[ Zawgyi ]
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ သေနတ်သမားတွေ လက်ချက်နဲ့ ထင်ရှားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ခေါင်းဆောင် တယောက် သေဆုံးသွားပါတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ရခိုင်ပြည်နယ်က ရိုဟင်ဂျာအဖွဲ့အစည်း (ARPSH) ဥက္ကဋ္ဌ ဦး Mohib Ullah ကို ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ ညနေပိုင်းမှာ သေနတ်သမားတွေက အနီးကပ် ပစ်သွားခဲ့တာလို့လည်း အဖွဲ့ရဲ့ ပြောခွင့်ရသူကို ကိုးကားပြီး AFP သတင်းက ဖော်ပြခဲ့တာပါ။
ပစ်ခံခဲ့ရပြီးနောက် ဒုက္ခသည်စခန်းထဲက နယ်စည်းမခြား ဆရာဝန်များအဖွဲ့ (MSF) ဆေးခန်းကို သယ်သွားပေမဲ့ သေနတ်ဒဏ်ရာနဲ့ သေဆုံးသွားခဲ့ကြောင်းလည်း သတင်းက ဖော်ပြပါတယ်။ သေဆုံးသွားတဲ့ ဦး Mohib Ullah ဟာ ရိုဟင်ဂျာတွေ အစုလိုက်အပြုံလိုက် ထွက်ခွာခဲ့ရတဲ့ အခြေအနေတွေကို နိုင်ငံတကာက အာရုံစိုက်မှုရအောင် ကြိုးပမ်းမှုတွေအတွက် ထင်ရှားသူ တဦးအဖြစ်၊ ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန် သမ္မတအိမ်ဖြူတော် ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် အခမ်းအနားကို တက်ရောက်ခဲ့ပြီး အဲဒီအချိန်က သမ္မတ Donald Trump နဲ့လည်း တွေ့ဆုံခဲ့ဘူးပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာခေါင်းဆောင် သေဆုံးခဲ့ရတဲ့အတွက် အလွန်အမင်း ဝမ်းနည်းကြောင်းနဲ့ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးအတွက် တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့လည်း ဆက်သွယ်နေတယ်လို့ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ မဟာမင်းကြီးရုံး (UNHCR) ပြောခွင့်ရ Regina De La Portilla က AFP သတင်းဌာနကို ပြောပါတယ်။
သူသေဆုံးမှုကြောင့် ရိုဟင်ဂျာတွေ အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမှုတွေကို ထိခိုက်ရသလို၊ ဒုက္ခသည် စခန်းတွေမှာ လုံခြုံမှုရှိဖို့ လိုအပ်တဲ့ အခြေအနေတွေကို ထင်ဟပ်နေကြောင်း နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တခုဖြစ်တဲ့ Human Rights Watch ရဲ့ တောင်အာရှရေးရာ ဒါရိုက်တာ Meenakshi Ganguly က ကြေညာချက် ထုတ်ပြန် ပြောဆိုခဲ့တာပါ။
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာရှိတဲ့ နယ်ခြားစောင့် ကင်းစခန်းတချို့ကို ARSA ရိုဟင်ဂျာ အစွန်းရောက်တွေက ၂၀၁၇ ခုနှစ်တုန်းက တိုက်ခိုက်ခဲ့တာကို တုံ့ပြန်တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ စစ်ဆင်ရေးတွေကြောင့် နောက်ဆက်တွဲ သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဖက် တိမ်းရှောင်သွားခဲ့ကြတာပါ။
မြန်မာအာဏာပိုင်တွေကတော့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို တရားဝင် အသိအမှတ်ပြု လက်မခံပေမဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်က ထွက်ပြေးသွားတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို စိစစ်လက်ခံမှာ ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုထားပြီး၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံနဲ့ရော ကုလသမဂ္ဂနဲ့ပါ သီးခြားစီ နားလည်မှု စာချွန်လွှာတွေ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြပါတယ်။
ဒါပေမဲ့လည်း လက်တွေ့မှာတော့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေး အစီအစဉ်တွေ အထမမြောက်သေးသလို၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းလိုက်တာကြောင့် ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်အရေး ဘယ်လို ဆက်လက် ကိုင်တွယ်မလဲ ဆိုတာကလည်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်းတော့ မရှိသေးပါဘူး။ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဖွဲ့စည်းခဲ့တဲ့ NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရကတော့ ရိုဟင်ဂျာတွေ အပါအဝင် လူနည်းစုတွေ လူ့အခွင့်အရေးကို အကာကွယ်ပေးဖို့နဲ့ ၁၉၈၂ နိုင်ငံသားဖြစ်ရေး ဥပဒေတွေကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ဖို့ ကတိပြုထားပါတယ်။
[ Unicode ]
ဒုက်ခသညျစခနျးက ရိုဟငျဂြာခေါငျးဆောငျ Mohib Ullah ပဈသတျခံရ
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ သနေတျသမားတှေ လကျခကြျနဲ့ ထငျရှားတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ခေါငျးဆောငျ တယောကျ သဆေုံးသှားပါတယျ။ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ရခိုငျပွညျနယျက ရိုဟငျဂြာအဖှဲ့အစညျး (ARPSH) ဥက်ကဋ်ဌ ဦး Mohib Ullah ကို ဗုဒ်ဓဟူးနေ့ ညနပေိုငျးမှာ သနေတျသမားတှကေ အနီးကပျ ပဈသှားခဲ့တာလို့လညျး အဖှဲ့ရဲ့ ပွောခှင့ျရသူကို ကိုးကားပွီး AFP သတငျးက ဖောျပွခဲ့တာပါ။
ပဈခံခဲ့ရပွီးနောကျ ဒုက်ခသညျစခနျးထဲက နယျစညျးမခွား ဆရာဝနျမြားအဖှဲ့ (MSF) ဆေးခနျးကို သယျသှားပမေဲ့ သနေတျဒဏျရာနဲ့ သဆေုံးသှားခဲ့ကွောငျးလညျး သတငျးက ဖောျပွပါတယျ။ သဆေုံးသှားတဲ့ ဦး Mohib Ullah ဟာ ရိုဟငျဂြာတှေ အစုလိုကျအပွုံလိုကျ ထှကျခှာခဲ့ရတဲ့ အခွအေနတှေကေို နိုငျငံတကာက အာရုံစိုကျမှုရအောငျ ကွိုးပမျးမှုတှအေတှကျ ထငျရှားသူ တဦးအဖွဈ၊ ၂၀၁၉ ခုနှဈမှာ အမရေိကနျ သမ်မတအိမျဖွူတောျ ဘာသာရေးလှတျလပျခှင့ျ အခမျးအနားကို တကျရောကျခဲ့ပွီး အဲဒီအခြိနျက သမ်မတ Donald Trump နဲ့လညျး တှေ့ဆုံခဲ့ဘူးပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာခေါငျးဆောငျ သဆေုံးခဲ့ရတဲ့အတှကျ အလှနျအမငျး ဝမျးနညျးကွောငျးနဲ့ ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးအတှကျ တာဝနျရှိသူတှနေဲ့လညျး ဆကျသှယျနတေယျလို့ ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ မဟာမငျးကွီးရုံး (UNHCR) ပွောခှင့ျရ Regina De La Portilla က AFP သတငျးဌာနကို ပွောပါတယျ။
သူသဆေုံးမှုကွောင့ျ ရိုဟငျဂြာတှေ အခှင့ျအရေး လှုပျရှားမှုတှကေို ထိခိုကျရသလို၊ ဒုက်ခသညျ စခနျးတှမှော လုံခွုံမှုရှိဖို့ လိုအပျတဲ့ အခွအေနတှေကေို ထငျဟပျနကွေောငျး နိုငျငံတကာ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တခုဖွဈတဲ့ Human Rights Watch ရဲ့ တောငျအာရှရေးရာ ဒါရိုကျတာ Meenakshi Ganguly က ကွညောခကြျ ထုတျပွနျ ပွောဆိုခဲ့တာပါ။
ရခိုငျပွညျနယျမှာရှိတဲ့ နယျခွားစောင့ျ ကငျးစခနျးတခြို့ကို ARSA ရိုဟငျဂြာ အစှနျးရောကျတှကေ ၂၀၁၇ ခုနှဈတုနျးက တိုကျခိုကျခဲ့တာကို တုံ့ပွနျတဲ့ မွနျမာစဈတပျရဲ့ စဈဆငျရေးတှကွေောင့ျ နောကျဆကျတှဲ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဖကျ တိမျးရှောငျသှားခဲ့ကွတာပါ။
မွနျမာအာဏာပိုငျတှကေတော့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို တရားဝငျ အသိအမှတျပွု လကျမခံပမေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျက ထှကျပွေးသှားတဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေို စိစဈလကျခံမှာ ဖွဈကွောငျး ပွောဆိုထားပွီး၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံနဲ့ရော ကုလသမဂ်ဂနဲ့ပါ သီးခွားစီ နားလညျမှု စာခြှနျလှှာတှေ လကျမှတျရေးထိုးခဲ့ကွပါတယျ။
ဒါပမေဲ့လညျး လကျတှေ့မှာတော့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေး အစီအစဉျတှေ အထမမွောကျသေးသလို၊ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ စဈတပျက အာဏာသိမျးလိုကျတာကွောင့ျ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျအရေး ဘယျလို ဆကျလကျ ကိုငျတှယျမလဲ ဆိုတာကလညျး ရှငျးရှငျးလငျးလငျးတော့ မရှိသေးပါဘူး။ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ဖှဲ့စညျးခဲ့တဲ့ NUG အမြိုးသားညီညှတျရေး အစိုးရကတော့ ရိုဟငျဂြာတှေ အပါအဝငျ လူနညျးစုတှေ လူ့အခှင့ျအရေးကို အကာကှယျပေးဖို့နဲ့ ၁၉၈၂ နိုငျငံသားဖွဈရေး ဥပဒတှေကေို ပွနျလညျပွငျဆငျဖို့ ကတိပွုထားပါတယျ။
