အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု Oregon ျပည္နယ္က သံုးရက္တာက်င္းပခဲ့တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာအေရးဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပဲြမွာ ျမန္မာႏို္င္ငံမွာ လူမ်ဳိးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ၊ လူမ်ဳိးစုအလိုက္ရွင္းလင္းဖယ္ရွားမႈ ေျမာက္ေအာင္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္မႈေတြရွိခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ စြပ္စဲြခ်က္ေတြအတြက္ တာ၀န္ရွိသူေတြအေပၚ စံုစမ္း အေရးယူႏိုင္ေရး ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒပညာရွင္တခ်ဳိ႕က သူတို႔ ဘာေတြေဆာင္ရြက္ေနသလဲဆိုတာကို ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါအျပင္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြအတြက္ လုိအပ္ေနတဲ့ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာနဲ႕ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးေတြ ရရွိေရး ႏိုင္ငံတကာျပည္သူေတြပါ၀င္တဲ့ လက္မွတ္ေရးထိုး လႈပ္ရွားမႈကိုလည္း အဲဒီေဆြးေႏြးပဲြကေန စတင္ခဲ့ေၾကာင္း ေဆြးေႏြးပဲြ စီစဥ္သူတဦးက ဗီြအိုေအကိုေျပာပါတယ္။ ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားတဲ့ မအင္ၾကင္းႏိုင္က အျပည့္အစံုတင္ျပမွာပါ။
ဧၿပီလ ၅ ရက္ေန႔က ၇ ရက္ေန႔ထိ Oregon ျပည္နယ္ Portland ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာအေရးဆိုင္ရာ အေမရိကန္မိတ္ေဆြမ်ား ေဆြးေႏြးပဲြကို သမိုင္းဆိုင္ရာ လူမႈအဖဲြ႔အစည္း (Oregon) က ဦးစီးၿပီး Americans for Rohingya ရိုဟင္ဂ်ာအေရးဆိုင္ရာ အေမရိကန္မိတ္ေဆြမ်ား အဖဲြ႔နဲ႕ ျပည္နယ္ တကၠသိုလ္ သံုးခုကေန ပူးေပါင္းျပဳလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းမွာ ၂၀၁၇ခုနွစ္ ၾသဂုတ္လက ျမန္မာလံုၿခံဳေရး စခန္းေတြကို၀င္တိုက္ခို္က္တဲ့ ASRA ရုိဟင္ဂ်ာအဖဲြ႕ကို ျမန္မာစစ္တပ္က ျပန္ၿပီး ေခ်မႈန္းတိုက္ခိုက္တဲ့ နယ္ေျမရွင္းလင္းေရးအတြင္း ရိုဟင္ဂ်ာ (၇)သိန္းေလာက္ အိမ္နီးခ်င္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံကို ထြက္ေျပးခဲ့ရတဲ့ အေျခအေနထိ အလြန္ဆိုးရြားျပင္းထန္လွတဲ့ ျပစ္မႈေတြကို က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ စြပ္စဲြခ်က္ေတြအတြက္ တာ၀န္ရွိသူေတြကို စံုစမ္း အေရးယူေရး ICC၊ ICJ စတဲ့ ႏိုင္ငံတကာတရားခံုရံုးေတြကေန ကိုင္တြယ္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနတာေတြကို Oregon ေဆြးေႏြးပဲြမွာ သံုးသပ္ခဲ့ၾကတယ္လို႔ ပဲြစီစဥ္သူတဦးျဖစ္တဲ့ Americans for Rohingya အဖဲြ႔ရဲ႕ ညြန္ၾကားေရးမွဴး Yusuf Iqbal က ဗီြအိုေအကိုေျပာပါတယ္။
“ ႏိုင္ငံတကာ Lawyer ေတြက သူတို႔အတြက္အေရးႀကီးဆံုးက Evidence ေပါ့ေနာ္ ။ Evidence ဆိုတာက တရားရံုးမွာ တင္သြင္းႏိုင္တဲ့ Evidence ပံုစံမ်ိဳးသူတို႔က လိုအပ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ အခ်က္အလက္ေတြက ကိုယ္ကိုတိုင္သိေသာ္လည္း တရားရံုးက လက္ခံႏိုင္တဲ့ Evidence မဟုတ္ရင္ သူတို႔က ဒါေတြကို တန္ဖိုးထားတဲ့ Evidence ေတြလို႔ မယူဆဘူး။ ဆိုေတာ့ သူတို႔ေတြက ဘာေတြကို အဓိကရွာေနသလဲဆိုေတာ့ တကယ့္ hard evidence အဲဒီကေနမွ chain of command ေပါ့ ဘယ္သူကေနမွ command ေပးလဲ ။ အထက္ကေနၿပီးေတာ့ the whole chain of command မွာ ဘယ္သူေတြ တာ၀န္ရွိသလဲ ဆိုတာကို ဒါမွ သူတို႔က accountability ကို လုပ္ႏိုင္မွာေပါ့ေနာ္။ ဒီ Victim ကေနၿပီးေတာ့ report လုပ္တာထက္စာရင္chain of command ကေနၿပီးေတာ့ ဘယ္လို ဘာေတြျဖစ္သလဲ အဲဒါေတြကို အဓိကလိုက္မွ accountability ကို သြားႏိုင္မွာဆိုတဲ့ ပံုစံနဲ႔ ေဆြးေႏြးသြားတယ္ အဲဒါကို သူတို႔ အဓိကလုပ္ေနတယ္လို႔လဲေျပာတယ္။”
ေဆြးေႏြးပဲြ တက္ေရာက္လာတဲ့ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒပညာရွင္ေတြထဲ လက္ရွိ Oregon ျပည္နယ္ ရာဇ၀တ္မႈခင္းဆိုင္ရာ ဌာန လက္ေထာက္ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ Kyle Wood နဲ႕ ICC ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္ခံုရံုး ေရွ႕ေနေဟာင္းလည္းျဖစ္၊ အေမရိကန္ စစ္ဘက္ ေထာက္လွမ္းေရးဆိုင္ရာ အကဲခတ္ေဟာင္းတဦးလည္းျဖစ္တဲ့ Allen Borrelli လည္းပါ၀င္ပါတယ္။ သူတို႔ႏွစ္ဦးလံုးဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ရက္ပိုင္းအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ ယႏၱရား အဖဲြ႔ ဥကၠဌအျဖစ္ အခု ကုလသမဂၢအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ က ခန္႔အပ္လိုက္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္မႈ ဆိုင္ရာ ေရွ႕ေန အေမရိကန္ႏိုင္ငံသား Nicholas Koumjian နဲ႕ အရင္က လုပ္ေဖၚကိုင္ဖက္ေတြျဖစ္ခဲ့တဲ့အတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံကိစၥ သူ႔ကို တာ၀န္ေပးလိုက္တာဟာ အလြန္ထိေရာက္မႈရွိတယ္လို႔ ေျပာၾကေၾကာင္း Yusuf Iqbal ကဆိုပါတယ္။
“Nicholas Koumjian နဲ႔ အခုဒီမွာေဆြးေႏြးသြားတဲ့ Legal scholar ႏွစ္ေယာက္က သူနဲ႔အတူ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြျဖစ္တယ္၊ သူ႔အေၾကာင္းကို ေကာင္းေကာင္းသိတယ္။ ေနာက္တခုက သူဟာ အလြန္ေတာ္တယ္ ထက္ျမတ္တယ္၊ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ရွိတယ္ ဆိုေတာ့ ဒီကိစၥမွာ တကယ္သင့္ေတာ္တဲ့လူတေယာက္ျဖစ္တယ္။ ေနာက္တခုက အေမရိကန္ႏိုင္ငံကလည္း တခ်ိဳ႕ ICC နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးမွ သူတို႔မွာ clash ေတြရွိေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသားတေယာက္ဆိုေတာ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံထဲ ၀င္ထြက္သြားလာၿပီးေတာ့ အေမရိကန္အစိုးရပိုင္းမွာ presentation ေတြလုပ္ဖို႔ သူ႔အတြက္ဆိုရင္ အခက္အခဲမရွိဘူးေပါ့ အဲဒီအတြက္ သူတို႔က ဒါကို ေကာင္းတယ္လို႔ ႀကိဳဆိုတယ္။”
ျမန္မာအစိုးရဘက္က ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းကိုေတာင္ လက္ခံျခင္းမရွိတာ၊ ခဲြျခားဖိႏွိပ္ခံရတာ စတဲ့အေျခအေနဟာ ရိုဟင္ဂ်ာ မြတ္စလင္အသိုင္းအ၀ိုင္းအတြက္ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာ ေပ်ာက္ဆံုးေနတဲ့ အျဖစ္မ်ဳိးေရာက္ရွိေနတာေၾကာင့္ အခု ေဆြးေႏြးပဲြကေန ျမန္မာအစိုးရကို ထိထိေရာက္ ေရာက္ ဖိအားေပးႏိုင္ေရး ႏိုင္ငံတကာ ပါ၀င္တဲ့ လက္မွတ္ေရးထိုးလႈပ္ရွားမႈကို စတင္ခဲ့ေၾကာင္း Yusuf Iqbal က ေျပာပါတယ္။
“Facebook ၊ twitter တို႔ တျခား Social media ေတြကေနၿပီးေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာဟာ Human being ျဖစ္တယ္။ အခုအခ်ိန္မွာက Human Dignity နဲ႔ Value ကို သူတို႔မရေသးဘူး။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ လူတိုင္းအားလံုးမွာ တာ၀န္ရွိတယ္ ဆိုတဲ့ campaign တခုကို လုပ္ဖို႔ဆိုၿပီးေတာ့ တက္ေရာက္တဲ့လူေတြအားလံုးက သေဘာတူၾကတယ္။”
ရိုဟင္ဂ်ာအေရးဆိုင္ရာ အေမရိကန္မိတ္ေဆြမ်ား ေဆြးေႏြးပဲြ က်င္းပရတဲ့ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ထဲမွာလည္း အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု အေနာက္ဘက္ျခမ္းမွာ ေနထိုင္တဲ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသားေတြအေနနဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရိုဟင္ဂ်ာေတြ ဖိႏွိပ္ခဲြျခားခံေနရတဲ့ အေျခအေန ပိုမိုသိရွိလာၿပီး ၀ိုင္း၀န္းကူညီဖို႔ျဖစ္တယ္လို႔ Yusuf Iqbal ကေျပာပါတယ္။ Portland ၿမိဳ႕မွာ လက္ရွိ ရိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ မိသားစုေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္အေျခခ်ေနထိုင္ေနပါတယ္။
