျာ။ အခုကတော့ COVID နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အစိုးရကရော NGO တွေကရော၊ UNအဖွဲ့တွေဘက်က တိုးပြီးတော့ ပညာပေးနေပါတယ်။ အခု အိမ်တိုင်း အိမ်တိုင်းကို ဝင်ပြီးတော့ COVID နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းရော ပြီးတော့ ကျန်းမာရေး ပညာပေးတာရော အပြင်သွားတဲ့အချိန် ဘယ်လို လက်ဆေးရမယ် Mask တပ်ရမယ် ဒါတွေကို သူတို့ အိမ်တိုင်း အိမ်တိုင်းသွားပြီး ပညာပေးနေတယ်။ အတတ်နိုင်ဆုံးတော့ ပညာပေးနေတာ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ စခန်းရဲ့အနေအထားအရ တဲတခုနဲ့တခုက ကပ်ကပ်လေးပဲနေနေကြရတာ။ ၁၀ပေ ပတ်လည်အခန်းလေးထဲမှာ မိသားစုက ၅ဦးကနေ ၁၅ဦးအထိနေကြတာ။ ဒါပေမဲ့ ကိုဗစ်ကို ဖြတ်ကျော်ဖို့က အတော်လေးအားနည်းနေတဲ့ပုံစံမျိုးပဲ။ ဘယ်လိုမှ မကာကွယ်နိုင်တဲ့အခြေအနေတွေမှာရှိနေပါတယ်။ ပိုဆိုးတာက ဒီဒုက္ခသည်စခန်းထဲမှာ သန့်ရှင်းရေးစနစ်က တော်တော်လေး ညစ်ပတ်တယ်။"
စတနာ့ဝန်ထမ်း ဦးအောင်မြိုင်အဆိုအရတော့ ရိုဟင်ဂျာစခန်းတွေအတွင်းရောဂါကူးစက်မှုဟာ ၁၈၀ ရှိတယ်လို့ပြောဆိုပေမဲ့ ဒါကို သီးခြားတော့ အတည်ပြုလို့ မရသေးပါဘူး။ အာဏာပိုင်တွေဘက်ကလည်း တရားဝင် ထုတ်ပြန်တာမျိုး မလုပ်ပါဘူး။ ရိုဟင်ဂျာ စခန်းတွေအတွင်း ကိုဗစ်ရောဂါကြောင့် သေဆုံးသူဟာလည်း ၆ ဦးထက် မနည်းရှိတယ်လို့ သိရပါတယ်။
ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်း ၁ က ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ကိုအီလီယပ်စ်ကလည်း အခုရက်ပိုင်းအတွင်း ဒုက္ခသည်စခန်းတွင်း ရောဂါဖြစ်လာမှာကို စိုးရိမ်နေကြတဲ့အခြေအနေ ပြောပြပါတယ်။
"အခုက ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာ ရောဂါဖြစ်တာတွေ သေဆုံးတာတွေ ဖြစ်လာနေတယ်။ ကျနော်တို့ကြားသလောက်က လူတွေက တော်တော်များများ ဖျားနေကြတယ် ဒီမှာက။ ကမ့်တိုင်း ကမ့်တိုင်း ဘလောက်တိုင်းမှာ ဖြစ်နေတာ။ ကျနော်တို့ Civil Society တွေကတော့ အခုကမ့်တိုင်းမှာ လူတွေက ဘယ်လိုကာကွယ်ရမယ်။ Mask တွေ တပ်ဆင်အောင် သန့်ရှင်းမှုတွေကို အရင်ထက်ပိုပြီးတော့ လုပ်လေ့ လုပ်ထ ရှိအောင် နောက် ကျနော်တို့က ဗလီတိုင်းရယ် လူတွေစုတဲ့နေရာမှာရယ် ဘလောက်တိုင်း ကမ့်တိုင်းမှာ အဲ့လို ဆောင်ရွက်မှုတွေပြု လုပ်နေပါတယ် ခင်ဗျ။ လူမစုဖို့ပေါ့ ဈေးတန်းတွေထဲရော။လူတွေက ဖျားနာနေတယ် ချောင်းဆိုးတယ် ဒါတွေ လူတွေမှာဖြစ်နေတယ်။"
ဘာလုခါလီစခန်း အမှတ် ၁၀ မှာ နေထိုင်တဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် ဦးစိုးမြင့်ကတော့- အခုဆိုရင် ကမ့်တွေထဲ အသွားအလာ အဝင်အထွက်တွေ ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်ထားတာ ဒုက္ခသည်စခန်းတွင်း ဗလီအပါအဝင် လူစုလူဝေးလုပ်တာတွေကို တားမြစ်ထားတာတွေ ရှိတဲ့အပြင်ကြိုတင်ကာကွယ်မှုတွေလုပ်နေတဲ့အတွက် ဒုက္ခသည်တွေအနေနဲ့ ဆောင်ရန်ရှောင်ရန်တွေကို စနစ်တကျ လိုက်နာကြရင် ပိုးကူးစက်မှုအန္တရာယ်ကို ဝိုင်းဝန်းကာကွယ်နိုင်မယ်လို့ပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့ အစကထင်ခဲ့တာက Outbreak အနေနဲ့တောင်ဖြစ်မယ်ထင်ခဲ့တာ။ ထိန်းမရသိမ်းမရဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့ ကြိုပြီးတွက်ခဲ့တာ။ ကွာရမ်တင်းတွေ ရှိတယ်။ Isolation Center တွေ ရှိတယ်။ ဒုက္ခသည်တွေက အတတ်နိုင်ဆုံး Mask လေးတွေ တပ်ကြတယ်။ လက်ဆေးဆိုလည်း သူတို့က အသိပညာပေးထားတော့ အားလုံးကတော့ ဝိုင်းလုပ်ကြပါတယ် ဒုက္ခသည်တွေလည်း အဲ့ဒီမှာပါဝင်ကြတယ်။ အခုက ကိုဗစ်၁၉ အတွက် Emergency ရယ်၊ အရေးပေါ်အခြေအနေတရပ်ဆိုပြီး ကာလသတ်မှတ်ပြီးတော့ သက်ဆိုင်ရာအာဏာပိုင်တွေရော ဒီမှာလုပ်နေကြတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေရော လော်စပီကာတွေနဲ့လည်း လိုက်အော်ကြတာရှိတယ်။ စခန်းတာဝန်ခံတွေကရော ယူအန်အဖွဲ့တွေကရော ကော်မတီဖွဲ့ပြီး လုပ်နေကြတာ။ အားလုံးက သတိအနေအထားနဲ့ ရှိကြပါတယ်။ ပညာပေးတဲ့အပေါ်အခြေခံပြီးတော့လည်း လူထုက လိုက်နာနေကြတယ်။"
လတ်တလောမှာတော့ ဒီသိန်းချီရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေရဲ့ ကပ်ရောဂါ မကူးစက်ရေး အခြေခံကျန်းမာရေး သူတို့ရဲ့ လုံခြုံရေး စားနပ်ရိက္ခာ ပညာရေးစတဲ့ အရေးကိစ္စတွေကို ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရဘက်ကတော့ စနစ်တကျ စီမံချက်တွေနဲ့ဆောင်ရွက်နေချိန်မှာပဲ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးကို လက်မခံထားတဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်က ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ကိုဗစ်၁၉ ဖြစ်ပွားနေချိန်ကာလဖြစ်တာမို့ ဒီဒုက္ခသည်တွေပြန်လည်လက်ခံရေးအစီအစဉ်က နှောင့်နှေးနေချိန်ဖြစ်ပါတယ်။
[Unicode Version]
ရိုဟငျဂြာစခနျးတှငျး ဖြားနာမှုမြားလို့ ကိုဗဈရောဂါစိုးရိမျ
COVID 19 ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ ကူးစကျမှုတှေ ရှိနခြေိနျ ရိုဟငျဂြာစခနျးတှထေဲ ဖြားနာ မကနြျးမာသူတှေ မြားလာတဲ့အတှကျ ဒုက်ခသညျတှေ စိုးရိမျနကွေတဲ့အကွောငျးပွောပွခငြျပါတယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မဆုမှနျက တငျဆကျပေးထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံကနေ တိမျးရှောငျလာကွတဲ့ သိနျးခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှေ ခိုလှုံနထေိုငျရာ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျကမ့ျတှထေဲမှာ ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ ကိုဗဈ ၁၉ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှုတှေ သဆေုံးသူတှရှေိနလေို့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံထဲက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျး ၃၀ကြောျရဲ့ အဝငျအထှကျ အသှားအလာတှကေို ကန့ျသတျထားသလို လူစုလူဝေးစုစညျးမှုတှကေို တားမွဈထားပွီး မဖွဈမနေ သှားလာရသူတှကေိုလညျး တငျးတငျးကွပျကွပျ ကနြျးမာရေး စဈဆေးနပေါတယျ။
ဒါပမေဲ့လညျး ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှထေဲ အခုရကျပိုငျး ကမ့ျတှထေဲမှာ နာမကနြျးဖြားနာသူတှေ မြားလာနတောကွောင့ျ ဒုက်ခသညျတှေ အတောျလေး စိုးရိမျနကွေတယျလို့ ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျးက စတေနာ့ဝနျထမျး ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတဦးဖွဈတဲ့ ဦးအောငျမွိုငျကပွောပါတယျ။
"COVID 19 ဖွဈမှာ ကနြောျတို့ ဒုက်ခသညျစခနျးတခုလုံး အရမျးစိုးရိမျနကွေပါတယျခငျဗြာ။ အခုကတော့ COVID နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အစိုးရကရော NGO တှကေရော၊ UNအဖှဲ့တှဘေကျက တိုးပွီးတော့ ပညာပေးနပေါတယျ။ အခု အိမျတိုငျး အိမျတိုငျးကို ဝငျပွီးတော့ COVID နဲ့ ပတျသကျတဲ့ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေးဆိုငျရာ စညျးမဉြျးစညျးကမျးရော ပွီးတော့ ကနြျးမာရေး ပညာပေးတာရော အပွငျသှားတဲ့အခြိနျ ဘယျလို လကျဆေးရမယျ Mask တပျရမယျ ဒါတှကေို သူတို့ အိမျတိုငျး အိမျတိုငျးသှားပွီး ပညာပေးနတေယျ။ အတတျနိုငျဆုံးတော့ ပညာပေးနတော ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ စခနျးရဲ့အနအေထားအရ တဲတခုနဲ့တခုက ကပျကပျလေးပဲနနေကွေရတာ။ ၁၀ပေ ပတျလညျအခနျးလေးထဲမှာ မိသားစုက ၅ဦးကနေ ၁၅ဦးအထိနကွေတာ။ ဒါပမေဲ့ ကိုဗဈကို ဖွတျကြောျဖို့က အတောျလေးအားနညျးနတေဲ့ပုံစံမြိုးပဲ။ ဘယျလိုမှ မကာကှယျနိုငျတဲ့အခွအေနတှေမှောရှိနပေါတယျ။ ပိုဆိုးတာက ဒီဒုက်ခသညျစခနျးထဲမှာ သန့ျရှငျးရေးစနဈက တောျတောျလေး ညဈပတျတယျ။"
စတေနာ့ဝနျထမျး ဦးအောငျမွိုငျအဆိုအရတော့ ရိုဟငျဂြာစခနျးတှအေတှငျးရောဂါကူးစကျမှုဟာ ၁၈၀ ရှိတယျလို့ပွောဆိုပမေဲ့ ဒါကို သီးခွားတော့ အတညျပွုလို့ မရသေးပါဘူး။ အာဏာပိုငျတှဘေကျကလညျး တရားဝငျ ထုတျပွနျတာမြိုး မလုပျပါဘူး။ ရိုဟငျဂြာ စခနျးတှအေတှငျး ကိုဗဈရောဂါကွောင့ျ သဆေုံးသူဟာလညျး ၆ ဦးထကျ မနညျးရှိတယျလို့ သိရပါတယျ။
ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျး ၁ က ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ကိုအီလီယပျဈကလညျး အခုရကျပိုငျးအတှငျး ဒုက်ခသညျစခနျးတှငျး ရောဂါဖွဈလာမှာကို စိုးရိမျနကွေတဲ့အခွအေနေ ပွောပွပါတယျ။
"အခုက ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာ ရောဂါဖွဈတာတှေ သဆေုံးတာတှေ ဖွဈလာနတေယျ။ ကနြောျတို့ကွားသလောကျက လူတှကေ တောျတောျမြားမြား ဖြားနကွေတယျ ဒီမှာက။ ကမ့ျတိုငျး ကမ့ျတိုငျး ဘလောကျတိုငျးမှာ ဖွဈနတော။ ကနြောျတို့ Civil Society တှကေတော့ အခုကမ့ျတိုငျးမှာ လူတှကေ ဘယျလိုကာကှယျရမယျ။ Mask တှေ တပျဆငျအောငျ သန့ျရှငျးမှုတှကေို အရငျထကျပိုပွီးတော့ လုပျလေ့ လုပျထ ရှိအောငျ နောကျ ကနြောျတို့က ဗလီတိုငျးရယျ လူတှစေုတဲ့နရောမှာရယျ ဘလောကျတိုငျး ကမ့ျတိုငျးမှာ အဲ့လို ဆောငျရှကျမှုတှပွေု လုပျနပေါတယျ ခငျဗြ။ လူမစုဖို့ပေါ့ ဈေးတနျးတှထေဲရော။လူတှကေ ဖြားနာနတေယျ ခြောငျးဆိုးတယျ ဒါတှေ လူတှမှောဖွဈနတေယျ။"
ဘာလုခါလီစခနျး အမှတျ ၁၀ မှာ နထေိုငျတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ ဦးစိုးမွင့ျကတော့- အခုဆိုရငျ ကမ့ျတှထေဲ အသှားအလာ အဝငျအထှကျတှေ ပိတျဆို့ကန့ျသတျထားတာ ဒုက်ခသညျစခနျးတှငျး ဗလီအပါအဝငျ လူစုလူဝေးလုပျတာတှကေို တားမွဈထားတာတှေ ရှိတဲ့အပွငျကွိုတငျကာကှယျမှုတှလေုပျနတေဲ့အတှကျ ဒုက်ခသညျတှအေနနေဲ့ ဆောငျရနျရှောငျရနျတှကေို စနဈတကြ လိုကျနာကွရငျ ပိုးကူးစကျမှုအန်တရာယျကို ဝိုငျးဝနျးကာကှယျနိုငျမယျလို့ပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့ အစကထငျခဲ့တာက Outbreak အနနေဲ့တောငျဖွဈမယျထငျခဲ့တာ။ ထိနျးမရသိမျးမရဖွဈသှားနိုငျတယျလို့ ကွိုပွီးတှကျခဲ့တာ။ ကှာရမျတငျးတှေ ရှိတယျ။ Isolation Center တှေ ရှိတယျ။ ဒုက်ခသညျတှကေ အတတျနိုငျဆုံး Mask လေးတှေ တပျကွတယျ။ လကျဆေးဆိုလညျး သူတို့က အသိပညာပေးထားတော့ အားလုံးကတော့ ဝိုငျးလုပျကွပါတယျ ဒုက်ခသညျတှလေညျး အဲ့ဒီမှာပါဝငျကွတယျ။ အခုက ကိုဗဈ၁၉ အတှကျ Emergency ရယျ၊ အရေးပေါျအခွအေနတေရပျဆိုပွီး ကာလသတျမှတျပွီးတော့ သကျဆိုငျရာအာဏာပိုငျတှရေော ဒီမှာလုပျနကွေတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှရေော လောျစပီကာတှနေဲ့လညျး လိုကျအောျကွတာရှိတယျ။ စခနျးတာဝနျခံတှကေရော ယူအနျအဖှဲ့တှကေရော ကောျမတီဖှဲ့ပွီး လုပျနကွေတာ။ အားလုံးက သတိအနအေထားနဲ့ ရှိကွပါတယျ။ ပညာပေးတဲ့အပေါျအခွခေံပွီးတော့လညျး လူထုက လိုကျနာနကွေတယျ။"
လတျတလောမှာတော့ ဒီသိနျးခြီရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှရေဲ့ ကပျရောဂါ မကူးစကျရေး အခွခေံကနြျးမာရေး သူတို့ရဲ့ လုံခွုံရေး စားနပျရိက်ခာ ပညာရေးစတဲ့ အရေးကိစ်စတှကေို ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရဘကျကတော့ စနဈတကြ စီမံခကြျတှနေဲ့ဆောငျရှကျနခြေိနျမှာပဲ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးကို လကျမခံထားတဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျက ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ ကိုဗဈ၁၉ ဖွဈပှားနခြေိနျကာလဖွဈတာမို့ ဒီဒုက်ခသညျတှပွေနျလညျလကျခံရေးအစီအစဉျက နှောင့ျနှေးနခြေိနျဖွဈပါတယျ။
