စစ္အာဏာသိမ္းၿပီး ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္ အၾကာ ျမန္မာ သတင္း မီဒီယာ အေျခအေနဟာ ဖိႏွိပ္မႈမ်ိဳးစုံနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနရလို႔ သတင္းရယူ တင္ဆက္ရတာမွာ လုံၿခဳံေရး အပါအဝင္ အကန႔္အသတ္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေနတယ္လို႔ အေမရိကန္ အေျခစိုက္ အာရွနဲ႔ ပစိဖိတ္ ေလ့လာေရး သုေတသန အဖြဲ႕တခု ျဖစ္တဲ့ East West Center ကက်င္းပတဲ့ ျမန္မာ့ မီဒီယာအေရး ေဆြးေႏြးပြဲမွာ ေျပာလိုက္ပါတယ္။ ေဒသဆိုင္ရာ သတင္းဌာနေတြရဲ႕ ရွင္သန္ ရပ္တည္ေရးမွာလည္း အခက္အခဲေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတာ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါတယ္။ ျမန္မာသတင္းမီဒီယာသမားေတြ ပါဝင္တဲ့ အဲဒီေဆြးေႏြးပြဲက ေဆြးေႏြးခ်က္ေတြ အေၾကာင္းကို ကိုယ္တိုင္တက္ေရာက္ခဲ့တဲ့ ကိုၿငိမ္းခ်မ္းေအးက စုစည္းေျပာျပပါမယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ကမာၻေပၚမွာ သတင္းသမားေတြကို အမ်ားဆုံး ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ေနတဲ့ ႏိုင္ငံတခုျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကို East West Center က စီစဥ္တဲ့ စစ္အာဏာသိမ္းၿပီး ၂ ႏွစ္အၾကာ ျမန္မာ့မီဒီယာအေျခအေနေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးပြဲ အဖြင့္မွာကို ေဆြးေႏြးပြဲ စီစဥ္သူေတြက အဓိက ထား ေျပာသြားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလို အေျခအေနရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားတဲ့ ျမန္မာ့ မီဒီယာ ေနာက္ခံ ျမင္ကြင္းက်ယ္ကို ျမန္မာသတင္းသမားေတြ အြန္လိုင္းကေန ပါဝင္ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတာပါ။
လြတ္လပ္ အမွီအခိုကင္းတဲ့ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာအပါအဝင္ ျမန္မာ သတင္းမီဒီယာနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာက ျမန္မာသတင္းသမားေတြ ပါဝင္တဲ့ ဒီ ေဆြးေႏြးပြဲမွာ စစ္ပြဲ၊ ပဋိပကၡနဲ႔ စစ္တပ္ရဲ႕ ဖိႏွိပ္မႈေတြ ၾကားက အမ်ားျပည္သူနဲ႔ ကမာၻက သိသင့္တဲ့ ျမန္မာ့ အေရး သတင္းေတြကို ဆက္လက္ တင္ဆက္ႏိုင္ေအာင္ အရင္ကနဲ႔ မတူတဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႔ သတင္းရယူပုံေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ ရတဲ့ စိန္ေခၚ မႈေတြကို ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါတယ္။
စစ္အာဏာသိမ္း ေတာ္လွန္ေရး ၂ ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာလာခ်ိန္မွာ နယ္ဘက္ေတြမွာ စစ္တပ္ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ နယ္ေျမေတြ အရင္ကထက္ နည္းလာလို႔ ေဒသဆိုင္ရာ သတင္းသမားေတြ အေနနဲ႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္ကထက္ သတင္းေတြကို ပိုၿပီးက်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္လုပ္လာႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ တဖက္မွာလည္း စစ္တပ္က အင္တာနက္၊ မိုဘိုင္းဖုန္းလိုင္းနဲ႔ ဆက္သြယ္ေရး နည္းပညာေတြကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားဆဲ ျဖစ္လို႔ သတင္းအခ်က္အလက္ အတည္ျပဳဖို႔ ခက္ခဲေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿမိဳ႕ေပၚ မွာ စစ္တပ္ရဲ႕ ဖမ္းဆီးမႈကို စိုးရိမ္ရသလို တိုက္ပြဲေဒသေတြမွာလည္း စစ္တပ္ စစ္ဆင္ေရးေတြ၊ ေလေၾကာင္း တိုက္ခိုက္မႈေတြ ဒဏ္ေတြကို လူထုၾကားက ေဒသခံ သတင္းေထာက္ေတြ ရင္ဆိုင္ရလို႔ အႀကီးဆုံး စိန္ေခၚ မႈကေတာ့ အသက္အႏၲရာယ္ လုံၿခဳံေရးပဲလို႔ ပါဝင္ေဆြးေႏြးခဲ့သူတေယာက္ျဖစ္တဲ့ မဇၩိမ သတင္းဌာန အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ ဦးစိုးျမင့္က ေဆြးေႏြးသြားခဲ့ပါတယ္။
မဇၩိမသတင္းဌာနရဲ႕ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ ဦးစိုးျမင့္ရဲ႕ ေဆြးေႏြးခ်က္မွာေတာ့ လုံၿခဳံေရးအျပင္ သတင္းေတြကို ဘက္မလိုက္ဘဲ အခ်က္အလက္ေတြ အတည္ျပဳၿပီး တင္ဆက္ႏိုင္ဖို႔၊ စီးပြားေရး အျမတ္အစြန္း လုံးဝ မရွိေတာ့တဲ့ သတင္းလုပ္ငန္းေတြ ဆက္လက္ ရွင္သန္ရပ္တည္ႏိုင္ဖို႔ စိန္ေခၚ မႈေတြ ရွိေနသလို သတင္းရယူ တင္ဆက္ရာမွာ ႀကဳံေတြ႕ရတဲ့ နည္းပညာ ကန႔္သတ္ခ်က္ေတြ အေၾကာင္း ေျပာသြားပါတယ္။
႐ုရွားရဲ႕ ယူကရိန္း က်ဴးေက်ာ္စစ္ စတင္ၿပီး ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာ့မီဒီယာ အေပၚ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ပံ့ပိုးမႈက ေလ်ာ့နည္းသြားတယ္လို႔လည္း သူက ေထာက္ျပပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြက မီဒီယာေတြ အေနနဲ႔လည္း သူတို႔ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ နယ္ျခားတဖက္မွာ ေန႔စဥ္ လူေတြ အသက္အိုးအိမ္ စည္းစိမ္ ပ်က္စီးေနရတာေတြကို မ်က္ကြက္ မျပဳဘဲ တင္ျပၾကဖို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။
႐ိုက္တာ သတင္းဌာနရဲ႕ အႀကီးတန္း သတင္းေထာက္ မ႐ႊန္းႏိုင္ကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာႀကီးေတြအေနနဲ႔ သတင္းရယူရာမွာ ေဒသ ဆိုင္ရာ သတင္းဌာနမီဒီယာေတြနဲ႔ ေဒသခံ သတင္းေထာက္ေတြ၊ လူထုသတင္းသမား Citizen journalist ေတြရဲ႕ အခန္း က႑ အေရးပါပုံကို ေဆြးေႏြးပါတယ္။
ဖိႏွိပ္မႈေတြေၾကာင့္ သတင္း အတည္ျပဳရတာအခက္အခဲေတြ ရွိေနေပမယ့္ ပဋိပကၡ ေဒသေတြမွာ ေဒသခံေတြက သတင္းမီဒီယာကို အခ်က္အလက္ေတြ မွ်ေဝရမယ္ဆိုတဲ့ အသိစိတ္ဓာတ္ေတြ ရွိလို႔ သူတို႔ ခံစားေနရတဲ့ ဒုကၡေတြ ၾကားကပဲ ဗုံးႀကဲမႈ၊ မီးရႈိ႕မႈ ေတြေၾကာင့္ အသက္ေသဆုံးရတာေတြနဲ႔ အိုးအိမ္ ပ်က္စီး ရတာေတြကို အခ်က္အလက္ အတိအက် ျပန္လည္ မွ်ေဝႏိုင္ၾကတယ္လို႔ သူ႔ရဲ႕ သတင္းလိုက္တဲ့ အေတြ႕အႀကဳံ ကို မ႐ႊန္းႏိုင္က ေဆြးေႏြးသြားပါတယ္။ သာမန္ ျပည္သူလူထုက သတင္းမီဒီယာကို ပိုကူညီခ်င္ၾကသလို သတင္းသမားေတြ အခ်င္းခ်င္း အခ်က္အလက္ေတြ ဖလွယ္တာ၊ သတင္းရင္းျမစ္ေတြ မွ်ေဝတာေတြ ပိုလုပ္လာၾကတယ္ ဆိုပါတယ္။
"ဒီလို နည္းလမ္းေတြနဲ႔ သတင္းေတြ ေန႔စဥ္ လိုလို တင္ဆက္ ေနၾကေပမယ့္ ဆက္သြယ္ေရး နည္းပညာ အရ စစ္တပ္ဘက္က ပိတ္ဆို႔မႈေတြ ရွိေနလို႔ တကယ္လက္ေတြ႕ ေျမျပင္ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြရဲ႕ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ေလာက္က သတင္းမီဒီယာေတြ ေပၚ ေရာက္မလာႏိုင္ဘူး"လို႔ မ႐ႊန္းႏိုင္က ေျပာပါတယ္။
အစုလိုက္ အၿပဳံလိုက္ သတ္ျဖတ္မႈေတြ မၾကာခဏ ျဖစ္ေနေပမယ့္ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းမီဒီယာ ေတြမွာ ျမန္မာ့ အေရး အာ႐ုံစိုက္ခံရမႈက ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္ အၾကာမွာ ပထမႏွစ္ကထက္ ေလ်ာ့နည္း လာေနတာကိုလည္း ပါဝင္ေဆြးေႏြးသူေတြက ေထာက္ျပၾကပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ နယ္စပ္နဲ႔ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြမွာ ခိုလႈံေနရတဲ့ သတင္းသမားေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ မိသားစုေတြ အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီး သတင္းသမားေတြ ႀကဳံေတြ႕ေနရတဲ့ အခက္အခဲေတြ၊ စားဝတ္ေနေရး၊ က်န္းမာေရး၊ သားသမီးေတြ ရဲ႕ ပညာေရး အခက္အခဲေတြ ရွိေနေၾကာင္းလည္း ေဆြးေႏြးၾကပါတယ္။
လက္ရွိမွာ ျမန္မာသတင္းသမား ၅၀ ထက္ မနည္းဟာ ဖမ္းဆီးခံေနရၿပီး နယ္စည္းမျခား သတင္းသမားမ်ား အဖြဲ႕ RSF နဲ႔ သတင္းသမား ကာကြယ္ေရးေကာ္မတီ CPJ တို႔ရဲ႕ မွတ္တမ္းေတြ အရ ၂၀၂၁ နဲ႔ ၂၀၂၂ ခုႏွစ္ေတြမွာ ပဋိပကၡေတြ အတြင္း သတ္ျဖတ္ခံရတဲ့ သတင္းသမားက ၃ ဦး အထိ ရွိေနပါတယ္။ ျမန္မာသတင္းသမားေတြ သတင္းအလုပ္ဆက္လုပ္ႏိုင္ဖို႔ ဘက္ေပါင္းစုံက အခက္အခဲ ရွိေနတာက အဓိကစိန္ေခၚမႈ ျဖစ္ေနပါတယ္။
