စစ္တပ္က အာဏာသိမ္းထားတာ ၂၀၂၃ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁ ရက္မွာ ႏွစ္ႏွစ္ျပည့္ေတာ့မွာျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေကာင္စီအာဏာသိမ္းခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္အတြင္း သတင္းသမား တရာေက်ာ္ဖမ္းဆီးခံခဲ့ရသလို၊ သတင္းသမားေတြအဖို႔ သတင္းလုပ္ငန္းလြတ္လြတ္လပ္လပ္လုပ္ကိုင္ႏိုင္ဖို႔ ခက္ခဲလာပါတယ္။ စစ္အာဏာသိမ္းၿပီး ၂ ႏွစ္အတြင္း ျမန္မာ့မီဒီယာအေျခအေန ရန္ကုန္က အထူးသတင္းေပးပို႔ခ်က္ကို မစုျမတ္မြန္က တင္ျပပါမယ္။
စစ္ေကာင္စီ အာဏာသိမ္းခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္အတြင္း သတင္းသမားတရာေက်ာ္ ဖမ္းဆီးခံခဲ့ရၿပီး၊ တခ်ိဳ႕ျပန္လြတ္ေျမာက္လာခဲ့ေပမယ့္ လက္ရွိမွာ သတင္းသမား အေယာက္ ၅၀ ဝန္းက်င္ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခံထားရဆဲျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေကာင္စီဘက္ကေတာ့ သတင္းမီဒီယာေတြကို စတုတၱမ႑ိဳင္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳၿပီး သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဥပေဒနဲ႔အညီ လုပ္မယ္၊ သတင္းသမားေတြကို ေထာင္ခ်တာဟာ သတင္းေရးသားလို႔မဟုတ္ဘူးလို႔ စစ္ေကာင္စီေျပာခြင့္ရ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဇာ္မင္းထြန္းက ဗြီအိုေအကို အခုလိုဆိုပါတယ္။
"သတင္းမီဒီယာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘာကန႔္သတ္ခ်က္ရွိသလဲဆိုေတာ့.. ကြၽန္ေတာ္တို႔အေနနဲ႔က.. သတင္းမီဒီယာသမားေတြကိုယ္တိုင္လည္းအသိျဖစ္တယ္။ အဲေတာ့ သတင္းမီဒီယာသမားေတြကိုယ္တိုင္ကေရာ ႏိုင္ငံေတာ္အေပၚမွာ၊ ျပည္သူလူထုအေပၚမွာေရာ တာဝန္ေက်ၾကသလားဆိုတဲ့ေမးခြန္းမ်ိဳးကိုယ့္ဟာကိုယ္ေတာ့ ျပန္ထုတ္ဖို႔လိုမယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ထင္တယ္။ သတင္းမီဒီယာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သတင္းမီဒီယာသမားမ်ားသည္ သတင္းမီဒီယာအလုပ္၊ သတင္းမီဒီယာသမား၊ သတင္းေထာက္အလုပ္ကို လုပ္ကိုင္တယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔အေနနဲ႔ အာမခံခ်က္ေပးထားၿပီးသားျဖစ္တယ္။ သို႔ေသာ္ ဒါနဲ႔မပတ္သက္ဘဲနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လာတဲ့ဟာေတြ၊ အၾကမ္းဖက္ဥပေဒအရျပဌာန္းထားတဲ့ဟာေတြမွာ ၿငိစြန္းတဲ့ဟာေတြလုပ္လာရင္ေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔အေနနဲ႔ကေတာ့ ဒါသည္ သတင္းမီဒီယာသမားမ်ားနဲ႔ သတင္းမီဒီယာမ်ားကို အေရးယူရမွာျဖစ္တယ္။ သတင္းမီဒီယာသမားမ်ား၊ သတင္းေထာက္မ်ား၊ သတင္းမီဒီယာမ်ားရဲ႕ ရာဇဝတ္မႈက်ဴးလြန္ျခင္းအေပၚကိုပဲ ကြၽန္ေတာ္တို႔အေနနဲ႔ၾကည့္တာျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာခ်င္တာပါတယ္။"
စစ္ေကာင္စီဘက္က အခုလိုဆိုေပမယ့္ သတင္းသမားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သတင္းရယူခ်ိန္မွာ ဖမ္းဆီးခံရတာ၊ သတင္းေရးသားမႈမွာ တပ္မေတာ္အၾကည္ညိဳပ်က္ေအာင္လုပ္ေဆာင္တယ္ဆိုၿပီး စြပ္စြဲဖမ္းဆီးခံရတာ၊ အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕အျဖစ္သတ္မွတ္ထားတဲ့အဖြဲ႕ေတြကို ဆက္သြယ္လို႔ဆိုၿပီး အၾကမ္းဖက္မႈဆန႔္က်င္ေရး ဥပေဒေတြနဲ႔ စြဲဆိုဖမ္းဆီးခံရတာေတြျဖစ္ေနတယ္လို႔ ဖမ္းဆီးခံသတင္းသမားေတြကို ကူညီေနသူေတြကေျပာပါတယ္။
ဒီလို သတင္းသမားေတြ သတင္းလုပ္ငန္း လုပ္ရကိုင္ရ ခက္ခဲလာေအာင္ ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ဖိႏွိပ္မႈေတြေၾကာင့္ ျပည္သူေတြအတြက္ သတင္းသိပိုင္ခြင့္ဟာ အင္မတန္နည္းပါးလာၿပီး၊ သတင္းမွန္ရဖို႔ အခက္ခဲဆုံးအေျခအေနျဖစ္လာတယ္လို႔ ဝါရင့္သတင္းသမားတဦးက ဗြီအိုေအကို ခုလိုေျပာျပပါတယ္။
"ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁ရက္ေန႔ ၂၀၂၁ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ သတင္းမီဒီယာက Propaganda ဘက္ကိုသြားတယ္။ ဒီဝါဒျဖန႔္မႈဘက္ကိုသြားၾကတာကိုး။ တခ်ိဳ႕ဟာေတြက သတင္းလို႔ အသြင္ေဆာင္ထားေပမယ့္ တကယ္ေတာ့ သတင္းမဟုတ္ဘူးေပါ့ေလ။ သတင္းမီဒီယာကို ဝါဒျဖန႔္ခ်ီေရးအတြက္ အသုံးခ်လာတဲ့ဟာေတြက အမ်ားႀကီးျဖစ္လာတယ္။ ပရိတ္သတ္အတြက္ အက်ိဳးမဲ့ေစတဲ့ဟာေပါ့ေနာ္။ Professional သတင္းေတြကိုရဖို႔ အခြင့္အလမ္းက ပိုနည္းလာတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္တခုနဲ႔ပတ္သက္လို႔ တာဝန္ခံၿပီး ေျဖစရာမလိုေတာ့ဘူးဆိုတဲ့ဟာမ်ိဳးက ဘက္တိုင္းမွာရွိၾကတဲ့အေနအထားမ်ိဳးျဖစ္လာတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဒီသတင္းေတြရဲ႕ မီဒီယာရဲ႕အခန္းက႑က ေနာက္ကိုေရာက္သြားတဲ့သေဘာမ်ိဳးရွိတယ္။ မီဒီယာက access to information ေျဖဖို႔ ဝတၱရားရွိတယ္ဆိုတဲ့ဟာမ်ိဳးကို တြန္းတြန္းတိုက္တိုက္ေျပာဖို႔ အေျခအေနမဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ မီဒီယာသမားကိုယ္၌က အႏၲရာယ္ေတြရွိႏိုင္တယ္။ ဖမ္းဆီးခံရႏိုင္တယ္။ တခါတေလ အသတ္ခံရႏိုင္တယ္။ ေစာေစာကေျပာတဲ့ဟာေၾကာင့္မလို႔ သတင္းအေရအေသြးလည္း က်သြားတယ္။ မီဒီယာကိုယ္၌က မီဒီယာကို ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္၊ ျပည့္ျပည့္ဝဝလုပ္ႏိုင္တဲ့အေနအထားေတြမရွိေတာ့ဘူး။ အဲဒီဟာေတြက သတင္းေတြကို နားေထာင္တဲ့ ဖတ္ရႈတဲ့ ၾကည့္ရႈတဲ့ ပရိတ္သတ္အတြက္ ထိခိုက္မႈလို႔ ကြၽန္ေတာ္ျမင္ပါတယ္။"
တခ်ိဳ႕ဟာေတြက သတင္းလို႔ အသြင္ေဆာင္ထားေပမယ့္ တကယ္ေတာ့ သတင္းမဟုတ္ဘူးေပါ့ေလ။ သတင္းမီဒီယာကို ဝါဒျဖန႔္ခ်ီေရးအတြက္ အသုံးခ်လာတဲ့ဟာေတြက အမ်ားႀကီးျဖစ္လာတယ္။ ပရိတ္သတ္အတြက္ အက်ိဳးမဲ့ေစတဲ့ဟာေပါ့ေနာ္။
စစ္ေကာင္စီဟာ အမ်ားယုံၾကည္တဲ့သတင္းမီဒီယာေတြကို ပိတ္ပင္တာ၊ အင္တာနက္ေတြကို ပိတ္ပင္တာ စတာအျပင္ သတင္းမီဒီယာအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႔ လုပ္ငန္းေတြကို ကန႔္သတ္လာပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာ တဖက္သတ္ဝါဒျဖန႔္မႈေတြကိုလည္း လုပ္လာပါတယ္။ ဒါဟာ သတင္းမွန္ရဖို႔နဲ႔ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို ထိခိုက္ေစတယ္လို႔ သတင္းသမားေတြက ယူဆပါတယ္။
ေထာင္ကျပန္လြတ္လာၾကတဲ့ သတင္းသမားေတြအေနနဲ႔လဲ ျပန္လည္ရပ္တည္ႏိုင္ဖို႔ခက္ခဲေနသလို သူတို႔အျပင္ သူတို႔ရဲ႕မိသားစုကိုပါ ေစာင့္ၾကည့္ခံေနရတဲ့ အျဖစ္ေတြနဲ႔ရင္ဆိုင္လာေနရတယ္လို႔ ျပန္လြတ္လာတဲ့သတင္းသမားတဦး က ဗြီအိုေအကိုေျပာျပပါတယ္။
"သတင္းလိုက္ရင္းနဲ႔ အဖမ္းခံရတယ္ေပါ့။ စစ္ေၾကာေရးမွာ ေမးတယ္ ျမန္းတယ္။ ဒီအေတြ႕အႀကဳံေတြ ဒီခံစားခ်က္ေတြက လက္ေတြ႕ရပ္တည္ဖို႔အတြက္ေတာင္ ေတာ္ေတာ္ေလးကိုခက္ခဲတယ္ေပါ့ေနာ္။ ျပန္လြတ္လာတဲ့အခ်ိန္မွာလည္း ကိုယ္ကတသက္လံုးသတင္းသမားအလုပ္လုပ္လာတာေလ။ ဒီသတင္းေထာက္အလုပ္ကိုျပန္လုပ္ခ်င္တယ္ဆိုေတာ့လည္း သတင္းမီဒီယာေတြက ျပည္တြင္းမွာ မရွိၾကေတာ့ဘူး။ ထြက္လာေတာ့လည္း ဒီလိုမ်ိဳး ျပစ္မႈေတြ မလုပ္ရပါေတာ့ဘူးဆိုတဲ့ဟာ မထိုးခ်င္ဘဲနဲ႔ ထိုးခဲ့ရတယ္။ အၿမဲတမ္းေဒါက္ေထာက္ၾကည့္ေနသလို ခံစားရတယ္။ မိသားစုေတြလည္း မလံုၿခံဳဘူး။ သတင္းေထာက္အလုပ္ေတြက ခိုးေၾကာင္ ခိုးဝွက္လုပ္ၿပီးေတာ့ ေနရမယ့္ ဘဝမ်ိဳးေတြေပါ့ေနာ္။ ဘယ္လိုမွအဆင္မေျပေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ အစ္မတို႔က ဒီအလုပ္ကိုလုပ္ခ်င္ေပမယ့္လည္း စြန္႔လႊတ္လိုက္ရတာေပါ့ေနာ္"
၂၀၂၁ ေဖေဖာ္ဝါရီ အာဏာသိမ္းၿပီးခ်ိန္မွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ဆန႔္က်င္ဆႏၵျပပြဲေတြဟာ သတင္းဌာနေတြရဲ႕ ဦးစားေပးသတင္းျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီေနာက္ပိုင္းကတည္းက စစ္ေကာင္စီဘက္က သတင္းဌာနေတြကို ပိတ္ပစ္တာ၊ သတင္းသမားေတြကို ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်တာေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို လုပ္ခဲ့တာေတြက ၂ ႏွစ္ၾကာတဲ့အထိ မရပ္သြားေသးပါဘူး။ သတင္းသမားေတြကို ႏွစ္ရွည္ေထာင္က်မယ့္ ပုဒ္မေတြနဲ႔ တရားစြဲဆိုတာေတြအထိ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ အေရးယူလာတာေတြ လုပ္လာခဲ့ပါတယ္။ စစ္အာဏာသိမ္း အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ ၂ ႏွစ္အတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕သတင္းမီဒီယာေလာက အေျခအေနနဲ႔ပတ္သတ္လို႔ ကိုယ္တိုင္ ေထာင္ခ်ခံခဲ့ရၿပီးျပန္လြတ္လာတဲ့ ကမာ႐ြတ္မီဒီယာတည္ေထာင္သူ ဦးေနသန္ေမာင္က အခုလို ဗီြအိုေအကိုေျပာျပပါတယ္။
"သတင္းမီဒီယာကေတာ့ ဒီႏွစ္ႏွစ္အတြင္းမွာ ဘယ္လိုမွ တေယာက္ခ်င္းျဖစ္ေစ ေအဂ်င္စီနဲ႔ျဖစ္ေစ ကုမၸဏီအလိုက္ျဖစ္ေပါ့။ မည္သို႔မွ ရပ္တည္လို႔မရေတာ့ဘူး။ ကင္မရာကိုင္ရင္ ဖုန္းကိုင္ရင္ေတာင္မွ ဘယ္လိုမွမလံုၿခံဳေတာ့တဲ့ ဘဝေပါ့ေနာ္။ အဲဒီၾကားထဲကေန ဒီ limited အကန္႔အသတ္ေလးနဲ႔ ႐ုန္းကန္ရတာေပါ့။ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြရရွိေရးအတြက္။ သတင္းစီးဆင္းမႈက ျပတ္မသြားေပမယ့္ သတင္းမီဒီယာေတြရဲ႕ ရပ္တည္လႈပ္ရွားေျမေပၚမွာ သတင္းရယူပိုင္ခြင့္ေတြအားလံုးကေတာ့ အႏၱရာယ္အရမ္းမ်ားၿပီး ဆံုး႐ံႈးသြားတာေပါ့ေနာ္။ ဆိုေတာ့ ဒါကိုကၽြန္တော္တို႔က ႀကီးမားတဲ့သင္ခန္းစာယူၿပီးေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဒီအၾကပ္အတည္းေတြၾကားမွာ ဘယ္လိုရွင္သန္ၿပီးေတာ့ ရရာတာဝန္ကိုထမ္းေဆာင္မလဲဆိုတဲ့ စိန္ေခၚမႈကေတာ့ႀကီးတာေပါ့ဗ်ာ။ ဆိုေတာ့ အၾကမ္းဖ်ဥ္းခ်ံဳ႕ၿပီးေျပာရရင္ေတာ့ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ဟာေတာ့ လံုးဝဆံုး႐ံႈးသြားတာေပါ့ေလ။ အႀကီးအက်ယ္ ဒါကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေကာင္းေကာင္း သင္ခန္းစာယူရမယ္။ အသစ္ျပန္လည္တည္ေဆာက္ရမယ္။"
၂ ႏွစ္အတြင္းမွာ စစ္ေကာင္စီဟာ သတင္းဌာန ၁၀ ခုထက္မနည္း ပိတ္သိမ္းခဲ့သလို သတင္းဌာန႐ုံးခန္းေတြကိုဝင္စီးတာ သတင္းစာထုတ္ေဝခြင့္ေတြပိတ္တာေတြကိုလည္း လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အက်ိဳးဆက္အျဖစ္ နယ္စည္းမျခားသတင္း ေထာက္မ်ားအဖြဲ႕က ထုတ္ျပန္တဲ့ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ၫြန္းကိန္းမွာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ ကမာၻ႔အဆိုး ဆုံး ၁၀ ႏိုင္ငံစာရင္းထဲ ျမန္မာႏိုင္ငံပါခဲ့ၿပီး ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၈၀ ရွိတဲ့အထဲ ျမန္မာက အဆင့္ ၁၇၆ အထိက်ဆင္းခဲ့ပါတယ္။
နယ္စည္းမျခားသတင္း ေထာက္မ်ားအဖြဲ႕ ထုတ္ျပန္ခ်က္အရ အရပ္သားေတြကို အစုလိုက္ အၿပဳံလိုက္ သတ္ျဖတ္မႈေတြလို လုပ္ရပ္ေတြကို ဖုံးကြယ္ဖို႔ သတင္းသမားေတြကို ဖမ္းဆီးတာ၊ ေထာင္ခ်တာ၊ ညႇင္းပန္းတာ၊ အေပ်ာက္ရွင္းပစ္တဲ့ အထိပါ က်ဳးလြန္မႈေတြ ရွိခဲ့တယ္လို႔လည္း ေျပာဆိုထားပါတယ္။ အာဏာသိမ္းၿပီးေနာက္ပိုင္း ေသဆုံးသူ သတင္းသမား အနည္းဆုံး ၃ ေယာက္မက ရွိခဲ့တဲ့အျပင္၊ ကမာၻမွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံၿပီးရင္ သတင္းသမား ဖမ္းဆီးခံရမႈ ဒုတိယအမ်ားဆုံး အျဖစ္နဲ႔လည္း ကမာၻမွာ ေဖာ္ျပခံထားရပါတယ္။
