[Zawgyi/Unicode]
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စခန်းတွေက ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေကို မလေးရှားကို ပို့ဆောင်ပေးတဲ့ လူကုန်ကူးမှုဟာ ဆန်းပြား ရှုပ်ထွေးပြီး စခန်းတွင်းက လူတွေ အဓိက ပါဝင်ပတ်သတ်နေတဲ့ ဒေါ်လာ သန်းချီတဲ့ လုပ်ငန်းဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ဒီ လူကုန်ကူးမှု ကွန်ရက်ထဲမှာ ပါတဲ့ သူတွေနဲ့ စုံစမ်း မေးမြန်းမှုကနေ ထွက်ပေါ်လာပါတယ်။ လူ ၁,၀၀၀ ဆန့်တဲ့ ထိုင်း မှတ်ပုံတင် ငါးဖမ်း သဘောၤတွေ၊ ဂြိုဟ်တုဖုန်းတွေ၊ ထောက်ပံ့ရေး ရေယာဉ်ငယ်၊ ဘင်္ဂလားဒေရှ့် စခန်းတွေနဲ့ အရှေ့တောင် အာရှ တလွှားက လာဘ်စားတဲ့ အာဏာပိုင်တွေဟာ ဒီကွန်ယက်ကြီးထဲမှာ ပါဝင် ပတ်သက်နေတယ်လို့ AFP ရဲ့ စုံစမ်းဖော်ထုတ်ထားတဲ့ ဆောင်းပါးက ဖော်ပြပါတယ်။ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြပေးမှာပါ။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်က ဒုက္ခသည် စခန်းတွေရဲ့ သံဆူးကြိုး ကာထားတဲ့ အစောင့်ဂိတ်တွေကို အလွယ်ဖြတ်နိုင်တဲ့ သုံးဘီးကားလေးတွေရဲ့ ယာဉ်မောင်းတွေဟာဆိုရင် ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေကို လူကုန်ကူးတဲ့ ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ ကွန်ရက်ကြီးနဲ့ ပတ်သက်နေတာပါ။ ဒီနှစ် အစောပိုင်းတုန်းက ဒီသုံးဘီးကားလေးနဲ့ ဆိပ်ကမ်းကို သွား၊ အဲဒီကနေ တဆင့် လှေငယ်လေးကို စီးပြီးနောက် ဘင်္ဂလား ပင်လယ်အော် အတွင်းက ငါးဖမ်း သဘောၤကြီးပေါ်ကို တက်ပြီး မလေးရှားကို သွားကြတာပါ။ ဒီထဲမှာ အသက် ၁၉ နှစ် အရွယ် Enamul Hasan လည်း လိုက်သွားခဲ့ပါတယ်။
"ကြုံခဲ့ရတဲ့ အဖြစ်ဆိုးကြီးကို ဘယ်တော့မှ မမေ့ပါဘူး။ လူကုန်ကူးသူတွေ၊ သဘောၤသားတွေ အားလုံးက ကျနော်တို့ကို ဖိနှိပ် နှိပ်စက်ကြပါတယ်။"
သူလိုက်သွားတဲ့ သဘောၤပေါ်က ဗွီဒီယို ဆိုပြီးလည်း Enamul Hasan က ပြပါတယ်။ မလေးရှားရောက်ရင် ပညာ ဆုံးခန်းတိုင် သင်ပြီး ဝင်ငွေလည်း ကောင်းမယ် အိမ်ကို ပြန်ထောက်ပံ့နိုင်မယ်လို့ စခန်းတွင်းက လူပွဲစားတွေ ဆွယ်တာနဲ့ သူ လိုက်သွားတာပါ။ နောက်ဆုံးတော့ သဘောၤက ဘင်္ဂလားဒေရှ့်ကို ပြန်ဆိုက်ခဲ့ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံပေမယ့် ဒုက္ခသည်တွေကို စိစစ် လက်ခံမယ်လို့ မြန်မာဘက်က ပြောထားပေမယ့် အခုအချိန်ထိ ဌာနေပြန်ရေး အကောင်အထည် မပေါ်သေးပါဘူး။ စခန်းတွေတွင်းမှာလည်း ဒုက္ခသည်တွေ ပြည့်ကြပ်နေပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်က ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ ဒုတိယ မဟာမင်းကြီး Shamzoud Douza ကလည်း အခုလို ရှင်းပြပါတယ်။
"ရိုဟင်ဂျာ စခန်းတွေက လူတွေများလွန်းပါတယ်။ လူမှောင်ခို သမားတွေလည်း နေ့တိုင်းဘဲ လူရှာနေကြပါတယ်။ စခန်းတွေ အတွင်း ကူးလူးသွားလာဖို့ လမ်းကြောင်းမျိုးစုံ သုံးပါတယ်။"
လူမှောင်ခိုကူးသူတွေဟာ လမ်းလည်း ကျွမ်းတယ်လု့ိ သူက ပြောပါတယ်။ ဒါပေမယ့် စခန်းတွေမှာ သံဆူးကြိုးတွေကာ၊ စစ်ဆေးရေးဂိတ်တွေ ချပြီး လူကုန်ကူးမယ့်သူတွေကို တားဆီနိုင်ဖို့ ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ဒုက္ခသည် တဦး ဖြစ်တဲ့ Mohammad Rashid ကတော့...
"သုံးဘီး မောင်းသမားက ပိုက်ဆံပေးလိုက်ရင် အစစ်မခံရပါဘူး။ ဒီလိုနည်းနဲ့ စစ်ဆေးရေးဂိတ်တွေကို ကျနော်တို့ ဖြတ်ပါတယ်။"
လူမှောင်ခိုကူးသူတွေကို ဟန့်တားနိုင်ရေး ဘင်္ဂလားဒေရှ့် လုံခြုံရေး အဖွဲ့တွေ အနေနဲ့လည်း အခက်အခဲ ရှိပါတယ်။ ဒုက္ခသည်စခန်းတွင်းက ရဲတပ်ဖွဲ့ရဲ့ တပ်မှူး Hemayetul Islam က ရှင်းပြပါတယ်။
"အခုဆိုရင် ပင်လယ်ထဲက သဘောၤတွေထံကို ငါးဖမ်းလှေတွေနဲ့ လူတွေ လိုက်ပို့နေတာပါ။ ဒီလှေတွေကို သွားစစ်ရင်လည်း ငါးဖမ်းပိုက်တွေ၊ ငါးဖမ်း ပစ္စည်းတွေပဲ တွေ့ပါတယ်။ အမှန်အကန် တံငါသည်နဲ့ လူမှောင်ခို ကူးသူတွေနဲ့ ကြားမှာ ခွဲခြားဖို့ ကျနော်တို့ အတွက် သိပ် ခက်ပါတယ်။"
ရိုဟင်ဂျာ ဒုစရိုက်ဂိုဏ်း ခေါင်းဆောင် အတွက် အလုပ်လုပ်ပေးနေသူလို့ ဆိုတဲ့ အသက် ၂၅ နှစ် အရွယ် မိုဟာမက်ကတော့ ၂ နှစ် အတွင်း မလေးရှားသွားလိုသူ အနည်းဆုံး ၂၀၀ လောက် စုဆောင်းပေးခဲ့ကြောင်း၊ လူရှာပေးတဲ့ အတွက် တလကို ဒေါ်လာ ၅၅၀ လောက်ရကြောင်း AFP ကို ပြောပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း လူကုန်ကူးမှုမှာ ပတ်သက်သူ တဦးဖြစ်တဲ့ အသက် ၃၄ နှစ် အရွယ် Mohammad Taher ကတော့ သုံးဘီးကားနဲ့ လူတွေကို ခေါ် စစ်ဆေးရေးဂိတ်တွေ ဖြတ်ပြီး လှေငယ်တွေဆီ လိုက်ပို့သူပါ။ ငရဲခန်းနဲ့ တူတဲ့ စခန်းကနေ ထွက်ချင်သူတွေ အတွက် အကိုတယောက် အနေနဲ့ ထွက်ပေါက်ကို ပြဖို့ တာဝန်ရှိတယ်လို့ ခံယူထားကြောင်း ပြောပါတယ်။
လူတွေ ပြည့်ကြပ်နေတဲ့ ငါးဖမ်းသဘောၤနဲ့ ပင်လယ်ပြင်ကို ဖြတ်ပြီး မလေးရှားကို ရောက်ဖို့ ကြိုးစားကြသူတွေထဲမှာ မိသားစုတွေ ပြန်လည် ဆုံဆည်းဖို့ ရည်ရွယ်သွားသူတွေ ပါသလို မလေးရှားမှာ အခြေကျပြီးသူတွေနဲ့ လက်ထပ်ဖို့ ရည်ရွယ်သွားရောက်သူတွေလည်း ပါပါတယ်။ ဒုက္ခသည် တဦး ဖြစ်တဲ့ Amerah ဟာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ အာချေးမှာ သောင်တင်နေသူပါ။
"မလေးရှားကို သွားရမယ်ဆိုတဲ့ ကတိနဲ့ ဒီခရီးစဉ်မှာ လိုက်ဖို့ သူတို့က ခေါ်လာတာပါ။ သူတို့ကသာ ကျမကို မလေးရှား ရောက်အောင် ပို့ပေးမယ်ဆိုရင် ကျမတို့ လက်ထပ်ကြရမှာပါ။ အခုတော့ ဒီမှာ သောင်တင်နေပါတယ်။ ဘာဆက်လုပ်ရမလဲ စဉ်းစားနေရပါတယ်။"
ပြီးခဲ့တဲ့ ဇွန်လတုန်းက အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံ အာချေးမှာ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် ၁၀၀ လောက်လိုက်ပါလာတဲ့ လှေကို အင်ဒိုနီးရှား ငါးဖမ်းသမားတွေက ကယ်တင်ခဲ့တာလို့ ကနဦး ပြောဆိုခဲ့ကြပေမယ့် အဖြစ်မှန်ကတော့ လူကုန်ကူး ကွန်ရက်နဲ့ ပေါင်းပြီး ကြံခဲ့တာ ဖြစ်တယ်လို့ အာချေး ရဲဌာနရဲ့ မှုခင်းဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် Sony Sanjaya က ပြောပါတယ်။ ဒီအဖြစ်အပျက်နဲ့ ဆက်စပ်ပြီး လူကုန်ကူးသူတွေ အဖြစ် စွပ်စွဲ ဖမ်းဆီးခဲ့သူ ၅ ဦးထဲမှာ ဒေသခံ ငါးဖမ်းသမား ၃ ဦးလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားမှာ နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ အမျိုးသား တဦးက သူတို့ကို ငှားခဲ့တာလို့လည်း အာချေးမှာ ဖမ်းခံထားရသူက AFP ကို ပြောပါတယ်။ လှေတစင်းငှားပြီး မော်တော်ဘုတ်ပေါ်က ဒုက္ခသည်တွေကို သွားခေါ်ဖို့ သူတို့ကို ငှားခဲ့တာမှာ သူကလည်း ငွေလိုနေတဲ့ အတွက် အလုပ်လက်ခံခဲ့တာလို့ ကလေး ၆ ယောက် ဖခင် Faisal က ပြောပြပါတယ်။
[Unicode Version]
ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျနဲ့ လူကုနျကူးမှုကှနျယကျ
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ စခနျးတှကေ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှကေို မလေးရှားကို ပို့ဆောငျပေးတဲ့ လူကုနျကူးမှုဟာ ဆနျးပွား ရှုပျထှေးပွီး စခနျးတှငျးက လူတှေ အဓိက ပါဝငျပတျသတျနတေဲ့ ဒေါျလာ သနျးခြီတဲ့ လုပျငနျးဖွဈတယျဆိုတာကို ဒီ လူကုနျကူးမှု ကှနျရကျထဲမှာ ပါတဲ့ သူတှနေဲ့ စုံစမျး မေးမွနျးမှုကနေ ထှကျပေါျလာပါတယျ။ လူ ၁,၀၀၀ ဆန့ျတဲ့ ထိုငျး မှတျပုံတငျ ငါးဖမျး သဘောၤတှေ၊ ဂွိုဟျတုဖုနျးတှေ၊ ထောကျပံ့ရေး ရယောဉျငယျ၊ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ စခနျးတှနေဲ့ အရှေ့တောငျ အာရှ တလှှားက လာဘျစားတဲ့ အာဏာပိုငျတှဟော ဒီကှနျယကျကွီးထဲမှာ ပါဝငျ ပတျသကျနတေယျလို့ AFP ရဲ့ စုံစမျးဖောျထုတျထားတဲ့ ဆောငျးပါးက ဖောျပွပါတယျ။ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွပေးမှာပါ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှက ဒုက်ခသညျ စခနျးတှရေဲ့ သံဆူးကွိုး ကာထားတဲ့ အစောင့ျဂိတျတှကေို အလှယျဖွတျနိုငျတဲ့ သုံးဘီးကားလေးတှရေဲ့ ယာဉျမောငျးတှဟောဆိုရငျ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှကေို လူကုနျကူးတဲ့ ရှုပျထှေးလှတဲ့ ကှနျရကျကွီးနဲ့ ပတျသကျနတောပါ။ ဒီနှဈ အစောပိုငျးတုနျးက ဒီသုံးဘီးကားလေးနဲ့ ဆိပျကမျးကို သှား၊ အဲဒီကနေ တဆင့ျ လှငေယျလေးကို စီးပွီးနောကျ ဘငျ်ဂလား ပငျလယျအောျ အတှငျးက ငါးဖမျး သဘောၤကွီးပေါျကို တကျပွီး မလေးရှားကို သှားကွတာပါ။ ဒီထဲမှာ အသကျ ၁၉ နှဈ အရှယျ Enamul Hasan လညျး လိုကျသှားခဲ့ပါတယျ။
"ကွုံခဲ့ရတဲ့ အဖွဈဆိုးကွီးကို ဘယျတော့မှ မမေ့ပါဘူး။ လူကုနျကူးသူတှေ၊ သဘောၤသားတှေ အားလုံးက ကနြောျတို့ကို ဖိနှိပျ နှိပျစကျကွပါတယျ။"
သူလိုကျသှားတဲ့ သဘောၤပေါျက ဗှီဒီယို ဆိုပွီးလညျး Enamul Hasan က ပွပါတယျ။ မလေးရှားရောကျရငျ ပညာ ဆုံးခနျးတိုငျ သငျပွီး ဝငျငှလေညျး ကောငျးမယျ အိမျကို ပွနျထောကျပံ့နိုငျမယျလို့ စခနျးတှငျးက လူပှဲစားတှေ ဆှယျတာနဲ့ သူ လိုကျသှားတာပါ။ နောကျဆုံးတော့ သဘောၤက ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျကို ပွနျဆိုကျခဲ့ပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံပမေယ့ျ ဒုက်ခသညျတှကေို စိစဈ လကျခံမယျလို့ မွနျမာဘကျက ပွောထားပမေယ့ျ အခုအခြိနျထိ ဌာနပွေနျရေး အကောငျအထညျ မပေါျသေးပါဘူး။ စခနျးတှတှေငျးမှာလညျး ဒုက်ခသညျတှေ ပွည့ျကွပျနပေါတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှက ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ ဒုတိယ မဟာမငျးကွီး Shamzoud Douza ကလညျး အခုလို ရှငျးပွပါတယျ။
"ရိုဟငျဂြာ စခနျးတှကေ လူတှမြေားလှနျးပါတယျ။ လူမှောငျခို သမားတှလေညျး နေ့တိုငျးဘဲ လူရှာနကွေပါတယျ။ စခနျးတှေ အတှငျး ကူးလူးသှားလာဖို့ လမျးကွောငျးမြိုးစုံ သုံးပါတယျ။"
လူမှောငျခိုကူးသူတှဟော လမျးလညျး ကြှမျးတယျလု့ိ သူက ပွောပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ စခနျးတှမှော သံဆူးကွိုးတှကော၊ စဈဆေးရေးဂိတျတှေ ခပြွီး လူကုနျကူးမယ့ျသူတှကေို တားဆီနိုငျဖို့ ဆောငျရှကျနပေါတယျ။ ဒုက်ခသညျ တဦး ဖွဈတဲ့ Mohammad Rashid ကတော့
"သုံးဘီး မောငျးသမားက ပိုကျဆံပေးလိုကျရငျ အစဈမခံရပါဘူး။ ဒီလိုနညျးနဲ့ စဈဆေးရေးဂိတျတှကေို ကနြောျတို့ ဖွတျပါတယျ။"
လူမှောငျခိုကူးသူတှကေို ဟန့ျတားနိုငျရေး ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ လုံခွုံရေး အဖှဲ့တှေ အနနေဲ့လညျး အခကျအခဲ ရှိပါတယျ။ ဒုက်ခသညျစခနျးတှငျးက ရဲတပျဖှဲ့ရဲ့ တပျမှူး Hemayetul Islam က ရှငျးပွပါတယျ။
"အခုဆိုရငျ ပငျလယျထဲက သဘောၤတှထေံကို ငါးဖမျးလှတှေနေဲ့ လူတှေ လိုကျပို့နတောပါ။ ဒီလှတှေကေို သှားစဈရငျလညျး ငါးဖမျးပိုကျတှေ၊ ငါးဖမျး ပစ်စညျးတှပေဲ တှေ့ပါတယျ။ အမှနျအကနျ တံငါသညျနဲ့ လူမှောငျခို ကူးသူတှနေဲ့ ကွားမှာ ခှဲခွားဖို့ ကနြောျတို့ အတှကျ သိပျ ခကျပါတယျ။"
ရိုဟငျဂြာ ဒုစရိုကျဂိုဏျး ခေါငျးဆောငျ အတှကျ အလုပျလုပျပေးနသေူလို့ ဆိုတဲ့ အသကျ ၂၅ နှဈ အရှယျ မိုဟာမကျကတော့ ၂ နှဈ အတှငျး မလေးရှားသှားလိုသူ အနညျးဆုံး ၂၀၀ လောကျ စုဆောငျးပေးခဲ့ကွောငျး၊ လူရှာပေးတဲ့ အတှကျ တလကို ဒေါျလာ ၅၅၀ လောကျရကွောငျး AFP ကို ပွောပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး လူကုနျကူးမှုမှာ ပတျသကျသူ တဦးဖွဈတဲ့ အသကျ ၃၄ နှဈ အရှယျ Mohammad Taher ကတော့ သုံးဘီးကားနဲ့ လူတှကေို ခေါျ စဈဆေးရေးဂိတျတှေ ဖွတျပွီး လှငေယျတှဆေီ လိုကျပို့သူပါ။ ငရဲခနျးနဲ့ တူတဲ့ စခနျးကနေ ထှကျခငြျသူတှေ အတှကျ အကိုတယောကျ အနနေဲ့ ထှကျပေါကျကို ပွဖို့ တာဝနျရှိတယျလို့ ခံယူထားကွောငျး ပွောပါတယျ။
လူတှေ ပွည့ျကွပျနတေဲ့ ငါးဖမျးသဘောၤနဲ့ ပငျလယျပွငျကို ဖွတျပွီး မလေးရှားကို ရောကျဖို့ ကွိုးစားကွသူတှထေဲမှာ မိသားစုတှေ ပွနျလညျ ဆုံဆညျးဖို့ ရညျရှယျသှားသူတှေ ပါသလို မလေးရှားမှာ အခွကေပြွီးသူတှနေဲ့ လကျထပျဖို့ ရညျရှယျသှားရောကျသူတှလေညျး ပါပါတယျ။ ဒုက်ခသညျ တဦး ဖွဈတဲ့ Amerah ဟာ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံ အာခြေးမှာ သောငျတငျနသေူပါ။
"မလေးရှားကို သှားရမယျဆိုတဲ့ ကတိနဲ့ ဒီခရီးစဉျမှာ လိုကျဖို့ သူတို့က ခေါျလာတာပါ။ သူတို့ကသာ ကမြကို မလေးရှား ရောကျအောငျ ပို့ပေးမယျဆိုရငျ ကမြတို့ လကျထပျကွရမှာပါ။ အခုတော့ ဒီမှာ သောငျတငျနပေါတယျ။ ဘာဆကျလုပျရမလဲ စဉျးစားနရေပါတယျ။"
ပွီးခဲ့တဲ့ ဇှနျလတုနျးက အငျဒိုနီးရှား နိုငျငံ အာခြေးမှာ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ ၁၀၀ လောကျလိုကျပါလာတဲ့ လှကေို အငျဒိုနီးရှား ငါးဖမျးသမားတှကေ ကယျတငျခဲ့တာလို့ ကနဦး ပွောဆိုခဲ့ကွပမေယ့ျ အဖွဈမှနျကတော့ လူကုနျကူး ကှနျရကျနဲ့ ပေါငျးပွီး ကွံခဲ့တာ ဖွဈတယျလို့ အာခြေး ရဲဌာနရဲ့ မှုခငျးဌာန ညှှနျကွားရေးမှူးခြုပျ Sony Sanjaya က ပွောပါတယျ။ ဒီအဖွဈအပကြျနဲ့ ဆကျစပျပွီး လူကုနျကူးသူတှေ အဖွဈ စှပျစှဲ ဖမျးဆီးခဲ့သူ ၅ ဦးထဲမှာ ဒသေခံ ငါးဖမျးသမား ၃ ဦးလညျး ပါဝငျပါတယျ။ အငျဒိုနီးရှားမှာ နတေဲ့ ရိုဟငျဂြာ အမြိုးသား တဦးက သူတို့ကို ငှားခဲ့တာလို့လညျး အာခြေးမှာ ဖမျးခံထားရသူက AFP ကို ပွောပါတယျ။ လှတေစငျးငှားပွီး မောျတောျဘုတျပေါျက ဒုက်ခသညျတှကေို သှားခေါျဖို့ သူတို့ကို ငှားခဲ့တာမှာ သူကလညျး ငှလေိုနတေဲ့ အတှကျ အလုပျလကျခံခဲ့တာလို့ ကလေး ၆ ယောကျ ဖခငျ Faisal က ပွောပွပါတယျ။
